МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Г.Энхцэцэг даргалж,

шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Д.Баасандорж

улсын яллагч Г.Энэрэл

шүүгдэгч Э.*******, түүний өмгөөлөгч Н. /ҮД:1292/ нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны “Г” танхимд нээлттэй явуулсан шүүх хуралдаанаар:

Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасныг журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж шүүхэд ирүүлсэн ******* овогт *******ийн *******т холбогдох эрүүгийн 2309000000861 тоот 2 /хоёр/ хавтас хэргийг 2023 оны 8 дугаар сарын 7-ны өдөр хүлээн авч, энэ өдөр хянан хэлэлцэв.

 

Шүүгдэгчийн  биеийн байцаалт:

******* иргэн, оны 02 дугаар сарын 15-ны өдөр Улаанбаатар хотод төрсөн, настай, *******, бүрэн дунд той, гүй, хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг, ам бүл 4, охин хүү зээ нарын хамт *******баатар дүүргийн 1 дүгээр хороо мянгат / тоотод оршин суух, урьд ял шийтгэлгүй, *******ын *******ий ******* цол тэмдгээр шагнуулсан, ******* овогт *******ийн ******* /РД:ПЭ*******/

Холбогдсон гэмт хэргийн талаар:

Шүүгдэгч Э.******* нь ******* *******ын сургуулийн , Сургуулийн мэргэжлээр суралцаж оны 6 дугаар сарын -ны өдөр төгссөн гэх дугаартай *******ын болохыг мэдсээр оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэлх дүүргийн дугаар т бүлгийн аар ажиллахдаа ашигласан гэх гэмт хэрэгт холбогджээ.

ТОДОРХОЙЛОХ  нь:

Нэг. Гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай эсэх талаар:

Шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар “шүүх хэргийн бодит байдлыг талуудын мэтгэлцээний үндсэн дээр тогтооно” гэсэн зарчмыг удирдлага болгон шүүх хуралдаанд шинжлэн судалсан болон хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудад үндэслэн дүгнэвэл:

Шүүгдэгч Э.******* нь ******* *******ын сургуулийн , Сургуулийн мэргэжлээр суралцаж оны 6 дугаар сарын -ны өдөр төгссөн гэх дугаартай *******ын болохыг мэдсээр оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэлх дүүргийн дугаар т бүлгийн аар ажиллахдаа ашигласан гэх гэмт хэргийг үйлдсэн үйл баримт тогтоогдож, уг хэрэгт шүүгдэгч Э.******* гэм буруутай болох нь нотлогдон тогтоогдлоо гэж шүүх дүгнэв.

Энэхүү үйл баримт нь шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж хэлэлцэгдсэн доорх нотлох баримтуудаар хангалттай нотлогдон тогтоогдсон болно. Үүнд:

1.Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Э.******* мэдүүлэхдээ: “…Мөрдөн байцаалтын шатанд үнэн зөв мэдүүлсэн тул нэмж мэдүүлэх шаардлагагүй...” гэв.

2. Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Н.гаас: “…Миний үйлчлүүлэгч хэдийгээр баримттай холбоотой асуудалд шалгагдсан ч гэсэн энэ хүн оноос хойш 15 жилийн хугацаанд ажиллахдаа 12 цаг тасралтгүй ажиллаж Хөдөлмөрийн хуулийн дагуу ажилласан хөдөлмөрөө үнэлүүлж байгаа Үндсэн хуульд заасан эрх нь байгаа. Тухайн үедээ ажлаа хийснийхээ төлөө авсан цалин хөлсийг төр хэрхэн гаргуулах талаар зохицуулалт байхгүй. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт ашигласан бол гэж байгаа болохоос ашигласнаас үүдэлтэй хохирол учруулсан бол гэсэн үг байхгүй. Харин Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт байгаа. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэгт тухайн бичиг баримтыг ашигласнаас үүдэлтэй гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа. Энэ үйлдэлдээ хариуцлага хүлээе гэж байгаа. Гэхдээ төрд хохирол учруулсан гэж байгаа бол төрийг хохирогчоор тогтоох ёстой. Гэтэл хохирогчоор Олонбаяр, гэж хоёр хүнийг тогтоосон. Гэтэл энэ хоёр хүн би юу нэхэхээ мэдэхгүй байна. Энэ хүн ажлаа сайн хийж байсан учраас зохих хэмжээний цалин хөлс авах нь энэ хүний эрх. Тэгэхээр би юу нэхэмжлэхээ мэдэхгүй байна гэдэг байдлаар тайлбарласан байсан. Шүүгдэгч нь ажилласан хугацааны цалин хөлс авах нь гэмт хэргийн улмаас учруулсан гэж үзэх боломжгүй. Тэгэхээр энэ гэмт хэргийг үйлдэж төрд ийм хэмжээний хохирол учруулсан байна. Ийм хохирол учирсан учраас энэ хохирлыг энэ хуульд заасны дагуу  нэхэмжилж байна гэх юм бол бид нар эрх зүйн байдлаа дордуулахгүйн тулд төлөөд орж ирэх байсан. Энэ хүний олон жил хөдөлмөрлөсөн олон хүүхдийн асран хамгаалах, сурч боловсрох суурь тавьсан маш чухал ажлыг нэр төртэй хийснийг нь үнэлж салбар нь өөрөө сайд, яам нь үнэлж шагнасан байгааг, мөн хохирол төлбөр төлөх чадвар зэргийг харгалзан үзээсэй. Миний үйлчлүүлэгч ямар нэгэн байдлаар төрийн буюу ийн үйл ажиллагааг алдагдуулж бодит хохирол учруулсан зүйл байхгүй. Энэ тохиолдолд Э.******* гэж хүн сайн ажилласан юм байна.... Хэн нэгэн хүний ажил хөдөлмөр хийх эрхийг хязгаарласан байхыг үгүйсгэхгүй, энэ асуудлыг ойлгож байгаа. Бид нарын зүгээс гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруу дээр маргаагүй. Гэхдээ хуульд юу гэж зааснаар ярих ёстой учраас Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.5 дугаар зүйлд заасан учирсан үр дагаврыг гэмт хэргийн хохиролд тооцно гэж заасантай хэр нийцэх юм. Энэ хүн хүлээсэн үүргээ нэр төртэй биелүүлж ажилласан хугацааны цалинг өөртөө авч үлдэх ёстой гэж үзэж байна. Үнэхээр энэ хүний ажлын үр дүн муу байсан бол өөр асуудал яригдах байх. Миний үйлчлүүлэгч гэмт хэргийн хохирол хор уршигтай холбоотой энэ мөнгийг төлүүлэхээр шууд заасан зохицуулалт байхгүй байна. Тухайн үеийн цалин хөлсийг гаргуулчихаар энэ хүнийг тухайн үед цалин хөлсгүй ажиллуулсантай адилхан асуудал болно. Эдгээр нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж тухайн үедээ ажиллаж авсан цалин хөлсийг өөрт нь үлдээгээч гэж хүсэж байна...” гэв.

            3. Шүүхийн хэлэлцүүлэгт оролцсон улсын яллагчаас: “...Шүүгдэгч дипломтой байсан гэдэг нь тогтоогдсон учир Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцуулах саналыг шүүхэд гаргаж байна. Прокурор эрүүгийн хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татахдаа Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасныг журамласан. Хуурамч баримт бичиг үйлдэх гэмт хэргийн тухайд уг баримт бичгийг аар үйлдсэн тэр цаг хугацаанд гэмт хэрэг төгсдөг.  Хуурамч бичиг баримт ашиглан ажилд орсон үйл баримт нь тогтоогдсон. Өөрөө гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа. Хохирогчоор тогтоогдсон тус ийн эрхлэгч хохирол нэхэмжлээгүй ч гэсэн. оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд ажиллаж олсон цалин хөлс, урамшуулал нь төрд учирсан хохирол болж байгаа. Иймд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.8 дугаар зүйлд зааснаар төр, нийтийн эрх ашгийг хамгаалах шаардлагатай гэж үзвэл иргэний нэхэмжлэл гаргах эрхтэй учраас төрд учирсан хохиролыг нэхэмжилж байна. Хохирлыг тооцоолж гаргахдаа төрд ажиллаж байсан учир нийгмийн даатгал, эрүүл мэндийн даатгал төлсөн мөнгөн дүн хасагдах нь зүйтэй. Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн баримтууд хавтаст хэрэгт авагдсан байгаа учир төрд учирсан хохирлыг шүүгдэгчээс гаргуулах, гэм буруутайд тооцуулах саналтай байна... Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлд зааснаар шүүгдэгч Э.*******ийн хувьд ногдох хөрөнгөөс албадан гаргуулах саналтай... Хэрэв диплом ашиглаж ажилд ороогүй байсан бол ******* *******ын их сургуулийг 4 жилийн хугацаанд сурч төгссөн буюу тухайн шударгаар авсан хүн тухайн ажлын байранд ажиллах нэг хүний боломжийг хулгайлж таны авсан цалин хөлсийг өөр нэг хүн авах байсан гэж ойлгохыг хүсэж байна. Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар төрийн өмчийн . Тухайн ийн эрхлэгч гэж хүн төрийн албан хаагч байгаа. гэж хүн хувиасаа тухайн цалинг танд өгөөгүй. Өнөөдөр төрд хохирол учраад байгаа юм. Тэгэхээр энэ олон жилийн хугацаанд танд олгогдсон цалин хаанаас гарсан юм бэ гэвэл төрийн сангаас буюу төрөөс гарч байгаа мөнгө. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлд нэгэнт гэмт хэрэг гэж үзэж байгаа бол гэмт хэрэг үйлдэж олсон орлого юм бол тухайн буруутай этгээдээс албадан гаргуулахаар заасан. Тэгэхээр энэ хуулийн хүрээнд улсын яллагч төрийг төлөөлж нэхэмжилж байгаа юм. гэж хүн хохирол нэхэмжлэхгүй, гомдолгүй гэж байгаа нь өөр асуудал. Энэ хүн ажилласан хөдөлмөрөө үнэлүүлж авсан цалин гэж байна. Энэ диплом учраас та тухайн байгууллагад ажиллах эрхгүй. Тэгэхээр төрд учирсан 103.088.002 төгрөгийг гаргуулах саналаа дэмжиж байна...” гэв.

4. Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч  Ц.ын өгсөн: “…Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар ийг хариуцан ажиллуулдаг эрхлэгч нь учраас Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх хянан ажиллагаанд төлөөлөн оролцох болно. Э.******* нь манай т ажиллахгүй байгаа. Сүүлд Сонгинохайрхан дүүрэг дээр шалгагдаж эхлэх үед мэдүүлэг өгөх үедээ мэдсэн. Уг хүнтэй холбоотой манай байгууллагад учирсан хохирол байхгүй. Нэхэмжлэх зүйл байхгүй. Уг хүн нь манай байгууллагад хөдөлмөрийн гэрээний дагуу ажиллаж байсан учраас тухайн хүнээс нэхэмжлэхгүй. Гомдол санал байхгүй...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 176-177 дахь хуудас, 1 дүгээр хавтаст хэргийн 4-5 дахь хуудас/

5.Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гэрч Ч.гийн: “…******* шинжлэх ухааны яамны сайд Л.гийн 2021 оны 12 дугаар сард гаргасан тушаалын дагуу ажлын хэсэг байгуулагдаж Дээд , Ерөнхий , сургуулийн , мэргэжлийн хяналтын байгууллага *******ын ерөнхий газраас тус тус хүмүүс ажлын хэсэгт орж ажилласан. Ерөнхийдөө шалгалт 2021 оны 12 дугаар сарын сүүлээр эхэлсэн ба эхний ээлжинд шалгалтын бэлтгэл ажлыг хангах 2 сарын хугацаа шаардагдсан ба түүнд ын мэдээллийн системд байгаа нарын мэдээллийг татаж авах, нарын PDF файлаар татаж авах, Архивын ерөнхий газраас мэдээлэл гаргуулж авах зэрэг мэдээлэл цуглуулах ажилд маш их хугацаа орсон. Тухайн хяналт шалгалтыг явуулах туршлагатай тэн шаардлагатай байсан тул мэргэжлийн хяналтын байцаагч *******ын ерөнхий газраас тэн татан оролцуулж тушаалд өөрчлөлт оруулж уг ажлыг эхэлсэн. Мөн ажлын хэсгээ дотор нь хоёр болгож хуваасан ба хувь хүний нууцлалтай хэсэг дээр бол ийн хяналтын байцаагч *******ын ерөнхий газрын тэн, манай газрын ахлах шинжээч нарыг оруулж тэдгээр хүмүүстэй нууцлалын баталгаа гаргуулж шалгалтын үндсэн ажил дээр хүмүүс 2022 оны 3 дугаар сараас эхэлж 8 дугаар сарыг дуустал хийж гүйцэтгэсэн. Харин бусад ажлын хэсэгт орсон хүмүүс нь бол дээрх хүмүүсийг ажиллах нөхцлөөр хангаж мэдээллийг цэгцлэх цуглуулах хэлбэрээр ажилласан. Дээрх шалгалтын үр дүнгийн тайланд бусад шалгалтаар тогтоогдсон дэлгэрэнгүй мэдээллийг тусгасан байгаа. Би системийг яг хэзээнээс эхэлж ашигласныг сайн мэдэхгүй байна. Гэхдээ манай байгууллагад HMES, ESIS системээс гэсэн үндсэн хоёр программ ашиглагддаг юм. Тухайн HMES, ESIS программд бүх их дээд сургуулиуд төгсөгчидийн мэдээллийг оруулдаг ба түүнийг *******ын ерөнхий газар баталгаажуулдаг байсан. Харин ESIS программд ******* хэмжээнд байгаа оюутан , сурагчидын дэлгэрэнгүй мэдээлэл байдаг. ESIS систем нь ******* хэмжээнд байгаа , оюутан, , сурагчидын дэлгэрэнгүй бүхий л мэдээлэл багтдаг юм. Дээд ын удирлага мэдээллийн систем гэдэг нь HMES программ буюу их дээд төгсөгчидийн дипломын мэдээлэл юм. Ерөнхийдөө шалгалтаар системд бүртгэлгүй дугаар давхацсан гэх зөрчилүүд гарч байсан. Гэхдээ шалгалтын явцад бол цагдаагийн байгууллагад шилжүүлсэн хүмүүсийн мэдээлэл нь 4-5 өөр баримт бичиг дээр үндэслэн зөрчилтэй диплом баталгаажсан мэдээллийг үндэслэн хүргүүлсэн юм. Тэрнээс биш 1-2 эх үүсвэр дээр зөрчилтэй мэдээллийг Цагдаагийн байгууллагад хүргүүлээгүй, 1 хувь хүнээс санаатайгаар аар үйлдсэн болзошгүй дипломын тамга тэмдэг гарын үсэг дипломын дугаар мэргэжлийн индекс буруу /мэргэжлийн нэршил, өөр хүний овог нэр регситрийн дугаар ашигласан зэрэг маш олон зөрчилүүдийг ойлгож байгаа юм./ Эдгээр 4-5 баримт бичгийг тулгаж тогтоосон болзошгүй гэж үзээд бидний зүгээс зөрчилтэй дипломын тоонд оруулж Цагдаагийн байгууллагад шалгуулахаар хүргүүлсэн юм. сургуулиудын хүчингүй болгосон дипломын дугаар ашигласан бүртгэлгүй дипломын дугаар ашигласан дээд сургуулийн нэр зөрүүтэй, төгсөгчидийн дипломд алдаатай бичиглэл хийсэн, дипломын дугаарыг зөрүүлэн олгосон, /өөр сургуулийн дипломын дугаар, архивын бүртгэлд өгөөгүй, дугаар давхардуулан олгосон зэрэг зөрчлүүд байсан/ Дээрх зөрчлүүдийн аль нэг гарсан бөгөөд түүнийг нь бид нарын шалгалтандаа ашигласан 4-5 баримт бичиг тулгаж зөрчилтэй гарч байгаа болзошгүй зөрчилтэй дипломуудын нэрсийг гаргаж явуулсан. Дипломтой лах ёстой. хэмжээний сургуулийн удирдах ажилтнуудын өөрсдөөс нь хуулбар байдлаар гаргуулж аваад түүнийгээ архивын материал, системийн бүртгэл, төгсөгчидийн дипломын бүртгэл, захирлын тушаалууд зэрэг мэдээллийг тулгаж зөрчлийг илэрүүлсэн. Тухайн шалгалтыг ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн нь дан хуулбар материалл дээр үндэслэн хийсэн бөгөөд шалгалтын явцад зөрчилтэй гэж цагдаагийн байгууллагад шилжүүлсэн иргэдийн дипломтой холбоотой цугларсан баримтуудыг хадгалж байгаа. Түүнийг байгууллага хоорондын бичгээр болон байцаагчаар дамжуулан хүлээлгэн өгч болно. Тухайн материалуудтай холбоотой тайлбарыг ажлын хэсэгт орсон мэргэжлийн хяналтын байцаагч нараас нарийн тодоруулах нь дээр гэж бодож байна...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 149-151 дэх хуудас/

6. Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гэрч Я.ийн: “…энэ оны 3 дугаар сарын 02-ны өдөр удирдлагаас өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу шинжлэх ухааны яамны сургуулийн болосвролын байгууллага ерөнхий ын сургуулийн удирдах ажилтны хяналт шалгалт, хийх ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд орж ажилласан. Тухайн шалгалтыг улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн болон төрийн бус өмчийн сургуулийн урдирдах ажилтны ын баримт бичгийг цахим хэлбэрээр хүлээн авч бүрдүүлж дээд ын удирдлага мэдээллийн системд тулгалт хийж ажилласан. Манай ажлын хэсгийн шалгалтаар 21 аймаг 9 дүүрэгт үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн болон төрийн бус өмчийн сургуулийн удирдах ажилтны ын баримт бичиг диплом мэдээллийн сангийн ESIS программ бүртгэл, PDF файлаар ирүүлсэн материалд тулгалт хийж үзэхэд 1-т *******ын салбарт ажиллаж байгаа ажилчдын дипломын дугаар давтагдсан овог нэр, регистрийн дугаар, гарын үсэг, тамга тэмдэгийг скайнардсан зөрчил нь 458 ын баримт диплом илэрсэн. Бүртгэлгүй дипломын дугаар ашигласан зөрчил нь 145 ын баримт бичиг диплом илэрсэн. дээд тай холбоотой алдаатай бичилт хийгдсэн төгсөгчдийн дугаарыг давхардуулсан дээд ын мэдээнд байхгүй, төгсөлт хийсэн архивын бүртгэлийг өгөөгүй 13 зөрчил илэрсэн. *******ын салбарт удирдах дээд байгууллагатай холбоотой дугаар давхардуулж олгосон архивын бүртгэл бүрэн хангаагүй ын мэдээллийн системд алдаатай оруулсан илэрсэн 1 зөрчил, шатны ын зөрчилтэй 108 зөрчил илэрсэн нийт 725 зөрчил тус тус илэрээд байна. Үүнээс эхний 2 ангилалд хамрагдаж байгаа дипломын дугаар давхардсан 458, бүртгэлгүй дипломын дугаар ашигласан 145 ын баримт бичгийг аар үйлдэж ашигласан гэж үзсэн байна. Шалгалтын хүрээнд улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн болон төрийн бус өмчийн сургуулийн удирдах ажилтны илэрүүлсэн харахад бүртгэлийн дугаарыг засварласан нь илт мэдэгдэхүйц засварласан тамга тэмдэг гарын үсэг дутуу, гарын үсгийг аар үйлдсэн бүртгэлийн дугаар давхардсан хавсралтын бүртгэл дутуу дипломын загвар буруу зэрэг зөрчлүүд 458 байсан. ******* шинжлэх ухааны яамнаас дээд ын байгууллагад олгогдсон дипломын дугаараас ондоо өөр дугаар тавигдсан. Мөн тухайн төгсөгчдийн мэдээ бүртгэлгүй дипломын дугаар ашигласан 145 байсан. Төгсөгчдийн бүртгэлийг давхардуулж олгосон. Алдаатай бичсэн зөрчил 13 байсан. Дээд ын удирдлага мэдээллийн системд алдаатай шивэлт хийсэн нэг зөрчил байсан. Хуурамчаар авч ашигласан дипломын дийлэнх нь ******* их , *******ын их сургуулийн диплом байсан. Уг хаана ямар байдлаар үйлдвэрлэж олгосон гэдгийг тогтоох боломжгүй байна. Ажлын хэсгийг дипломтой удирдах *******тай холбогдож уулзаагүй тайлбар өгөөгүй байгаа юм. *******ын мэдээллийн сангийн бүртгэлд ESIS программ ын баримт бичгийг оруулсан боловч цахимаар буюу PDF файлаар материалаа ирүүлээгүй зөрчлүүд байгаа...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 115-117 дахь хуудас/

7. Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гэрч А.-: “…Миний бие нь 1972 оны 07 дугаар сарын 27-ны өдөр ийн 2 дахь хүүхэд болж төрөөд Дорнод аймгийн 1-р д орж суралцаад 1989 онд төгсөөд тэр жилдээ МУБИС-д математикийн аар орж суралцаад 1994 онд төгсөөд Дорнод аймгийн ийн коллежид буюу одоогийн Дорнод их д математикийн , тэнхимийн эрхлэгчээр 2005 оныг хүртэл ажиллаж байгаад 2005 оноос Дорнод аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газарт ын хяналтын улсын байцаагчаар 2017 оныг хүртэл ажиллаж байгаад Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар луу шилжээд түүнээс хойш одоог хүртэл ажиллаж байна. Тухайн үед БШУЯамны сайд Л.гийн тушаалын дагуу 2022 оны 03 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийг хүртэл хугацаанд ын баримт бичгийн үзлэг, шалгалтын ажлын хэсэгт , Доржхуяг, Батхангай, Солонгоо нарын хамт ажилласан юм. Тухайн шалгалтыг 2022 оны 03 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хооронд явуулсан бөгөөд нарийн тоон мэдээлэл бол бид нарын гаргасан дүгнэлтээс дэлгэрэнгүй харагдах байх мөн тэр болгоныг нарийн сайн санахгүй маш олон нарын мэргэжлийн диплом, баримт бичгийг шалгасан. Яг системийн хувьд бол би сайн мэдэхгүй үүнийг бол яамны тэн аас дэлгэрэнгүй тодруулсан нь дээр харин миний хувьд бол өөрийн ажил, үүргийн дагуу дипломын мөн эсэх болон үндэсний архивын газрын лавлагаанаас хайлт, ESIS прорграммд дипломын дугаараар хайлт тус тус хийсэн юм. Зарим нарын системд бүртгүүлж, баталгаажуулсан зөрчил бол илэрсэн. ЕЅІЅ систем бол нарын ын баримт бичгийн бүртгэл мэдээллийн систем, Дээд ын удирдлага мэдээллийн систем гэдэг нь өөрөө ******* Улсад их, дээд төгссөн хүмүүсийн дипломын дугаар бүхий бүртгэлийн систем, дээд төгсөгчдийн мэдээний /PDF/ ДБ маягт гэдэг нь төгсөгчдөд диплом олгосон тайлан буюу жил бүр их, дээд сургуулиуд нь яаманд тайлагнаж хүргүүлсэн pdf өргөтгөлтэй файл юм.

Зөрчилтэй диплом бүхий нарын төгссөн эсэхийг тухайн сургуулиудаас нь тодруулж лавлагаа аваагүй. Зөвхөн дээрх бүртгэл, мэдээллүүдээс шүүлт хийх замаар зөрчилтэй тодруулсан. Би энэ талаар бол сайн мэдэхгүй байна. Бодлого боловсруулж гаргадаг эрх бүхий байгууллага буюу *******, шинжлэх ухааны яамнаас тодруулах нь зүйтэй байх. ЕЅІЅ бүртгэл хийгдсэн эсэх, Үндэсний архивын газрын лавлагаанаас хайлт хийх, Дээд ын удирдлага, мэдээллийн системээс дипломын дугаараар хайлт хийх, Төгсөгчдийн статистик мэдээний баримт бичиг буюу ДБ маягтаас хайлт хийх зэргээр шүүж илрүүлсэн юм. Ерөнхийдөө зөрчлөө 5 ангилсан бөгөөд 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 гэх маягаар бичилт хийсэн байгаа. Ангилсан кодыг уншихдаа 1.1 Дипломын дугаар давхацсан, Бусдын дипломын дугаарыг ашигласан, 1.2 Дипломын дугаар огт байхгүй буюу тийм дугаар тухайн жилд олгогдоогүй, илтэд аар үйлдсэн, 1.3 Тухайн сургуулийн буруутай үйл ажиллагаанаас /Сургуулиуд өөрсдөө төгсөгчдийн дипломын дугаарыг давхцуулж олгосон/, 1.4 Дээд шатны байгууллагын буруутай үйл ажиллагаанаас Яамнаас тухайн жилд олгогдсон дипломын дугаарыг сургуулиудад давхцуулан олгосон/, 1.5 Дараагийн шатанд зөрчилтэй диплом ашиглан суралцсан зэрэг зөрчлүүд илэрснийг тус тус ангилсан юм...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 163-165 дахь хуудас/

8. Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гэрч Д.гийн: “…Би 1983 онд Завхан аймгийн Завхан мандал суманд төрсөн 1991-2001 онд тус сумын ерөнхий ын сургуулийг төгсөөд, 2001-2005 онд ******* улсын их сургуулийг төгсөөд, 2005-2011 онд нийгмийн хөгжлийн төв төрийн бус байгууллагад төслийн *******гаар, 2011-2016 онд сангийн яамны азийн хөгжлийн банкны төсел бодлогын судлаачаар, 2016-2020 онд үндэсний статистикийн хороонд статистикч, 2020 оноос одоог хүртэл *******, шинжлэх ухааны яамны Цахим бодлого статистикийн Хэлтэст сургуулийн , ерөнхий ын сургуулийн статистикийн мэдээ хариуцсан шинжээчээр ажиллаж байна. Миний ажлын чиг үүрэг нь салбарын статистик мэдээг нэгтгэх, хянах, тайлагнах үүрэгтэй байдаг. Манай салбарын сайд Л.гийн 2021 оны 12 дугаар сарын 08-ны өдрийн А/446 дугаартай тушаалын дагуу ажлын хэсэгт орж ажилласан. Ажлын хэсгийн даргаар хяналт шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газрын дарга Ч.Энх- Амгалан ахлаж нарийн бичгээр тус газрын ахлах шинжээч Б., хууль эрх зүйн хэлтсийн дарга Б.Жавзанжаргал, ерөнхий ын салбарын хүний нөөцийн бодлогын удирдлага зохицуулалт хариуцсан шинжээч Д.Наранзул, сургалтын байгууллагын хөгжил, орчин, хэрэглэгдэхүүний бодлого, төлөвлөлт хариуцсан шинжээч Б., ын мэдээллийн технологийн төвийн систем хөгжүүлэлтийн хэлтсийн ахлах тэн Н.Батбилэг, *******ын ерөнхий газраас ахлах тэн Л.Батхангай, Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газраас улсын байцаагч А., Я. нарын хамт ажилласан. *******ын салбарт /Esis буюу ын салбарын мэдээллийн систем/ болон /Hemis буюу дээд ын удирдлагын мэдээллийн систем/ гэсэн хоёр мэдээллийн системийг ашигладаг. Уг системийг ашиглах болсон шалтгаан 20 оноос өмнө мэдээллийн нэгдсэн системгүй байсан энэ нь статистикийн мэдээ тайланг цаасаар буюу еxcel хүснэгтээр авдаг байсан нь статистикийн мэдээний хамралт дутуу алдаатай буруу мэдээлэл цуглуулагдах зэрэг дутагдалтай байдлыг үүсгэж байсан болохоор 20 оны 01 дүгээр сараас 2019 оны 07 дугаар сарын хооронд нийт сарын хугацаанд дээд ын шинэчлэлтийн төслийн хүрээнд дээд ын удирдлага мэдээллийн системийг боловсруулж ажилласан ба 2020 оны 12 дугаар сард системийг яам хүлээн авсан. Дээд ын удирдлага мэдээллийн системийг нэвтрүүлэх үндсэн зорилго нь дээд ын хөдөлгөөн үйл ажиллагааг цахимжуулах ялангуяаа салбарын статистикийн мэдээг цахимжуулах нь уг системийн гол зорилго байсан. Тиймээс энэ ажлуудыг уг төслийн ажлын даалгаварт тусгаж хэрэгжүүлсэн. Үүний нэг нь дээд ын төгсөлтийн үйл ажиллагааг цахимжуулах модуль боловсруулагдсан. Мэдээллийн санг бүрдүүлэхдээ тухайн нэгж байгууллага буюу их, дээд сургуулиас ирүүлсэн төгсөгчдийн мэдээллийг тусгай бэлтгэсэн нэг загвартай эхсүл файлын дагуу он тус бүрээр төгсөгчдийн мэдээллийг авч төгсөгчдийн статистик мэдээлэлтэй тулган системд дата импортоор оруулах зарчмаар мэдээллийн санг баяжуулан ажиллаж байна. Мэдээллийг бүрдүүлэхдээ статистикийн тухай хуулийн 9.6 дугаар заалтын дагуу нэгж байгууллага буюу мэдээллийн үнэн зөвийг өөрөө бүрэн хариуцахаар хуулиар зохицуулж өгсөн байдаг мөн шинжлэх ухааны сайдын 2006 оны 480 дугаар тушаалаар батлагдсан дээд ын диплом олгох журмын 4.1, 4.3 дугаар заалтын дагуу диплом олгох үйл ажиллагааг тухайн сургуулийн захирал үнэн зөвийг хариуцнаа гэсэн заалттай байдаг. *******, соёл, шижлэх ухаан, спортын сайдын 2020 оны А/265 дугаар тушаалаар батлагдсан. *******ын салбарын мэдээллийн сан бүрдүүлэх, ашиглах журмын 2.2.93.23.3, 34, 3.10.1-ээс 3.10.3 хүртэлх заалтуудын дагуу тухайн мэдээллийн санг баяжуулж мэдээлэлд хяналт тавьж үнэн зөв бодит байдлыг бүрэн хариуцах зохицуулттай байдаг. Тийм болохоор программ дээр байгаа иргэний үнэн зөв байгаа эсэхийг систем нотлохгүй тухайн сургуулийн захирлын тушаал, сургуулиас ирүүлсэн төгсөгчдийн статистик мэдээ болон бусад баримтад үндэслэн /Hemis/ програм дээр оруулдаг. Программ дээр буруу шивсэн байвал хариуцлагыг тухайн их, дээд хариуцахаар сайдын тушаал, статистикийн тухай хуулиар зохицуулж өгсөн байдаг. Eѕіѕ систем бол ын салбарын , т ажиллаж байгаа ажилчдын мэдээллийн бүртгэл, дээд ын удирдлага мэдээллийн систем нь hemis буюу их, дээд сургуулиудын хөдөлгөөн статистикийн мэдээг цахимжуулсан систем, их дээд төгсөгчдийн мэдээний PDF, ДБ гэсэн үг нь , дээд төгсөгчдийн статистик мэдээний тайлан. Зөрчилтэй диплом бүхий нарын төгссөн эсэхийг тухайн сургуулиудаас нь тодруулж лавлагаа аваагүй. Дээд ын удирдлага мэдээллийн систем нь төгсөгчдийн дипломын үнэн зөвийг систем нотлох боломжгүй зөрчилтэй эсэхийг тухайн нотлоно. Дээд ын удирдлага мэдээллийн системийн мэдээллийн сан бүрдүүлэх ажил үе шаттайгаар тасралтгүй хийгдэж байна. Тиймээс системд бүртгэлгүй шүүлт хийхэд байхгүй байна гэдэг нь системийн алдаа биш юм. 2020 оноос хойш ******* шинжлэх ухааны яаманд ажиллаж байгаа болохоор тодорхой мэдээлэл өгөх боломжгүй байна. Би энэ чиг үүргийн хүрээнд ажиллаагүй болохоор мэдэхгүй байна. Himes буюу дээд ын удирдлагын мэдээллийн системийг бүрдүүлэхэд ашигладаг *******, шинжлэх ухааны яамны сайдын тушаалыг хулээлгэн өгье нийт 13 хуудас цаасан материал...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 135-138 дахь хуудас/

9. Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гэрч Б.ийн: “…Миний бие нь оны 08 дугаар сарын 04-ний өдөр Баянхонгор аймгийн нутаг дэвсгэрт Батаагийн том хүүхэд болж төрөөд Баянхонгор аймгийн 1-р МУБИС-д *******, англи хэлний аар орж суралцаад 1996 онд төгсөөд Сэлэнгэ аймгийн 2-р д 2000 оныг хүртэл аар дундаа завсарлаад 2002 оныг хүртэл хугацаанд МУБИС-д магистраар суралцаж төгсөөд тэр жилдээ ОХУ-тай хамтран Новыйвек д сургалтын менежерээр 2006 оныг хүртэл ажиллаж байгаад тэр жилдээ Сэлэнгэ аймгийн мэргэжлийн хяналтын газарт ын хяналтын улсын байцаагчаар ороод 2016 оны 10 сарыг хүртэл ажиллаж байгаад БШУЯаманд хяналт шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газарт тнээр ажилд ороод одоог хүртэл ажиллаж байна. Тухайн үед БШУЯамны сайд Л.гийн тушаалаар баталсан удирдамжийн хүрээнд хяналт шалгалтыг явуулсан юм. Тухайн хяналт шалгалтыг хийхдээ *******ын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйл, 28 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 2 дахь заалт, *******, шинжлэх ухааны яамны бүтэц, чиг үүргийг заасан Засгийн газрын тогтоолын дагуу тус тус хяналт, шалгалтыг явуулсан юм. Миний хувьд тухайн ажлын хэсгийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан. Үүнийг бол дэлгэрэнгүй дүгнэлт гаргаж цагдаагийн байгууллагад хүлээлгэж өгсөн байгаа. Дээрх системийг мөн цахим бодлого, статистикийн хэлтсийн холбогдох тнүүд тайлбарлах боломжтой. Дээрх системтэй холбоотой асуултыг мөн цахим бодлого, статистикийн хэлтсийн холбогдох тнүүд тайлбарлах боломжтой гэхдээ шалгалтын явцад анх системийн мэдээллийн дата баазыг бий болгохын тулд яамнаас гэрээт ажилчдыг хөлсөөр ажиллуулсан ба тэдгээр ажилтнууд дундаас системд дур мэдэн баталгаажуулалт хийсэн тохиолдол гарсан. Дээрх он, цаг үеийн өөрчлөлтөөр курс төгсөж болсон хүмүүсийг дипломын зерчилтэйд тооцсон боловч цагдаагийн хүргүүлсэн жагсаалт дунд оруулаагүй. Ерөнхийдөө маш олон тооны хүнийг шалгасан учраас эргэлзээтэй заавал үзэх шаардлагатай гэсэн цөөн тооны хүмүүсийн эх хувиар нь үзсэн ба диплом олгосон гэх сургуулиас лавлагаа авсан байгаа. Ерөнхийдөө манай яамны дотооддоо ашиглаж байгаа цахим, мэдээллийн бааз дээр тулгуурлан мөн өөрсдийн архивын нэгжтэй тулгалт хийх, Архивын ерөнхий газраас төгсөгчидтэй холбоотой лавлагааг мөн давхардуулан тулгах замаар дээрх зөрчлүүдийг илрүүлсэн юм. Тайландаа дэлгэрэнгүй тодорхой тусгасан байгаа. Ерөнхийдөө илтэд дипломтой, бусдын аар авч ашигласан гэх зөрчилтэй 600 гаруй иргэдийн мэдээллийг цагдаагийн байгууллагаар шалгуулахаар хүргүүлсэн байгаа. Эхний ээлжинд 2000-2022 оныг хүртэлх хугацаанд олгогдсон бүгдийг нь хамруулж шалгалтын үйл ажиллагааг явуулсан гэхдээ энэ хугацаанд дипломын хуулбарыг ын салбарт ажиллаж байгаа хүмүүсээс ирүүлэхэд 10.000 орчим одоогоор дипломын хуулбараа ирүүлээгүй бөгөөд үүнийг нөхөж авах үйл ажиллагаа явагдаж байгаа. Хэрвээ дээрх 10.000 хүн нөхөж ирүүлээд түүнээс зөрчил илэрвэл цагдаагийн байгууллагад шилжүүлнэ. Ерөнхийдөө он, цагийн хувьд диплом авсан нарын дунд бол харилцан адилгүй байгаа гэхдээ үүнийг бол одоо дараагийн шалгалтаар 2000 оноос онуудад диплом авсан төгсөгчдийг шалгах үйл ажиллагааг хийнэ. Эдгээр хүмүүс диплом ашиглаж гэмт хэргийн шинжтэй үйлдэл хийж байгаа учраас үүнийг хуулийн дагуу шийдвэрлүүлэхээр цагдаагийн байгууллагад шилжүүлсэн юм...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 144-146 дахь хуудас/

