МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

аймгийн Булган сум дахь Сум ын шүүхийн Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг ерөнхий шүүгч Б.******* даргалж,

Нарийн бичгийн дарга Б.*******

Улсын яллагч Э.*******

Шүүгдэгч Б.******* нарыг оролцуулан тус шүүхийн хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

аймгийн Булган сум дахь Сум ын прокурорын газраас шүүгдэгч ******* овогт *******ийн *******т холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 4.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн ******* дугаартай эрүүгийн хэргийг 0 оны 03 дугаар сарын 01-ний өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

Монгол Улсын иргэн, ******* оны дугаар сарын -ны өдөр аймгийн суманд төрсөн, настай, эрэгтэй, боловсролтой, мэргэжилгүй, эрхэлсэн , бүл 5 эцэг, эх, ах, дүү нарын хт аймгийн сумын багт оршин суух, РД:ПМ017, ******* овогт *******ийн *******

Холбогдсон хэргийн талаар:

Шүүгдэгч Б.******* нь 0 оны 01 дүгээр сарын -ны өдөр аймгийн сумын багийн нутаг дэвсгэр “ ” гэх газраас өөрийн эзэмшлийн Тоз-8 маркийн бууг ашиглан ховор ьтан болох 1 тооны шувууг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнасан, хадгалсан, тээвэрлэсний улмаас экологи эдийн засагт буюу ьтны аймагт 130.000 /нэг зуун гучин мянган/ төгрөгний хохирол учруулсан гэмт хэргийг үйлдсэнд холбогджээ.

 

 

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүгдэгч Б.******* шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ: “...Хийсэн хэргээ ойлгож гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байна. Нэмж хэлэх зүйл байхгүй” гэв.                                                        

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт яллах, өмгөөлөх талаас шинжлэн судалсан болон хэрэгт хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цугларсан дараах нотлох баримтуудыг тал бүрээс нь бодитой шинжлэн судлав.  Үүнд:

Шүүгдэгч Б.*******ын мөрдөн шалгах ажиллагаанд яллагдагчаар өгсөн: ”...Би прокурорын тогтоолтой танилцлаа. Тогтоолыг хүлээн зөвшөөрч байна. ТОЗ-8 маркийн буу манай ааваас надад өвлөж ирсэн улсын бүртгэлгүй буу байгаа. Мустанг-5 маркийн мотоцикль миний өөрийн эзэмшлийнх, улсын дугааргүй. 0 оны дугаар сард 500,000 төгрөгөөр аймгийн захаас худалдан авч байсан” гэх мэдүүлэг,

Хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч Д.Золзаяагийн мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн: “...Байгаль орчинд учирсан хохирлын үнэлгээгээр 1 шувуу 130,000 төгрөг, Амьтны хуульд зааснаар дахин нэмэгдүүлж төлүүлдэг 60,000 төгрөг нэхэмжилж байна. Уг мөнгийг Засаг даргын тгын газрын дугаарын дансанд тушаалгах шаардлагатай байна” гэх мэдүүлэг,

Гэрч Б.гийн мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн: “...0 оны 01 дүгээр сарын 6-ны өдөр дугаараас над руу яриад сумаас дайвар ирсэн байна гэж надад хэлсэн. Тэгээд би аймгийн сумын багийн айлын дээрээсээ дахь ны 3 давхрын тоотоос очиж нэг хайрцагтай юм авсан. Тэр хайрцагтай юмыг аймгийн сумын багт оршин суудаг манай найз Б.******* над руу явуулаад нэг хүнд аваачаад өгчих гэж хэлсэн. Тэгээд тэр хүнд нь өгөх гэж байхад цагдаа нар ирээд бариад авчихсан. Хойлог шувуу байгаа талаар мэдээгүй” гэх мэдүүлэг,

