МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч М.Б даргалж, шүүгч Н.Д, шүүгч Г.М нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүх хуралдааны 1 дүгээр танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Гомдол гаргагч: Ү ХХК /РД:*********/

Хариуцагч: Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Б

Хариуцагч: НТГ

Маргааны төрөл: Татвар

            Шүүх хуралдаанд: Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б, Ч.Жадамба, хариуцагч Д.Б, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.У, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.М, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Э нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

Гомдол гаргагч Ү ХХК-нь “Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 0291390 дугаар шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах”-ыг хүссэн шаардлага бүхий гомдол гаргасан байна.

Гомдол гаргагч Ү ХХК-иас шүүхэд бичгээр гаргасан нэхэмжлэлдээ: “...Манай Ү ХХК нь Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтэст бүртгэлтэй татвар төлөгч бөгөөд нэхэмжлэлийн шаардлагад дурдагдсан татварын улсын байцаагч нарын шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулахаар Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлд 2019 оны 07 дугаар сарын 04-ний өдөр хандаж гомдол гаргасан юм.

Гомдлыг Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөл хүлээн авч хянаад 2020 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 85 дугаартай тогтоол гаргаж гомдол гаргагч талын төлөөлөгчид 2021 оны 01 сарын 04-ний өдөр бичгээр гардуулсан бөгөөд Татварын Ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.19, мөн хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.1.4 дэх хэсэгт заасны дагуу татварын улсын байцаагч нарын шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулахаар нэхэмжлэл гаргаж байна.

Татварын алба нь манай компанийн банкан дахь харилцах дансыг хааж улмаар данснаас суутгал хийж татварын өрөөс хасалт хийсэн, мөн манай компани татварын хугацаа хэтэрсэн өрөөс тодорхой төлөлтүүдийг төлсөн байтал төлөгдсөн дүнг хасч тооцолгүй акт үйлдсэн байна.

Мөн Татварын алба нь татвар төлөгчийн тайланг хүлээн авч улмаар баталгаажуулах үүргээ биелүүлээгүй буюу татвар төлөгчид итгэл үзүүлэн ажиллах үүргээ зөрчсөн.

Ийнхүү хууль зөрчсөн атлаа татвар төлөгчийг хуульд заасан хугацаанд татвараа үнэн зөв тодорхойлж ирүүлээгүй гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй байх бөгөөд дээрх татварын тайланг баталгаажуулаагүй орхигдуулснаар татварын хяналт, шалгалт үндэслэл бүхий байх бодит нөхцөл байдалд тулгуурласан эсэх нь эргэлзээтэй буюу зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэх боломжгүй байсан байна.

Тэрчлэн Татварын ерөнхий хууль (хуучин)-ийн 61 дүгээр зүйлд “Хугацаанд нь төлөөгүй татварын өр”-ийг хэрхэн барагдуулах талаар хуульчилсан бөгөөд хуулийн 61.2, 62 дугаар зүйлд заасан хугацаанд нь төлөөгүй татварыг хураахтай холбоотой арга хэмжээ дарааллыг тогтоосон байх бөгөөд татварын алба, татварын байцаагч авч хэрэгжүүлэх боломжтой байтал авч хэрэгжүүлэлгүй шууд шийтгэлийн хуудас үйлдсэн нь хуульд нийцээгүй байна.

Татвар төлөгчийн НӨАТ, ААНОАТ-ын тайлан, санхүүгийн тайлан, анхан шатны баримт зэргийг үндэслээд зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг явуулалгүйгээр хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэж шийтгэлийн хуудас үйлдсэн нь буруу байна.

Уг шийтгэлийн хуудаст Зөрчлийн тухай хуулийн холбогдох заалтууд болох хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 2, 4 дэх хэсгийг дангаар үндэслэсэн нь хууль хэрэглээний алдаатай. Учир нь татвар төлөгчийн татвар ногдох орлогод нөхөн татвар ногдуулах, хугацаандаа төлөөгүй татварын өрөнд торгууль, алданги ногдуулахад Татварын ерөнхий хуулийг үндэслэх байтал Зөрчлийн хууль баримталсан нь хууль хэрэглээний хувьд алдаатай байна.

Хугацаа хэтэрсэн өрийг барагдуулах талаар нарийвчилсан зохицуулалттай Хууль нь Татварын Ерөнхий хууль бөгөөд хуулийн 62 дугаар зүйд энэ талаар тодорхой хуульчилсан байна.