 

10. Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гэрч Д.гийн: “…Би бүрэн дунд оо Төв аймгийн Баянчандмань сумын 10 жилийн сургуулийг 2002 онд төгссөн. 2003 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс ******* улсын ын их сургуулийн сургуулийн ын д элсэн орж суралцаад онд төгссөн. 20 онд МУБИС-ын сургуулийн ын магистрын д 2.5 жилээр элсэн суралцаж тус тус төгссөн. Би дугаартай онд ******* улсын ын их сургуулийн ын сургуулийг арга зүйч мэргэжлээр суралцаж төгсөж авсан. Манай ангийн аар Англи, Орос хэлний Ц.Цэцэгмаа байсан. Төгсөхдөө ангийн ажил, дипломын ажил, улсын шалгалт өгсөн. Төгссөн ангийн монтаж байгаа. Би энэ хүний талаар огт мэдэхгүй. Намайг тус д суралцах хугацаанд манай ангид ийм нэртэй хүн суралцаж байгаагүй. Болж байгаа асуудлын талаар цагдаагийн байгууллагаас ярих үед л мэдсэн...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 0-1 дэх хуудас/

11. Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гэрч Д.гийн: “…Би Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар т 2023 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрөөс хойш нягтлан бодогчоор ажиллаж эхэлсэн ба одоог хүртэл ажиллаж байгаа юм. Э.******* нь оны 11 дүгээр сараас эхлэн манай т бүлгийн ийн ажил хийж байгаад 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдсөн одоо дугаар т ажилдаггүй. Э.******* нь манай т ажиллаж байх хугацаандаа нийт 90.506.868 төгрөгний цалинг гар дээр авсан бөгөөд онд 1, 2008 онд 4, 2009 онд 4, 2010 онд 4, 2011 онд 4, 2012 онд 4, 2013 онд 4, 2014 онд 4, 2015 онд 4, 2016 онд 4, 2017 онд 4, 20 онд 4, 2019 онд 4, 2020 онд 4, 2021 онд 4, 2022 онд 3 нийт 60 удаа 12.581.9343 төгрөгний үр дүнгийн урамшуулал авч байсан. Өөрөөр шагнал урамшуулал авч байгаагүй юм. Тэтгэмж аваагүй, тэтгэмж тэтгэвэрийн асуудлыг тэтгэвэрт гарсаны дараагаар хөдөлмөрийн хуулинд заасны дагуу 36 сартай тэнцэх тэтгэмж бодогддог бөгөөд Э.******* нь ажиллаж байх хугацаандаа нийт авах цалингаас нийгмийн даатгалын шимтгэлд нийт 12.586.289 төгрөг, хүн амын орлогын албан татварт 10.297.8 төгрөг, СӨБ-н үйлвэрчний эвлэлийн хороонд 1.029.787 төгрөг нийт 23.913.949 төгрөгийг суутгуулж төрийн албанд ажиллаж байсан байна. Уг тоо баримт мэдээллийг төрийн албаны цалингийн нэгдсэн системээс гаргаж авсан...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 226 дахь хуудас/

            12. Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гэрч Б.: “…Би 1996 онд Сурган хүмүүжүүлэх ухааны коллежийг сургуулийн ын , 1999 онд Төрийн захиргааны удирдлагын академийн ын удирдлагын менежер, 2000 онд Удирдлагын академийн Төрийн удирдлагын магистр, онд Япон улсын Осокагийн их сургуулийг ын удирдлагын магистр зэргийг тус тус хамгаалсан. 1999-2000 онд МЗХ-ны сургалт сурталчилгааны төвд эрдэм шинжилгээний *******, 1999-2000 оноос хойш одоог хүртэл ******* шинжлэх ухааны Яаманд ажиллаж байна. *******ын сайдын А87 дугаартай тушаалаар Ерөнхий ын үүдийн   нарын ын бичиг баримтыг шалгасан. 2021 оны 3 дугаар сард уг ажлын хэсэгт ******* шинжлэх яамнаас сургуулийн ын хүний нөөц хариуцсан ахлах тэн миний бие, ерөнхий ын сургуулийн хүний нөөцийн асуудал хариуцсан тэн Наранзул, дээд ын газрын хүний нөөцийн асуудал хариуцсан тэн Оюунбилэг, хяналт шинжилгээ үнэлгээ, дотоо аудитын газрын тэн статстикийн хэлтэсийн тэн даргаар нь хяналт шинжилгээ үнэлгээ, дотоод аудитын газрын дарга Ч. нар ажиллсан ба гаднаас ын мэдээллийн технологийн төвийн ******* 1 хүн /нэрийг нь мэдэхгүй/ анх эхний тушаалаар томилогдсон. Сүүлд буюу 2022 оны 03 дугаар сард мөн сайдын тушаал гарч ажлын хэсгийг улам өрөгжүүлсэн. Тэр ажлын хэсэгт нэмэгдэж орсон тэн нарыг мэдэхгүй. Тус шалгалтыг 2022 оны 03 болон 04 дүгээр саруудад хийж гүйцэтгэн ажлын хэсгийн нарийн бичиг, даргад албан email хаягаар хүргүүлсэн. Миний бие Булган аймгийн , ерөнхий ын сургуулийн , нарын дипломийг нэг бүрчлэн шалгасан. Өөрөөр хэлбэл Булган аймгийн ээс ирүүлсэн файлыг нэг бүрчлэн үзэж шалган /ямар төгссөн, дипломын дугаар, тамга, тэмдэг, захирал эрхлэгчийн гарын үсэг гэх мэт/ зөрчилтэй болзошгүй гэсэн зөрчилийг ялгасан. Булган аймгийн хувьд Маргад  сургуулийн дипломын зөрүүтэй байдал их байсан. Тухайлбал диплом дээр зурагдсан 3 хүний гарын үсэг илт зөрүүтэй, засварласан зэрэг зөрчилүүд ихэнх хувийг эзэлсэн. Маргад дээд сургуулийн зөрчил нь дийлэнх хувийг эзэлж байсан. Бусад зөрчилийн хувьд хавсралт байхгүй, засварласан зэрэг зөрчилүүд илэрсэн. Би ажлын хэсэгт явуулсан тайлангаа авчираагүй болохоор цээжээр ярьж болохгүй байна. Цэцэрлэг, ерөнхий ын сургуулийн суралцагч ажилчид сургуулийн барилга орчин буюу тай холбоотой бүх мэдээллийг агуулсан гэж ойлгож болно. Тус системийг хэдэн онд ашиглаж эхэлснийг мэдэхгүй байна. Гэхдээ тус мэдээллийн системд 1998 оноос хойшхи бүх мэдээллийг харах боломжтой. Засгийн газрын тогтоолоор мэдээлэл технологийн төвийг байгуулсан. Тус төв нь уг системийг хариуцан ажилладаг. Сургууль болгон тус санд орох эрхийн нэвтрэх эрхийн кодтой. Тус кодоороо суралцагч нарын мэдээллийг оруулаад явдаг. *******ын салбарын мэдээллийн систем дэх мэдээллийн сан гэдэг нь ESIS системийг хэлж байгаа юм. HMES буюу дээд ын удирдлага мэдээллийн систем нь бүх төгсөгчдийн мэдээллийн систем юм. Гэхдээ тус систем нь 2000 оноос хойшхи төгсөгчдийн мэдээлэл гардаг санагдаж байна. Оныг нь сайн мэдэхгүй байна. Тус системээс бүх төгсөгчдтэй холбоотой мэдээлэл гарна. EMongolаi системээс гарч байгаа мэдээлэл HMES буюу дээд ын удирдлага мэдээллийн системээр баталгаажсан мэдээлэл байгаа юм. Дээд ын мэдээ гэдэг нь дээд ын байгууллагаас ирүүлж байгаа албан ёсны статисткийн мэдээ буюу батлагдсан маягтын дагуу сургалтын байгууллагаас гаргаж ирүүлсэн. Тус мэдээлэл HMES дээд бүртгэгдэж улсын хэмжээний нэгтгэгдэж гардаг гэж ойлгож болно. Системийн мэдээллийг HMES буюу дээд ын удирдлага мэдээллийн системд тухайн дээд сургуулийн сургалтын албанд олгосон эрхийнхээ дагуу нэвтэрч бүртгэлээ хийдэг. Харин ын салбарын мэдээллийн систем дэх мэдээллийн сан буюу ESIS систем дээр ерөнхий ын , ийн сургалтын менежер нар олгогдсон эрхийнхээ хүрээнд нэвтэрч бүртгэлээ хийдэг. Системээс олдоогүй гэх зөрчлийг тухайн төгссөн гэх сургуулиас нь тодоруулж шалгасан эсэхийг мэдэхгүй байна. Тус асуудлыг өргөтгөсөн ажлын хэсэгт орсон мэргэжлийн хяналтын тэн нар мэднэ. Миний хувьд бол эх хувиар нь шалгасан зүйл байхгүй. Ажлын хэсгийн нарийн бичиг аас өгсөн материал, PDF файлаар өгсөн материалд үндэслэсэн. Дипломын иж бүрдэл, гарын үсэг, дугаар тамга тэмдэг, зэргийг нягталж шалгасан гэж ойлгож болно. Ажлын хэсэгт анхан шатны буюу зөвхөн Булган аймгийн , Ерөнхий ын сургуулийн нарын нягтлан үзэх чиг үүрэгтэй оролцсон...гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хавтас хэргийн 130-132 дахь хуудас/

