Багануур дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн эрүүгийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Оюунбат даргалж тус шүүхийн хуралдааны танхимд нээлттэй явуулж, Нийслэлийн Багануур дүүргийн прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 215 дугаар зүйлийн 215.2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн П.Баярсайханд холбогдох 201501070333 дугаартай эрүүгийн хэргийг 2016 оны  10 дугаар сарын 03-ны өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд:

               Нарийн бичгийн дарга:                       Л.Отгончимэг

               Улсын яллагч:                                     Б.Буяндэлгэр

               Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч                        Ж.Тэгшмандал

    Шинжээч:                                             Б.Батзориг

    Шүүгдэгч:                                                  П.Баярсайхан нар оролцов.

           

 Шүүгдэгч: Монгол улсын иргэн, 1978 оны 3 дугаар сарын 2-ны өдөр Төв аймгийн Лүн суманд төрсөн, 38 настай, эрэгтэй, дээд боловсролтой, эрх зүйч мэргэжилтэй, энэ хэрэгт татагдах үедээ эрхэлсэн ажилгүй байсан, ам бүл 3, эхнэр О.Сайнгэрэл /ажилгүй/ хүүхдийн хамт,  Сүхбаатар дүүрэг 1 дүгээр хороо, Нарны зам хороолол 59-г байрны 5 тоотод оршин суух, ял шийтгэлгүй, Боржигон овгийн Пүрэв-Очирын Баярсайхан /РД:НЧ78030217/

 П.Баярсайхан нь 2015 оны 10 дугаар сарын 10-ны орой 19 цаг 20 минутын үед Багануур дүүргийн 3 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт чулуун карьерийн орчим байрлах асфальтан зам дээр бусдын эзэмшлийн 08-03 УББ улсын дугаартай “Toyota Harrier” маркийн тээврийн хэрэгслийг согтуугаар жолоодож явахдаа Монгол улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 9.1-д “жолооч хөдөлгөөний эрчим, тээврийн хэрэгслийн онцлог байдал, тээж яваа ачаа, замын болон цаг агаарын нөхцөл, хөдөлгөөний дагуу үзэгдэлтийг харгалзан тээврийн хэрэгслийн хурдыг энэ дүрэмд тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэхгүйгээр сонгож явна” гэж заасныг зөрчсөний улмаас осол гаргаж бусдын биед хүндэвтэр гэмтэл, бусдын эд хөрөнгөд   үлэмж хэмжээний хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.

ТОДОРХОЙЛОХ нь :

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт дараах нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав. Үүнд:

Хэрэг гарсан газарт хийсэн үзлэгийн тэмдэглэлд

Үзлэгийг Хэнтий аймгаас Багануур орох чиглэлд Багануур дүүргийн 3-р хороо, Чулуун карьерын орчимд байрлах асьфалтан замд 2015 оны 10 дугаар сарын 10-ны орой 20 цаг 05 минутад эхэлж хийв....А цэгээс ертөнцийн зүгээр баруун хойшоо 24.30 метрийн зайд ногоон өнгийн трактор унасан байв. А цэгээс ертөнцийн зүгээр зүүн урд  асфальтан замын зүүн талд 28.30 метр зайд тракторын чиргүүл байлаа, тус чиргүүлийг Б-4 гэж тэмдэглэв. Унасан тракторыг Б-2 гэж тэмдэглэв. А цэгээс ертөнцийн зүгээр баруун хойшоо 68.40 метр зайд “Toyota Harrier” маркийн 08-03 улсын дугаартай тээврийн хэрэгсэл байсныг Б-3 гэж тэмдэглэв. Харьер маркийн машинаас ногоон өнгийн трактор хүртэл 63.70 метр байлаа... асфальтан замын баруун талын ирмэг буюу замын хөвөөн дээр гэрийн эсгий туурга, орны толгой, ор, канистр, модны хугархай зэрэг эд зүйлүүд байлаа...Үзлэгт ямар нэг ул мөр илрээгүй  гэрэл зургийн аппаратаар 17 кадр зураг  бэхжүүлэв.. гэжээ. /1-р хх 5-11 хуудас/

2015 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн тээврийн хэрэгсэлд үзлэг хийсэн тэмдэглэлд

... ногоон өнгийн жижиг тракторын мотор буюу хамар хэсэг нь салсан байдалтай, урд талын дугуй зүүн талын дугуй чулакаар хугарч унасан, тракторын дунд гүүк хугарч 2 хэсэг хуваагдсан, тракторын бөгсний зүүн талын том дугуй салж унасан байдалтай байлаа...” тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /хх-ийн 32-33 дугаар хуудас/

Шүүх эмнэлгийн 368 тоот дүгнэлтэд

1. Х.Жигжидсүрэнгийн биед зулайд мэс заслын оёдол бүхий шарх, ууц ясны S5 нугаламын зөрүүтэй хугаралт /ахар сүүл/, тархины доргилт, баруун өвдөгний үе зөөлөн эдийн гэмтэл, баруун хацар зөөлөн эдийн няцралт, ахар сүүлний ойролцоо болон баруун өвдгөнд цус хуралтуудтай гэмтэл тогтоогдлоо.
2. Уг гэмтэл мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэх боломжтой.
3. Дээрх гэмтэл нь шүүх эмнэлгийн гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 2.3.1-т зааснаар гэмтлийн хүндэвтэр зэрэгт хамаарна.
4. Цаашид энгийн хөдөлмөрийн чадварт нөлөөлөх эсэх нь эмчилгээ болон эдгэрэлтээс хамаарна гэжээ. /1-р хх 87 хуудас/