Зөрчлийн тухай хуулийн дээр дурдсан заалтыг үндэслэж торгууль, алданги ногдуулсан нь үндэслэлгүй бөгөөд зөрчлийн хуулиас давсан хариуцлага ногдуулсан хүлээлгэсэн гэж үзнэ.

Гэтэл Зөрчлийн хуульд заасан шийтгэлийн төрөлд хамаарахгүй шийтгэл ногдуулж татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг илтэд хохироосон байна.

Татварын байцаагч шийтгэл ногдуулахдаа Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхгүй байх хуулийн заалтыг үндэслэсэн хэдий ч тооцооллын хувьд алдаатай буюу алдангийн хэмжээ шаардлагаас давсан байна.

Татварын алба, байцаагч нь манай компанийн банкан дахь харилцах дансыг хааж, дансны чөлөөт үлдэгдлээс татварын өрийг барагдуулахаар татаж авсан атлаа давхар акт үйлдэж нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцож байгаа нь нэг зөрчилд хэд хэдэн хариуцлагын арга хэмжээг давхардуулан хэрэглэсэн гэж үзэж байна.

Тэрчлэн татварын алба татвар төлөгч нартаа итгэл үзүүлэн, татвар төлөгчийн эрх, ашиг сонирхлыг хүндэтгэх зарчмыг үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгон ажиллана гэж хуулиар үүрэг хүлээсэн атлаа татварын тайланг хүлээн аваагүй, татварт төлсөн мөнгөн дүнг татварын өрийн үлдэгдлээс хасч тооцоогүй зэрэг буруутай үйлдэл гаргасан байна.

 Иймд Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтсийн хяналт, шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14- ний өдрийн ********* дугаартай “Шийтгэлийн хуудас”-ыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү” гэжээ.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Ү ХХК ХХК нь ресторан, пабын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Зохих татваруудыг хууль тогтоомжид заасны дагуу төлж ирсэн. Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтсийн улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 11-ний өдрийн ********* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах шаардлага гаргасан. Тухайн гаргасан акт нь тодорхой хууль тогтоомжуудыг зөрчсөн. Нотлох баримт болон нэхэмжлэгч компанийн бичиг баримт дээр тулгуурлаж акт үйлдээгүй гэж үзэж байгаа.

 Гомдол гаргагчийн төлөөлөгчийн зүгээс 114 хуудас нотлох баримт гаргаж өгсөн. Тухайн баримтад санхүүгийн болон татварын тайлангууд байгаа. Нэхэмжлэгч компанийн төлсөн татварыг хариуцагч шийтгэлийн хуудас үйлдэхдээ төлөөгүй мэтээр дүгнэсэн байсан. Хариуцагч эксэл программд багана дээр байрлуулсан тул харагдахгүй байна гэдэг зүйл яригдсан. 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр төлсөн 10.000.000 төгрөгийг тооцоогүй байсан. 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдөр төлсөн 3.000.000 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдөр 10.000.000 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдөр 10.000.000 төгрөг тус тус төлсөн байхад алданги тооцож шийтгэлийн хуудас үйлдсэн нь үндэслэлгүй гэж үзэж байна.

Нэхэмжлэгч компаниас 2017 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр 4.000.000 төгрөгийн гүйлгээ хийгдсэн. Тухайн үед амралтын өдөр байсан учир банк хоорондын гүйлгээ гээд 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдөр гүйлгээ бичигдсэн. Шүүхэд санхүүгийн баримтуудыг  хуулбар үнэн дарж хүргүүлсэн. 2016, 2017, 2018 оны санхүүгийн баримтууд эх хувиараа байна.

Татварын үлдэгдэл дээр тулгуурлаж холбогдох ажиллагаа хийгдээгүй. Өөрөөр хэлбэл хасаж тооцох ёстой байсан. Тайланг илгээсэн боловч татварын алба хүлээж аваагүйтэй холбоотой тухайн үед тайлагнаагүй гэдэг агуулгаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсан. Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсан нь хууль хэрэглээний алдаатай байна гэж үзэж байна. Татварын ерөнхий хуульд заасан ажиллагааг шат дараалан биелүүлэх бололцоо байтал бүрэн ашиглаагүй байна. Иймд шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгож өгнө үү.” гэжээ.

