МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Нийслэл дэхЗахиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Л.Өлзийжаргал даргалж, шүүгч Н.Дуламсүрэн, шүүгч Ц.Мөнхзул нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүххуралдааны 4 дүгээр танхимд нээлттэй хийсэн шүүххуралдаанаар

Гомдол гаргагч: “х****” ххК

хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт арга зүйн газрын татварын улсын ахлахбайцаагч С.Э*****, татварын улсын байцаагч П.С*******, Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч А.Б*****, Б.Б***** нарын хоорондын татварын маргааныг хянан хэлэлцэв.

Шүүххуралдаанд: Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.М, О.Ц******, П.Я************, Б.Б*****, өмгөөлөгч Г.Ж**********************, Г.О*******, хариуцагч Б.Б*****, С.Э*****, П.С*******, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Я.А*****, х.Э*********, иргэдийн төлөөлөгч Б.Л, шүүххуралдааны нарийн бичгийн дарга Ш.Ж***** нар оролцов.

ТОДОРхОЙЛОхнь:

1. Татварын ерөнхий газрын даргын 2017 оны 4 дүгээр сарын 5-ны өдрийн 2017/04 дүгээр хяналт шалгалтын удирдамжийн дагуу 2017 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 36170400007 тоот томилолтыг үндэслэн Зөрчил шалган шийдвэрлэхтухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2.3 дахь хэсэгт заасны дагуу ““х*****” ххК-ийн 2012-2016 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийгээд шалгалтаар илэрсэн 47,952.703.194.61 төгрөгийн зөрчилд 5,507,967,641.76 төгрөгийн татварыг нөхөн төлүүлж. 1.698.948.083.80 төгрөгийн торгууль, 885,405,391.69 төгрөгийн алданги, 698.366.87 төгрөгийн хүү, нийт 8,093,019,484.12 төгрөгийн шийтгэл оногдуулжээ. /1-р х.х-н 37-38/

2. Гомдол гаргагч ““х*****” ххК-иас Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт арга зүйн газрын татварын улсын ахлахбайцаагч С.Э*****, татварын улсын байцаагч П.С*******, Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч А.Б*****, Б.Б***** нарын 2018 оны 2 дугаар сарын 9-ний өдрийн 367201802 дугаар шийтгэлийн хуудасны Нэг-ийн 6 дахь заалтаас бусад хэсгийг хүчингүй болгуулж, тогтоосон төлбөрийн хэмжээг багасгахгомдлын шаардлага гаргажээ.

3. Гомдол гаргагч тус шүүхэд 2018 оны 03 дугаар сарын 14-ны өдөр гомдол гаргасан.

    4. Гомдол гаргагч ““х*****” ххК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.М*****, О.Ц******, П.Я************, Б.Б*****, гомдол гаргагчийн өмгөөлөгч Г.Ж**********************, Г.О******* нар шүүхэд гаргасан гомдлын үндэслэл, шүүххуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Захиргааны ерөнхий хуулийн 40 дүгээр зүйлд захиргааны актыг бичгээр гаргахад баримтлахшаардлагыг хуульчилж өгсөн бөгөөд 40.2.3-д "захиргааны актыг гаргахбодит нөхцөл байдал, хууль зүйн үндэслэлийг заах" гэж заасны дагуу захиргааны байгууллага захиргааны актыг бичгээр гаргаж байгаа тохиолдолд тухайн захиргааны актыг гаргахбодит нөхцөл байдал, хууль зүйн үндэслэлийг тодорхой заахүүрэгтэй. Гэтэл хариуцагч Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт, арга зүйн газрын 2017 оны 04 дүгээр сарын 12-ний өдрийн 36170400007 тоот томилолтыг үндэслэн “х*******” ххК-ны 2012-2016 онуудын албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд иж бүрэн шалгалт хийгээд 2018 оны 02 сарын 09-ний өдрийн 367201802 дугаар шийтгэлийн хуудсаар "Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийг зөрчсөн хэмээн дүгнэж Зөрчил шалган шийдвэрлэхтухай хуулийн 7.2 дугаар зүйлд заасныг үндэслэн шийтгэл ногдуулсан нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2.3-т заасныг зөрчиж байна. Учир нь 367201802 дугаартай шийтгэлийн хуудас гаргахүед үйлчилж байсан Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн аль заалтыг зөрчсөн болохнь тодорхойгүй байдаг. Иймээс нэхэмжлэгч нь маргаан бүхий 367201902 дугаартай шийтгэлийн хуудасны нэгийн 6-р дугаар заалтаас бусад заалтыг хүчингүй болгуулж, тогтоосон төлбөрийн хэмжээг багасгахшаардлага бүхий нэхэмжлэлийг гаргасан. хариуцагч нар “х*******” ххК-ны 2012-2016 онуудын албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд иж бүрэн шалгалтыг 2017 оны 04 сарын 12-ны өдрөөс эхлэн 2018 оны 02 сарын 09-ний өдрийг хүртэл 310 хоногийн хугацаанд хийсэн боловч “х*******” ххК-ны бүхсалбар нэгжийг бүрэн хамруулаагүй, албан татварын ногдуулалтыг бүрэн шалгаагүйн улмаас гомдол гаргагчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн шийдвэр гаргасан гэж үзнэ. “х*******” ххК-ны гомдолтой Татварын улсын байцаагч нарт холбогдоххэргийг хянан шийдвэрлэхээр товлогдсон 2022 оны 02 сарын 24-ний өдрийн шүүххуралдаан дээр хариуцагчаас гаргаж өгсөн Зөрчил шалган шийдвэрлэсэн тухай материалтай /цаашид" ЗШШТМ" гэх/ танилцахад

Нэг: хөрөнгө оруулагч нарт олгосон ногдол ашгийн 17,209,782,000 төгрөгт албан татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй гэж үзэн 2,753,565,300.00 төгрөгийг нөхөн төлүүлж 826,069,690.00 төгрөгийн торгууль , 550,713,060.00 төгрөгийн алданги ногдуулсан талаар "ЗШШТМ"-ийн 24 дүгээр талд авагдсан Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 сарын 03-ний өдрийн А-1/1269 дугаар Зөвшөөрөл олгохтухай албан бичигт “х*********” ххК-ны энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнийг 5000 төгрөгөөс 8000 төгрөг болгон өсгөж хуримтлагдсан ашгаас байгуулагдсан нөөцийн сан данснаас 5,656,094,961.41 төгрөг, нэмж төлөгдсөн капитал данснаас 14,140,923,038.59 төгрөг нийт 19,797,018,000.00 төгрөг шилжүүлэхгүйлгээ хийж банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг 50,608,320,000.00 төгрөг болгоход татгалзахзүйлгүй болно гэсэн албан бичиг, "ЗШШТМ"-ийн 27, 28, 29 дугаар талд авагдсан баримт нь дээрхМонголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 сарын 07-ний өдрийн А-1/1269 дугаар Зөвшөөрөл олгохтухай албан бичгээр олгосон зөвшөөрлийн дагуу хийгдсэн гүйлгээний баримтууд авагдсан байна.

хариуцагч хөрөнгө оруулагч нарт олгосон ногдол ашгийн 17,209,782,000 төгрөгт албан татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй гэж үзэн 2,753,565,300.00 төгрөгийг нөхөн төлүүлж 826,069,690.00 төгрөгийн торгууль, 550,713,060.00 төгрөгийн алданги ногдуулахдаа зөвхөн Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 сарын 07-ний өдрийн А-1/1269 дугаар зөвшөөрөл олгохтухай албан бичиг, тус зөвшөөрлийн дагуу хийгдсэн гүйлгээний баримтаас бусад баримтад дүгнэлт хийгээгүйн улмаас хөрөнгө оруулагч нарт ногдол ашиг хуваарилсан гэхүндэслэлгүй дүгнэлтийг хийж шийтгэл ногдуулсан байна.

Учир нь хариуцагч нарыг ““х******” ххК-ны 2012-2016 оны татварын ногдуулалт , төлөлтөд 2017 онд шалгалт хийж эхлэхүед “х**********” ххК-аас гаргаж өгсөн дараахбаримтуудыг хариуцагч Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.2-д " ... нотлохбаримтыг цуглуулах, үнэлэхүүргийг захиргааны байгууллага хүлээнэ ... " заасны дагуу Монгол банкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны А-58 дугаар тушаал буюу Банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг 50 тэрбум төгрөг болгон нэмэгдүүлэхтухай, Монгол банкны банкны 2015 оны 03 сарын 13-ний өдрийн А-6/271 дугаар албан бичиг /Ногдол ашиг хуваарилахыг хориглосон/, Монгол банкны 2015 оны 04 сарын 07-ний өдрийн А-6/348 дугаар албан бичиг /Банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийг 50 тэрбум болгон нэмэгдүүлэх/-үүдийг цуглуулж үнэлээгүй.

“х********” ххК нь 2012-2016 онуудад Монголбанкнаас өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу ногдол ашиг зарлаж хуваарилаагүй болно. Банк ногдол ашиг хуваарилахтухай асуудлыг  Компанийн тухай хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.1-д "Компанийн дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол төлөөлөн удирдахзөвлөл /байхгүй бол хувьцаа эзэмшигчдийн хурал / ногдол ашиг хуваарилахэсэхтухай шийдвэрийг гаргахбөгөөд уг шийдвэрт хувьцаа бурд ногдохашгийн хэмжээ, ногдол ашиг авахэрхтэй хувьцаа эзэмшигчдийн нэрсийн жагсаалт гаргахөдөр болон ногдол ашиг төлөхөдөр зэргийг заана" Банкны тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.3-д " Энэ хуульд өөрөөр заагаагүй бол Банк нь ногдол ашиг хуваарилсны дараа Монгол банкнаас тогтоосон зохистой харьцааны үзүүлэлт хангагдахнөхцөлд ногдол ашиг хуваарилж болно" гэж тус тус тусгайлан зохицуулсан журмын дагуу ногдол ашиг хуваарилахжурамтай.

Компанийн тухай хууль, Банкны тухай хуульд тус тус заасны дагуу Монгол банкны 2015 оны 03 сарын 13-ний өдрийн А-6/271 дугаар албан бичгээр “х********” ххК-ны гүйцэтгэхзахирал Н.К**********-д "Монголбанкнаас банкуудын хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг шинэчлэн тогтоохоор судалгаа хийгдэж байгаа тул аливаа хэлбэрээр ногдол ашиг хуваарилахгүй байхыг манайд мэдэгдье" /1-р хх-66-р тал/ гэснээр ногдол ашиг хуваарилахгүй байхыг үүрэг болгосон. Түүнчлэн нэгдүгээр хавтаст хэргийн 67 дугаар талд авагдсан Монголбанкны 2015 оны 04 сарын 07-ний өдрийн А-6/348 дугаар “Тушаал хүргүүлэхтухай ” албан бичгээр "Монголбанк нь банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг Монголбанкны Ерөнхийлөгчийн 2015 оны 4 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А-58 дугаар тушаалаар шинэчлэн тогтоосныг хавсралтаар хүргүүлж байна. Иймд шинэчлэн тогтоосон хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн шаардлагыг хэрхэн хангаж ажиллахталаархтөлөвлөгөөг тогтоосон хугацаанд Монголбанкинд ирүүлэхийг мэдэгдье " гэсэн албан бичиг, Банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг 50 тэрбум төгрөг болгон нэмэгдүүлсэн Монгол банкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны А-58 тушаал зэргийг хэрэгжүүлэх, банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг 50 тэрбум болгож өгсөхзорилгоор “х” ххК энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнийг 5000 төгрөгөөс 8000 төгрөг болгон өсгөсөн болохнь шалгалт хийхүед тогтоогдож байсан. Дээр дурдсанчлан хариуцагч “х*********” ххК-ны 2012-2016 онуудын татвар ногдуулалт, төлөлтөд шалгалт хийхдээ “х*******” ххК-ны гаргаж өгсөн баримтуудыг захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.2-д " Энэ хуулийн 24.1-д заасан бодит нөхцөл байдлыг тогтооход ач холбогдол бүхий шаардлагатай ажиллагаа хийх, нотлохбаримтыг цуглуулах, үнэлэхүүргийг захиргааны байгууллага хүлээнэ" гэж заасны дагуу Монгол банкны албан бичгүүд , Монгол банкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны А-58 дугаар тушаал зэргийг үнэлэхүүргээ биелүүлээгүйн улмаас маргаан бүхий шийтгэлийн хуудас Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.6-д заасан зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байхгэсэн зарчмыг ноцтой зөрчсөн. Мөн нэгдүгээр хавтаст хэргийн 72 дугаар талд авагдсан Монголбанкны 2015 оны 12 сарын 07-ний өдрийн А-1/1269 дугаар зөвшөөрөл олгохтухай албан бичгийг үндэслэн “х*******” ххК "хувьцаанд хөрвөхнөөцийн сан", "нэмж төлөгдсөн капитал" данснаас тус тус гүйлгээ хийхбайдлаар хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлсэн. Энэхүү үйлдэл ногдол ашиг хуваарилсан үйлдэл биш гэдэг нь Монголбанкны 2020 оны 12 сарын 03-ний өдрийн Б-10/1004 дугаар албан бичгээр тогтоогдож байгаа, тус албан бичигт "... “х*******” ххК-ны нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнийг өсгөж, хувь нийлүүлсэн хөрөнгийг нэмэгдүүлэхнь ногдол ашиг хуваарилахүйл ажиллагаанд хамааралгүй ... " гэж маш тодорхой тайлбарласан байдаг .

