2023 оны *******0 дугаар сарын 26-ны өдөр         2023/ШЦТ/**************4                                 ******* сум

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

******* аймгийн ******* сум дахь Сум дундын шүүхийн шүүгч Б.Алтанцэцэг даргалж явуулсан Эрүүгийн шүүх хуралдаанаар:

                        Нарийн бичгийн дарга                                        С.Төртулах

                        Улсын яллагч                                                      Б.Энхбаяр

                        Шүүгдэгч                                                              Г., А., М., О.*******баяр нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийв.

******* аймгийн ******* сум дахь Сум дундын прокурорын газрын хяналтын Прокурор, хууль цаазын зөвлөх Б.Энхбаяраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.2 дугаар зүйлийн ******* дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэн ирүүлсэн Г., А., М., О.*******баяр нарт холбогдох 233200*******090*******30 дугаартай эрүүгийн хэргийг хүлээн авч хянан хэлэлцэв.

 

Биеийн байцаалт:

 

Монгол Улсын иргэн, *******98******* оны 07 дугаар сарын 25-ны өдөр Дархан-Уул аймгийн Дархан суманд, 42 настай, эрэгтэй, халх, бүрэн дунд боловсролтой, жолооч мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 4, эхнэр, 2 хүүхдийн хамт ******* аймгийн ******* сум *******-р баг ******* 25 тоотод оршин суух хаягтай, Ял шийтгэлгүй, улсаас авсан гавьяа шагналгүй, бие эрүүл, ухаан мэдрэл бүрэн, хэрэг хариуцах чадвартай, *******н овогт , Регистрийн дугаар: ТК8*******0725*******6.

 

Монгол Улсын иргэн, *******983 оны 05 дугаар сарын 05-ны өдөр ******* аймгийн ******* суманд төрсөн, 40 настай, эрэгтэй, халх, бүрэн дунд боловсролтой, цахилгаанчин мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 3, эхнэр, ******* хүүхдийн хамт ******* аймгийн ******* сумын ******* 76 тоотод оршин суух хаягтай, Ял шийтгэлгүй, улсаас авсан гавьяа шагналгүй, бие эрүүл, ухаан мэдрэл бүрэн, хэрэг хариуцах чадвартай, Боржигон овогт , Регистрийн дугаар: .

 

Монгол Улсын иргэн, *******986 оны 03 дугаар сарын *******6-ны өдөр ******* аймгийн ******* суманд төрсөн, 37 настай, эрэгтэй, халх, бүрэн дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, малчин, ам бүл 5, эхнэр, 3 хүүхдийн хамт ******* аймгийн ******* сум 2-р баг ******* гэх хөдөө хэсэгт оршин суух хаягтай, Ял шийтгэлгүй, улсаас авсан гавьяа шагналгүй, бие эрүүл, ухаан мэдрэл бүрэн, хэрэг хариуцах чадвартай, Цувдаг овогт Мижиддоржийн , Регистрийн дугаар: ИО8603*******6*******7.

Монгол Улсын иргэн, *******992 оны 07 дугаар сарын *******2-ний өдөр ******* аймгийн ******* суманд төрсөн, 3******* настай, эрэгтэй, халх, бүрэн дунд боловсролтой, мужаан мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 6, эхнэр, 4 хүүхдийн хамт ******* аймгийн ******* сум 2-р баг ******* 8******* тоотод оршин суух хаягтай, Ял шийтгэлгүй, улсаас авсан гавьяа шагналгүй, бие эрүүл, ухаан мэдрэл бүрэн, хэрэг хариуцах чадвартай, Боржигон овогт ын *******баяр, Регистрийн дугаар: МИ9207*******2**************.