  аймгийн шүүхийн шинжилгээний хэлтэсийн 0 оны 0 дугаар сарын 03-ны өдрийн дугаартай шинжээчийн дүгнэлтэд: “Шинжилгээнд ирүүлсэн шувуу нь ьтан судлалын шинжилгээ хийхэд тэнцэнэ. Уг шувуу нь Тахиатан-Galliformes, (Gelber, 36) баг, Гургуулынхан-Phasianidae овгийн Алтайн -Tetraogallus altaicus, (Gelber, 36) зүйлийн шувуу байна. Уг шувууг хүйсийг нь лж үзэхэд эм үржлийн эрхтэн буюу сүв байгаа тул эм хүйсийн шувуу болно. Тухайн шувууны агнагдсан байдал болон хэзээ агнагдсан цаг хугацааг тогтоох боломжгүй. Тухайн шувууны биенд сумны хошуу орсон мөр байгааг тогтоох нь экологийн шинжээчийн тусгай мэдлэгт хаарахгүй. Алтайн - Tetraogallus altaicus, (Gelber, 36) нь Монгол улсын засгийн газрын 01 оны 01 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 7 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтын Ховор ьтны жагсаалтад орсон зүйл. Монгол Улсын Засгийн газрын 011 оны “Амьтны экологийн эдийн засгийн үнэлгээг тогтоох” тухай дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтаар нэг толгой Алтайн -Tetraogallus altaicus, (Gelber, 36)-ийн экологи-эдийн засгийн үнэлгээг 130.000 төгрөгөөр тогтоосон” гэх дүгнэлт,

  аймгийн шүүхийн шинжилгээний хэлтэсийн Булган сумын шүүх шинжилгээний хэсгийн криминалистикийн ахлах шинжээч, цагдаагийн ахмад Р.Еркинжаны 0 оны 0 дугаар сарын 4-ний өдрийн 08 дугаартай шинжээчийн дүгнэлтэд: “Шинжилгээнд ирүүлсэн галт зэвсэг нь буу мөн байна. Уг буу нь ан, агнуурын зориулалтаар 46 онд үйлдвэрлэгдсэн ТОЗ 8-01 маркийн буу байна. Уг буугаар буудлага үйлдэнэ. Уг бууг цаашид ашиглах боломжтой. Уг буу эвдрэл гэмтэлгүй байна” гэх дүгнэлт,

  - ан ьтны экологи-эдийн засгийн үнэлгээ

  - эд зүйл /баримт, бичиг, тээврийн хэрэгсэл, ачаа тээш, мал ьтанд/-д үзлэг хийсэн тэмдэглэл

  - хэргийн газар үзлэг хийсэн тэмдэглэл

  - шувуунд үзлэг хийсэн тэмдэглэл

  - гар утсанд үзлэг хийсэн тэмдэглэл

  - галт зэвсэгт үзлэг хийсэн тэмдэглэл

  - гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд

  - эд мөрийн баримтаар тооцох тогтоол

  - эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай тогтоол

  - эд зүйлийн үнэлгээ

  - ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас

  - хохиролын тооцоо зэрэг болно.

Хэрэгт авагдсан болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт судлагдсан дээрхи баримтуудыг мөрдөн байцаалтын шатанд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цуглуулж, бэхжүүлж авсан байх тул шүүх нотлох баримтаар үнэлэж шийдвэрлэлээ.

Шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн дээрхи нотлох баримтаар шүүгдэгч Б.******* нь 0 оны 01 дүгээр сарын -ны өдөр аймгийн сумын багийн нутаг дэвсгэр “ ” гэх газраас өөрийн эзэмшлийн Тоз 8-01 маркийн бууг ашиглан ховор ьтан болох 1 тооны шувуу /Tetragaiius aitaicus/-г тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнасан, Мустанга-5 маркийн, цэнхэр өнгийн тээврийн хэрэгсэл /мотоцикль/ ашиглан тээвэрлэж, аймгийн сумын багт байх гэртээ хадгалсан хэргийн үйл баримт тогтоогдсон.

Байгаль орчныг хгаалах тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 4-т ““ьтан” гэдэгт Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байгаа буюу түр нутагшсан ... ан ьтан ... хаарна” гэж, Амьтны тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4-т “ховор ьтан”-д тархац нутагтаа тоо толгой цөөрсөн, нөөц багатай, устгаж болзошгүй ьтныг эсхүл ихэнх хэсэгт тоо толгой цөөрсөн, ашиглах нөөцгүй, устах аюулд орсон ьтныг хруулахаар тус тус хуульчилж, ховор ьтныг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнахыг хоригложээ. Монгол Улсын Засгийн газрын 01 оны 01 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 7 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтаар алтайн шувууг ховор ьтны жагсаалтад оруулж баталжээ.