Хариуцагч нар шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: “...Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б бид, Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтэст бүртгэлтэй, ********* регистрийн дугаартай, улсын бүртгэлийн 9011416120 дугаартай, Ү ХХК-ийн 2016 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусталх хугацааны албан татвар, ногдуулалт төлөлтийн байдалд иж бүрэн хяналт шалгалт хийж 2019 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдөр 0291390 дугаарын шийтгэлийн хуудсаар бүгд 23,138,356.0 нөхөн татвар /хохирол/ 82,595,601.0 төгрөгийн торгууль торгох шийтгэл/, 43,813,563.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/ нийт ************ төгрөгийн торгох шийтгэл оногдуулсан.

Татвар төлөгчийн гаргасан гомдолд 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн 10,000,000.0 төгрөг, 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдрийн 3,000,000.0 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдрийн 10,000,000.0 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдрийн 10,000,000.0 төгрөгийн төлөлтийг хасаж тооцолгүй алданги торгууль ногдуулсан нь үндэслэлгүй байна гэсэн тул дараах тайлбарыг гаргаж байна.

Тухайн компани нь 2016 онд төсөвт төлөх 33,535,644.0 төгрөгийн НӨАТ-ыг 3-53 хоногоор, 2017 онд 132,715,129.0 төгрөгийн НӨАТ-ыг 6-89 хоногоор, 2018 онд 184,262,903.0 төгрөгийн НӨАТ-ыг 21-57 хоногоор хуульд заасан хугацааг хэтрүүлж төлсөн зөрчил нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 16 угаар зүйлийн 16.1-д “Албан татвар суутган төлөгч нь борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох албан татварыг доор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны өдрийн дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, баталсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалах татварын албанд тушаана” гэж заасныг зөрчсөн.

Татвар төлөгчийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварт төлсөн гэх 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн 10,000,000.0 төгрөг, 2017 оны  07 дугаар сарын 03-ны өдрийн 3,000,000.0 төгрөг нь татварын албаны орлого бүртгэлийн программ буюу мэдээллийн санд бүртгэлгүй байгаа тул хасаж тооцох боломжгүй юм.

Татварын хугацааны алдангийг тооцохдоо орлого бүртгэлийн программд бүртгэгдсэн орлого болон татварын тайлангийн ногдлын программд үндэслэн тооцдог. /Хавсралтаар татвар төлөгчийн НӨАТ-Р 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2017 оны 12 дугаар сарын 3-ний өдрийн хүртэл хугацаанд төлсөн татварын бүртгэлийг хавсаргав.

Мөн татварын хугацааны алданги тооцсон тооцоолол болон бусад материалыг хавсаргав.

-2016 оны 3 дугаар сард 310,899,396.00 төгрөгийн орлоготой 79,515,827.00 төгрөгийн худалдан авалттай 231,383,569.00 төгрөгийн татвар ногдох орлоготой тайланг цахим татварын системд шивж хадгалсан боловч тайланг илгээж баталгаажуулаагүй тул 23,138,356.00 төгрөгийн татварын төлбөр нь тухайн компанийн төлөх НӨАТ-ын төлбөрт татагдаж тооцогдоогүй тул уг төлбөрийг нөхөн төлүүлж 6,941,507.00 төгрөгийн торгууль, 4,627,671.00 төгрөгийн алданги ногдуулсан.