 

         Шинжээчийн 2016 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 139 тоот дүгнэлт болон шинжээчийн шүүх хуралдаанд өгсөн мэдүүлэгт “...”Toyota Harrier” маркийн 0803 УББ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн жолооч П.Баярсайхан нь Замын хөдөлгөөний дүрмийн 9.1-д “жолооч хөдөлгөөний эрчим, тээврийн хэрэгслийн онцлог байдал, тээж яваа ачаа, замын болон цаг агаарын нөхцөл, хөдөлгөөний дагуу үзэгдэлтийг харгалзан тээврийн хэрэгслийн хурдыг энэ дүрэмд тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэхгүйгээр сонгож явна” мөн дүрмийн 2.7.в-д  “зам тээврийн ослын дараа шинжилгээ авах, эсвэл шаардлагагүй гэж эрх бүхий этгээд шийдвэр гаргах хүртэл согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл хэрэглэх”, 2.3.г-д  “согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл хэрэглэсэн эсэхийг  цагдаагийн ажилтны шаардлагаар зохих журмын дагуу шалгуулах” гэснийг тус тус зөрчсөн байна.” /хх-ийн 235-237 дугаар хуудас/

          Хохирогч Х.Жигжидсүрэнгийн мөрдөн байцаалтад өгсөн “... багцаагаар 19 цагийн үед Багануур дүүргийн 3 дугаар хороо “Нарны зам” цайны газрын наана модон гүүрний орчим явж байтал араас гэнэт машин мөргөөд түрсэн. Би замын баруун тал уруу унасан. Трактор кабингүй учраас замын баруун тал уруу унахдаа би трактороос шидэгдсэн байсан. Трактор замын баруун талд, чиргүүл  замын голоос зүүн талд тус тус хэмхэрсэн, ачиж явсан ачаа замаар задарч тарсан, замын баруун талд 100 метрийн зайд хар өнгийн жип машин шороон дээр зогсож байсан... би эмнэлэгт очоод толгойдоо 12 оёдол тавиулсан. Хар өнгийн жипийг жолоодож явсан өндөр, нам нуруутай хоёр хүн намайг зам дээр зогсож байхад ирээд өндөр нуруутай залуу нь би хагалгаанд орсон хүн, архи ууж явахгүй бол үхэх гээд байдаг юм. Та согтуу, би ч согтуу гэж хэлж байсан... машин жолоодож явсан өндөр залууг цагдаа архи уусан эсэхийг нь шалгах гэхэд шалгуулахгүй байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 39-41 дүгээр хуудас/

       

          - Эд зүйлийн болон трактор, түүний чиргүүлийн эвдрэлийн үнэлгээ

Авдар 200 000, хувцасны шкаф 80 000, гал тогооны шүүгээ 120000, 4 хөлтэй жижиг ширээ 70 000, гурилын төмөр лааз 50 000, жижиг чемодан 20 000, 5 ханатай гэрийн хаалга 150 000, 5 ханатай гэрийн тооно 150 000 нийт 830 000, бага оворын тракторын эвдэрсэн эд анги, солих, задлах зардал 2 560 000, чиргүүл 350 000 төгрөг гэжээ, /1-р хх-ийн 102, 2 дугаар хх-ийн 37, 69 хуудас/

       

          - Хохирогч П.Сугарнямын “...гүүрнээс Багануур луу хөдлөөд довцог даваад уруудаж байтал гэрэлд гэнэт цагаан юмаар хучсан чиргүүл орж ирсэн, зүүн гар тийш  жолоог мушгиад тормоз гишгэсэн боловч зогсож амжилгүй чиргүүлийг мөргөөд ослын дэр задарсан. Машин нэлээн гуйвсан Баярсайхан машинаа онхолдуулахгүй гэж нэлээн хол газар явсан байсан. Тэр хугацаанд би шоконд орчихсон байсан, сэргээд харахад Баярсайхан юу мөргөчихвөө гээд зам руу гүйгээд гарсан удахгүй нэг өвгөнтэй ирсэн. Би машины хаалга онгойлгочихсон шалан дээр суугаад архи ууж байсан. Би ууж байсан архинаасаа 50 гр архи хийж өгөхөд Баярсайхан нэг балгасан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн  45 хуудас/

 

         - Хохирогч П.Сугарнямд учирсан хохирлын үнэлгээ тогтоосон баримтад: “Toyota Harrier” маркийн 08 03 УББ дугаартай автомашины эвдэрсэн эд ангийн засварлах болон солих шууд зардал 10 040 000 төгрөг /2-р хх-ийн 3 дугаар хуудас/

                

         - Гэрч О.Сайнгэрэлийн мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэгт

 “.нөхөр Баярсайханаас..юу болсон талаар асуухад Багануур орох замд харанхуйд замын голд байсан тэвшийг тойрч гарах гэж байгаад осолд орчихлоо. Сугараа жолооны үнэмлэхгүй, нүд нь юм харахгүй гээд надад машинаа шилжүүлж өгсөн гэж ярьсан...” /1-р хх-ийн 49 дүгээр хуудас/

 