13.Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд яллагдагчаар Э.*******ийн өгсөн:“… манай талийгаач ах Э.Нямдорж надад онд авчирч өгсөн бөгөөд хэнээс хэдэн төгрөгөөр яаж худалдан авсан талаар мэдэхгүй. Тэр тухайгаа хэлээгүй. Би сургуулийг нь тухайн авч ашиглаж байсан үйлдэлдээ маш их харамсаж байна. Би өөрийнхөө гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байна...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 16-17 дахь тал/

14.******* улсын *******ын их сургуулийн 2022 оны 11 дүгээр сарын 7-ны 3/1208 дугаар албан бичгээр МУБИС-д суралцаж 164 иргэний мэдээлэлд  шүүгдэгч Э.*******ийн нэр уг жагсаалтын 56 дугаарт бүртгэгдсэн байна. /1 дүгээр хавтас хэргийн 78-92 дахь хуудас/

15.Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар ийн эрхлэгчийн оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн ******* овогтой *******ийг аар түр томилон хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ******* Засгийн газрын оны 237 дугаар тогтоолын 6 дугаар хавсралтанд зааснаар ТҮБД-5-2 ангилалаар 0.449 төгрөг гэх 40 дугаар тушаал /1 дүгээр хавтаст хэргийн 191 дэх хуудас/,

 16.******* *******ын их сургуулийн 2023 оны 4 дүгээр сарын 5-ны өдрийн 3/508 тоот албан бичгээр *******ийн ******* /ПЭ*******/-нь Сургуулийн ын , арга зүйч мэргэжлээр төгссөн тухай мэдээлэл олдоогүй гэх албан бичиг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 196 дахь хуудас/,

17.Хөдөлмөрийн гэрээ ******* овогтой ******* цалин 886.281 төгрөг /1 дүгээр хавтаст хэргийн 231-236 дахь хуудас/,

.Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар ийн 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийн Б/115 дугаартай Хөдөлмөрийн гэрээг дуусгавар болгох тухай эрхлэгчийн тушаал /1 дүгээр хавтаст хэргийн 237 дахь хуудас/,

19.Э.*******ийн цалингийн карт /1 дүгээр хавтаст хэргийн 238-250 дахь хуудас, 2 дугаар хавтас хэргийн 2-15 дахь хуудас/,

20.******* *******, шинжлэх ухааны сайдын 2021 оны 12 дугаар сарын 8-ны өдрийн А/446 дугаар Ажлын хэсэг байгуулах тухай тушаал /1 дүгээр хавтаст хэргийн 34-39 дэх хуудас/,

21.Ерөнхий ын , Цэцэрлэгүүдийн , удирдах ажилтны ын баримт бичигт Хяналт-Шинжилгээ хийсэн тухай танилцуулга /1 дүгээр хавтаст хэргийн 40-76 дахь хуудас/,

22.Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн төлөлтийн талаарх тодорхойлолт /2021 оны 01 сараас 2022 оны 11 сар хүртэл/  /1 дүгээр хавтаст хэргийн 208 дахь хуудас/,

23.Хүүхдийн ийн ийн албан тушаалын тодорхойлолт /1 дүгээр хавтаст хэргийн 229-230 дахь хуудас/,

.Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар ийн цалин олгох хүснэгт /2 дугаар хавтаст хэргийн 16-85 дахь хуудас/,

25.Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар ийн Э.*******т Мөнгөн урамшуулал олгох тухай оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 43 дугаар тушаал /2 дугаар хавтаст хэргийн 86 дахь хуудас/,

26. Эрүүгийн хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татах тухай прокурорын тогтоол /1 дүгээр хавтаст хэргийн 7-10 дахь хуудас/, Эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /1 дүгээр хавтаст хэргийн 203, 216 дахь хуудас/, гэрлэсний бүртгэлийн лавлагаа /1 дүгээр хавтаст хэргийн 204 дэх хуудас/, иргэний оршин суугаа газрын хаягийн бүртгэлийн лавлагаа /1 дүгээр хавтаст хэргийн 205 дугаар хуудас/, иргэний үнэмлэхийн лавлагаа /хавтаст хэргийн 206 дахь хуудас/, сертификат /1 дүгээр хавтас хэргийн 192-194 дэх хуудас/, эрүүгийн 23090000000861 дугаартай хэрэгт хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгчөөр тогтоох тухай тогтоол /1 дүгээр хавтаст хэргийн 1 дахь хуудас/, төрөл сандангийн лавлагаа /1 дүгээр хавтаст хэргийн 190 дэх хуудас/ зэрэг бичгийн нотлох баримтууд болно.

Дээрхи нотлох баримтууд нь хэргийн талаар нотлогдвол зохих зүйлд хамааралтай ач холбогдолтой байх ба хуулиар тогтоосон үндэслэл журмын дагуу цуглуулсан, үнэн бодит байдлыг илэрхийлсэн нь хэргийг шийдвэрлэхэд хангалттай гэж үзэв.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу явагдаж, хэргийн оролцогч нарын хууль ёсны эрхийг зөрчсөн нөхцөл байдал тогтоогдоогүй тул шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.14 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасны дагуу прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн хэргийн хүрээнд шүүгдэгчийн гэм буруутай эсэхэд дүгнэлт хийж, хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт талуудаас шүүхэд танилцуулсан нотлох баримтыг шүүхэд хэлэлцүүлэхгүй байх, нотлох баримтаас хасуулах, нотлох баримтыг шинжлэн судлах дараалалд өөрчлөлт оруулах талаар санал, хүсэлт гаргаагүй болно.

Төрийн албаны тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д зааснаар “Төрийн үйлчилгээний албан тушаалд төрийн үйлчилгээг адил тэгш, чанартай, хүртээмжтэй хүргэх болон төрийн байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг хангахад туслах чиг үүрэг бүхий хөдөлмөрийн гэрээний үндсэн дээр ажиллах дараах албан тушаал хамаарна: 14.1.2-т “, шинжлэх ухаан, эрүүл мэнд, соёл, урлаг, спорт зэрэг төсвөөс санхүүждэг төрийн үйлчилгээний байгууллагын дарга, захирал, эрхлэгч, бусад удирдах, гүйцэтгэх, туслах албан тушаал” гэж заажээ.

Үүнээс үзэхэд Сургуулийн ын сургуулийн ийн ажил нь төрийн үйлчилгээг адил тэгш, чанартай, хүртээмжтэй хүргэх болон төрийн байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг хангахад туслах чиг үүрэг бүхий хөдөлмөрийн гэрээний үндсэн дээр ажиллах төрийн үйлчилгээний албан тушаалд хамаарна.

            Шүүгдэгч Э.******* нь төрийн албанд хууль дээдлэх, ******* иргэд төрийн алба хаах адил тэгш боломжоор хангагдах зарчмыг ноцтой зөрчиж, ******* *******ын зэрэг олгосон дугаартай дипломыг ашиглан Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар т бүлгийн  багшийн ажилд томилогдон ажиллахдаа тухайн мэргэжлийг эзэмшиж, мэргэжлийн диплом аваагүй бусад төрийн үйлчилгээний албан тушаалтнаас илүү цалин хөлс авах хууль бус давуу байдлыг өөртөө бий болгосон байна.