Амьтны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.5, 7.6 дахь хэсэгт зааснаар Ховор ьтны жагсаалт, ховор ьтныг агнах, барих зөвшөөрөл олгох журмыг Засгийн газар батална. Ховор ьтныг агнах, барих зөвшөөрлийг төрийн захиргааны төв байгууллагаас олгоно ... гэж тус тус заасан.

Шүүгдэгч Б.******* нь 0 оны 01 дүгээр сарын -ны өдөр ховор ьтан болох  шувуу /Tetragaiius aitaicus/-г,   агнах зөвшөөрөлгүй  атлаа тухайн шувууг зөвшөөрөлгүйгээр агнаж, тээвэрлэж, өөрийн гэртээ хадгалсан үйлдэл нь  Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 4.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “...ховор ьтныг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнасан, ...тэдгээрийн гаралтай түүхий эдийн зүйлийг хадгалсан, ...тээвэрлэсэн” гэх хууль бусаар ан агнах гэмт хэргийн шинжийг хангаж байна.

Шүүгдэгчийн дээрх үйлдэл нь идэвхтэй, ухсартай үйлдэл бөгөөд хууль бус болох нь илэрхий атал ховор ьтны жагсаалтад орсон ьтныг зөвшөөрөлгүйгээр агнасан байх тул түүнийг гэм буруугийн санаатай хэлбэрээр гэмт үйлдэлдээ хандсан гэж үзнэ.

Иймд шүүгдэгч Б.*******ыг хууль бусаар ан агнасан, тэдгээрийн гаралтай түүхий эдийн зүйлийг хадгалсан, тээвэрлэсэн Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 4.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцох нь хууль зүйн үндэслэлтэй байна.

Гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирол, хор уршгийн тухай: 

Монгол Улсын Засгийн газрын 011 оны дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтаар алтайн   шувууны экологи-эдийн засгийн үнэлгээг 130000  төгрөгөөр тогтоосон байна. Амьтны тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37. дахь хэсэгт “Амьтны аймагт учирсан хохирлын нөхөн төлбөрийн хэмжээг Засгийн газраас тогтоосон ьтны экологи-эдийн засгийн үнэлгээг хоёр дахин өсгөж тогтооно” гэж заасны дагуу гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол, хор уршгийн хэмжээг 60000 төгрөгөөр тогтоох үндэслэлтэй.

 Шүүгдэгч Б.******* нь гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол 60000 төгрөгийг 0 оны 0 дугаар сарын 7-ны өдөр аймгийн сумын төрийн сангийн тоот дансаар төлсөн болох нь ХААН банкны мөнгөн шилжүүлэгийн баримтаар тогтоогдож байх тул хор уршигийг арилгасан гэж үзнэ.

Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэлийн талаар:

Шүүгдэгч Б.******* нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 4.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “хууль бусаар ан агнасан, тээвэрлэсэн, хадгалсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай байх тул Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ” гэж заасны дагуу эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэлтэй байна.

Шүүх шүүгдэгч Б.*******т хуульд заасан ял шийтгэлийг оногдуулахдаа гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлыг нөхөн төлснийг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.-т заасан хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцож, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.6 дугаар зүйлд заасан эрүүгийн хариуцлагыг хүндрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй ба гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн, шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хувийн байдал зэргийг тус тус харгалзан үзэхээс гадна улсын яллагчийн санал болгож шүүгдэгчтэй тохиролцсон ялын буюу прокурорын саналын хүрээнд эрх зүйн байдлыг нь дордуулахгүйгээр эрүүгийн хариуцлага оногдуулах нь зүйтэй гэж дүгнээд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.-т заасныг журлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 4.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.*******т хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 жилийн хугацаагаар тэнсэж, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 3, 7.3 дугаар зүйлийн дахь хэсгийн .-т зааснаар тэнссэн нэг жилийн хугацаанд шүүгдэгч Б.*******т “зан үйлээ засах, хөдөлмөрлөх дадал олгох сургалтад храгдах” үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ авч шийдвэрлэлээ.