ТЕХ-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна”, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 2-т “татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол хүн, хуулийн этгээдийг хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд төлөгдөөгүй татварын үнийн дүнгийн 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох” хуулийн зохицуулалттай байна.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1-д "Дараах үндэслэлийн аль нэг нь тогтоогдвол эрх бүхий албан тушаалтан зөрчлийг газар дээр нь, эсхүл хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэнэ”, 1.1-д “зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол” гэсэн заалтыг баримтлан хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн.” гэжээ.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Мөнгөнтулга шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Б, Б.Бадамгарав нар нь Ү ХХК ХХК-ийн 2016-2018 оны татвар ногдуулах төлөлтийн байдалд төлөвлөгөөт хяналт шалгалт хийсэн. Татварын улсын байцаагчийн 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ны өдрийн 0291390 дугаартай шийтгэлийн хуудсаар 695.850.148 төгрөгийн зөрчил 23.138.356 төгрөгийг нөхөн татварт, 82.595.601 төгрөгийн торгууль, 43.813.562 төгрөгийн алданги, нийт 149.547.520 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан. Татварын нэгдсэн систем гэж байдаг бөгөөд тэндээс тайланг шалгадаг. Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд зааснаар “зөрчил оногдуулах шийдвэр нь шийтгэлийн хуудастай байна ” мөн хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.7.1-т “дараах үндэслэлийн аль нэг нь тогтоогдвол эрх бүхий албан тушаалтан зөрчлийг газар дээр нь эсвэл хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэнэ” гэж заасан тул гомдол гаргагчийн эхний тайлбар үндэслэлгүй гэж үзэж байна. 3 удаа 10.000.000 төгрөгөөр, 1 удаа 3.000.000 төгрөгөөр төлбөр төлсөн гэдэгт маргаан таслах зөвлөлийн тогтоол гарсан. НТГ маргаан таслах зөвлөлийн 2020 оны 12 дугаар сарын 14-ны 85 дугаартай тогтоол байгаа. Тухайн тогтоолд төлөлтийг татварын албаны системтэй тулган шалгахад 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн 10.000.000 төгрөг, 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдрийн 3.000.000 төгрөгийн төлөлт хийсэн нь нотлогдохгүй байна гэсэн тогтоол гарсан. 2018 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдөр 10.000.000 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдөр 10.000.000 төгрөг систем дээр төлсөн нь нотлогдохгүй байгаа боловч торгууль, алдангийг ногдуулж тооцоолон, гомдол гаргагчийн 2 удаа төлсөн 10.000.000 төгрөгийг хассан.” гэжээ.

 

 

 

 

 

ҮНДЭСЛЭЛ:

 

Гомдол гаргагч Ү ХХК нь Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч Д.Б, НТГт холбогдуулан “Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 0291390 дугаар шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах”-ыг хүссэн шаардлага бүхий гомдол гаргасан байна.

Шүүх дараах үндэслэлүүдээр гомдол гаргагчийн гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” ******* тоот шийтгэлийн хуудсаар Ү ХХК-д нийт ************ төгрөгийн төлбөр ногдуулсан байна.

Шийтгэлийн хуудаст заасан зөрчлийг дэлгэрэнгүй авч үзвэл, Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Батсүрэн, Д.Б нар Ү ХХК-ийн 2016-2018 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд төлөвлөгөөт хяналт шалгалт хийж, гомдол гаргагч Ү ХХК-ийг:

1. Үндсэн үйл ажиллагааны орлогыг Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд тусгаагүй, татвар ногдуулан төлөөгүй 2016 оны 310,899,396.0 төгрөгийн зөрчлөөс орлого олохтой холбогдон гарсан 79,515,827 төгрөгийн НӨАТ-тай худалдан авалтыг хасаж үлдэх 231,383,569.0 төгрөгийн зөрчилд 23,138,356.0 төгрөгийн нөхөн татвар /хохирол/, 6,941,507.0 төгрөгийн торгууль /торгох шийтгэл/, 4,627,671.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/,

2. НӨАТ-ыг хуульд заасан хугацаанд төсөвт төлөөгүй 11-355 хоног хоцроосон 2016 оны 33,535,644.0 төгрөгийн зөрчилд 2,455,136.0 төгрөгийн торгууль /торгох шийтгэл/, 1,318,402.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/, 2017 оны 132,715,129.0 төгрөгийн зөрчилд 30,536,382.0 төгрөгийн торгууль /торгох шийтгэл/, 16,489,644.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/, 2018 онд 184,262,903.0 төгрөгийн зөрчилд 41,437,166.0 төгрөгийн торгууль /торгох шийтгэл/, 20,718,577.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/,

3. Цалин хөлс түүнтэй адилтгах орлогоос суутгасан татварыг хуульд заасан хугацаанд төсөвт төлөөгүй 13-107 хоног хоцроосон 2016 оны 23,352,365.0 төгрөгийн зөрчилд 817,332.0 төгрөгийн торгууль /торгох шийтгэл/, 438,908.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/, 2017 онд 10,319,710.0 төгрөгийн зөрчилд 408,078.0 төгрөгийн торгууль /торгох шийтгэл/, 220,361.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/ бүгд 23,138,356.0 нөхөн татвар /хохирол/ 82,595,601.0 төгрөгийн торгууль /торгох шийтгэл/, 43,813,563.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/ нийт ************ төгрөгийн төлбөр ногдуулсан байна.