Иймээс Монголбанкны ерөнхийлөгчийн тушаал , Монголбанкнаас ирүүлсэн үүрэг даалгаврыг биелүүлэхзорилгоор нэгж хувьцааны үнийг өсгөхзамаар хувь нийлүүлсэн хөрөнгийг нэмэгдүүлж буй “х*********” ххК-ны үйлдлийг ногдол ашиг хуваарилсан гэж үзэн шийтгэл ногдуулахүндэслэлгүй байна.

Мөн Энэ маргааны гол процессыг харахад хувьцааны үнийг нэмэгдүүлсэн асуудал. Компанийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.2-т “хувьцаа нь тухайн компанийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн өмчлөлд оролцохэрхийг нотлохбөгөөд харин компанийн эд хөрөнгийг тусгайлан өмчлөхэрхийг нотлохгүй”, 3.3-т “хувьцаа эзэмшигчийн эрхийг энэ хууль болон компанийн дүрмээр тогтоохбөгөөд хувьцаа эзэмшигч нь ногдол ашиг авах, хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оролцож, хэлэлцэж байгаа асуудлаар санал өгөх, компанийг татан буулгасны дараа үлдсэн эд хөрөнгийг худалдсанаас олсон орлогоос хувь хүртэхзэрэг үндсэн эрхэдэлнэ” гэж заасан. хувьцааны үнийг нэмэгдүүлэхзамаар дүрмийн сангаа нэмэгдүүлсэн нь ногдол ашиг хуваарилсан эсэхасуудал мөн эсэхэд анхаарахшаардлагатай. Ногдол ашиг хуваарилахүйл ажиллагаа нь Монгол банкны зөвшөөрлийн дагуу явагддаг зохицуулалттай. Компанийн тухай хууль талаас нь харахад Төлөөлөн удирдахзөвлөлийн хуралдаанаас ногдол ашиг хуваарилахшийдвэр гаргаад хувьцаа бүрд оногдохногдол ашгийн хэмжээг тодорхойлоод олгодог гэж ойлгож болно. харин Банкны тухай хуулийн талаас нь харахад бүр илүү нарийн зохицуулалттай буюу Монгол банкнаас зөвшөөрөл авч хийгддэг ажиллагаа юм. Банкны зөвшөөрлийн журмын 5.1-т ногдол ашгийг хувьцаанд хөрвүүлэхталаар дурдсан байдаг. Гэвч энэ тохиолдолд ногдол ашгийг хувьцаанд хөрвүүлээд, хувьцаа нэмж олгоод байгаа зүйл байхгүй. Ногдол ашгийг хувьцаанд хөрвүүлнэ гэдэг нь тухайн хүнд тодорхой тооны хувьцаа нэмж хөрвүүлэхтухай ойлголт. Өөрөөр хэлбэл хөрвүүлнэ гэдэг нь мөнгийг хувьцаа болгохгэсэн ойлголт. Гэтэл тоо ширхэг нь нэмэгдсэн зүйл байхгүй. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 9 дүгээр зүйлийн 9.3 “Энэ хуулийн 9.1.3-т заасан ногдол ашгийн орлогод хувь нийлүүлсэн аж ахуйн нэгжээс ашиг хуваах, хувь хүртэххэлбэрээр авсан мөнгөн болон мөнгөн бус орлого, түүний хүү хамаарна” гэж заасан. Үүнээс үзэхэд тухайн хүн тухайн орлогыг өөрт авахойлголт явж байна. Гэтэл тухайн хүн компанийн хөрөнгөөс салгаад өөртөө авчихсан асуудал огт байхгүй. хэрэв үнэхээр ногдол ашиг хуваарилсан байлаа гэхэд тухайн хүн өөртөө давуу байдал үүсгэж авахёстой байсан. Мөн ямар эхүүсвэрээс төлөгдсөн гэдгийг анхаарч үзэххэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл нэмэгдсэн гэх17 тэрбумын 14 тэрбум нь нэмж төлөгдсөн капитал буюу хувьцаа эзэмшигч нараас гаргаж өгсөн мөнгө. Нэрлэсэн хувьцааны үнийн дүнгээс гарсан зөрүүг нэмж төлөгдсөн капитал дансанд хадгалдаг. харин үлдсэн 3 тэрбум орчим төгрөг нь хуримтлагдсан ашиг гэсэн дансанд байж байгаад компани өөрийн ашиг алдагдлыг сан үүсгэж болно гэсний дагуу сан үүсгээд байршуулсан байсан мөнгө юм. Өөрөөр хэлбэл 17 тэрбум төгрөг бүгд хуримтлагдсан ногдол ашгаасаа төлөгдсөн дүн биш юм. Гэтэл Монгол банк ногдол ашиг хуваарилахыг хориглочихсон. Өөрөөр хэлбэл төлбөрийн баланс, төлбөр гүйцэтгэхчадвар, мөнгөн хөрөнгийн тэнцвэрт харилцаа зэрэг нь хадгалагдаж байж ногдол ашиг хуваарилахталаар яригддаг. Тухайн үед дүрмийн сан нэмэгдүүлэхэд нэмж төлөгдсөн капитал данснаасаа бичилт хийгээд данснаас дансны хооронд шилжиж байгаа учраас Монгол банкны зүгээс ногдол ашиг хуваарилсан үйлдэл гэж үзэхгүйгээр данснаас дансанд бичилт хийж шилжүүлснийг зөвшөөрч дүрмийн санг нь нэмэгдүүлсэн. Гэтэл татварын улсын байцаагч нар нь энэ үйл ажиллагааг зөрчил гаргасан гэж үзээд шийтгэл оногдуулсан. Гэвч шийтгэл оногдуулахдаа Зөрчлийн тухай хуулийн аль зүйл заалтыг зөрчсөн гэдгийг тодорхойлж бичээгүй. Өөрөөр хэлбэл тухайн үед л үйлчилж байсан 11.19 дүгээр зүйлийг баримталсан боловч аль заалтыг нь зөрчсөн гэж үзсэн нь тодорхой бус байдаг. Дээрхзүйл заалтыг бүхэлд нь харахад санаатайгаар татвараас зайлсхийхтухай байдаг.  Гэтэл нэхэмжлэгчийн хувьд санаатайгаар татвараас зайлсхийх, татвараа нуун дарагдуулахямар ч санаа зорилго нотлогддоггүй. Өөрөөр хэлбэл аль данснаас бичилт хийсэн, хаанаас ямар данснаас зарлага гарч, дүрмийн сан нэмэгдүүлсэн нь тодорхой. Монгол банкнаас ногдол ашиг хуваарилахыг хориглосон нь тодорхой байхад татвараас зайлсхийсэн гэж үзэж шийтгэл оногдуулахнь зохимжгүй.

Мөн Зөрчил шалган шийдвэрлэхажиллагаа явагдаж байхүед Зөрчлийн тухай хууль батлагдаж гарсан учраас өмнөххуулиар шийдвэрлэсэн гэж тайлбарлаж байгаа нь хуулийг зөрчсөн гэдгээ өөрсдөө хүлээн зөвшөөрч байна гэж ойлгож байна. Шийтгэлийн хуудас оногдуулж байгаа тохиолдолд Зөрчлийн тухай хуулийг баримтлахёстой. Зөрчлийн шинжтэй үйлдлийг шалгаж үзээд Зөрчил шалган шийдвэрлэхтухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн. 2 дахь хэсгийг 2.2 “гомдол, мэдээллийг хүлээн авахаас татгалзах”, 2.3 “хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх”, 2.4 “зөрчлийн хэрэг нээх” гэж заасны дагуу ажиллагаа явуулахёстой. Гэтэл шалгуулж байгаа этгээдийн гомдол гаргах, хэргийн материалтай танилцах, тайлбар гаргахзэрэг бүхэрхийг нь эдлүүлэхгүйгээр хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн. Зөрчил шалган шийдвэрлэхтухай хуулийн 7.1 дүгээр зүйлийн 1 “Эрхбүхий албан тушаалтан шийтгэл оногдуулахдаа дараахь нөхцөл байдлыг тогтоосон байна”, 1.3 “тухайн үйлдэл, эс үйлдэхүй нь Зөрчлийн тухай хуульд заасан шийтгэл оногдуулахзүйл, хэсэг, заалтад нийцэж байгаа эсэх”, 4.15 дугаар зүйлийн 1 “Эрхбүхий албан тушаалтан гаргасан шийдвэрийнхээ үндэслэлийг нотлохүүрэг хүлээнэ” гэж заасныг зөрчиж, Татварын хуулийг иш татаж шийтгэл оногдуулсан гэж тайлбарлаж байгаа нь хуулийг зөрчсөн гэдгээ хүлээн зөвшөөрч байна. хувьцааны нэрлэсэн үнэ өслөө гээд илүү ногдол ашиг авахгүй. Нэмж төлөгдсөн капитал данс нь эздийн өмч гэдэг бланс дээр бүртгэлтэй байдаг. Тэр 17 тэрбум төгрөгийн 14 тэрбум төгрөг нь хувьцаа эзэмшигчдийн халааснаас гарсан. харин 3 тэрбум төгрөгт нь ногдол ашиг хуваарилаагүй. Компани нөөцийн сан бүрдүүлж болохбөгөөд тэндээсээ дүрмийн сангаа нэмэгдүүлсэн. Иймээс шийтгэлийн хуудасны нэг дэххэсэгт заасныг хүчингүй болгуулахүндэслэлтэй гэж үзэж байна. 

хоёр: Банкны дотоод арга хэмжээ, зочин төлөөлөгч , баяр ёслолын ажиллагаа ажилчдын сургалтын зардалд 2012-2016 онуудад зарцуулсан нийт 6,188,154,481 төгрөгийг татвар ногдохорлогоос хасаж татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан гэж үзэн 1,547,038,620.30 төгрөгийг нөхөн төлүүлж 464,111,586.09 төгрөгийн торгууль, 253,007,631.69 төгрөгийн алданги ногдуулсан талаар "ЗШШТМ ”-ийн 30 дугаар талд “х” ххК-ны дотоод арга хэмжээний зардал, Зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын зардал, сургалтын зардал зэрэгт зарцуулсан 7,413,100,106.36 төгрөгөөс зөрүү тайлангаар тайлагнасан 354,385,996.05 төгрөг, хасагдахзардалд / сургалт / 870,559,629.07 төгрөгийг тус тус хасаад 6,188,154,481 төгрөгийг гаргасан хариуцагчийн тооцооны хүснэгт, "ЗШШТМ"-ийн 31-85 дугаар талд Банкны дотоод, гадаад сургалтын зардлын дансны хуулга, "ЗШШТМ"-ийн 86-152 дугаар талд Банкны дотоод арга хэмжээний зардлын дансны хуулга хэрэгт авагдсан.

хариуцагч нар “х*****” ххК-ийг Банкны дотоод арга хэмжээ , зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын ажиллагаа, ажилчдын сургалтын зардалд 2012-2016 онуудад зарцуулсан нийт 6,188,154,481 төгрөгийг татвар ногдохорлогоос хасаж татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан гэж буруутган шийтгэл ногдуулахдаа мөн л “х********” ххК-аас гаргасан сургалтын гэрээнүүд, сургалтын зардал шилжүүлсэн санхүүгийн баримтууд, банкны дотоод арга хэмжээний зардлын баримтууд /Ажил хэргийн уулзалтын зардал, Ажилтнуудын цайны газрын хоолны материалын зардал, хаан-Үдэш арга хэмжээний зардал/, бусдаар гүйцэтгүүлсэн бусад арга хэмжээний зардал зэрэг баримтуудыг үнэлэхүүргээ биелүүлээгүй болно.

Аж ахуйн, нэгжийн орлогын албан татварын тухай /2006 он/ хуулийн 12 дугаар зүйлд Албан татвар ногдохорлогоос хасагдахзардлуудыг хуульчилсан бөгөөд 12.1.9-д "бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээний хөлс" хасагдахзардалд тооцогдохоор заасан. Иймээс бусдаар гүйцэтгүүлсэн буюу “х****” ххК-ны ажилчдын дотоод болон гадаадын сургалтад хамрагдсан 3,074,542,342 төгрөгийн сургалтын зардал нь албан татвар ногдохорлогоос хасагдахёстой. Гэвч хариуцагч дээрхсургалтын зардлаас 870,559,629.07 төгрөгийг хасагдахзардалд тооцсон боловч үлдэх2,203,982,712.93 төгрөгийг албан татвар ногдохорлогоос хасагдахёсгүй зардал гэж үзэж байгаа нь үндэслэлгүй юм. хөдөлмөрийн тухай / 2002 он / хуулийн 45 дугаар зүйлийн 45.1-д "Ажил олгогч нь ажилтанд мэргэжил эзэмшүүлэх, түүний мэргэжлийг дээшлүүлэхсургалт зохион байгуулж суралцахнөхцөлөөр хангана" гэж заасны дагуу “х*********” ххК ажилтнуудынхаа мэргэжлийг дээшлүүлэхзорилгоор дотоод болон гадаадын сургалтыг зохион байгуулж тус сургалтад суралцахнөхцөл боломжоор хангаж, сургалттай холбоотой зардлыг гаргаж ирсэн. Энэ нь нэгдүгээр хавтаст хэргийн 176-250, хоёрдугаар хавтаст хэргийн 1-103, зургаадугаар хавтаст хэргийн 1-206 дугаар хуудаснууд болон нотлохбаримтын хавтас гэх2011-2016-2 зэрэг баримтуудад сургалтын гэрээнүүд болон зардал төлсөн баримтууд, хасагдахзардлаар хүлээн зөвшөөрсөн зардлууд баримтуудаар тогтоогдож байгаа болно . Гэтэл хариуцагч нар “х**********” ххК-ны 2012-2016 онуудын татварын ногдуулалт, төлөлтөд шалгалт хийхдээ “х****” ххК-аас гаргаж өгсөн баримттай нэг бүрчлэн танилцаж үнэлэлт дүгнэлт өгөөгүйн улмаас маргаан бүхий захиргааны бодит нөхцөлд тохирсон байхзарчмыг зөрчиж байна.