 

Холбогдсон хэргийн талаар:

 

Г., А., М., О.*******баяр нар нь бүлэглэн ******* аймгийн ******* сумын нутаг дэвсгэр Ноён уулын дархан цаазат газраас ашигт малтмал олборлох зорилгоор 2023 оны 08 дугаар сарын 2*******-ний өдөр Газрын хэвлийд халдаж 22*******.300 кг чулуу олборлосныг “Өвөр бүрд хайрхан” нөхөрлөлийн тээрэмд чулууг бутлуулахад 4.5 грамм шаргал өнгийн металл /алт/ гарч, 835,48*******.70 төгрөгийн Экологи-Эдийн засгийн хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ. /Яллах дүгнэлтэд бичсэнээр/

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Гэм буруугийн талаар:

 

Шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нар нь бүлэглэн ******* аймгийн ******* сумын нутаг дэвсгэр Ноён уулын дархан цаазат газраас ашигт малтмал олборлох зорилгоор 2023 оны 08 дугаар сарын 2*******-ний өдөр Газрын хэвлийд халдаж 22*******.300 кг чулуу олборлосныг “Өвөр бүрд хайрхан” нөхөрлөлийн тээрэмд чулууг бутлуулахад 4.5 грамм шаргал өнгийн металл /алт/ гарч, 835,48*******.70 төгрөгийн Экологи-Эдийн засгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг үйлдсэн болох нь:

 

Хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч П.ийн мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг: ... Би ******* аймгийн ******* сумын байгаль орчны улсын байцаагч гаргасан актаар тогтоогдсон хохирлыг төлүүлэх хүсэлттэй байна. ... гэсэн мэдүүлэг /ХХ-ийн *******3-р хуудас/,

Гэрч Д.ын мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг: ... Би хэдэн сарын хэдний өдөр хүргэж өгснөө бол мэдэхгүй байна. надад хэлэхдээ 50,000 төгрөгт бензин хийгээд өгье ойрхон хүргээд өгөөч гэж хэлсэн. Хамаатан болохоор би энэ дөрвийг арцат зуслан өнгөрөөгөөд зам дагуу буулгасан гэсэн мэдүүлэг /ХХ-ийн 36-р хуудас/, Гэрч Г.Ганзоригийн мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг: ... Намайг хөдөөнөөс ирэхэд эхнэр тэр дөрвийг арцат зуслангийн урд талд хүргэж өгсөн талаар надад хэлсэн гэх мэдүүлэг, Шинжээчийн 2023 оны 09 дүгээр сарын *******5-ны өдрийн №3954 дугаартай дүгнэлт: ... Шинжилгээнд ирүүлсэн шаргал өнгийн металл зүйлсийн гол найрлагын элементүүд нь алт-86,827% /Au/, мөнгө-9,468% /Ag/, төмөр-2,396% /Fe/, цахиур-0,864 /Si/ зэрэг химийн элементүүд агуулагдаж байна гэх дүгнэлт /ХХ-ийн 43-46-р хуудас/, Хан Хэнтий улсын тусгай хамгаалалттай газрын хамгаалалтын захиргааны 2023 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдрийн *******58 дугаартай албан бичиг, Эко инженеринг ХХК-ийн шинжээч Б.Баясгалангийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 2*******-ний өдрийн 09 дугаартай дүгнэлт: ... байгаль орчинд учруулсан экологи-эдийн засгийн хохирлын үнэлгээ нь 835,48*******.70 төгрөг болж байна гэх дүгнэлт /ХХ-ийн 55-62-р хуудас/, ******* аймгийн Байгаль орчин аялал жуулчлалын газрын улсын ахлах байцаагчийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 02/276-06 дугаартай акт /ХХ-ийн 69-70-р хуудас/,******* аймгийн ******* сумын Ноён-Уулын дархан цаазат газарт хийсэн хэргийн газар үзлэгийн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /ХХ-ийн *******4-*******7-р хуудас/, Мөрдөгчийн 2023 оны 08 дугаар сарын 22-ны өдрийн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /ХХ-ийн *******8-*******9-р хуудас/,Эд мөрийн баримтаар тооцох тухай мөрдөгчийн тогтоол /ХХ-ийн 8-р хуудас/, Хан Хэнтий улсын тусгай хамгаалалттай газрын Хамгаалалтын захиргааны 2023 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдрийн *******58 дугаартай албан бичиг, түүний хавсралт /ХХ-ийн 80-87-р хуудас/, Арвижих Эстимейт ХХК-ийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийн *******/99 дугаартай гэсэн дүгнэлт /ХХ-ийн 74-р хуудас/, Мөрдөгчийн 2023 оны 08 дугаар сарын 25-ны өдрийн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /ХХ-ийн 88-95-р хуудас/ зэрэг нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдсон гэж дүгнэв.