Гомдол гаргагч нь дээрх зөрчлийг буюу шийтгэлийн хуудаст заасан зөрчлийг гаргасан болох нь хэрэгт цугларсан  санхүүгийн тайлангууд, татварын удирдлагын нэгдсэн системийн татварын тайлангууд, татварын тайлангийн дэлгэрэнгүй, татварын тооцоолол, алданги, торгууль, хүүний тооцоонууд, орлогын дэлгэрэнгүй буюу орлогын бүртгэлийн мэдээлэл, хариуцагчийн тайлбар, Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлийн 2020 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 85 дугаар тогтоол зэрэг зөрчлийн хэрэгт авагдсан болон хэрэгт цугларсан  баримтуудаар тогтоогдож байна.

1. 2016 онд 310,899,396.0 төгрөгийн үндсэн үйл ажиллагааны орлогыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд тусгаагүй, татвар ногдуулан төлөөгүй гэх зөрчлийн тухайд:

Татварын ерөнхий /2008 оны/ хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-д “Татвар төлөгч дараахь үүрэг хүлээнэ:”, 18.1.1-д “татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх;”, 18.1.2-д “татвар ногдуулах, төлөхтэй холбогдсон тооцоо, мэдээ, тайланг гаргаж тогтоосон хугацаанд татварын албанд ирүүлэх;”,  46 дугаар зүйлийн 46.5-д “Тайланг хүлээн авах үед илэрсэн зөрчлийг дараах байдлаар арилгуулна:”, 46.5.1-д “дутуу зүйлийг нөхүүлэн хууль ёсны болгон баталгаажуулж, тайланд буй тооцоо, үйлдлийн алдааг татвар төлөгчөөр өөрөөр нь засуулах;” гэж тус тус заасан ба уг зохицуулалтуудаас үзэхэд татвар ногдох зүйлээ үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд  төлөх, татварын тайланг гаргаж тогтоосон хугацаанд татварын албанд ирүүлэх нь татвар төлөгчийн үндсэн үүрэг юм.

Мөн дээрх хуулийн зохицуулалтуудаас үзэхэд татварын улсын байцаагч нь татварын тайлан хүлээн авах үед илэрсэн зөрчлийг татвар төлөгчөөр өөрөөр нь засуулахаар хуульчилсан байна.  

Татварын ерөнхий /2008 оны/ хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.3-д “Татварын алба, татварын улсын байцаагч татвар төлөгч татварын хуулиар тогтоосон эрхээ эдлэх, үүргээ биелүүлэхэд туслах, зөрчил дутагдлыг арилгах зорилгод нийцүүлэн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх хүрээнд дараахь хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа явуулна:”, 47.3.2-д “татвар төлөгчийн татварын тайланд тусгаж тайлагнасан татварын ногдол нь бүрэн гүйцэт эсэхийг шалган тогтоох; 47.3.3-д нягтлан бодох бүртгэлийг зохих ёсоор хөтлөөгүй, эсхүл татварын тайлангаа тушаагаагүй бол татварын ногдлыг тодорхойлон төлүүлэх.” гэж заасан байх ба үүнээс үзэхэд татварын хяналт шалгалт хийх үед татварын ногдол нь дутуу, тайлангаа тушаагаагүй бол татварын ногдлыг тодорхойлон төлүүлэхээр хуульчилсан байх тул маргаан бүхий шийтгэлийн хуудас үндэслэлтэй байна.

Мөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол доор дурдсан бараа, ажил, үйлчилгээнд албан татвар ногдуулна:”, 7.1.1-д “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа, ажил, үйлчилгээ;”,  8 дугаар зүйлийн 8.1-д “Албан татварыг доор дурдсан журмаар ногдуулна:”,  8.1.1-д “бараа, ажил, үйлчилгээг импортоор оруулсан, экспортод гаргасан, түүнчлэн борлуулсан бол тухай бүрд;”, 16 дугаар зүйлийн 16.1-д “Албан татвар суутган төлөгч нь борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох албан татварыг доор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны өдрийн дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, баталсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалах татварын албанд тушаана:”, 16.1.1-д “тухайн сард борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох албан татварыг албан татвар суутган төлөгч төсөвт төлнө;” гэж заасан байна.

Дээрх хуулийн зохицуулалтуудаас үзэхэд маргаан бүхий захиргааны акт болох татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудсаар 2016 онд 310, 899,396.00 төгрөгийн үндсэн үйл ажиллагааны орлогыг Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд тусгаагүй, татвар ногдуулан төлөөгүй зөрчилд холбогдох нөхөн татвар, торгууль, алдангийг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь хууль зүйн үндэслэлтэй байна гэж шүүх үзлээ.