хариуцагчийн зөрчилд тооцсон Банкны дотоод арга хэмжээний зардлууд болохажил хэргийн уулзалт, ажилтнуудын цайны газрын хоолны материал, хаан-Үдэш арга хэмжээний зардал зэрэг нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.9-т заасан зардалд хамаарахаас гадна тус хуулийн 12.8-д заасан албан татвар ногдохорлогоос үл хасагдахзардал, 15 дугаар зүйлд заасан хасагдахзардалд тавигдаххязгаарлалтад хамаарахгүй юм. Түүнчлэн Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай /2020 он/ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2.5-д "ёслол хүндэтгэлийн арга хэмжээний зардал нь тухайн татварын жилд хөдөлмөрийн тухай хуульд заасан хөдөлмөрийн гэрээ болон онцгой нөхцөл бүхий хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа ажиллагчдад олгосон цалингийн зардлын нийт дүнгийн 5 хувиас хэтрэхгүй байх" гэж заасны дагуу Банкны дотоод /хаан-Үдэш / арга хэмжээний зардал албан татвар ногдохорлогоос хасагдахучиртай.

Энэхүү зөрчлөөр тооцсон дүнгээс 3,074,542,342 төгрөгийн сургалтын зардлыг Аж ахуйн нэгжийн орлогын татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1-д заасан Бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил үйлчилгээний хөлс гэсэн зардалд хамруулан хасагдахзардлаар тооцно гэж үзэж байна. Шалгалтын явцад улсын байцаагчдад сургалтын зардлын талаар нэг бүрчлэн тайлбарлаж сургалтын байгууллагуудтай байгуулсан гэрээ, төлбөр шилжүүлсэн баримтуудыг танилцуулсныг хүлээж аваагүй. Дээрхзардлууд нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.8, 15 дугаар зүйлд заасан татвар ногдохорлогоос хасагдахгүй зардал, хасагдахзардалд тавиххязгаарлалтад хамаарахгүй. Ажил олгогч нь ажилтанд түүний мэргэжлийг дээшлүүлэх, суралцахнөхцөлөөр хангахүүргийнхээ дагуу банкны дотоод журам, ажилтантай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээний дагуу сургалтад хамруулдаг. Энэ нь банкны үйл ажиллагааг аюулгүй явуулахад нэн шаардлагатай зардал гэж үздэг. Банкны дотоод арга хэмжээний зардал нь хүний нөөцийг тогтвортой байлгахад зайлшгүй гардаг зардал учраас хасагдахёстой.

Захиргааны байгууллага шийтгэлийн хуудас ноогдуулахдаа нэхэмжлэгчээс гаргаж өгсөн баримтад судалгаа хийгээгүй. Мөн захиргааны байгууллага өөрсдөө нотлохбаримт цуглуулж шалгаагүй. Үүний улмаас ойлголтын зөрүү үүсэж, шийтгэлийн хуудас оногдуулсан. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны хууль/ 12 дугаар зүйлийн 12.1 “Дараахь зардлыг албан татвар ногдохорлогоос хасаж тооцсоны үндсэн дээр албан татвар ногдуулахорлогыг тодорхойлно”, 12.1.9 “12.1.9.бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээний хөлс” гэж заасан. Мөн хөдөлмөрийн тухай хуулийн /2002 оны хууль/ 45 дугаар зүйлийн 45.1 “Ажил олгогч нь ажилтанд мэргэжил эзэмшүүлэх, түүний мэргэжлийг дээшлүүлэхсургалт зохион байгуулж, суралцахнөхцөлөөр хангана” гэж заасан. Банкны байгууллагын хувьд онцлогтой чиг үүргийг  хэрэгжүүлдэг учраас бүхажилчдыг үргэлж сургалтад хамруулахшаардлагатай байдаг. Энэхүү үйл ажиллагаатай холбогдуулан 3,074,542,342 төгрөгийн зардал гарсан бөгөөд хариуцагч үүнээс 870 сая төгрөгийг хасагдахзардалд тооцсон нь сургалтын зардлыг хасагдахзардал гэж хүлээн зөвшөөрч байгааг илэрхийлж байна. Яагаад зарим нь хасагдаад, зарим нь хасагдахгүй байгаа нь эргэлзээтэй.

Мөн дотоод арга хэмжээтэй холбоотой зардлын баримтуудаа нэхэмжлэгч бүгдийг нь гаргаж өгсөн байхад зарим нь хасагдахзардал мөн, зарим нь хасагдахзардал биш гэж үзэж шийтгэлийн хуудас оногдуулж байгаа нь үндэслэлгүй байна.

Иймд хариуцагч нар “х*****” ххК-ны дотоод арга хэмжээ, зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын ажиллагаа, ажилчдын сургалтын зардалд 2012-2016 онуудад зарцуулсан нийт 6,188,154,481 төгрөгийг татвар ногдохорлогоос хасаж татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан гэж үзэн 1,547,038,620.30 төгрөгийг нөхөн төлүүлж 464,111,586.09 төгрөгийн торгууль, 253,007,631.69 төгрөгийн алданги ногдуулахүндэслэлгүй байна.

 Гурав: Албан татвар ногдохорлого олохоор ашиглагдаагүй, гүйцэтгэхзахирлын орон сууцанд элэгдэл тооцон нийт 48,816,050.1 төгрөгөөр татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан гэж үзэн 12,204,012 төгрөгийг нөхөн төлүүлж, 3,661,203.8 төгрөгийн торгууль, 1,871,556.7 төгрөгийн алданги ногдуулсан талаар "ЗШШТМ"-ийн 153 дугаар талд гүйцэтгэхзахирлын элэгдэл тооцсон талаарххариуцагчийн тооцооллын хүснэгт авагдсан.

Үл хөдлөхэд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-2203011**** дугаартай орон сууц нь зөвхөн банкны эрхбүхий албан тушаалтан хөдөлмөрийн гэрээ, Контрактын гэрээний үндсэн амьдран суухзориулалтаар ашиглагддаг учир Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай /2006 он/ хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.5-д "Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл, хорогдлын шимтгэл", 13 дугаар зүйлийн 13.1-д тус тус заасны дагуу албан татвар ногдохорлогоос хасагдахучиртай.

Мөн уг орон сууцны ашиглалтын зардлыг ТУЗ-ын зөвлөхөд олгосон шууд бус орлого гэж үзэн хувь хүний орлогын албан татвар ногдуулж тайланг гаргаж ногдуулалтыг тайлагнасан нь хоёрдугаар хавтаст хэргийн 117 дугаар талд авагдсан байна. Гэтэл хариуцагч нар Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.2-т заасан нотлохбаримтыг цуглуулахүүргээ биелүүлээгүй мөн хуулийн хүчин төгөлдөр болсон дараахшүүхийн шийдвэрийг зөрчиж шийтгэл ногдуулсан гэж үзнэ. Үүнд Нийслэлийн Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2010 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 178 дугаар шийдвэр, Улсын дээд шүүхийн захиргааны хэргийн танхимын давж заалдахшатны шүүххуралдааны 2010 оны 6 сарын 15-ний өдрийн 267 дугаартай магадлал, Монгол улсын дээд шүүхийн 2010 оны 09 сарын 27 - ний өдрийн 240 дугаар тогтоол юм.

Түүнчлэн энэ асуудлаар 2008 онд Татварын улсын байцаагч акт тогтоосныг “х****” ххК эс зөвшөөрч Захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан тус нэхэмжлэлийг Нийслэлийн Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2010 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 178 дугаар шийдвэр, Улсын дээд шүүхийн захиргааны хэргийн танхимын давж заалдахшатны шүүххуралдааны 2010 оны 6 сарын 15-ний өдрийн 267 дугаартай магадлал, Монгол улсын дээд шүүхийн 2010 оны 09 сарын 27-ний өдрийн 240 дугаар тогтоолоор "... 2008 оны эхний хагас жилд гадаад захирлуудын амьдардаг орон сууцны байрын төлбөр, элэгдлийн зардал ... татвар суутган авч төлөөгүй зөрчлүүдтэй холбогдохзардлыг хасаж шийдвэрлэсэн нь зөв байна ..." хэмээн дүгнэж шийдвэрлэсэн шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болсон байна.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 12 дугаар зүйлийн 12.1.5, 13 дугаар зүйлийн 13.1 дэххэсэгт тус тус заасны дагуу албан татвар ногдохорлогоос хасагдахёстой. Мөн энэ нөхцөл байдлыг хариуцагч бүрэн шалгаж үзээгүй байдаг. Нийслэл дэхЗахиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2010 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 178 дугаар шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдахшатны шүүхийн 2010 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 267 дугаар магадлал, Улсын дээд шүүхийн 2010 оны 09 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 240 дугаар тогтоол гарсан байдаг. Прокурорын байгууллагаас 2012-2016 оны татварын төлөлт, ногдуулалттай холбоотой хяналт шалгалт хийсэн. Энэ үед ““х*********”  ххК-ийн захирлын орон сууцтай холбоотойгоор татвар ногдуулаагүй гэсэн асуудал яригддаг. Гэтэл үүнийг Улсын дээд шүүхийн 2010 оны 09 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 240 дугаар тогтоолоор хасаж шийдвэрлэсэн нь зөв гэж үзсэн байдаг. Энэ тохиолдол нь дээрхтогтоолоор шийдвэрлэсэн хэрэгтэй адилхан нөхцөл байдалтай. Нэгэнт шүүхээр тогтоогдсон үйл баримтыг дахин нотлохгүй гэсэн зарчмын хүрээнд энэ асуудлыг хариуцагч шалгаж үзэхгүйгээр шийтгэлийн хуудас оногдуулсан. Иймээс Шийтгэлийн хуудасны Шийдвэрлэхнь хэсгийн 1.3 дахь заалтыг хүчингүй болгуулахбайр суурьтай оролцож байна.

Иймд Албан татвар ногдохорлого олохоор ашиглагдаагүй, гүйцэтгэхзахирлын орон сууцанд элэгдэл тооцон нийт 48,816,050.1 төгрөгөөр татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан гэхүндэслэлээр 12,204,012 төгрөгийг нөхөн төлүүлж, 3,661,203.8 төгрөгийн торгууль, 1,871,556.7 төгрөгийн алданги ногдуулахүндэслэлгүй юм.

 Дөрөв: 2015-2016 онуудад бусдад олгосон хүүгийн орлого 8,158,549,404.7 төгрөгийн орлогод татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй гэж үзэн 815,854,940.7 төгрөгийг нөхөн төлүүлж , 244,756,482.14 төгрөгийн торгууль , 62,804,055.39 төгрөгийн алданги ногдуулсан талаар "ЗШШТМ"-ийн 154 дугаар талд 2015 онд бусдад олгосон хүүгийн тооцооллын хүснэгт, "ЗШШТМ"-ийн 158 дугаар талд 2016 онд бусдад олгосон хүүгийн тооцооллын хүснэгтүүд авагдсан.

Зөрчил шалган шийдвэрлэхтухай материалд шийтгэлийн хуудасны нэгийн 4 дэххэсэгт заасан 2015-2016 онуудад бусдад олгосон хүүгийн орлого 8,158,549,404.7 төгрөгийн орлогод татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй гэхзөрчилд дээр дурдсан хоёр тооцооллын хүснэгтээс өөр баримт байхгүй байна.

 хариуцагч “х*******” ххК-ны бүхсалбар нэгжийн 2012-2016 онуудын татварын ногдуулалт , төлөлтөд иж бүрэн шалгалтыг хийсний үндсэн дээр 8,158,549,404.7 төгрөгийн орлогод татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй гэж үзэн 815,854,940.7 төгрөгийг нөхөн төлүүлж, 244,756,482.14 төгрөгийн торгууль, 62,804,055.39 төгрөгийн алданги ногдуулсан.