        - Гэрч Ю.Отгонжаргалын мөрдөн байцаалын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “...засмал зам дээр гэрийн эд хогшил цацагдсан, чиргүүл ертөнцийн зүгээр замын хойд талд замаас гарсан, замын урд талд замын хажууд пад трактор хэмхэрсэн, багцаагаар 50-70 метр орчим зайд эвдэрсэн хар өнгийн Харьер машин байсан. Харьер машины өндөр нуруутай залуу ирээд цагдаатай уулзсан. Би  хажуунаас нь харахад өндөр нуруутай залуугийн хэл ам нь ээдрээд согтуу байсан. Цагдаа тэр залуугийн согтолтын зэргийг нь шалгах гэхэд шалгуулахгүй “би наадахыг чинь үлээхгүй “ гэж татгалзсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 54 дүгээр хуудас/

 

         - Гэрч Н.Ганбаярын мөрдөн байцаалын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “.намайг очиход.ослын газар замын зүүн талд трактор унасан, мөн тэр талдаа хар өнгийн жип машин, замын эсрэг талд чиргүүл уначихсан, Зам дээр хадам эцэг Жигжидсүрэн, жииптэй явсан  гэх 2 согтуу залуу, микроны жолооч залуу болон 1 эмэгтэй зорчигч, 1 цагдаа гэсэн хүмүүс байсан. Хоёр согтуу залуугийн өндөр нь “би мөргөөгүй, намайг ирэхэд ийм болчихсон байсан” гэж хэлсэн. Намхан нуруутай нь юу ч ярихгүй байсан, өндөр нуруутай залуу нь хөл дээрээ тогтож чадахгүй шахуу согтуу байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн  35 дугаар хуудас/

        - Гэрч Ж.Хандсүрэнгийн мөрдөн байцаалын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “...өндөр залуу нь эмнэлгийн машин дотор явж байхдаа гэдсээ гаргаад би ийм хагархай гэдэстэй хүн, архи уухгүй бол болохгүй гэж орилоод байсан. Эмнэлэг дотор орж ирчихээд түргэний тэрэгний жолоочийг чи энэ бүхнийг зохион байгуулсан биз дээ зайл чи  гээд агсарч дайраад байсан, дахиж гэдсээ гаргаад би ийм хагархай гэдэстэй хүн архи уухгүй бол болохгүй гэж орилоод байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 57 дугаар хуудас/

         - Гэрч Л.Батболдын мөрдөн байцаалын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “... би 2015 оны 10 сарын 10-ны өдөр Багануур дүүргийн Хэрлэнгийн гүүрний пост дээр 24 цагаар шалгалтын үүрэг гүйцэтгэж байсан. 19 цагийн үед Хэнтий аймгийн зүгт явж байсан машины жолооч надад “зам дээр 2 машин уначихсан байна” гэж хэлсэн.  Би Багануур уруу явах замын унаанд дайгдаж суугаад осол болсон газар буюу хуучин чулуун карьер өнгөрөөд Багануур луу урууддаг хэсэгт ирэхэд зам дээр монгол гэрийн эд зүйл тараад цацагдсан байдалтай, бага оврын трактор замын зүүн талд унаад хэмхэрсэн цаана нь 50 орчим метр зайд хар өнгийн “Toyota Harrier” маркийн автамашин, замын баруун талд ногоон өнгийн чиргүүл хэмхэрсэн байдалтай байсан. Замын голд тракторын жолооч гэх настай хүн зам дээгүүр тарсан эд зүйлсийг замаас зайлуулсан байдалтай зогсож байсан. Уулзаж юу болсон талаар асуухад шоконд орсон байдалтай байсан. Замын зүүн талд байгаа хар өнгийн Харьер машин дээр очиход уг машины урд хэсэг юм мөргөсөн байдалтай эвдэрсэн, дотор нь 2 эрэгтэй хүн сууж байсан. Жолооны ард сууж байсан өндөр залуу гартаа улаан өнгийн шилтэй архи барьчихсан, ундааны тайрсан хуванцар саванд архи хийчихсэн нэлээн согтуу байдалтай байсан. Цаана нь сууж байсан намхан залуу нэлээн согтуу байсан. Би жолоочид яагаад архи уугаад байгаа талаар асуухад жолооны ард сууж байсан залуу “би уначихсан байсан трактор мөргөчихсөн, би өөрөө хохирчихоод байна” гэж над руу уурлах маягтай хэлсэн, та наад архиа больчих, юу болсон талаар хэлээч гэхэд би хагалгаанд орсон хүн, өвчиндөө тэсэхгүй архи ууж байна гэж хэлсэн. Тэр хоёр залуу машинаас гарч ирэхэд хоёулаа хөл дээрээ гуйвсан, согтуу байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 59 дүгээр хуудас/

 

        - Гэрч М.Мягмарсүрэнгийн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “...би тэр орой эмнэлэг дээр очоод Баярсайханаас юу болсон талаар асуухад “би онхолдсон, пад мөргөчихлөө” гэж хэлсэн. Тэр үед Баярсайхан өөрөө их согтчихсон байсан. Сугарням юу ч ярихгүй дуугүй байгаад байсан. Сугарням, Баярсайхан хоёрын Баярсайхан нь илүү согтчихсон байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 62 дугаар хуудас/

 