 

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт талуудаас шинжлэн судалсан дээрх нотлох баримтуудыг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн байх бөгөөд эдгээр нь хэрэгт хамааралтай, хэргийг эцэслэн шийдвэрлэхэд хүрэлцээтэй байна.

 

Нотлох баримтаар тогтоогдсон хэргийн нөхцөл байдал нь: Г., А., М., О.*******баяр нар нь бүлэглэн ******* аймгийн ******* сумын нутаг дэвсгэр Ноён уулын дархан цаазат газраас ашигт малтмал олборлох зорилгоор 2023 оны 08 дугаар сарын 2*******-ний өдөр Газрын хэвлийд халдаж 22*******.300 кг чулуу олборлосныг “Өвөр бүрд хайрхан” нөхөрлөлийн тээрэмд чулууг бутлуулахад 4.5 грамм шаргал өнгийн металл /алт/ гарч, 835,48*******.70 төгрөгийн Экологи-Эдийн засгийн хохирол учруулсан нь  Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.2 дугаар зүйлийн ******* дэх хэсэгт заасан гэмт хэргийн шинжийг бүрэн агуулсан хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна.  

 

Шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нар нь өөрт холбогдох хэргийг хялбаршуулсан журмаар хянан шийдвэрлүүлэх хүсэлтийг сайн дураар гаргаснаа илэрхийлж байх ба тэдэнд эрүү шүүлт тулгах, хүнлэг бус хэрцгий харьцах, хуурч мэхлэх зэрэг хууль бусаар хэрэг хүлээлгэсэн нөхцөл байдал тогтоогдоогүй болно.

 

Шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нарын үйлдсэн гэмт хэргийн улмаас газрын хэвлийд буюу байгаль орчинд 835,48*******.70 төгрөгийн шууд хохирол учирсан байх ба Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсгийн ******* дэх заалтад “газрын хэвлийд учирсан хохирлыг байгаль орчинд учирсан хохирлыг тооцох аргачлалаар тооцсон хохирлын хэмжээг хоёр дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээгээр тогтооно” гэж зааснаар байгаль орчинд учруулсан шууд бус хохирлын хэмжээг *******,670,963.4 төгрөгөөр тогтоосон байна. Уг хохирол, нөхөн төлбөрийг шүүгдэгч нар нь Байгаль орчин уур амьсгалын сангийн *******009000*******3040 тоот дансанд 2023 оны *******0 дугаар сарын *******2-ны өдөр төлсөн байна.

 

Эрүүгийн хариуцлагын талаар:

 

Прокурорын санал болгож, шүүгдэгчийн хүлээн зөвшөөрсөн хорих ял оногдуулахгүйгээр 0******* жил 06 сарын хугацаагаар тэнсэх ял нь Эрүүгийн хуульд нийцсэн бөгөөд шүүгдэгч тухайн эрүүгийн хариуцлагын хууль зүйн үр дагаврыг ухамсарлан ойлгосон байх тул Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн *******7.4 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар Прокурорын саналыг баталж, шүүгдэгч нарт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх хууль зүйн үндэслэлтэй байна.

 

Иймд шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нарт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.2 дугаар зүйлийн ******* дэх хэсэгт зааснаар хорих ял оногдуулахгүйгээр 0******* жил 06 сарын хугацаагаар тэнсэх ял шийтгэх нь зүйтэй гэж шүүх дүгнэв.