Гэтэл маргаан бүхий шийтгэлийг хуудсыг хянан хэлэлцэхявцад хариуцагчаас 2020 оны 09 сарын 30 - ний өдөр шүүхэд ирүүлсэн "Нотлохбаримтын тайлбар" гэхтайлбарт " ... тайлангаа илгээж татвар ногдуулж тайлагнасан татвараар Татварын хяналт шалгалтын "Шийтгэлийн хуудас"-аар ногдуулсан хүүгийн орлогод ногдуулсан татварын тооцоололд өөрчлөлт орохоор байна ... " гэж тайлбарласнаас хариуцагч “х********” ххК-инд татварын хяналт шалгалт хийхдээ “х********” ххК-ны бүхсалбар нэгжийн суутгагчийн хувь хунд олгосон орлогын албан татварын ТТ-12 тайланг бүрэн шалгаагүй нь түүний тайлбар, шүүхийн 2020 оны 11 сарын 03-ны өдрийн үзлэгийн тэмдэглэлээр тогтоогдоно. / Нотлохбаримтын тайлбар: 8-р xx-33-36 , үзлэгийн тэмдэглэл:10-р хх-222 223-р тал/

Өөрөөр хэлбэл хариуцагч “х********” ххК-инд татварын хяналт шалгалт хийхдээ банкны зарим салбарын татвар ногдуулалт, төлөлтийн тайланд шалгалт хийлгүйгээр шийтгэвэр ногдуулсан нь байна. хариуцагч нарын шүүхэд гаргасан тайлбар, өмнөхшүүххуралдаан дээр хэлсэн тайлбар зэргээс үзэхэд хариуцагч бусдад олгосон хүүгийн орлогод татвар ногдуулалт хийсэн эсэхийг шалгахдаа татварын албаны мэдээллийн бааз системээс авсан мэдээлэлд үндэслэн татвар ногдуулалт хийж төсөвт төвлөрүүлээгүй гэж “х*********” ххК-ийг буруутгасан.

Гэтэл хариуцагч “х” ххК-д татварын хяналт шалгалтыг хийхдээ “х********” ххК-аас хариуцагчид гаргаж өгсөн дараахбаримт бичиг баримт болон бүхсалбар нэгжийн суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын ТТ-12 тайланг бүрэн шалгаж үнэлэлт дүгнэлт хийгээгүй байна. Үүнд: 2015-2017 онуудын сар бүр хүүгийн орлогод татвар суутгасан тооцооллын хүснэгт, 2012-2016 онуудад хүүгийн орлогоос татвар суутгасан баримтууд, “х******” ххК-ны Богд-Ар салбарын ТТ-12 тайлан гэхмэт.

 Мөн Татварын ерөнхий газрын дараахалбан бичгүүдээр Татварын ерөнхий газрын мэдээлэл технологийн төвийн баазын мэдээллээс авсан баримтад үндэслэн шалгалт хийхтохиолдолд татварын шалгалтын хариу үнэн зөв гаргахгүй гэдэг нь

Татварын ерөнхий газрын мэдээлэл технологийн төвийн 2018 оны 03 сарын 16-ний өдрийн 12/905 тоот албан бичиг, 2020 оны 04 сарын 10-ний өдрийн 12/1146 тоот албан бичиг, 2020 оны 06 сарын 17-ны өдрийн 12/1146 тоот албан бичиг, 2020 оны 10 сарын 09-ний өдрийн 11/3046 тоот албан бичгүүдээр тогтоогдсон.

“х*******” ххК-ны зүгээс татварын хяналт шалгалтын дараа Татварын ерөнхий газрын мэдээлэл технологийн төвөөс өөрийн банкны 2014-2017 онуудын хүүгийн, суутган төлсөн татварын лавлагаа, ТТ-12 тайлангийн төлөлт зэргийн мэдээлэл авахад дээрхалбан бичгүүдэд бүгд өөр байдлаар гаргаж ирсэн бөгөөд тухайн албан бичгүүд хавсралтын хамт хавтаст хэрэгт авагдсан. Энэхүү нөхцөл байдлыг эцэслэхүүднээс шүүхээс татварын ерөнхий газрын мэдээллийн санд нэхэмжлэгч болон хариуцагч нарыг байцуулан 2020 оны 11 сарын 03-ний өдөр үзлэг хийсэн бөгөөд тус үзлэгээр “х” ххК-ны бүхсалбарын татварын ногдуулалт, төлөлтийн мэдээлэл Татварын ерөнхий газрын татвар төлөгчийн мэдээллийн нэгдсэн баазад байхгүй болохнь тогтоогдсон. /10-р хх-222-223-р тал/

Түүнчлэн хариуцагчийн 2015-2016 онуудад бусдад олгосон 8,158,549,404 төгрөг ногдохтатварыг суутган авч төлөөгүй гэж үзсэн нь үндэслэлгүй юм. Учир нь “х******” ххК 2015-2016 онуудын хугацаагүй болон 100 сая төгрөгөөс дээш хадгаламж эзэмшигчдийн хадгаламжид тухайн жилийн 12 сарын 31-ний өдрөөр тасалбар болгон хүү тооцож, улмаар дараа оны эхний сард зохихтатварыг суутган төлөөд уг тайланг дараа оны эхний улирлын тайлангаар илгээсэн байгаа. Өөрөөр хэлбэл татвар ногдохорлогыг суутган авч улсын төсөвт бүрэн төвлөрүүлсэн болохнь 2015-2017 онуудын сарын бүр хүүгийн орлогод татвар суутгасан тооцооллын хүснэгт 2012-2016 онуудад хүүгийн орлогоос татвар суутгасан баримтуудаар тогтоогдоно.

 Энэ талаар татварын хяналт шалгалт хийсэн татварын улсын байцаагч нарт тайлбарлаж холбогдохнотлохбаримтыг гаргаж өгсөн хэдий ч тухайн баримтуудыг үнэлж дүгнэлт хийгээгүй байна.

Зөрчил шалган шийдвэрлэхматериалын 154, 158 дугаар талуудад бусдад олгосон хүүгийн тооцоолол гэсэн хүснэгт байдаг. Энэ зөрчилтэй холбоотой өөр баримт байхгүй. Мөн “х*******” ххК-ны 531 салбар байдаг бөгөөд эдгээрээс 13 салбарт нь хариуцагч хяналт шалгалт хийгээгүй байдаг. Үүнтэй холбоотой шүүхээс үзлэг хийсний дараа хяналт шалгалт хийсэн байцаагч нь 2020 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдөр нотлохбаримтын тайлбар гэхбаримтыг гаргаж өгсөн. “х” ххК-ны татварын ногдуулалт төлөлттэй холбоотой баримууд шалгаж үзсэн эсэхийг тодруулахаар татварын системд үзлэг хийхэд тус систем нь алдаатай байсан. Өөрөөр хэлбэл тайлан илгээсэн эсэхнь харагддаггүй. Иж бүрэн шалгалт хийгээгүй атлаа 8.1 тэрбум төгрөгийн татвар төлөөгүй зөрчил илэрсэн гэдэг байдлаар акт ногдуулсан  нь үндэслэлгүй байна.

“х*******” ххК-ны зүгээс удаа дараа татварын ногдуулалт төлөлттэй холбоотой  асуудлыг ямар байгаа талаар Татварын ерөнхий газарт хүсэлт тавьж байсан. 2018 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн 12/905, 2020 оны 4 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 12/1136, 2020 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдрийн албан бичгүүдээр “х” ххК-ны 2014-2019 онуудад төлсөн татварын лавлагаа ТТ12 тайлангийн төлөлт зэрэг нь бүгд өөр гарч ирдэг. Үүнээс дүгнэхэд улсын байцаагч нар нь иж бүрэн хяналт шалгалт хийгээгүй гэж харагдаж байна.

Энэ зөрчлийг оногдуулсан А.Б***** байцаагч өмнөхшүүххуралдаануудад өөрөө оролцоод тайлбарласан тайлбарууд нь хавтаст хэрэгт авагдсан. “х” ххК-ны 500 гаруй салбар байдаг учраас хяналт шалгалтыг маш нарийн хийхшаардлагатай. Гэтэл Татварын ерөнхий газраас системээс ногдуулсан гэдэг мэдээллийг нь аваад зөрүү нь дээр нь акт ногдуулсан гэдгээ өөрөө хүлээн зөвшөөрдөг юм. хамгийн гол төлсөн байхад ногдуулаагүй бол төлнө гэж байдаггүй юм гэж тайлбарладаг. Гэтэл татварын хяналт шалгалтын удирдамжид татварын ногдуулалт ба төлөлт гэж заасан байдаг.

Энгийнээр ойлговол энэ зөрчил нь татвар төлөхөөс зайлсхийж, татвараа нуун дарагдуулсан байхаар илрэн гарна. Гэтэл татварын систем нь алдаатай гэдэг нь үзлэг хийхүед нотлогдчихсон.

харин одоо татварын албаны зүгээс он оноосоо хамаарч өөр болдог. Яаж хандсанаасаа шалтгаална гэж тайлбарлаад байгаа юм. Татварын албаны албан бичгүүдээс харахад дандаа зөрүүтэй байгаа боловч ногдуулалт нь дандаа төлөлтөөсөө илүү байдаг. Өөрөөр хэлбэл “х*********” ххК ногдуулалтаа суутгаж авчхаад төсөвт төлөхгүйгээр дунд нь завшдаг гэж харагдахаар байгаа юм. хамгийн сүүлийнхнь буюу 2020 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдрийн 11/3046 тоот албан бичгийг хамгийн зөв нь гэж үзлээ гэхэд ногдуулсан нь 2.1 тэрбум, төлсөн нь 2.5 тэрбум төгрөг байгаа юм. 2016 онд ногдуулсан нь 2.6 тэрбум, төлсөн нь 3.1 тэрбум төгрөг байдаг. 2015 оны 2.3 тэрбум төгрөг байдаг. Гэтэл 2020 онд төлөлт нь 2.5 тэрбум байдаг. А.Б***** улсын байцаагчийн системээс авсан ногдуулалтаас 200 гаруй сая төгрөгөөр илүү төлөлттэй байгаа юм. 2016 онд А.Б***** байцаагчийн Татварын ерөнхий газрын системээс авсан ногдуулалтын мэдээ нь 3.1 тэрбум төгрөг байдаг. 12 сарын 01-ний өдөр гээд хүүгийн тооцооллыг программаар хаалт хийгээд дараагийн сардаа шилжүүлээд төлөлт нь хийгээд явдаг. Гэтэл А.Б***** улсын байцаагч нь 12 дугаар сарын 31-ний өдөр хааснаар нь аваад төлөөгүй гэж үзсэн. 12 дугаар сарын 31-ний өдөр хаалаа гэхэд хэд хоногийн дараа буюу 1 дүгээр сард төлсөн байсан ч гэсэн татварын алба хохирохгүй. Энийгээ шалгаж үзээгүй байж ногдуулаагүй бол төлнө гэж байхгүй гээд маргаад байгаа нь үндэслэлгүй байна. Төлөлт нь дандаа илүү байгаа учраас дутуу төлсөн гэж үзэхүндэслэл байхгүй.

 Иймд 2015-2016 онуудад бусдад олгосон хүүгийн орлого 8,158,549,404.7 төгрөгийн орлогод татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй гэж үзэн 815,854,940.7 төгрөгийг нөхөн төлүүлж, 244,756,482.14 төгрөгийн торгууль, 62,804,055.39 төгрөгийн алданги ногдуулахүндэслэлгүй байна.

Тав: Үл хөдлөххөрөнгө борлуулсан, түрээслүүлсний орлогод НӨАТ ногдуулж төсөвт төлөөгүй тухайд "ЗШШТМ"-д үл хөдлөххөрөнгө борлуулсан, түрээслүүлсэн талаар НӨАТ албан татвар төлөлтийн шалгасан, тооцоолол хийсэн зүйл байхгүй байна. хариуцагч нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төлөлтийг шалгахдаа мөн л НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэхтухай 2013.06.11-ний өдрийн 05/4102 дугаарт хүсэлт, 2012-2017 онуудад Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын дансанд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлж байсан баримтууд, 2012-2017 онуудад Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын дансанд НӨАТ төлж байсан эсэхийг, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төлөлт шалгалт хийхүеийн байдлаар илүү төлөлттэй байсан эсэхийг /Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын дансанд/ баримтуудыг бүрэн гүйцэд шалгаж үнэлэлт дүгнэлт өгөөгүй байна.

 “х” ххК НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэххүсэлтийг 2013 оны 06 сарын 11-ний өдрийн 05/4102 дугаар албан бичгээр татварын ерөнхий газрын улсын төсвийн орлого хяналтын газарт гаргасан боловч эрхбүхий албан тушаалтан НӨАТ төлөгчөөр бүртгэж гэрчилгээ олгоогүй байж нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй гэхзөрчил гаргасан гэж үзэн шийтгэл ногдуулсан нь Зөрчлийн тухай хуулийн 2.1 дүгээр зүйлийн 1-д "хууль, захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөн, энэ хуульд шийтгэл оногдуулахаар заасан үйлдэл, эс үйлдэхүйг зөрчил гэнэ" гэж заасныг зөрчиж байна.

 Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.3-т "Энэ хуульд заасан албан татвараас чөлөөлөгдөхбараа, ажил, үйлчилгээг дагнан эрхэлж байгаа хувь хүн, хуулийн этгээдэд энэ хуулийн 6.1 , 6.2 дахь хэсэг хамаарахгүй" гэсэн заалтаас үүдэн “х” ххК өнөөг хүртэл НӨАТ суутган төлөгчөөр бүртгэгдээгүй юм.

Мөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1-т "Албан татвар суутган төлөгчийн борлуулалтад албан татвар ногдуулаххугацааг татварын албанаас гэрчилгээ олгосон өдрөөс эхлэн тооцно" гэж заасны дагуу суутган төлөгчийн гэрчилгээгүй, НӨАТ суутган авахэрхгүй байсан хэдий ч ирээдүйд үүсэхэрсдэлээс өөрийгөө хамгаалахзорилгоор 2012-2017 онуудад ААНОАТ-ын дансанд НӨАТ төлсөн болохнь дөрөвдүгээр хавтаст хэргийн 89, 115-132 дугаар талд авагдсан, 10 дугаар хавтас хэргийн 144 дүгээр талд авагдсан Татварын ерөнхий газрын мэдээлэл технологийн төвийн 2020 оны 10 сарын 09-ний өдрийн 11/3046 тоот ТТ-12 тайлангийн зэргээр тус тус тогтоогдоно.

“х******” ххК нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч болоогүй байсан хэдий ч нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын дансанд төлсөн үйлдлийг хууль зөрчсөн гэж үзэхүндэслэлгүй бөгөөд зөрчил гэж үзэхтохиолдолд Зөрчлийн тухай хуулийн 2.3 дугаар зүйлийн 1-д " Тулгарсан аюулыг өөр арга хэрэгслээр арилгахболомжгүй нөхцөлд учирч болохаюулын хэр хэмжээнээс хэтрүүлэхгүйгээр үйлдсэн энэ хуульд заасан зөрчлийн шинжтэй үйлдэлд шийтгэл оногдуулахгүй" гэж заасны дагуу шийтгэл оногдуулахүндэслэлгүй байна.

хэрэг хянан шийдвэрлэхажиллагааны явцад шүүгчийн захирамжаар Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнг шинжээчээр томилж дүгнэлт гаргуулсан. /7-р хх-2-5-р тал/ Шинжээчийн дүгнэлтээр “х” ххК нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөв гэсэн гүйлгээний утгатайгаар 2012 онд 10,380,703.41 төгрөгийг ногдуулж төлсөн гэхтатварын ерөнхий газраас ирүүлсэн тооцоо, 2013 онд 60,503,023,59 төгрөг , 2014 онд 64,026,955.21 төгрөг , 2015 онд 97,803,797.16 төгрөг , 2016 онд 63,866,246.81 төгрөгийг тус тус төлсөн төлбөрийн баримтууд хавтаст хэрэгт авагдсан боловч тус төлбөр нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын төлөлтөд орж тооцогдсон байна. Өөрөөр хэлбэл Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлан гаргаж тайлагнаж байгаагүй байна. “х” ххК-ийн 2016 оны Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаархтатварын өглөг нь 2,175,631,919.47 төгрөг байна" гээд “х” ххК-ны 2012-2016 оны аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаархногдуулалт, төлөлт, өглөг, авлагын тооцоог харуулсан байдаг.

Тус хүснэгтэд эцсийн үлдэгдэл буюу илүү төлөлт 2012 онд 1,251,164,810.60, 2013 онд 1,341,857,630.51, 2014 онд 3,124,922,468.39, 2015 онд 3,022,445,123.69, 2016 онд 2,175,631,919.47 төгрөг байгааг харуулсан байна

““х********” ххК нь банкны үйл ажиллагаа явуулдаг. Банк нь хуульд зааснаар нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч биш юм. Тус банкны хувьд түрээсийн үйл ажиллагаанаас мөнгө олж байна гэдгээ татварын байгууллагаас нуугаагүй. Татварын албанд албан ёсоор хандсан боловч татварын байгууллага хүлээж аваагүй гэхбаримт хавтаст хэрэгт авагдсан байсан. Гэхдээ татварын байгууллага үүнийг мэдэж байсан гэдгийг нотлохбаримт хавтаст хэрэгт авагдсан. Тухайн үеүдийн татварын тайлангуудад харьцаж байгаа татварын байцаагч нь тэдэн төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөлт гээд төлснийг бүртгэсэн. Өөрөөр хэлбэл нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөлтөөр илүү байгаа нь баталгаажаагүй гээд татварын байцаагч албан бичиг үйлдсэн байдаг. Зөрчлийн тухайн хуулийн 11.19 дүгээр зүйл нь татвараас зайлсхийсэн санаатай үйлдэл байхыг шаарддаг. Гэтэл “х” ххК-ны хувьд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч биш учраас нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчийн тайлан гаргаж нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчийн дансанд төлөхболомжгүй байдаг. Түүнчлэн татварын байгууллагад нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэххүсэлтээ гаргасан боловч татварын байгууллага бүртгээгүй. Дараа яг ийм асуудал гарахаас болгоомжилж нэмэгдсэн өртгийн албан татвараа аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварт тооцоолоод суутган төлж байсан. Татварын байцаагч нарын зүгээс Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвартаа нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн учраас аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвартаа илүү дутуу нь тооцогдоод алга болохучраас нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн гэж үзэхгүй гэж тайлбарладаг. “х********” ххК-ны хувьд 2017 оноос хойшихтайлангаа хүртэл гаргаж өгсөн. Сүүлд 2020 онд аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаа шүүхэд гаргаж өгсөн. Үүнээс харахад ч гэсэн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хэсэг нь илүү төлөлттэй байна.

Энэ харилцаа бол зөрчил биш. Татварын байгууллага “х****” ххК-тай уулзаад шийдчихболомжтой байсан. Одоо бол “х*****” ххК нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлсэн байгаа учраас өмнө нь илүү төлсөн дүнгээ суутгуулаад одоо харин нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөрөө цаашид явахболомжтой.

Иймд Үл хөдлөххөрөнгө борлуулсан, түрээслүүлсний орлогод НӨАТ ногдуулж төсөвт төлөөгүй гэхүндэслэлээр шийтгэл ногдуулахүндэслэлгүй байна. Иймээс дээр дурдсан нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж нэхэмжлэгчийн гаргасан нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хангаж өгнө үү” гэжээ.

5. хариуцагч Татварын ерөнхий газрын улсын байцаагч Б.Б*****, С.Э*****, П.С*******, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Я.А*****, х.Э********* нарын шүүхэд гаргасан хариу тайлбар болон шүүххуралдаан гаргасан тайлбартаа: “х” ххК-ийн 2012-2016 оны татвар ногдуулалт, төлөлтийг удирдамж томилолтын дагуу шалгахявцад дараах6 төрлийн зөрчил илэрсэн тул 2018.02.09-ний өдрийн 367201802 тоот шийтгэлийн хуудсаар нийт 8,093,019,484.12 төгрөг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн.

1. Шийтгэлийн хуудасны шийдвэрлэсэн нь хэсгийн 1.1-д заасан хөрөнгө оруулагч нарт олгосон ногдол ашгийн орлогын 17,209,782,000 төгрөгт албан татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй зөрчилд 2,753,565,300 төгрөгийн нөхөн татвар, 826,069,590 төгрөгийн торгууль, 550,713,060 төгрөгийн алданги, нийт 4,130,347,950 төгрөг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн үндэслэлийн талаар

Татварын хяналт шалгалтад хамаараххугацаанд "“х” ххК нь 2013 онд нэгж хувьцааны үнийг 2000-аас 5000 төгрөг болгож, мөн хувьцаа эзэмшигчдийн 2015.10.28-ны өдрийн 07 дугаар шийдвэрээр нэгж хувьцааны үнийг 5000 төгрөгөөс 8000 төгрөг болгон 2 удаа өөрчлөн нэмэгдүүлсэн.

 Нэгж хувьцааны үнийг 2013 онд 2000-аас 5000 төгрөг болгож, хувьцаа эзэмшигч бүрийн оруулсан хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэхдээ хуульд заасны дагуу албан татвар ногдуулж, тайлагнасан, харин 2015 онд нэгж хувьцааны үнийг 5000-аас 8000 мянган төгрөг болгож хувьцаа эзэмшигч бүрийн оруулсан хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэхдээ хуульд заасны дагуу албан татварыг ногдуулаагүй, тайлагнаагүй, төсөвт төлөөгүй байсан.

Энэхүү зөрчлийн гол үйл баримт нь 6 хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгө 32 тэрбум байснаас, 50 тэрбум болж, эцсийн дүндээ 17,2 тэрбум төгрөгөөр хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгө нэмэгдсэнд байгаа болохоос аль нэг данс /" хувьцаанд хөрвөн нөөцийн сан", "нэмж төлөгдсөн капитал" данс/ -аас хэдэн төгрөг хуваарилсан нь ач холбогдолгүй юм.

Тухайлбал, "“х********” ххК-ийн нэг бүр нь 5000 төгрөг бүхий нийт 6,599,006 ширхэг 32,995,030,000 төгрөгийн үнэ бүхий хувьцааг 6 хувь нийлүүлэгч эзэмшдэг. Нэгж хувьцааны үнийг 8000 төгрөг болгон нэмэгдүүлснээр хувь нийлүүлэгчийн 32,9 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө 50,6 тэрбум болж 17,2 тэрбум төгрөг болж нэмэгдсэн.

Улмаар 500003101000**** данснаас бичилтээр хувьцаа эзэмшигчид рүү С х-д 7,838,823,000 төгрөг, Т б т ххК-д 4,356,531,000 төгрөг, ОУСанхүүгийн корпораци-д  1,768,338,000 төгрөг, Э э и-д 2,487,048,000 төгрөг, Д.х 2,527,380,000 төгрөг, “х*********” ххК-д 18,898,000 төгрөгийн гүйлгээг хийсэн болохнь дансны хуулга/бичилт/-аар нотлогдсон.

Гэтэл мөнгөн хэлбэрээр ногдол ашиг хуваарилсан /бичилтээр/-ыг татварын тайланд тусгаагүй, төлөөгүй нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.3-д "ногдол ашгийн орлогод албан татвар ногдоно" . 9.3-д " 9.1.3-д заасан ногдол ашгийн орлогод хувь нийлүүлсэн аж ахуйн нэгжээс ашиг хуваах, хувь хүртэххэлбэрээр авсан мөнгөн болон мөнгөн бус орлого, түүний хүү хамаарна" гэж, 16 дугаар зүйлийн 16.3.1-д "ногдол ашгийн орлогод нийт дүнгээр тооцохоор, 17 дугаар зүйлийн 17.2.1-д "ногдол ашгийн орлогод 10 хувиар", 17.2.9-д "Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт болон Монгол Улсаас эхүүсвэртэй олсон дараахорлогод 20 хувиар ", а/д "Монгол Улсад бүртгүүлэн үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжээс авсан ногдол ашгийн орлого"-д татвар ногдуулахаар, мөн хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.5-д "энэ хуулийн 17.2.1, 17.2.9-д заасан орлогод ногдохалбан татварыг мөн хуулийн 4.1.6-д заасан суутгагч ногдуулан суутган авч, ажлын 7 хоногийн дотор төсөвт шилжүүлнэ" гэж заасныг зөрчсөн тул Татварын ерөнхий хууль /2008 оны/-ийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1.6-д "татварын хууль тогтоомж зөрчсөн татвар төлөгчид энэ хуулийн 74, 75 дугаар зүйлд заасан хариуцлага хүлээлгэх", 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д татвар ногдохорлого, орлогоос бусад зүйлийг нуусан татвар төлөгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол татварын алба, татварын улсын байцаагч татварыг нөхөн төлүүлж, нөхөн төлүүлэхтатварын 30 хувьтай тэнцэххэмжээний торгууль ногдуулна", 74.1.3-д "нягтлан бодохбүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд тусгахгүй орхигдуулах", Татварын ерөнхий хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахтухай /2015.12.04/ хуулийн 74.1-д "хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэхболон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцохбөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэхтатварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна" гэж зааснаар хариуцлага оногдуулсан.

Монгол банкны 2015 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн А1269 тоот албан бичгээр татгалзахзүйлгүй гэсэн хариу өгсөн. Тухайн үедээ дүрмийн сангийн хэмжээг тодорхой хэмжээнд хүргэхшаардлага тавигдсан учраас бэлэн мөнгөөр ноогдол ашиг тараахгүй гэсэн байр суурьтай байсан. Өөрөөр хэлбэл зохистой доод хэмжээнд хүрэхгүй байгаа тул хөрөнгийн хэмжээгээ нэмэгдүүл байр суурийг Монгол банк болон Олон Улсын зөвлөхүүд баримталж байсан тул бэлэн мөнгөөр ноогдол ашиг хуваарилж болохгүй, харин бичилт хийж болно гэсэн. 5000 төгрөг байхад дүрмийн сангийн хэмжээ 32 тэрбум байсан. 8000 төгрөг болгоход 50 тэрбум төгрөг болж өссөн. Зургаан хувь нийлүүлэгчдэд нийт 17.2 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө нэмэгдэж, 50 тэрбум төгрөг болсон. Монгол банкны 2012 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрийн А/80 тушаалаар батлагдсан “Банкны зөвшөөрлийн журам”-ын 5.1-т хувь нийлүүлсэн хөрөнгөд өөрчлөлт оруулахад анхүүсгэн байгуулахад хувьцаа эзэмшигч нарын оруулсан мөнгөн хөрөнгийн хэмжээгээр, ногдол ашгийг хувьцаанд хөрвүүлэхзамаар, хувьцаа нэмж гаргах, өрийг хувьцаанд хөрвүүлэхгэсэн 4 байдлаар бүртгэнэ гэж заасан байдаг.