 2. 2016 онд  33,535,644.0 төгрөгийн, 2017 онд 132,715,129.0 төгрөгийн, 2018 онд 184,262,903.0 төгрөгийн НӨАТ-ыг хуульд заасан хугацаанд төсөвт төлөөгүй 1-355 хоног хоцроосон зөрчлийн тухайд:

            Татварын албаны цахим тайлангийн системийн мэдээлэл, хугацаанд нь төлөөгүй, шилжүүлээгүйд ногдуулсан алданги, торгууль, хүүний тооцооны хүснэгт болон хэрэгт цугларсан бусад баримтуудаас үзэхэд, 2016 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн эхний үлдэгдэл төсөвт төлөх 33,535,644.00 төгрөгийн албан татварыг хугацаанд нь төлөөгүй 3-53 хоногийн хугацаа хэтрүүлсэнд 2,455,136.00 төгрөгийн торгууль, 1,318,402.00 төгрөгийн алданги, 2017 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн эхний үлдэгдэл төсөвт төлөх 132,715,129.00 төгрөгийн албан татварыг хугацаанд нь төлөөгүй 6-89 хоногийн хугацаа хэтрүүлсэнд 30,536,382.00 төгрөгийн торгууль, 16,489,644.00 төгрөгийн алданги, 2018 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн эхний үлдэгдэл төсөвт төлөх 184,262,903.00 төгрөгийн албан татварыг хугацаанд нь төлөөгүй 21-57 хоногийн хугацаа хэтрүүлсэнд 41,437,166.00 төгрөгийн торгууль, 20,718,577.00 төгрөгийн алданги ногдуулсан байна.

Татварын албаны цахим тайлангийн системийн мэдээллээс үзэхэд гомдол гаргагч нь 2016 онд нийт 123,347,634.10 төгрөг, 2017 онд нийт 79,866,700.00 төгрөг, 2018 онд нийт 148,769,000.00 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг төлсөн болох нь нотлогдож байна.

Ү ХХК нь 2016 онд төсөвт төлөх 33,535,644.00 төгрөгийн татварыг 3-53 хоногоор, 2017 онд төсөвт төлөх 132,715,129.00 төгрөгийн татварыг 6-89 хоногоор, 2018 онд төсөвт төлөх 184,262,903.00 төгрөгийн татварыг 21-57 хоногоор хуулийн хугацааг хэтрүүлж төлсөн болох нь татварын албаны цахим тайлангийн системийн мэдээллээр нотлогдож байна.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д “Албан татвар суутган төлөгч нь борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох албан татварыг доор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны өдрийн дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, баталсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалах татварын албанд тушаана:”,  16.1.1-д “тухайн сард борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох албан татварыг албан татвар суутган төлөгч төсөвт төлнө” гэж заасан байна.

Татварын ерөнхий /2008 оны/ хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д "хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна” гэж заасан байна.

Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 2-т “татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол хүн, хуулийн этгээдийг хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд төлөгдөөгүй татварын дүнгийн 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж  хуульчилсан байна.

Дээрх хуулийн зохицуулалтуудаас үзэхэд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгч нь тайлангаар ногдуулсан татвараа дараа сарын 10-ны дотор төсөвт төлөх үүрэгтэй байх ба хугацаанд нь төлөөгүй татварт тооцох алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй, хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд төлөгдөөгүй татварын дүнгийн 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгохоор хуульчилсан байх тул татварын улсын байцаагчдын 2019 оны ******* тоот шийтгэлийн хуудас хууль зүйн үндэслэлтэй байна гэж шүүх үзлээ.

            Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчид нь шүүх хуралдаанд “... 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр 10,000,000.00 төгрөг, 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдөр 3,000,000.00 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдөр 10,000,000.00 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдөр 10,000,000.00 төгрөгийн татварыг тус тус төлсөн байтал уг төлсөн татварын дүнг хасаж тооцолгүй шийтгэл оногдуулсан гэж тайлбарлан маргаж байгаа нь үндэслэлгүй.

Учир нь цахим тайлангийн системийн мэдээллээс үзэхэд, 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр 10,000,000.00 төгрөг, 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдөр 3,000,000.00 төгрөгийг төлсөн нь татварын албаны цахим тайлангийн системд бүртгэлгүй, байхгүй, нотлогдохгүй байх тул хасаж тооцох үндэслэлгүй юм.