         - Гэрч Н.Нарандоржийн мөрдөн байцаалын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “... орой 19 цаг өнгөрч байхад түргэн тусламжийн утсанд цагдаагаас осол гарсан талаар дуудлага ирсэн. Эмч Энхтулгын хамт ослын газар буюу гахайн байрны хуучин модон гүүрний цаахан талд жижиг оврын трактор уначихсан, тракторын жолооч гэх настай хүний толгойноос цус гарсан байсан. Замын баруун талдаа трактор унасан зүгт Харьер маркийн машин зогсож байсан. Өндөр нуруутай залуу нь Харьер машиныг жолоодож явсан бололтой байсан. Өндөр нуруутай залуу нэлээн согтуу байсан бөгөөд дуудлагаар ирсэн эмчид үзүүлэхгүй, хүн болгон руу агсраад үсчээд байсан. Мөн согтолтын зэргээ шалгуулахгүй “та нар бүгд хуйвалдсан байгаа” гэж агсам тавиад байсан. Хүлээн авах тасагт очоод өндөр залуу мөн л агсам тавьсан байна лээ, эмч нар цагдаа дуудсан гэсэн...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 63 дугаар хуудас/

 

         - Гэрч Н.Долгоррагчаагийн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “...би 2015 оны 10 сарын 10-ны өдөр Багануур дүүргийн Эрүүл мэндийн төвийн хүлээн авах тасагт жижүүр сувилагчийн үүрэг гүйцэтгэж байсан. Нэлээн орой болсон хойно осолд орсон толгойдоо гэмтэл авсан өвгөн, Баярсайхан, Сугарням гэх хоёр согтуу залуу орж ирсэн. Баярсайхан нь түргэний жолооч Нарандоржтой зууралдчихсан орж ирсэн. Оюунгэрэл эмч Баярсайханд үзлэг хийе гэж хэлэхэд Баярсайхан хүлээн авах дээр байсан эмч нарыг би та нараар эмчилгээ хийлгэхгүй, та нар надад юу ч хийчих юм билээ гэж хэлсэн. Би цусаа өгөхгүй, өмгөөлөгчөө иртэл юу ч ярихгүй гэж хэлээд тэнд байсан хүмүүстэй хэрүүл хийгээд байсан. Баярсайхан нэлээн согтуу байсан, эмнэлэг дээр байхдаа хүлээн авахын хаалгыг савж гараад хүн болгон руу хуруугаараа чичлээд байсан. Хэл амт нь нэлээд ээдэрчихсэн байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 64 дүгээр хуудас/  

         - Гэрч Н.Ариунболдын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “...чулуун карьерын орчимд трактор онхолдсон байна гэсэн дуудлагын дагуу ахлах ахлагч Ганбаатарын хамт очиход трактор замын баруун тал руу унасан байдалтай, цаад талд нь 08-03 УББ  улсын дугаартай “Toyota Harrier” маркийн тээврийн хэрэгсэл байсан. Зам дээр ачааны микро, замын зүүн талд чиргүүл онхолдож унасан байсан. Тракторын жолоочид Драгер багж үлээлгэхэд 0% гарч байсан. Харьер маркийн жолоочийг Драгер багажаар үлээлгэхэд жолооч нь багажийг үлээхгүй, амандаа хийчихээд хэлээрээ таглаад байсан. Баярсайхан согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн байсан яагаад согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн талаар асуухад “бие өвдөөд архи  уучихлаа” гэж хэлсэн. Баярсайхан, Сугарням нарт драгер багаж уруу үлээ гэсэн шаардлага тавихад үлээхгүй, өөдөөс хэрэлдээд хууль ёсны шаардлага эсэргүүцээд байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 65 дугаар хуудас/

         - Гэрч Л.Чимэдлхамын мөрдөн байцаалын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “...хоёр эрэгтэй хүний өндөр залуугийн толгойноос 103-ын жолооч Нарандорж барьчихсан оруулж ирсэн. Манай жолооч энэ хүмүүсээс этилийн спиртийн шинжилгээ аваарай, согтуурлын багаж уруу үлээгээгүй гэж хэлсэн. Нөгөө өндөр залуу шинжилгээ өгөхгүй, үзүүлэхгүй гэж хэлсэн. Толгойгоо хагалуулсан өвгөнийг бас 103-ын жолоочийг загнаад байсан... Баярсайхан хүлээн авах дээр агсам тавиад хүн хүн руу хэрүүл хийгээд байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 66-67 дугаар хуудас/

        - Гэрч Д.Оюунгэрэлийн мөрдөн байцаалын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “...Жигжидсүрэнгийн толгойд оёдол тавьж байх хооронд Баярсайхан нь манай жолооч Нарандоржтой маргалдаад байсан. Нарандорж Баярсайханыг цусаа авахуул гэж хэлсэн чинь чи миний цусыг авахуулдаг хэн бэ гэх мэтээр хэл амаар доромжилж агсам тавиад байсан. Баярсайхан нэлээн согтуу харин Сугарням арай гайгүй байсан. Баярсайхан эмчилгээ хийлгээгүй, амин үзүүлэлтүүдээ үзүүлээгүй. Энгэр заамаа ярчихсан, их ууртай, агсам тавьсан хүн хүн уруу үсчсэн байдалтай байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 69 дүгээр хуудас/