Тэгэхээр нэхэмжлэгчийн хувьд хувьцаа нэмж гаргаагүй, өрийг хувьцаанд хөрвүүлээгүй учраас ногдол ашгийг хувьцаанд төрүүлсэн гэдэг нь батлагдаж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл ногдол ашиг хуваарилсан гэдэг нь хувь нийлүүлэгчдийн хурлын тэмдэглэл, банкны зөвшөөрлийн журамд заасан баримтуудаар нотлогдож байгаа юм. 

Монголбанк нь татвар ногдуулахэсэхасуудлыг тодорхойлдог эрхбүхий байгууллага биш. Энэ асуудлыг татварын байгууллага тодорхойлно. Гомдол гаргагчийн хувьд ногдол ашгийг бэлэн мөнгөөр тараагаагүй. харин нэгж хувьцааныхаа үнийг нэмэхзамаар 50 тэрбум болгоод 6 хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө нь эзэмшиж байгаа хувьцааны тоогоор нэмэгдсэн. Үүний дараа ногдол ашгийн данснаасаа хувьцаа эзэмшигчийн данс руу гүйлгээг бичилтээр хийсэн. Үүнийг татварын улсын байцаагч ногдол ашиг тараасан гэж үзсэн. хуульд зааснаас үзэхэд ногдол ашгийг заавал бэлнээр тараасан байхыг шаарддаггүй. Мөн хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээ нэмэгдэхэд нэмж төлөгдсөн капитал дааснаас бичилтээр орж ирсэн байхнь хамаагүй. Эцсийн дүндээ хувьцаанд ногдохүнэ өсчихсөн учраас нэгж хувьцааны үнийг нэмэгдүүлэхзамаар ногдол ашиг хүртсэн гэж үзэж байна. Монгол банкны зүгээс хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг 50 тэрбумд хүргэхшаардлага тавьсан хэдий ч татвар ногдуулахгүйгээр нэмэгдүүлэхчиглэл өгөөгүй. Өөрөөр хэлбэл хувьцаа эзэмшигчид эцсийн дүндээ ногдол ашиг хүртчихсэн байгаа юм. Энэ хяналт шалгалт нь 2017 оны 4 дүгээр сард эхэлсэн. хяналт шалгалт хийгээд явж байххугацаанд Зөрчлийн тухай хууль батлагдсан. Процессын дагуу Зөрчил шалган шийдвэрлэхтухай хуулийн дагуу шийтгэлийн оногдуулахажиллагаа явагдсан. Зөрчлийн тухай хуулийн 4.3 дугаар зүйлд “ Өмнөххуулиар өөрөөр заасан бол тухайн хууль тогтоомжийн дагуу хуулийг баримталж шийдвэрлэнэ” гэж заасан тул иш татсан хууль буюу татварын хууль тогтоомжуудаа баримтлаад шийтгэлийн хуудас оногдуулсан. Энэ нь процессын хувьд шийтгэлийн хуудас хэлбэрээр гарсан. Иймээс гомдол гаргагчийн гаргасан тайлбарууд үндэслэлгүй байна. 

Иймд гомдол гаргагчийн " Монгол банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг 50 тэрбумд хүргэхтушаал шийдвэрийг биелүүлсэн, мөн нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнийг өсгөж, хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэхнь ногдол ашиг хуваарилахүйл ажиллагаанд хамааралгүй, Монголбанк ногдол ашиг хуваарилахыг хориглосон тул ногдол ашиг хуваарилаагүй" гэхтайлбар үндэслэлгүй. Учир нь Монголбанк татварын харилцаанд оролцох, татвар ногдох, ногдуулахзүйлийг тодорхойлохчиг үүрэг байхгүй.

 Монголбанк хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг 50 тэрбумд хүргэхшийдвэрийг гаргасан болохоос ямар арга замаар хэрхэн 50 тэрбумд хүргэхшийдвэр гаргаагүй бөгөөд энэ нь банк / хувь нийлүүлэгч /-ны асуудал нь татварыг төлж тайлагнахүүргээс чөлөөлөгдөхүндэслэл болохгүй.

2. Шийтгэлийн хуудасны шийдвэрлэсэн нь хэсгийн 1.2-д заасан банкны дотоод арга хэмжээ, зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын зардал / үйл ажиллагаа/, ажилчд сургалтын зардалд нийт 6,188,154,481.18 төгрөгийг татвар ногдохорлогоос хасаж, татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан зөрчилд 1,547,038,620.30 төгрөгийн нөхөн татвар, 464,111,586.09 төгрөгийн торгууль , 253,007,631 төгрөгийн алданги , нийт 2,264,157,838.08 төгрөг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн үндэслэлийн талаар:

хяналт шалгалтад хамаарах2012-2016 онд "“х” ххК нь банкны үйл ажиллагааны дотоод арга хэмжээ, уулзалт, хүлээн авалт, баяр ёслолын ажиллагаа, ажилчдын гадаад сургалт болон хэлний бэлтгэлийн сургалтын төлбөр нийт 6,188,54,481.1 төгрөгийн зардлыг албан татвар ногдохорлогоос хасаж татвар ногдохорлогыг бууруулсан нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль / 2006 / -ийн 12, 16 дугаар зүйлийг зөрчсөн тул 1,547,038,620.30 төгрөгийг нөхөн татвар, 464,111,586.09 төгрөгийн торгууль, 253,007,631.69 төгрөгийн алданги ногдуулсан.

 А/ "“х” ххК нь өөрийн дотоод арга хэмжээ, үйл ажиллагааны дараахзардлыг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.9-д "Бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээний хөлс" гэж заасныг баримтлан хасагдахзардлаар тооцсон. Уулзалтын зардал, зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын зардал, Үдэшлэг, хүлээн авалтын арга хэмжээний зардлуудыг 2012-2014 онд банкны дотоод арга хэмжээний зардал, 2015-2016 онд зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын зардал нэртэй 550500 дугаар дансанд нийт 3,467,998,134.4 төгрөгийн зардлыг бүртгэснээс 354,385,996 төгрөгийг залруулж 3,113,612,138.4 төгрөгийн зардлыг албан татвар ногдохорлогоос хасаж тооцсон байна.

Гомдол гаргагчаас Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2019 оны/-ийн 13 дугаар зүйлийн 13.2.5-д "ёслол хүндэтгэлийн арга хэмжээний зардал нь тухайн татварын жилд хөдөлмөрийн тухай хуульд заасан хөдөлмөрийн гэрээ болон онцгой нөхцөл бүхий хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа ажиллагчдад олгосон цалингийн зардлын нийт дүнгийн 5 хувиас хэтрэхгүй байх" гэххуулийн заалтыг дурдан банкны дотоод арга хэмжээний зардал хасагдахучиртай гэж тайлбарладаг. хууль хэрэглээний үндсэн зарчмын хувьд хуульд зааснаас бусад тохиолдолд хууль тогтоомжийг буцаан хэрэглэхгүй бөгөөд татварын улсын байцаагчдаас шийтгэлийн хуудсыг бичихүед дээрххууль батлагдан гараагүй байсан тул 2018 онд үйлдэгдсэн шийтгэлийн хуудсыг дээрхүндэслэлээр хүчингүй болгохүндэслэлгүй.

Б / Банкны ажилтнуудыг мэргэжил дээшлүүлэхзорилгоор дотоод , гадаад сургалт зохион байгуулж , сургалтад оролцохболон сургалтын зардлыг төлсөн гэж сургалтын гэрээ болон төлбөр шилжүүлсэн баримтыг 550400 дугаар дансанд 3,945,101,971.0 төгрөгийн зардал бүртгэж мөн хасагдахзардлаар тооцож, татвар ногдохорлогыг бууруулсан байна. Татварын улсын байцаагч дээрхзөрчилд хариуцлага тооцохдоо сургалтын гэрээ болон сургалтын төлбөрт шилжүүлсэн баримтууд зэргийг үзэж шалгасны үндсэн дээр 870,559,629.0 төгрөгийг хасаж, 113,612,138.4 төгрөгт зөрчил тооцсон. Нэхэмжлэгчээс хөдөлмөрийн тухай хуулийн 45 дугаар зүйлийн 45.1-д "Ажил олгогч нь ажилтанд мэргэжил эзэмшүүлэх, түүний мэргэжлийг дээшлүүлэхсургалт зохион байгуулж, суралцахнөхцөлөөр хангана" гэж заасны дагуу ажилтны өмнө үүрэг хүлээсэн хэдий ч дээрхсургалтууд нь банкны хувьд үйл ажиллагаагаа хэвийн тогтвортой явуулах, ашиг олох, үйлчилгээ үзүүлэхүйл ажиллагаанд чиглээгүй мэргэжилтнийг гадаадад сургахсургалтын төлбөр, гадаадад сургахтай холбоотойгоор зарцуулсан бусад зардлыг бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил үйлчилгээ гэхзаалтад хамааруулахболомжгүй юм. харин дээрхнөхцөлийг хангахбанкны програм хангамжийн сургах, мэргэшүүлэх, мэдээллийн аюулгүй байдлын гэхмэт ажилтныг хэсэг бүлгээр, бөөнөөр хамруулсан сургалтыг өөр бусад этгээдээр зохион байгуулуулж төлбөрийг төлснийг хасагдахзардлаар тооцсон болно. Нэхэмжлэгчийн зүгээс банкны үйл ажиллагааны дотоод арга хэмжээ, уулзалт, хүлээн авалт, баяр ёслолын арга хэмжээ, дотоод гадаад сургалтын зардлуудыг хасагдахзардлаар тооцсон үндэслэлээ Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.8-д заасан "албан татвар ногдохорлогоос үл хасагдахзардал", 15 дугаар зүйлд заасан хасагдахзардалд тавигдаххязгаарлалтад хамаарахгүй гэж тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлгүй юм.

Учир нь "Аж ахуйн нэгж" -ийн орлого олохзорилго бүхий үйл ажиллагаанд албан татварыг ногдуулдаг бөгөөд түүнээс гадуурхашиг олохтой холбоогүй үйл ажиллагаанд хамаарахгүй байхзарчмыг баримталдаг. Мөн хасагдахзардал нь албан татварыг орлогыг бууруулахүр дагавар үүсгэдэг учраас хууль тогтоомжоор тухайлан зохицуулдаг. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-д хасагдахзардлыг тухайлан нэрлэн заасан бөгөөд нэхэмжлэгчийн дээр дурдаж буй зардлууд нь хасагдахзардалд тооцогдохоор хуульчлаагүй.

Түүнчлэн банкны зүгээс тухайлсан нэг ажилтанд чиглэсэн гадаадад сургах, мэргэжил дээшлүүлэхзэрэг сургалтын төлбөрийг төлж буй тохиолдолд тухайн сургалтад хамрагдсан этгээдийн хувьд шууд бус орлогод тооцож, уг шилжүүлж буй орлогоос суутган авч, төлж тайлагнахүүргийг хуулиар хүлээсэн. Гэтэл банк энэ үүргээ гүйцэтгээгүй атлаа Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.2-т "албан татвар төлөгчийн баримтаар нотлогдоогүй зардал"-ыг албан татвар ногдохорлогоос хасаж тооцохгүй гэснийг үндэслэн шууд банкны зардлаар тооцож "баримтаар нотлогддог" гэхагуулгаар хасаж тооцохболомжгүй юм.

Тэгэхээр шалгаж нягталсан баримт байхгүй байхад шийтгэлийн хуудас оногдуулсан гэсэн нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч нарын тайлбар үндэслэлгүй байна. “х********” ххК-ны хувьд хасагдах, хасагдахгүй бүхзардлуудаа нийлүүлээд сургалтын данс гэсэн дансанд хийчихсэн байсан. Дансны хуулгыг нэг бүрчлэн харвал маш ихгүйлгээ байгаа. IT чиглэлийн сургалт байхгүй бол мэдээллийн аюулгүй байдал алдагдана гэж үзэж тэр зардлыг хассан. харин гадаадын ганцаарчилсан сургалт зэргийг хасаагүй. хариуцагчийн хувьд тухайн үед дагаж мөрдөж байсан Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу ажилласан.

Өөрөөр хэлбэл нэхэмжлэгчээс баримтаар нотлогдож буй болгоныг хасагдахзардалд хамааруулсан нь хуулийг буруугаар тайлбарлан хэрэглэсэн , улмаар энэ нь татварын хуулийг зөрчсөн зөрчил болж байна.

 Иймд банкны үйл ажиллагааны дотоод арга хэмжээ, уулзалт, хүлээн авалт, баяр ёслолын ажиллагаа, ажилчдын гадаад сургалт болон хэлний бэлтгэлийн сургалтын төлбөрийн 6,188,54,481.1 төгрөгийг хасагдахзардлаар тооцсон зөрчилд оногдуулсан шийдвэр нь хуульд нийцсэн.

3. Албан татвар ногдохорлогоор ашиглагдаагүй / гүйцэтгэхзахирлын хувийн орон сууц / үндсэн хөрөнгөд элэгдэл байгуулж , 48,816,050.10 төгрөгийн татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан зөрчилд 12,204,012.50 төгрөгийн нөхөн татвар , 3,661,203.80 төгрөгийн торгууль , 1,871,556.70 төгрөгийн алданги , нийт 17,736,773 төгрөг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн үндэслэлийн талаар:

            "“х***********” ххК нь үндсэн хөрөнгөд бүртгэлтэй үл хөдлөхэд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-2203011**** дугаартай захирлын амьдран суудаг орон сууц /тaтвар ногдохорлого олохтой хамаагүй/ -нд 2012 онд 4,517,658.1 төгрөг, 2013 онд 10,227,857.1 төгрөг 2014 онд 10,227,857.1 төгрөг, 2015 онд 10,227,857.1 төгрөг, 2016 онд 13,614,820.7 төгрөг, нийт 48,816,050.1 төгрөгийн элэгдэл байгуулж, татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан зөрчил илэрсэн. Энэхүү зөрчлийн гол уйл баримт нь тухайн орон сууц /бүхэлд нь эсхүл түүний тодорхой хэсгийг/-ыг албан татвар ногдохорлого олоход ашиглагдсан эсэхтэй хамааралтай болохыг шүүханхаарна уу.