Шүүгдэгч Б.*******ын гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан 400,000 төгрөгийн үнэлгээтэй ТОЗ 8-01 маркийн буу, 500,000  төгрөгийн үнэлгээтэй  Мустанга-5 маркийн, цэнхэр өнгийн тээврийн хэрэгсэл /мотоцикль/- ийг  тус тус хурааж улсын орлого болгож, ТОЗ 8-01 маркийн галт зэвсэгийг шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болмогц аймаг дахь Цагдаагийн газрын Булган сум дахь сум ын Цагдаагийн хэлтэст хүргүүлж, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдан ирсэн алтайн шувууны махыг худалдан борлуулах нь хуулиар хориотой тул устгахыг тус шүүхийн эд мөрийн баримт шийдвэрлэх комисст даалгах нь зүйтэй.

Шүүгдэгч Б.******* нь энэ хэрэгт цагдан хоригдоогүй, шүүгдэгчээс гаргуулах  хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдаж, шүүгдэгчид  хорих ял оногдуулахгүйгээр тэнсэж, албадлагын арга хэмжээ авсан тул урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол хэвээр хэрэглэхээр шийдвэрлэв.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 17.4 дүгээр зүйлийн 4, 5, 36. дугаар зүйлийн 1, , 4, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10, 36.13 дугаар зүйлүүдийг тус тус удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч ******* овогт *******ийн *******ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 4.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан... ховор ьтанг зөвшөөрөлгүй агнасан, тэдгээрийн гаралтай түүхий эдийн зүйлийг хадгалсан, тээвэрлэсэн ...  гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.-т заасныг журлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 4.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.*******т хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 /нэг/ жилийн хугацаагаар тэнссүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 3, 7.3 дугаар зүйлийн дахь хэсгийн .-т зааснаар тэнссэн нэг жилийн хугацаанд шүүгдэгч Б.*******т “зан үйлээ засах, хөдөлмөрлөх дадал олгох сургалтад храгдах” үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ хэрэглэсүгэй.

4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.3 дугаар зүйлийн 4, 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүхээс хүлээлгэсэн үүргийг биелүүлээгүй, мөн үүрэг хүлээлгэсэн хугацаанд санаатай гэмт хэрэг үйлдсэн бол шүүх албадлагын арга хэмжээ авсан шийдвэрийг хүчингүй болгож, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлд заасан журмаар ял оногдуулахыг шүүгдэгч Б.*******т мэдэгдэж, үүрэг хүлээлгэсэн этгээдэд хяналт тавихыг аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар-457 дугаар нээлттэй, хаалттай хорих ангид даалгасугай.

5. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.*******ын гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан 400,000 төгрөгийн үнэлгээтэй ТОЗ 8-01 маркийн буу, 500,000  төгрөгийн үнэлгээтэй  Мустанга-5 маркийн, цэнхэр өнгийн тээврийн хэрэгсэл /мотоцикль/- ййг тус тус хурааж улсын орлого болгосугай.

6. Галт зэвсгийн тухай хуулийн дугаар зүйлийн .1-д заасны дагуу хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан ТОЗ 8-01 маркийн галт зэвсэг /буу/-ийг шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болмогц аймаг дахь Цагдаагийн газрын Булган сум дахь сум ын Цагдаагийн хэлтэст хүргүүлсүгэй.

7. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.4-д зааснаар хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдан ирсэн алтайн шувууны махыг устгахыг шүүхийн эд мөрийн баримт шийдвэрлэх комисст даалгасугай.

8. Шүүгдэгч Б.******* нь энэ хэрэгт цагдан хоригдоогүй, шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, хохирогчид учирсан хор уршигт 60000 төгрөг төлсөн болохыг тус тус дурдаж, шүүгдэгч Б.*******ын өмчлөлийн Мустанга-5 маркийн, цэнхэр өнгийн тээврийн хэрэгсэл /мотоцикль/-ийг битүүмжилсэн аймгийн Булган сум дахь Сум ын прокурорын 0 оны 0 дугаар сарын 8-ны өдрийн 0 дугаартай “Эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай” тогтоолыг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол хэвээр үлдээсүгэй.

9. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14. дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.*******т өмнө авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болох хүртэл хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

10. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.1 дүгээр зүйлийн 1, 38. дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш, эсхүл энэ хуулийн 11.9 дүгээр зүйлд заасны дагуу хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй ба гомдол, эсэргүүцлээ шийдвэр гаргасан анхан шатны шүүхэд бичгээр гаргахыг тайлбарласугай.

 

                           ДАРГАЛАГЧ

   ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                        Б.БАДРАХГЭРЭЛ