          - Гэрч Г.Оюунгэрэлийн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “...Баярсайхан нь 103-ын жолооч Нарандоржтой маргалдан хашгирч орилон эмч нарын чимээгүй бай гэсэн шаардлагыг биелүүлэхгүй чадахгүй та нар юу юм гээд эмч сувилагч нартай маргалдаад байсан.Баярсайхан би та нарт үзүүлэхгүй, жижүүр эмч цусаа өг гэсэн шаардлага тавихад чадахгүй гэж хэлсэн. Хүлээн авах тасагт байсан эмч, сувилагч болон цагдаа нартай хэрэлдэж маргалдаад тавьсан шаардлагыг ерөөсөө биелүүлэхгүй байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 71 дүгээр хуудас/

          - Гэрч З.Өнөрбуянгийн мөрдөн байцаалын шатанд өгсөн мэдүүлэгт:

 “... жижүүрээс зам тээврийн осол гарлаа гэсэн дуудлагын дагуу дэслэгч Н.Ариунболд, ахлах ахлагч Ганбаатар нарын хамт Багануур дүүргийн 3 дугаар хороо, Талын толгойгоос цааш модон гүүр өнгөрөөд осол гарсан газар очсон. Ослын газар дэд ахлагч Батболд оччихсон хамгаалалт авчихсан байсан. Замын баруун тал уруу трактор унасан, трактороос цааш 100 орчим метр зайд хар өнгийн Харьер маркийн машин зогсож байсан. Зам дээр Хэрлэн гүүр чиглэлд 88-55 УБХ улсын дугаартай Хаес маркийн тээврийн хэрэгсэл зогсож байсан. Замын зүүн талд тракторын чиргүүл уначихсан байсан. Харьерыг жолоодож явсан жолоочоос архи үнэртэж байсан, ахлах ахлагч Ганбаатар драгер багажаар үлээлгэхэд үлээхгүй миний бие өвдөөд байна яаралтай эмнэлэг явмаар байна гэж хэлээд түргэний машинд суугаад эмнэлэг уруу явсан. Баярсайханаас архи үнэртэж байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 72 дугаар хуудас/

        

   - Хэрэг учралын газар нөхөн үзлэг хийсэн тэмдэглэл, схем зураг /1-р хх-ийн 227-231 дүгээр хуудас/

П.Барясайханы урьд ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудаст:

“Боржигон овгийн Пүрэв-Очирын Баярсайхан нь урьд ял шийтгүүлж байгаагүй” гэжээ. /хх 117 хуудас/

Шүүхээс хэргийн талаар тогтоосон байдал болон тэдгээрт өгсөн дүгнэлтийн талаар:

П.Баярсайхан нь П.Сугарнямын өмчлөлийн 08-03 УББ улсын дугаартай “Toyota Harrier” маркийн тээврийн хэрэгсэл жолоодож явахдаа 2015 оны 10 дугаар сарын 10-ны орой 19 цагийн үед Багануур дүүргийн 3 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах чулуун карьерийн орчим Хэнтийгээс Багануур явах чиглэлийн асфальтан зам дээр Монгол улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 9.1-д “ жолооч хөдөлгөөний эрчим, тээврийн хэрэгслийн онцлог байдал, тээж яваа ачаа, замын болон цаг агаарын нөхцөл, хөдөлгөөний дагуу үзэгдэлтийг харгалзан тээврийн хэрэгслийн хурдыг энэ дүрэмд тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэхгүйгээр сонгож явна” гэж заасныг зөрчиж Х.Жигжидсүрэнгийн жолоодож явсан бага оврын тракторын чиргүүлийн араас мөргөж Х.Жигжидсүрэнгийн бие махбодид зулайд мэс заслын оёдол бүхий шарх, ууц ясны S5 нугаламын зөрүүтэй хугаралт /ахар сүүл/, тархины доргилт, баруун өвдөгний үе зөөлөн эдийн гэмтэл, баруун хацар зөөлөн эдийн няцралт, ахар сүүлний ойролцоо болон баруун өвдгөнд цус хуралт гэмтлүүд болон түүний эд хөрөнгөд 3 390 000 төгрөгийн хохирол учруулсан, П.Сугарнямын эд хөрөнгө буюу жолоодож явсан автомашиндаа 10 040 000  төгрөгийн хохирол учруулсан зэрэг нь хэргийн газарт хийсэн үзлэгийн “2015 оны 10 дугаар сарын 10-ны орой 20 цаг 05 минутад хэргийн газарт үзлэг хийхээд бага оврийн ногоон трактор ертөнцийн зүгээр баруун хойд талд замаас гарч унасан, чиргүүл нь зүүн урд талд замаас гарч унасан, харьер маркийн автомашин баруун хойд талд зогсож байсан, тракторын чиргүүлийн ачаа нь зам дээр унаж тарсан, байдалтай байсан тухай тэмдэглэл, Хохирогч Х.Жигжидсүрэнгийн “19 цагийн үед Багануур дүүргийн 3 дугаар хороо “Нарны зам” цайны газрын наана модон гүүрний орчим явж байтал араас гэнэт машин мөргөөд түрсэн. Замын баруун тал уруу унахад би трактороос шидэгдсэн. Хар өнгийн жипийг жолоодож явсан өндөр нуруутай залуу нь ирээд “Та согтуу, би ч согтуу” гэж хэлж байсан” гэх мэдүүлэг, Шүүх эмнэлгиийн шинжээчийн “хохирогч Х.Жигжидсүрэнгийн биед хүндэвтэр зэргийн гэмтэл учирсныг тогтоосон 368 тоот  дүгнэлт, Шинжээчдийн 139 тоот “Toyota Harrier” маркийн 08-03 УББ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн жолооч П.Баярсайхан нь Замын хөдөлгөөний дүрмийн 9.1-ийн “жолооч хөдөлгөөний эрчим, тээврийн хэрэгслийн онцлог байдал, тээж яваа ачаа, замын болон цаг агаарын нөхцөл, хөдөлгөөний дагуу үзэгдэлтийг харгалзан тээврийн хэрэгслийн хурдыг энэ дүрэмд тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэхгүйгээр сонгож явна” зөрчсөн байх үндэслэлтэй” гэсэн дүгнэлт, Х.Жигжидсүрэнгийн трактор болон ачаанд 3 390 000  төгрөгийн, П.Сугарнямын автомашинд 10 040 000 төгрөгийн төлбөр, зардал шаардагдах хохирол гарсан тухай үнэлгээний дүгнэлт, гэрчүүдийн “ослын газар замын зүүн талд трактор унасан, мөн тэр талдаа хар өнгийн жип машин зогссон, замын эсрэг талд чиргүүл уначихсан байдалтай байсан” тухай мэдүүлгүүд зэргээр хөдөлбөргүй тогтоогдож байна. Осол гарах үед жолооч П.Баярсайхан согтууруулах ундаа хэрэглэсэн согтуу байсныг гэрч Ю.Отгонжаргал, Н.Ганбаяр, Ж.Хандсүрэн, Л.Батболдын, М.Мягмарсүрэн. Н.Нарандорж, Н.Ариунболд. Л.Чимэдлхам, Н.Долгоррагчаа, З.Өнөрбуян, Н.Оюунгэрэл, Д.Оюунгэрэл нар “хэргийн газар дээр болон эмнэлэгт ирсэн үедээ П.Баярсайханаас архи үнэртэж, хөл дээрээ гуйвах зэргээр илт согтуу байсан төдийгүй драгер үлээхгүй, цусаа авахуулахгүй гэж агсан тавьж байсан” зэргээр мэдүүлжээ. Үүнийг шүүгдэгч П.Баярсайхан “осол гарах үед би эрүүл байсан осол гарсны дараа бие өвдөж байснаас архи хэрэглэсэн” гэж, түүний өмгөөлөгч “согтуу байсныг нотолсон баримт байхгүй” гэж тус тус мэтгэлцэж байна. Гэвч П.Баярсайхан  МУ-ын замын хөдөлгөөний дүрмийн 2.7.в заалтын  “зам тээврийн ослын дараа шинжилгээ авах, эсвэл шаардлагагүй гэж эрх бүхий этгээд шийдвэр гаргах хүртэл согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл хэрэглэх”, 2.3.г-д  “согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл хэрэглэсэн эсэхийг  цагдаагийн ажилтны шаардлагаар зохих журмын дагуу шалгуулах” гэснийг  тус тус зөрчсөн гэсэн шинжээчдийн 139 тоот дүгнэлт, “Баярсайхан драгер үлээх болон цусаа өгөхийг шаардсан цагдаагийн болон эмчийн хууль ёсны шаардлагыг эсэргүүцсэн, Баярсайханаас архи үнэртэж, тэрээр гуйвж байсан, агсамнаж байсан тухай гэрчүүдийн мэдүүлэг, ослын дараа машинаасаа буугаад хохирогчид хандан “би согтуу, та согтуу” гэж хэлсэн зэрэг нь  П.Баярсайханыг осол гаргах үед согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон гэж дүгнэсэн прокурорын яллах дүгнэлтийг үндэслэлтэйг баталж байна. Мөн шинжээчийн дүгнэлтүүдэд хохирогч Жигжидсүрэнгийн бага оврын тракторын чиргүүл гэрэлгүй явсан зөрчил байгаа ба уг зөрчил нь ослын шууд шалтгаан биш гэж дүгнэснийг прокурор хянаад Жигжидсүрэнгийн энэ үйлдэл гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй захиргааны зөрчил байна гэсэн үндэслэлээр холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосныг /2-р хх-28-р хуудас/ шүүх үндэслэлтэй гэж дүгнэв.

Шинжээчийн дүгнэлтэд хохирогч Х.Жигжидсүрэнгийн биед учирсан гэмтэл нь гэмтлийн хүндэвтэр зэрэгт хамаарна гэсэн нь гэм бурууд хууль зүйн дүгнэлт хийх үндэслэлүүдийн нэг мөн болно. 

Хэргийн бодит байдлыг нотолж байгаа дээрх баримтуудыг үнэлэхэд хохирогчийн болон гэрчүүдийн мэдүүлгийг хуульд заасан үүргийг сануулж авсан, мэдүүлгүүдийн агуулга зөрүүгүй байна. Шинжээчийн дүгнэлтүүдийг хэрэгт хувийн сонирхолгүй, зохих мэдлэг, дадлага, туршлагатай, гаргасан дүгнэлтийнхээ хариуцлагыг хүлээх чадвар бүхий шинжээчид гаргасан, дүгнэлтүүдийн үндэслэл нь тодорхой, хууль ёсны шаардлагыг хангасан байна.  Шинжээчдийн бүрэлдэхүүнээр гаргасан 139 тоот дүгнэлт нь  бусад дүгнэлтүүдийг баталгаажуулсан, үндэслэл нь ойлгомжтой, хууль ёсны шаардлагыг хангасан байна.