Гомдол гаргагч "“х*******” ххК нь энэхүү үндэслэлээ "банкны өөрийн үндсэн хөрөнгөд бүртгэлтэй орон сууцанд банкны эрхбүхий албан тушаалтан хөдөлмөрийн гэрээ, контрактын үндсэн дээр амьдран суухзориулалтаар орлого олоход ашиглагдсан гэж үзэхбөгөөд ашиглалтын зардлыг гүйцэтгэхзахиралд олгосон шууд бус орлого гэж үзэн хувь хүний орлогын албан татвар ногдуулж байгаа учир Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай / 2006 / хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.5, 13 дугаар зүйлийн 13.1-д тус тус заасны дагуу албан татвар ногдохорлогоос хасаж тооцсон" гэж тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлгүй.

Учир нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай /2006/ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.4-д "Тухайн хөрөнгийн тодорхой нэг хэсэг нь албан татвар ногдохорлого олоход ашиглагдаж байвал элэгдэл, хорогдлын шимтгэлийг тухайн хэсэгт хувь тэнцүүлэн тооцож албан татвар ногдохорлогоос хасна" гэж заасан.

Энэ нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 13.1-д зааснаар өөрийн үндсэн хөрөнгөд бүртгэлтэй хөрөнгөд элэгдэл тооцохыг хориглоогүй. Нөгөөтээгүүр үндсэн хөрөнгөд бүртгэлтэй хөрөнгө болгонд элэгдэл, хорогдол тооцдоггүй. Гагцхүү тухайн хөрөнгийг албан татвар ногдохорлого олоход ашиглаагүй бол элэгдэл тооцохгүй байххарилцааг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 13.4 дэххэсэгт нарийвчлан зохицуулсан. Өөрөөр хэлбэл татвар ногдохорлоготой уялдуулан элэгдэл, хорогдлын шимтгэл тооцохтатвар ногдуулахорлогоос хасаж тооцохасуудлыг зохицуулсан болохнь 13.4, 13.7 дахь хэсгээс тодорхой харагдана. Мөн уг орон сууцны ашиглалтын зардлыг ТУЗ-ийн зөвлөхөд олгосон шууд бус орлого гэж үзэн хувь хүний орлогын албан татвар ногдуулж, тайлагнасан /2-хх-117/ гэхболовч хувь хүний орлогын албан татварын тайланг 2012-2016 онд БЗД-ийн татварын хэлтэст тайлагнахдаа, цалин, хөдөлмөрийн хөлс, тэдгээртэй адилтгахорлого болон шууд бус орлогоос суутгасан албан татварын тайлангаар 2014 онд шууд бус орлого тайлагнаагүй, 2015 2016 онд шууд бус орлого тайлагнасан боловч Жон Белл захирлын амьдран сууж буй орон сууцны ашиглалтын зардлыг шууд бус орлогоор тооцож, тайлагнаагүй болохнь ““х*********” ххК-ийн 2012-2015 оны аж ахуйн нэгжийн тайлан, түүний задаргаагаар нотлогдоно. Дээрхүл хөдлөххөрөнгө нь “х*********” ххК-ны хөрөнгөнд бүртгэлтэй боловч албан татвар ногдохорлого олоход ашиглагдаагүй, зөвхөн захирал түүний гэр бүл амьдран суухзориулалтаар ашиглаж байгаа учраас албан татвар ногдохорлого олж байгаа хөрөнгө гэж үзэж элэгдэл тооцоххууль зүйн үндэслэлгүй юм. хэрэв уг орон сууцыг татвар ногдохорлого олоход ашиглаж байгаа, ашигласан гэж үзвэл ямар төрлийн татвар ногдохорлого олоход ашигласан, татварын тайланд уг орлогыг хэрхэн тусгаж, төлсөн асуудалд хууль зүйн үндэслэл бүхий тайлбар, баримтыг ирүүлээгүй тохиолдолд татвар ногдохорлого олоход ашигласан гэж үзэхгүй. Гагцхүү захиралд гэрээний дагуу олгож буй цалин, түүнээс суутгаж буй татвар энэхүү харилцаанд хамааралгүй тусдаа үйл баримт болно.

Иймд татварын улсын байцаагчид албан татвар ногдохорлого олохзориулалтаар ашиглагдаагүй үндсэн хөрөнгөнд элэгдэл байгуулж, байгуулсан элэгдлийн зардлыг татвар ногдохорлогоос хасаж татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.4 дэххэсгийг зөрчсөн гэж үзсэн. "“х” ххК нь захирлын орон сууцтай холбоотой асуудлыг өмнө нь 3 шатны шүүхээр шийдвэрлэсэн гэж маргаж байхболовч шүүхийн 2010 оны 178 дугаар шийдвэр, 2010 оны 267 дугаар магадлалд 1992 оны Монгол Улсын Аж ахуйн нэгж, байгууллагын орлогын албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 1 дэххэсгийн 1, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.5 дахь заалтыг баримтлан дүгнэлт хийж шийдвэрлэсэн болохоос орон сууцыг татвар ногдохорлого олоход ашиглаж байгаа эсэхтухай Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.4 дэххэсгийг баримтлаагүй, энэ талаар хууль зүйн дүгнэлт өгөөгүй учир нөхцөл байдал өөр гэж үзэхээр байна.

4. Шийтгэлийн хуудасны шийдвэрлэххэсгийн 1.4-т заасан бусдад олгосон хүүгийн орлого 2015 онд 2,157,285,814.40 төгрөг, 2016 онд 6,001,263,590.30 төгрөг, нийт 8,158,549,404.7 төгрөгийн орлогод татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй зөрчилд 815,854,940.7 төгрөгийн нөхөн татвар, 244,756,482.14 төгрөгийн торгууль, 62,804055.39 төгрөгийн алданги ногдуулсан талаар

хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлд албан татвар ногдохорлогыг тодорхойлсон бөгөөд "хөрөнгө"-ийн орлогод албан татвар ногдуулахаар хуульчилсан байна. Мөн хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1-д " хөрөнгийн орлогод дараахорлого хамаарна", 13.1.4-т "хүүгийн орлого", 13.5-д хүүгийн орлогод зээлийн хүү, харилцахдансны үлдэгдэл, мөнгөн хадгаламжийн хүү, ... хамаарна" гэж заасны дагуу албан татвар төлөгчийн тухайн татварын жилд тухайн банкан дахь данстай холбоотой хүүгийн албан татвар ногдохорлого олсон бөгөөд энэхүү орлогыг "“х” ххК олгосон. Албан татвар төлөгчийн дээрххөрөнгийн орлогын албан татварыг төлөх, тайлагнахүүрэг нь хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1-д "суутгагч нь энэ хуулийн ... 13.12-13.14 дүгээр зүйлд заасны дагуу суутгасан албан татварын улирлын тайланг дараа улирлын эхний сарын 20-ний өдрийн дотор, жилийн тайланг дараа оны 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн дотор өссөн дүнгээр гаргаж, харьяа татварын албан ирүүлнэ" гэж заасны дагуу "суутгагч" буюу “х*********” ххК-д байна.

 Гэтэл "“х************” ххК нь татварын ногдол, төлөхтатварыг тодорхойлж тайлагнаагүй, хадгаламж эзэмшигчдэд олгосон хүүгээс татвар суутган авсан боловч татварын албанд тайлагнаагүй зөрчил гаргасан байна.

хяналт шалгалт хийхдээ татварын албаны мэдээллийн систем дэхмэдээллийг хөрвүүлэн авч "“х*********” ххК-ийн бүхсалбар, тооцооны төвийг хамруулсан бөгөөд татварын албаны бүртгэлийн баазад ирүүлсэн мэдээлэл, тайланг үндэслэсэн.

 Нэхэмжлэгчийн тайлбарт дурдаж буй 13 салбар тооцооны төвийг огт шалгаагүй, тооцоололд ороогүй орхигдсон гэхтатварын тайлангууд нь системд тайлан огт өгөөгүй, "0" дүнтэй хадгалсан төлөвтэй тайланг системд шивээд орхисон, хадгалсан төлөвтэй, илгээгээгүй, мөн тайлагнавал зохиххуулийн хугацаанаас хойш 97-385 хоногийн дараа өгснөөр татварын хяналт шалгалтын тайлан, мэдээллийг хөрвүүлснээс хойш, хяналт шалгалт эхэлсэн хойно нөхөж өгсөн, эсвэл илгээсэн тайлан нь шалгуур хангаагүйн улмаас буцаагдсан төлөвтэй, буцаасан тайланг татвар төлөгч тайланг засварлаж ирүүлээгүй, татварын ногдол буюу татварын өрийг үүсгээгүй, зарим татварын тайланг тайлагнаагүй байсан.

хяналт шалгалт дууссанаас хойш эдгээр тайлангуудыг татвар төлөгч илгээж, татварын алба хүлээн авсан учир зарим салбар төвийг шалгалгүйгээр орхисон гэхтайлбар нь үндэслэлгүй.

Салбар тооцооны төвийн хяналт шалгалтын тооцоололд хамрагдсан байдлыг дараахбайдлаар тодруулж байна.

"“х**********” ххК - ийн захиргааны хэрэгт нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн хүсэлтэд ТЕГ-ын ТУБ нар нь тус банкны иргэдийн хадгаламжид хуу тооцох, ногдоххүүгийн орлогын суутган татварыг хянан шалгахажиллагаа хийхдээ 2015-2016 оны татвар ногдуулсан тайлангийн мэдээллийг бүрэн нягталж шалгалгүйгээр авсан нь илэрхий болсон, "Суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлан “T-12"-ийн мэдээллийг огт авалгүйгээр шийтгэлийн хуудас гаргасан байна хэмээн доор дурдах13 салбар, тооцооны төвийн Татварын тайлангийн хуулбарыг шүүхээр нотлохбаримтын шаардлага хангуулан гаргуулаххүсэлт гаргасан байна. Дээр дурдсан 13 салбар, тооцооны төвийн Татварын албанд гаргаж өгсөн тайлангуудын тайлагналын байдал, татварын хяналт шалгалтын тооцоололд орсон эсэхзэргийг нягтлан шалгахад дараахбайдалтай байна.

1. “х***т******б-Б” // регистрийн дугаартай тооцооны төвийг татварын тайлангийн системээс хайхад Баянгол дүүргийн татварын хэлтэстэй харьцдаг "х***б***а****с****" гэхнэрээр гарч ирсэн бөгөөд 2015-2016 онд Суутгагчийн хувь хунд олгосон орлогын албан татварын тайлан “ТТ-12" тайланг огт өгөөгүй байна.

2. "Гачуурт" // регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015, 2016 онд "Суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлан ТТ-12"-ыг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2015 оны 113 дугаар мөр, 2016 оны 79 дүгээр мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна.

3. "“х*******” ххК-Б" // регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015 оны тайланг тайлагнавал зохиххуулийн хугацаанаас хойш 378 хоногийн дараа Татварын хяналт шалгалт хийгдсэн 2017 онд тайлангаа өгсөн байна. 2016 оны "Суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлан ТТ-12"-ыг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2016 оны 41 дүгээр мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна.

4. ““х” ххК-хайлааст" // регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015 оны тайланг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2015 оны 188 дугаар мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна. 2016 оны тайланг тайлагнавал зохиххуулийн хугацаанаас хойш 252 хоногийн дараа буюу 2017.10.20-нд татварын хяналт шалгалт хийгдэж байхад тайланг өгсөн байна.

5. "“х**********” ххК тооцооны төв" // регистрийн дугаартай тооцооны төвийн 2015 оны тайланг ТУБ нь татварын тайлан хүлээн авахжурамд заасан тайлан мэдээ, тодруулгын үзүүлэлтийг сар, улирал/өссөн/-ын дүнгээр, төгрөгөөр илэрхийлсэн байхшаардлагын дагуу 2016.05.13-нд татвар төлөгчид буцаасан бөгөөд тайланг дахин ирүүлээгүй байна. 2016 онд "Суутгагчийн хувь хунд олгосон орлогын албан татварын тайлан ТТ-12"-ыг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2016 оны 36 дугаар мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна.

6. "“х*********” ххК-Цайз" // регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015-2016 онд "Суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлан ТТ-12" -ыг тайлагнасан бөгөөд татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2015 оны 69 дүгээр мөр, 2016 оны 234 дүгээр мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна.

7. "“х” ххК-Яармаг" // регистрийн дугаартай тооцооны төвийн 2015 оны тайланг ТУБ нь татварын тайлан хүлээн авахжурамд заасан тайлан мэдээ, тодруулгын үзүүлэлтийг сар, улирал /өссөн/-ын дүнгээр илэрхийлсэн байхшаардлагын дагуу 2016.03.04-нд татвар төлөгчид буцаасан бөгөөд тайланг дахин ирүүлээгүй байна. 2016 онд "Суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлан ТТ-12"-ыг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2016 оны 207 дугаар мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна.