Харин 2018 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдрийн 10,000,000.00 төгрөг, 2018 оны 8 дугаар сарын 27-ны өдрийн 10,000,000.00 төгрөгийн хувьд бол төлсөн нь нотлогдож байх ба маргаан бүхий шийтгэлийн хуудасны Хуулийн хугацаанд нь төлөөгүй татварт торгууль, алданги ногдуулсан тооцоо /маягт ХШ-08/-ны хүснэгтээс үзэхэд уг төлөлтүүд байхгүй, хасаагүй харагдаж байгаа хэдий ч татварын албаны цахим тайлангийн системийн мэдээллүүд, хугацаанд нь төлөөгүй, шилжүүлээгүйд ногдуулсан алданги, торгууль, хүүний тооцоо зэрэг хариуцагчийн гаргаж өгсөн баримтуудаас[1] үзэхэд тус өдрүүдийн төлөлтийг хасаж тооцсон болох нь тогтоогдож байх тул гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчдийн дээрх тайлбар үндэслэлгүй.

3. 2016 онд 23,352,365.0 төгрөгийн, 2017 онд 10,319,710.0 төгрөгийн цалин хөлс түүнтэй адилтгах орлогоос суутгасан татварыг хуульд заасан хугацаанд төсөвт төлөөгүй 13-107 хоног хоцроосон гэх зөрчлийн тухайд:

Татварын ерөнхий /2008 оны/ хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.5-д “татварын тайлан тушаах, төлөх хугацааг тухай төрлийн татварын хуулиар тогтоох ба татвар төлөх, тайлагнах эцсийн хугацаа адил байна” гэж заасан байна.

Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.3-т “Суутгагч нь албан татвар төлөгчийн орлогоос суутган авсан албан татварыг энэ хуулийн 26.1.6-д зааснаас бусад тохиолдолд дараа сарын 10-ны өдрийн дотор холбогдох төсөвт шилжүүлнэ” гэж зохицуулсан байна.

Хариуцагч татварын улсын байцаагчид нь цалин хөлс түүнтэй адилтгах орлогоос суутгасан 2016 оны 23,352,365.00 төгрөгийн, 2017 оны 10,319,710.00 төгрөгийн, нийт 33,672,075.00 төгрөгийн татварыг хуульд заасан төсөвт төлөх хугацааг 13-107 хоног хоцроосон зөрчилд 1,225,410.00 төгрөгийн торгууль, 659,269.00 төгрөгийн алданги ногдуулсан байх ба уг татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй болох нь Татварын хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчил, ногдуулсан төлбөрийн тооцоо, маягт ХШ-06(2) хүснэгт,  Хуулийн хугацаанд нь төлөөгүй татварт торгууль, алданги ногдуулсан тооцоо Ү ХХК-ны 2016, 2017 оны цалин хөлс болон түүнтэй адилтгах \орлого суутган\ маягт ХШ-08 хүснэгтүүд, хариуцагчийн тайлбар болон хэрэгт цугларсан бусад баримтуудаар тогтоогдож байна.

Мөн гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчид нь шийтгэлийн хуудаст заасан хувь хүний орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төсөвт төлөөгүй зөрчлийг няцаах баримт, тайлбарыг гаргахгүй байна.

Иймд, хувь хүний орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төсөвт төлөөгүй хугацаа хожимдуулсан 2016-2017 оны нийт 33,672,075.00 төгрөгийн зөрчилд 1,225,410.00 төгрөгийн торгууль, 659,269.00 төгрөгийн алданги, нийт 1,884,679.00 төлбөр ногдуулсан шийтгэлийн хуудас хууль зүйн үндэслэлтэй байна.

Гомдол гаргагч нь шүүхэд гаргасан гомдолдоо болон гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчид нь шүүх хуралдаанд шийтгэлийн хуудас үйлдэхдээ зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэсэн нь хуульд заасан шаардлагад нийцэхгүй, хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх хангалттай үндэслэл  тогтоогдоогүй байхад шийтгэлийн хуудас үйлдсэн нь хуульд нийцэхгүй гэсэн агуулгаар тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлгүй байна.

Учир нь шийтгэлийн хуудаст заасан зөрчил гаргасан болох нь санхүүгийн болон татварын тайлан, татварын удирдлагын нэгдсэн системийн мэдээлэл зэрэг  баримтуудаар тодорхой нотлогдож байсан байна.