Шүүгдэгч Э.******* нь ******* *******ын их сургуулийн “Сургуулийн ын арга зүйч” мэргэжлээр суралцаж ******* *******ын зэрэг олгосон D15797 дугаартай болохыг мэдсээр Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар бүлгийн ийн ажилд оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс томилогдон 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл ажиллах хугацаандаа ашигласан байна.

Шүүгдэгч Э.*******ийн ын ын диплом болохыг мэдсээр ашигласан үйлдэл нь оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл үргэлжилсэн удааширсан үйлдэлтэй гэмт хэрэг байна.

Удааширсан гэмт хэрэг нь гэмт этгээд тодорхой нэг үйлдэл /эс үйлдэхүй/-ийг хийснээс эхлээд тодорхой цаг хугацаанд завсарлагагүй, тасралтгүйгээр үргэлжилдэг бөгөөд гэмт хэргээс өөрөө татгалзсан, эсхүл түүнийг эрх бүхий албан тушаалтан, байгууллагаас таслан зогсоосноор дуусгавар болдог онцлогтой юм.

Иймд шүүгдэгч Э.*******ийн үйлдсэн гэмт хэрэг төгссөн цаг хугацааг 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийн хугацаагаар тооцлоо.

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг нь хөнгөн ангиллын гэмт хэрэгт хамаарах бөгөөд хөөн хэлэлцэх хугацаа нь 1 жил байгаа хэдий ч Нийслэлийн *******баатар дүүргийн прокурорын газраас  2023 оны 4 дүгээр сарын 13-ны өдөр эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татсан байх тул уг гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрөөгүй байна.

Шүүгдэгч нь өөрийн үйлдлийн хууль бус шинжийг ухамсарлаж, түүнийг хүсч үйлдсэн, хохирол, хор уршигт зориуд хүргэсэн гэм буруугийн санаатай хэлбэрээр үйлдсэн байна.

 Шүүгдэгч Э.*******ийн гэмт үйлдэлд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасныг журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “*******ын диплом болохыг мэдсээр ашиглах” гэмт хэргийн шинжийг хангаж байх бөгөөд яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийн бүрдэл хангагдсан прокурорын зүйлчлэл хэргийн бодит байдалтай тохирсон гэж шүүх үзлээ.

Шүүгдэгч, шүүгдэгчийн өмгөөлөгч хэргийн үйл баримт, зүйлчлэлийн талаар маргаагүй болохыг дурьдах нь зүйтэй.

Хоёр:Гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирол, хор уршгийн талаар:

            Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “энэ хуулийн тусгай ангид заасан гэмт хэргийн улмаас хүний амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгө, бусад эрх, эрх чөлөө, нийтийн болон үндэсний ашиг сонирхол, аюулгүй байдалд шууд учирсан үр дагаврыг гэмт хэргийн хохиролд, гэмт хэрэг үйлдэж хохирол учруулсны улмаас үүссэн үр дагаврыг гэмт хэргийн хор уршигт тооцно”, 5 дахь хэсэгт “Шүүх гэмт хэргийн хохирол, хор уршгийг тодорхойлж, бодит хохирлыг нөхөн төлүүлэх, хор уршгийг арилгах, нөхөн төлүүлэх төлбөрийг мөнгөн дүнгээр тооцож, тогтооно” гэж заасан байна.

            Энэ хэрэгт хохирогчоор тогтоогдсон Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар ийн эрхлэгч Ц. “..уг хүнтэй холбоотой манай байгууллагад учирсан хохирол байхгүй, нэхэмжлэх зүйлгүй...” гэж мэдүүлснээс үзэхэд тэрээр ******* *******ын д  мэргэжлээр суралцаагүй боловч тус сургуулийн зэрэг олгосон дугаартай диплом ашиглан Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар т аар томилогдож, 15 жилийн хугацаанд ажиллахдаа тус ийн хэвийн үйл ажиллагаа, хүүхдүүдийн эрх ашигт бодитой хохирол, хор уршиг учруулсан гэж үзэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүйгээс гадна энэ талаар хэн нэгэн гомдол гаргаагүй байна.

            Гэхдээ дээр дурдсан нөхцөл байдал нь шүүгдэгч Э.*******ийг өөртөө хууль бус давуу байдал бий болгож, улсад учруулсан хохирлыг нөхөн төлөх үүргээс чөлөөлөх үндэслэл болохгүй гэж дүгнэв.

            Шүүгдэгч нь дээрх хугацаанд *******ын их д зохих журмаар суралцаж атлаа тус сургуулийн “Сургуулийн ын арга зүйч” олгосон ын ын гэдгийг мэдсээр гэмт хэрэг үйлдэх замаар 90.506.868 төгрөгийн цалин хөлс авсан үйл баримт хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон.

Шүүхээс шүүгдэгч Э.*******ийн  хувьд ажил олгогчтой байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээний дагуу Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар т бүлгийн ийн ажилд бодитой ажиллаж, хийж гүйцэтгэсэн ажлынхаа үр дүнг үнэлүүлж урамшуулал, хөдөлмөрийн гэрээний дагуу авсан цалин хөлсийг гэмт хэрэг үйлдэх замаар олсон орлого гэж үзэж, шүүгдэгчээс гаргуулан улсын орлогод оруулахаар шийдвэрлэх нь зүйтэй.

Шүүгдэгч Э.*******ийн энэхүү хууль бус үйлдлийн улмаас оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд Сонгинохайрхан дүүргийн дугаар т бүлгийн аар ажилласны төлөө түүнд олгогдож байсан цалин хөлсийг цалингийн карт, цалин олгох хүснэгт, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн талаарх тодорхойлолтыг тус тус үндэслэн тухайн цаг хугацаанд мөрдөгдөж байсан хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр тооцож үзэхэд нийт 40.398.600 болж байна.

Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ оны 01 дүгээр сарын 01-нээс оны 10 дугаар сарын 01-н хүртэл 69.000 төгрөг,

оны 10 дугаар сарын 01-нээс 2008 оны 01 дүгээр сарын 01-н хүртэл 90.000 төгрөг,

2008 оны 01 дүгээр сарын 01-нээс 2011 оны 4 дүгээр сарын 5-н хүртэл 108.000 төгрөг,

Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооны 2011 оны 4 дүгээр сарын 05-ны өдрийн хурлын 01 дугаартай “Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг шинэчлэн тогтоох тухай” тогтоолоор хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2011 оны 4 дүгээр сарын 5-ны өдрөөс эхлэн нэг цагт 835 төгрөг 71 мөнгө буюу сард 140400 төгрөг байхаар,

Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооны 2013 оны 4 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 07 дугаартай “Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг шинэчлэн тогтоох тухай” тогтоолоор хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2013 оны 9 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн  нэг цагт 1142 төгрөг 85 мөнгө байхаар,

Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооны 2016 оны 4 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 04 дугаартай “Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг шинэчлэн тогтоох тухай” тогтоолоор хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2017 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн  нэг цагт 1428 төгрөг 60 мөнгө буюу сард 0000 төгрөг байхаар,

Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооны 20 оны 8 дугаар сарын 19-ний өдрийн 05 дугаартай “Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг шинэчлэн тогтоох тухай” тогтоолоор хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2019 оны 1 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн  нэг цагт 1904 төгрөг 76 мөнгө буюу сард 320000 төгрөг, 2020 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн нэг цагт 2500 төгрөг буюу сард 420.000 төгрөг байхаар,

           Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооны 2022 оны 5 дугаар сарын 04-ний өдрийн 10 дугаартай “Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг шинэчлэн тогтоох тухай” тогтоолоор хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2023 оны 1 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн  нэг цагт 32 төгрөг 80 мөнгө буюу сард 0,000 төгрөг байхаар тус тус шинэчлэн тогтоожээ.

  Цалинг  тооцоход: оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс 2022 оны 11 дүгээр сарын 14-ныг хүртэл, 90.000/2=45000 төгрөг,

оны 12 сарын 01-нээс 31-ныг дуустал 1 сар х 90000=90.000 төгрөг,

2008 оноос -2010 оны  хүртэлх 36 сар  х 108.000=3.888.000 төгрөг,

2011 оны 01 сараас 03 сар хүртэл 3 сар х108000=3.6.000 төгрөг,

2011 оны 4 сараас 12 сар дуустал 9 сар х140.000= 1.263.600 төгрөг,

2012 оны 01 сараас 12 сар дуустал 12 сар х140.400=19846800 төгрөг,

2013 оны 01 сараас 08 сар дуустал 8 сар х140.400=1.123.600 төгрөг,

                        09 сараас 12 сар дуустал 3 сар х192000=768.000 төгрөг,

2014 оноос 2016 он дуустал 36 сар х192.000=6.912.000 төгрөг,

2017 оноос 20 он дуустал сар х0.000= 5.760.000 төгрөг,

2019 оны 01 сараас 12 сар дуустал 12 сар х320.000=3.840.000 төгрөг,

2020 оноос 2021 он дуустал сар х420.000=10.080.000 төгрөг,

2022 оны 01 сараас 11 сар хүртэл х420.000=4620.000 төгрөг нийт 40.398.600 төгрөгөөр тогтоогдож байна.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 1,3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Э.*******ийн хувьд ногдох хөрөнгөөс дээрх 40.398.600 төгрөгийг албадан гаргуулах нь зүйтэй.