 

Шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нар нь энэ хэргийн улмаас цагдан хоригдсон хоноггүй, бусдад төлөх төлбөргүй, битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүхэд шилжиж ирсэн иргэний бичиг баримтгүй, нөхөн төлөх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй зэргийг тус тус дурдаж

 

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн *******7.4 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэг, 36.2, 36.3, 36.6, 36.7, 36.8, 36.*******0 дугаар зүйлүүдэд тус тус удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

 

*******. Шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нарыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.2 дугаар зүйлийн ******* дэх хэсэгт заасан тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын олборлолт  явуулсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

2. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлийн ******* дэх хэсгийн *******.2-т заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.2 дугаар зүйлийн ******* дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нарыг хорих ял оногдуулахгүйгээр 0******* жил 06 сарын хугацаагаар тэнссүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.******* дүгээр зүйлийн 5 дах хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нар нь тэнссэн хугацаанд энэ хуулийн тусгай ангид заасан санаатай гэмт хэрэг үйлдсэн бол шүүх тэнссэн шийдвэрийг хүчингүй болгож, энэ хуулийн 6.8, 6.9 дүгээр зүйлд заасан журмаар ял оногдуулахыг анхааруулсугай.

4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.5-д зааснаар Г., А., М., О.*******баяр нар нь оршин суух газар, ажил, сургуулиа өөрчлөх, зорчин явахдаа хяналт тавьж байгаа эрх бүхий байгууллагад урьдчилан мэдэгдэх үүрэг хүлээлгэх, мөн хуулийн 7.3 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсгийн тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын эрэл, хайгуул, олборлолт явуулахыг хориглох хязгаарлалт тогтоосугай.

5. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.******* дүгээр зүйлийн 8 дахь хэсгийн 8.5, 8.8, 36.8 дугаар зүйлийн ******* дэх хэсгийн *******.8, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Г., А., М., О.*******баяр нараас  гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан эд зүйлийн үнэ болох 590,000 төгрөгийг хувь тэнцүүлэн гаргаж,  Байгаль Орчин, Уур Амьсгалын Сангийн *******009000*******3040 тоот дансанд оруулахыг үүрэг болгосугай.

6. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 2*******.5 дугаар зүйлийн ******* дэх хэсгийн *******, 2*******.5 дугаар зүйлийн 6 дахь хэсэгт зааснаар  шүүгдэгч нарын гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан Молдок 2 ширхэг шар өнгөтэй, улбар шар өнгийн цахилгаан үүсгүүр ******* ширхэг, Агааржуулалтын төхөөрөмж ******* ширхэг зэргийг  хууль ёсны эзэмшигч иргэний нэхэмжлэгч /*******н овогт , Регистрийн дугаар: ТК8*******0725*******6/-т буцаан олгосугай.

7. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 2*******.******* дүгээр  зүйлийн 2 дахь хэсэг, 2*******.5 дугаар зүйлийн  ******* дэх хэсгийн *******.******* дэх  хэсэгт зааснаар эд мөрийн баримтаар хураагдан шинжээчийн дүгнэлтээр алт гэж тогтоогдсон 4.5 грамм хэмжээтэй, 835,48*******.70 төгрөгийн үнэлгээ бүхий шаргал өнгийн металл /алт/-ыг Монгол Банканд тушааж, Улсын орлогод оруулахыг ******* аймгийн ******* сум дахь ШШГА-нд даалгасугай.

8. Шүүгдэгч нарт өмнө авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болох хүртэл хугацаанд хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

9. Шүүгдэгч нар нь энэ гэмт хэргийн улмаас цагдан хоригдсон хоноггүй, битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүхэд шилжин ирсэн иргэний бичиг баримтгүй, нөхөн төлөх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүйг тус тус дурдсугай.

*******0. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.*******0 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоолыг уншиж сонсгосноор хүчинтэй болохыг мэдэгдсүгэй.

**************. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн *******7.4 дүгээр зүйлийн 7 дахь  хэсэгт зааснаар Шүүхийн шийдвэрт талууд, оролцогч гагцхүү Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн тохиолдолд давж заалдах гомдол эсэргүүцлийг хуульд заасны дагуу  гаргаж болохыг дурдсугай.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ                            Б.АЛТАН