Дээрх баримтууд нь холбогдох үйлдлүүдийг бүрэн дүүрэн, хангалттай нотолж чадсан, үйлдэлд хамаарал бүхий, эх сурвалж нь тогтоогдсон, хууль ёсны бөгөөд үнэн зөв нотлох баримтууд мөн. Шүүгдэгч нь осол гаргах үедээ хэрэг хариуцах чадвартай байсан ба В ангиллын тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхтэй нь улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас ирүүлсэн иргэний үнэмлэхийн лавлагаа /1-р хх-113/, Замын цагдаагийн газраас ирүүлсэн лавлагаа, жолооны үнэмлэхийн хуулбар /1-р хх-123-124/ зэрэг баримтуудаар тогтоогджээ .

П.Баярсайхан нь замын хөдөлгөөний дүрмийг зөрчсөн үйлдэл болон үр дагавартаа хайхрамжгүй хэлбэрээр болгоомжгүй хандсан нь ослын шууд шалтгааны талаархи шинжээчийн дүгнэлт болон согтууруулах ундаа хэрэглэсэн байдал зэргээр нотлогдсон. Хохирогч Х.Жигжидсүрэн, П.Сугарням нарт учруулсан нийт 13 430 000 төгрөгийн хохирол нь Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1 дэх хэсэгт зааснаар үлэмж хэмжээний хохиролд хамаарагдаж байна.

Дээр дурдсан үйл баримтуудыг үнэлээд П.Баярсайханыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 215 дугаар зүйлийн 215.2 дахь хэсэгт заасан “тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль тогтоомж зөрчиж бусдын бие махбодид хүндэвтэр гэмтэл учруулсан, бусдын эд хөрөнгөд үлэмж хэмжээний хохирол учруулсан гэмт хэргийг согтуугаар үйлдсэн” гэм буруутайд тооцох үндэслэлтэй байна. Иймд шүүгдэгч П.Баярсайханд Эрүүгийн хуулийн тухайн зүйл хэсэгт заасан ял шийтгэлийг оногдуулна. Хүндэвтэр гэмт хэргийг анх удаа үйлдсэн нь Эрүүгийн хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.1.1 дэх заалтад заасан ял хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал бөгөөд хохирогч Жигжидсүрэнд эрүүл мэндийг сэргээхтэй холбогдсон төлбөр, эд хөрөнгийн хохирлыг төлсөн, осол гарсан байдал зэрэг нөхцөл байдлуудыг харгалзан оногдуулах ялыг хөнгөрүүлж торгуулийн ялыг сонгож хэрэглэх нь зүйтэй. Мөн тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг хасах нэмэгдэл ялыг хуульд зааснаар зайлшгүй хэрэглэнэ.  

Хохирогч Х.Жигжидсүрэн бага оврын тракторын эвдрэлд 5 800 000 төгрөг, ачаа буюу 5 ханатай гэрийн тооно, хаалга, авдар, хувцасны шүүгээ, хоолны шүүгээ, 4 хөлтэй жижиг ширээ, гурилын төмөр лааз, жижиг чемодан зэрэг эд зүйлийн эвдрэлийн төлбөрт 830 000 төгрөг, эмчилгээний зардалд 751 490 төгрөг  өмгөөлөгчийн хөлсөнд 450 000 төгрөг, трактор чирч аваачсаны зардал 50 000 төгрөг нийт 7 881 490 төгрөг нэхэмжилсэн /1-р хх-191/ байна. Хавтаст хэрэгт авагдсан баримтуудад үндэслэн хохирлыг тооцоход  эрүүл мэндэд учирсан гэмтлийн улмаас хохирогчид 814 290 төгрөгийн /1-р хх-130-141/ зардал, тракторын эд ангийн эвдрэл 2560 000 төгрөг /2-р хх-37/,  чиргүүлийн эвдрэл 350 000 төгрөг /2- хх-69/, ачааны эвдрэл 830 000 төгрөг /1/р хх-102/ нийт 4 554 290 төгрөгийн хохирол бодитой учирсан нь тогтоогдсон бөгөөд энэ нь шүүгдэгчээс гаргуулбал зохих төлбөрийн бодит дүн юм. Үүнээс шүүгдэгч нь хохирогч Х.Жигжидсүрэнд 3 000 000 төгрөгийг бэлэнээр төлж үлдэх 1 554 290 төгрөгийг авахаас хохирогч татгалзаж, цаашид нэхэмжлэх зүйлгүй, гомдол саналгүй болох нь нотариатаар гэрчлэгдсэн гарын үсэг бүхий хохирогчийн тайлбараас харагдаж байна. Иймд нэхэмжлэлээс хохирогчийн татгалзсан 1 554 290 төгрөгийн болон баримтаар тогтоогдоогүй 3 327 200 төгрөгийг шаардлагыг тус тус хэрэгсэхгүй болгож хохирогч Х.Жигжидсүрэнгийн хохирлыг шүүгдэгч бүрэн төлсөн гэж дүгнэлээ.