Харин шүүгдэгч дээрх хугацаанд нийт 60 удаа, 12.581.934 төгрөгийн урамшуулал авсан гэх боловч тухайн цаг хугацаанд хэдэн хувиар тооцож, урамшуулал олгож байсан талаар тушаалууд хэрэгт авагдаагүй байх тул прокурор иргэний журмаар жич нэхэмжлэх эрхийг нээлттэй үлдээж шийдвэрлэв. Мөн нийгмийн даатгалын шимтгэл болон хувь хүний орлогын албан татвар нь ажил олгогчийн зүгээс шууд суутган төсөвт төвлөрүүлдэг учраас шүүгдэгчид ашиг, орлого болж очоогүй тул түүнийг хохиролд тооцож, дахин нөхөн төлүүлэх үндэслэлгүй байна.

Гурав.Шүүгдэгчид хүлээлгэх эрүүгийн хариуцлагын талаар:

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.4 дүгээр зүйлд заасан “гэм буруугийн зарчим”-ын дагуу шүүгдэгч Э.******* нь гэмт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдсон бөгөөд хэрэг хариуцах чадвартай, гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаагүй байх тул эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх хууль зүйн үндэслэлтэй байна.

Шүүх Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлагын зорилго нь гэмт хэрэг үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийг цээрлүүлэх, гэмт хэргийн улмаас зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, хохиролыг нөхөн төлүүлэх, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, гэмт хэрэг үйлдсэн хүнийг нийгэмшүүлэхэд оршино” гэж заасан эрүүгийн хариуцлагын зорилгын хүрээнд ял шийтгэл оногдуулах, мөн хуулийн ерөнхий ангийн 1.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага нь тухайн хүн хуулийн этгээдийн үйлдсэн гэмт хэрэг, гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, гэм буруугийн хэлбэрт тохирсон байна” гэж заасан шударга ёсны зарчмыг удирдлага болгов.

            Шүүх хуралд оролцсон улсын яллагчаас: “...Шүүхээс шүүгдэгч Э.*******ийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсон тул эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэлтэй байна. Шүүгдэгч Э.*******т Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 1000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 1.000.000 төгрөгөөр торгох ял оногдуулж, уг ялыг 4 сарын хугацаанд хэсэгчлэн төлүүлэх саналтай байна...” гэжээ.

            Шүүх хуралд оролцсон шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Н.гаас:  “... яллагчийн торгох ял оногдуулах саналыг дэмжиж байна. Миний үйлчлүүлэгч анх удаа хөнгөн гэмт хэрэг үйлдсэн, мөн хоёр хүүхэд, зээ хүүгийн хамт амьдардаг, настай, зохих хэмжээний ажил амьдрал тогтсон хариуцлагатай хүн байгаа тул торгох ялыг зөвшөөрч байгаа. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.5 дугаар зүйлд заасан анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, гэм буруу дээр маргахгүй байгаа зэргийг харгалзан үзэж торгох ялын хамгийн бага хэмжээгээр буюу 450 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох ял оногдуулж өгнө үү...”гэжээ.

Шүүхээс шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршиг, шүүгдэгчийн хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзэж, ингэхдээ эрүүгийн хариуцлагын нийтлэг зорилгыг хангах, түүнчлэн гэмт үйлдлийн шинж чанар болон ял шийтгэлийн хэр хэмжээ хоорондын харьцаагаар зүй зохистой  нийцсэн байх нь шударга ёсны зарчимд нийцнэ гэж үзсэн.

Шүүхээс шүүгдэгч Э.*******т эрүүгийн хариуцлага оногдуулахдаа Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1 дэх заалтад заасан тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас анх удаа гэмт хэрэг үйлдснийг хөнгөрүүлэх  нөхцөл байдалд харгалзан үзэв. Харин Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.6 дугаар зүйлд заасан хүндрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдохгүй байна.

Шүүгдэгч Э.*******ийн гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэм буруугаа хүлээн гэмшиж харамсаж байгаа байдал, өрх толгойлсон ганц бие эх болох хувийн байдлууд, мөн 15 жилийн хугацаанд ажиллахдаа тус ийн хэвийн үйл ажиллагаа болон хүүхдүүдийн эрх ашигт бодитой хохирол, хор уршиг учруулаагүй, хөдөлмөрөө үнэлүүлж, ын *******ий ******* цол тэмдгээр шагнуулсан зэрэг нөхцөл байдлуудыг харгалзан үзэж, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 450 /дөрвөн зуун тавь/ нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөг буюу 450.000 /дөрвөн зуун тавин мянга/ төгрөгөөр торгох ял шийтгэв.

Шүүгдэгч Э.*******ийн хөрөнгө, бусад орлого олох боломжийг харгалзан торгох ялыг 4 /дөрөв/ сарын хугацаанд хэсэгчлэн төлүүлэхээр тогтоож, торгох ялыг шүүхээс тогтоосон хугацаанд биелүүлээгүй бол биелэгдээгүй торгох ялын арван таван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг нэг хоногоор тооцож, хорих ялаар солихыг түүнд анхааруулж, хяналт тавьж ажиллахыг Нийслэлийн Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Газарт даалгаж шийдвэрлэв.

Шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгчид урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлэх нь зүйтэй.

Дөрөв: Бусад асуудлын талаар:

Эрүүгийн 2309000000861 дугаар хэрэгт битүүмжлэгдсэн эд зүйлгүй, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, шүүгдэгч Э.******* нь цагдан хоригдсон хоноггүй, түүний иргэний бичиг баримт шүүхэд шилжиж ирээгүй болохыг дурдав.

Шүүгдэгч Э.*******ээс 40.398.600 төгрөгийг гаргуулж төсөвт шилжүүлэхийг даалгаж, эд мөрийн баримтаар хураагдсан дугаартай *******ын хэргийн хадгалах хугацаа дуустал хэрэгт хадгалахаар шийдвэрлэв.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.14 дүгээр зүйлийн 1, 36.2, 36.4 дүгээр зүйлийн 2, 36.6, 36.7, 36.8 дугаар зүйлийн 1, 4, 36.10 дугаар зүйлийн 4, 36.13 дугаар зүйлийн 4, 37.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт тус тус заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.Шүүгдэгч ******* овогт *******ийн *******ийг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасныг журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “*******ын диплом болохыг мэдсээр ашиглах” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

2.Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Э.*******ийг 450 /дөрвөн зуун тавь/ нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөг буюу 450.000 /дөрвөн зуун тавин мянга/ төгрөгөөр торгох ял шийтгэсүгэй.

3.Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Э.*******т оногдуулсан торгох ялыг шүүхийн шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш 4 /дөрөв/ сарын хугацаанд хэсэгчлэн төлүүлэхээр тогтоож хяналт тавихыг Нийслэлийн Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.

4.Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Э.******* нь торгох ялыг шүүхээс тогтоосон хугацаанд биелүүлээгүй бол биелэгдээгүй торгох ялын арван таван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг нэг хоногоор тооцож, хорих ялаар солихыг түүнд мэдэгдсүгэй.

5.Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Э.*******ээс 40.398.600 төгрөгийг гаргуулж улсын төсөвт шилжүүлсүгэй.

6.Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт тус тус зааснаар шүүгдэгч Э.*******ийн хувьд ногдох хөрөнгөөс 40.398.600 төгрөгийг албадан гаргуулсугай.

7.Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Э.*******т олгогдсон урамшуулалын мөнгийг хэлэлцэхгүй орхиж, прокурор Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх журмаар жич нэхэмжлэх эрхийг нээлттэй үлдээсүгэй.

8.Шүүгдэгч Э.******* нь цагдан хоригдсон хоноггүй, хэрэгт битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдсугай.

9.Хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдаж ирсэн ******* улсын *******ын их сургуулийн дугаартай *******ын хэргийн хугацаа дуустал хэрэгт хадгалсугай.

   10.Шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгчид урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр хэрэглэсүгэй.

   11.Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.10 дугаар зүйлийн 4, 36.13 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт тус тус  зааснаар шүүхийн шийдвэрийг уншин сонсгосноор хүчинтэй болохыг дурдаж, шийдвэрийг уншин сонсгосноос хойш 15 хоногийн дотор шийдвэрийн агуулгыг бүрэн эхээр, бичгээр үйлдэж улсын яллагч, шүүгдэгч, хохирогч нарт гардуулахыг шүүгчийн туслахад даалгасугай.

   12.Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.2 дугаар зүйлийн 1 дэхь хэсэгт зааснаар прокурор, дээд шатны прокурор, оролцогч шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрвөл тогтоолыг гардан авсан буюу энэ хуулийн 11.9 дүгээр зүйлд заасны дагуу хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

13.Давж заалдах гомдол гаргасан, эсэргүүцэл бичигдсэн тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Э.*******т авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

 

            ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                  Г.ЭНХЦЭЦЭГ