Иймд Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1-д “Дараах үндэслэлийн аль нэг нь тогтоогдвол эрх бүхий албан тушаалтан зөрчлийг газар дээр нь, эсхүл хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэнэ”,  1.1-д “зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол” гэж заасны дагуу хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэсэн нь хууль зүйн үндэслэлтэй байна.

Мөн гомдол гаргагч нь шүүхэд гаргасан гомдолдоо болон гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчид нь шүүх хуралдаанд “Татварын ерөнхий хуулийн 61 дүгээр зүйлд “Хугацаанд нь төлөөгүй татварын өр”-ийг хэрхэн барагдуулах талаар хуульчилсан ... хугацаанд нь төлөөгүй татварыг хураахтай холбоотой арга хэмжээ дарааллыг тогтоосон байх бөгөөд татварын алба, татварын байцаагч авч хэрэгжүүлэх боломжтой байтал авч хэрэгжүүлээгүй шууд шийтгэлийн хуудас үйлдсэн нь хуульд нийцээгүй” гэсэн агуулгаар тайлбарлан маргаж байх хэдий ч татварын хууль, тогтоомж зөрчсөн этгээдэд шийтгэл оногдуулах эрх хэмжээ, харьяаллыг татварын улсын байцаагчид Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулиар олгосон байх ба хариуцагч нь Татварын ерөнхий хуулийн 61 дүгээр зүйлд заасан ажиллагаа нь зөвхөн хяналт шалгалтын дараа үүссэн татварын өр төлбөр буюу хуульд заасны дагуу маргаан таслах зөвлөл болон шүүхээр гомдлоо хянан шийдвэрлүүлж дууссаны дараа хийгддэг ажил гэж тайлбарлаж байх тул гомдол гаргагчийн энэ тайлбар үндэслэлгүй

Гомдол гаргагч нь шүүхэд гаргасан гомдолдоо “... Зөрчлийн тухай хуулийн дээр дурдсан заалтыг үндэслэж торгууль, алданги ногдуулсан нь үндэслэлгүй бөгөөд зөрчлийн хуулиас давсан хариуцлага ногдуулсан хүлээлгэсэн гэж үзнэ. ...Зөрчлийн хуульд заасан шийтгэлийн төрөлд хамаарахгүй шийтгэл ногдуулж татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг илтэд хохироосон байна” гэж тайлбарлан маргаж байгаа нь мөн үндэслэлгүй байна.

Учир нь Зөрчлийн тухай хууль батлагдсанаар татварын улсын байцаагч нь шийтгэлийн хуудсаар нөхөн татвар, торгууль, алданги ногдуулдаг болсон байна.

Иймд дээрх үндэслэлүүдээр шүүх гомдол гаргагчийн гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчийн тухайд:

Иргэдийн төлөөлөгч Ч.Л  шүүх хуралдааны товыг шүүхээс мэдэгдсэн боловч иргэдийн төлөөлөгч нь шүүх хуралдаанд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ирээгүй бөгөөд хэргийн оролцогчид нь иргэдийн төлөөлөгчийг оролцуулахгүйгээр шүүх хуралдааныг үргэлжлүүлэхэд татгалзах зүйлгүй гэж тайлбарласан тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 91 дүгээр зүйлийн 91.7-д “Иргэдийн төлөөлөгч энэ хуулийн 71.1-д заасны дагуу мэдэгдсээр байхад хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр шүүх хуралдаанд ирээгүй бол хэргийн оролцогчийн зөвшөөрлөөр түүний эзгүйд шүүх хуралдаан явуулж болно. ...” гэж заасны дагуу тус хэргийг хянан шийдвэрлэсэн болно.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14-д заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Татварын ерөнхий /2008 оны/ хуулийн  18 дугаар зүйлийн 18.1.1, 18.1.2, 46 дугаар зүйлийн 46.5.1, 47 дугаар зүйлийн 47.3.2, 47.3.3, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, 16 дугаар зүйлийн 16.1, 16.1.1, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.3, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.1-д заасныг тус тус баримтлан “Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” ******* тоот шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах”-ыг хүссэн шаардлага бүхий гомдол гаргагч Ү ХХК-ийн  гомдлыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д заасны дагуу гомдол гаргагч Ү ХХК-ийн  улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70.200 /далан мянга хоёр зуу/-төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

             Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.2-т зааснаар хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 5 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй.

 

              

               ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                       М.БАТЗОРИГ

                                      ШҮҮГЧ                       Н.ДУЛАМСҮРЭН

                                      ШҮҮГЧ                       Г.МӨНХТУЛГА