Хохирогч П.Сугарням нь өөрийн өмчлөлийн 08-03 УББ улсын дугаартай “Toyota Harrier” маркийн тээврийн хэрэгсэлд учирсан эвдрэлийн үнэлгээг үндэслэн 10 200 000 төгрөгийг нэхэмжилсэн нь өмнөх шүүх хуралдааны үед гаргасан мэдүүлэгт тусгагдсан байх ба Сугарням нь шүүх хуралдаанд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ирээгүй байна. Хохирол төлбөрийг бүрэн авсан тухай хохирогч Сугарнямын бичгийн тайлбарыг шүүгдэгчийн тал шүүх хуралдаанд гаргаж өгсөн боловч уг тайлбарт зурагдсан гарын үсэг наториатаар батлагдаагүй, шүүхэд энэ тухайгаа хохирогч өөрөө мэдэгдээгүй байгаа нь хохирогчийн төлбөрийг шүүгдэгч төлсөн гэж үзэх боломжгүйд хүргэж байна. Тээврийн хэрэгслийн эвдрэлийн үнэлгээний баримт нь хавтаст хэрэгт /2-р хх 3 дугаар хуудас/ авагдсан байна. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагын 70 хувийг буюу 7 140 000 төгрөгийг П.Баярсайханаас гаргуулж хохирогч П.Сугарнямд олгох, үлдэх 30 хувийг буюу 3 060 000 төгрөгийн шаардлагыг орчин тойрондоо аюул бүхий эд хөрөнгө болох  тээврийн хэрэгслээ согтуурсны улмаас бусдад шилжүүлсэн гэх Сугарнямын гэм бурууг харгалзан хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх үндэслэлтэй.

            Шүүгдэгч энэ хэрэгт цагдан хоригдоогүй болно. Энэ  хэрэгт гарсан байцаан шийтгэх ажиллагааны зардал тодорхойлогдож ирээгүй бөгөөд хураагдаж ирсэн эд мөрийн баримтгүй, хөрөнгө битүүмжлэгдээгүй зэргийг дурдах нь зүйтэй.

            П.Баярсайханы жолооны үнэмлэхийг шүүхэд ирүүлээгүй бөгөөд тайлбарыг шүүгдэгч шүүх хуралдаанд “жолооны үнэмлэх гээгдсэн” гэсэн тайлбарыг гаргасан тул нэмэгдэл ялыг гүйцэтгүүлэх бичиг баримтад үнэмлэхийн хуулбарыг хавсарган Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх албанд шилжүүлбэл зохино.

Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн  283 дугаар зүйл,  290 дүгээр зүйлийн 290.3 дахь хэсэг, 294-298 дугаар зүйлүүдэд заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч Боржигон овгийн Пүрэв-Очирын Баярсайханыг жолооч хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль тогтоомж зөрчсөний улмаас бусдын бие махбодид хүндэвтэр гэмтэл, бусдад үлэмж хэмжээний хохирол тус тус учруулсан гэмт хэргийг  согтуугаар үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.
2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 215 дугаар зүйлийн 215.2 дахь хэсэгт зааснаар Боржигон овгийн Пүрэв-Очирын Баярсайханыг тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг хоёр /2/ жилийн хугацаагаар хасч  хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг тавин нэг дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний /9 792 000/ төгрөгөөр торгох ял шийтгэсүгэй.
3.  Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 47 дугаар зүйлийн 47.3 дахь хэсэгт ялтан торгох ялаас ноцтойгоор зайлсхийвэл шүүх торгох ялыг 3 жил хүртэл хорих ялаар сольж эдлүүлэхээр заасныг П.Баярсайханд мэдэгдсүгэй.
4. Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт зааснаар П.Баярсайхан гурван сая /3 000 000/ төгрөгийг хохирогч Х.Жигжидсүрэнд сайн дураар төлснийг дурдаж түүний нэхэмжлэлээс үлдэх 4 881 490 /дөрвөн сая найман зуун наян нэгэн мянга дөрвөн зуун ерэн / төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай
5. Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх  хэсэгт тус тус зааснаар П.Баярсайханаас 7 140 000 /долоон сая нэг зуун дөчин мянган/ төгрөгийг гаргуулж хохирогч П.Сугарнямд олгож Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.3, дахь хэсэгт зааснаар нэхэмжлэлээс үлдэх 3 060 000 /гурван сая жаран мянган/ төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.  
6. Тогтоол хүчин төгөлдөр болтол П.Баярсайханд урьд авсан бусдын батлан даалтад өгөх тухай таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.
7. П.Баярсайханд холбогдох замын цагдаагийн газрын лавлагаа, жолооны үнэмлэхийн хуулбар зэргийг нэмэгдэл ялыг биелүүлэх гүйцэтгэх бичиг баримтад хавсарган Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх албанд хүргүүлсүгэй.
8. Шүүгдэгч П.Баярсайханд холбогдох иргэний бичиг баримт шүүхэд шилжиж ирээгүй, цагдан хоригдсон хоноггүй, эд мөрийн баримтаар хураан ирүүлсэн зүйлгүй, энэ хэрэгт гарсан байцаан шийтгэх ажиллагааны зардал тодорхойлж ирүүлээгүй болохыг тус тус дурдсугай.
9. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 303 дугаар зүйлийн 303.1, 304 дүгээр зүйлийн 304.1 дэх хэсэгт зааснаар тогтоолыг ялтан, хохирогч, түүний хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар эс зөвшөөрвөл гардуулснаас хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг мэдэгдсүгэй.
10. Шийтгэх тогтоолд давж заалдах гомдол гаргах болон эсэргүүцэл бичигдвэл тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж П.Баярсайханд авсан таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үлдээсүгэй. 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                                Д.ОЮУНБАТ.