8. "“х********” ххК-Баруун хүрээ" // регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015 оны тайланг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2015 оны 142 дугаар мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна. 2016 онд "0" дүнтэй, хадгалсан төлөвтэй тайланг системд шивсэн бөгөөд тайланг илгээгээгүй, хүлээн аваагүй, татварын ногдол буюу татварын өрийг одоог хүртэл үүсгээгүй, тайлагнаагүй байна.

9. “Эхлэл сургууль" // регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015 оны тайланг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2015 оны 157 дугаар мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна. 2016 оны тайланг тайлагнавал зохиххуулийн хугацаанаас хойш 385 хоногийн дараа буюу 2018.03.02-нд тайланг өгсөн байна.

10. "“х*******” ххК-Драгон" // регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015 оны тайланг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл”-ийн 2015 оны 108 дугаар мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна. 2016 оны тайланг тайлагнаагүй байсныг татварын хяналт шалгалтын ажил эхэлсэн хойно тайланг өгсөн байна.

11. "Модны хоёр" /*******/ регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015 оны тайланг тайлагнасан байна. 2016 оны тайланг тайлагнаагүй байсныг татварын хяналт шалгалтын ажил эхэлсэн хойно тайланг өгсөн байна.

12. "“х*******” ххК" /*******/ регистрийн дугаартай тооцооны төв нь татварын тайлангийн системд 2015 оны тайланг тайлагнасан бөгөөд Татварын хяналт шалгалтад ашигласан "Тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл"-ийн 2015 оны 180 дугаар мөрөнд байхбөгөөд хяналт шалгалтын тооцоололд орсон байна. 2016 оны тайланг тайлагнаагүй байсныг татварын хяналт шалгалт эхэлсэн хойно тайланг өгсөн байна.

13. "Ривер гарден" /*******/ регистрийн дугаартай тооцооны төвийг татварын тайлангийн системээс хайхад 2015 онд " Суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлан ТТ-12" тайланг огт өгөөгүй байна. 2016 оны тайланг тайлагнаагүй байсныг татварын хяналт шалгалт эхэлснээс хойш тайланг илгээж, хүлээн авсан байна.

Татварын хяналт шалгалт хийхдээ 2015-2016 оны "Суутгагчийн хувь хунд олгосон орлогын албан татварын тайлан"-гийн мэдээллийг бүрэн нягталж үзээгүй, мэдээллийг огт авалгүйгээр шийтгэлийн хуудас гаргасан гэхнь үндэслэлгүй, нэр дурдагдсан салбар, тооцооны төвийн тайлангууд нь Татварын хяналт шалгалтад хамрагдсан, тооцоолол буюу "Тайлангийн хөрвүүлсэн нэгтгэл"-д орсон байхад нягталж шалгахгүйгээр бусдыг буруутгахнь хуульч, өмгөөлөгчийн ёс зүйд нийцэхгүй үйлдэл гаргасан гэж үзэж байна. Системээс Татварын хяналт шалгалтад хамрагдаагүй, тооцоололд ороогүй орхигдсон гэхтатварын тайлангууд нь системд тайлан огт өгөөгүй, "О******************" дүнтэй хадгалсан төлөвтэй тайланг системд шивээд орхисон, хадгалсан төлөвтэй, илгээгээгүй, мөн тайлагнавал зохиххуулийн хугацаанаас хойш 97-385 хоногийн дараа өгснөөр татварын хяналт шалгалтын тайлан, мэдээллийг хөрвүүлснээс хойш, хяналт шалгалт эхэлсэн хойно нөхөж өгсөн, эсвэл илгээсэн тайланг татварын улсын байцаагч нь татварын тайлан мэдээ, тодруулгын үзүүлэлтийг улирлын өссөн дүнгээр илэрхийлсэн байхшаардлагын дагуу буцаасан байхбөгөөд татвар төлөгч тайланг дахин ирүүлээгүй, татварын ногдол буюу татварын өрийг үүсгээгүй, зарим татварын тайланг тайлагнаагүй байсныг татварын хяналт шалгалт эхэлснээс хойш тайланг илгээж, хүлээн авсан байна. хэдийгээр "“х***************” ххК нь татварын тайланд тавигдахдээрхшаардлагыг хангаагүй, хуульд заасан үүргээ биелүүлээгүй ч өнөөдрийн байдлаар тайлангаа илгээж татвар ногдуулсан доорхсалбар, тооцооны төвүүдийн Мөнгөн хадгаламжийн хүүгийн орлогод татвар ногдуулж тайлагнасан татвараар Татварын хяналт шалгалтын "Шийтгэлийн хуудас"-аар ногдуулсан хүүгийн орлогод ногдуулсан татварын тооцоололд өөрчлөлт орохоор байна.

хяналт шалгалт өнгөрсөн цаг хугацааны баримтад хийгддэг бөгөөд "“х*******” ххК-ийн "2012.01.01-2016.12.31-ний өдрийг дуусталххугацаа"-нд хамаарахсанхүү, татварын болон анхан шатны баримтыг шалгахажиллагааг 2016 оны санхүү, татварын тайланг илгээсэн байххуулийн хугацаа өнгөрсний дараа 2017.04.12-ны өдөр томилолт үүсгэн шалгалтыг эхлүүлэн, Татварын албаны тайлангийн системээс тайланг хөрвүүлэн "тайлангийн системээс хөрвүүлсэн нэгтгэл" хийсэн.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулиар тогтоосон хугацаанд төлж тайлагнаагүй, хяналт шалгалтын явцад ирүүлсэн, хяналт шалгалтаас хойш нөхөн ирүүлсэн салбар тооцооны төвийн тайланг хяналт шалгалтын тооцоололд оруулахболомжгүй.

Шүүхээс татварын албаны систем дээр очиж үзлэг хийхэд систем нь алдаатай байсан гэж асуудлыг нэхэмжлэгч ярьдаг. Татварын алба цахимжаад маш олон жилийн өгөгдлүүд байж байдаг: Энэ бүгдийг хамаагүй үгүйсгэж болохгүй. Тооцоолол гаргаад явж байхад зөрүүтэй зүйлээ тайлагнаагүй байсан. Гэхдээ систем дээр ногдуулахёстой нь орчихсон байдаг. Төлөлт гэдэг нь ногдуулалт биш. Тайлантайгаа хамт төлөлтөө хийдэг.

Татварын алба нь татвараа бүрэн гүйцэт тайлагнаад, түүний үндсэн дээр төлөлт хийгдсэн эсэхийг шалгаж байгаа юм. Гэтэл огт тайлагнаагүй байж байгаад төлөлтөө хийчихсэн учраас хяналт шалгалт буруу хийгдсэн гэж тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлгүй. хяналт шалгалтын явцад 2012-2016 оны бүхтайланг хөрвүүлээд нэгтгэл гаргаж авсан. Жишээлбэл Баянгол тооцооны төв одоо болтол ямар ч тайлан өгөөгүй. Б тооцооны төв 2016 оны тайлангаа өгсөн боловч 2015 оны тайлангаа өгөөгүй байж байгаад 2017 онд өгсөн байдаг. Өөрөөр хэлбэл хяналт шалгалтаас хийгдэж байхад, эсхүл хяналт шалгалтаас хойш тайлангаа нөхөж ирүүлчхээд дутуу шалгачихлаа гэж ярьж болохгүй байх. хэрэг хянан шийдвэрлэхажиллагааны явцад системүүд дээр үзлэг хийхэд дараа дараагийн тайлангууд нөхөгдөж орж ирээд зөрүү гарсны дараа татварын албаны систем алдаатай гэж ярьж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Цаг хугацаа өнгөрөхийн хирээр хариуцагчаас хамааралгүйгээр нөхцөл байдал өөрчлөгдөж байна.

 Учир нь яг хяналт шалгалтын үед байсан тайлангийн системээс мэдээллийг татан авсан. Гэтэл хяналт шалгалтаас хойш өмнөхоны тайланд засвар оруулсан зэрэг өөрчлөлтийн улмаас сүүлд шүүхийн шатанд мэдээлэл шаардахад өөрчлөлт орсон хамгийн сүүлийн байдлаар хүргэгдсэн нь зөрүүтэй мэт ойлгогдохоор байна.

5. Шийтгэлийн хуудасны шийдвэрлэсэн нь хэсгийн 1.5, 2.1-д заасан хөрөнгө түрээслүүлсэн, борлуулсан нийт 2,861,000,227.83 төгрөгийн орлогод НӨАТ ногдуулж төсөвт төлөөгүй зөрчлийн талаар

хөрөнгө түрээсэлсэн, борлуулсны орлого 2012 онд 380,812,771.91 төгрөг, 2013 онд 863,487,016.13 төгрөг, 2014 онд 686,178,631.49 төгрөг, 2015 онд 397,411,144.97 төгрөг, 2016 онд 533,110,663.23 төгрөг, нийт 2,861,000,227.83 төгрөгт нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй зөрчилд 286,100,022.8 төгрөгийг нөхөн татвар, 132,387,798.1 төгрөгийн торгууль, 1,746,310.6 төгрөгийн алданги, 698,366.87 төгрөгийн хүү, нийт 420,932,498.34 төгрөг төлүүлэхээр тогтоосон.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль / 2006-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д "хуульд өөрөөр заагаагүй бол дор дурдсан бараа ажил, үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулна", 7.4.4-т "Байшин, барилгад байр түрээслүүлэхбуюу бусад хэлбэрээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах" гэж, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2015/-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.2.9-д " Үл хөдлөх, хөдлөххөрөнгө түрээслүүлэх, бусад хэлбэрээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах" үйл ажиллагаанд албан татвар ногдуулахаар тус тус хуульчилсан.

хяналт шалгалтын явцад "“х*********” ххК нь хуулийн дээрхзохицуулалтад заасан үйл ажиллагаа буюу өөрийн бүртгэлд бүртгэлтэй үл хөдлөхэд хөрөнгө, борлуулах, түрээслүүлэхүйл ажиллагаа эрхэлж орлого олсон боловч уг орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй.

хэдийгээр нэхэмжлэгчийн эрхэлж буй үндсэн үйл ажиллагаа нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөхүйл ажиллагаа боловч үл хөдлөхэд хөрөнгө борлуулах, түрээслүүлэхүйл ажиллагаа нь НӨАТ-аас чөлөөлөгдөхүйл ажиллагаанд хамаарахгүй учир энэхүү орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөхүүрэгтэй.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2015/-ийн 6 дугаар зүйлийн 6.3-т "Энэ хуульд заасан албан татвараас чөлөөлөгдөхбараа, ажил, үйлчилгээг дагнан эрхэлж байгаа хувь хүн, хуулийн этгээдэд энэ хуулийн 6.1, 6.2 дахь хэсэг хамаарахгүй" гэсэн зохицуулалт нь зөвхөн банкны үндсэн үйл ажиллагаанд хамаарахучраас үндсэн үйл ажиллагаанаас бусад бараа, ажил үйлчилгээ эрхэлсэн борлуулалтын орлогын хэмжээ хуульд заасан босгыг хангасан бол нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэххуулийн зохицуулалттай.

"“х**********” ххК-иас 2012-2017 онд аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын дансанд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлж байсан, ийнхүү төлснөөр тус дансанд хяналт шалгалт хийхүед илүү төлөлттэй байсан гэхболовч Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д " Албан татвар төлөгч нь бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдохнэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны дотор төрийн сангийн нэгдсэн /НӨАТ-н данс/ дансанд шилжүүлж, батлагдсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалахтатварын албанд тушаана" гэж заасны дагуу тайланг ирүүлж байгаагүй. Татварын албаны зүгээс төсвийн орлогыг бүрдүүлэхчиг үүргийн дагуу татварын орлогын гүйлгээний дансыг татварын төрлөөр өөр өөр дансанд төвлөрүүлдэг бөгөөд аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын 01010201 тоот дансанд төлсөн орлогыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварын орлогоор ялгахболомжгүй ба нэхэмжлэгч нь аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаар 2013-2015 онд дутуу төлөлттэй байсан болно.

Өөрөөр хэлбэл НӨАТ-ын тайлан гаргаагүй, төсвийн НӨАТ-н дансанд шилжүүлээгүй тохиолдолд татварын улсын байцаагч тэрхүү төсвийн ААН-н дансанд НӨАТ төлөв" утгатай хийсэн төлөлтийг НӨАТ төлсөн, тайлагнасан гэж үзэхүндэслэлгүй бөгөөд хууль, нягтлан бодохбүртгэл, стандартад нийцэхгүй. Төсвийн ААН дансанд шилжүүлсэн бол тухайн төрөл /ААН/-ийн татварынхаа илүү, дутуу төлөлтөөр тооцогдож явна. Энэ талаар шинжээчийн дүгнэлтэд ч тодорхой дурдсан байна.

хэрэгт “х*******” ххК-ийн НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэххүсэлт авагдсан байхболовч тэрхүү албан бичиг нь татварын алба /УТОхГ/-нд ирээгүй, шийдвэрлэгдсэн талаар баримт байхгүй байгаа тул тэрхүү хүсэлтийг татварын албанд гаргасан гэж үзэх, түүнийг нь шийдвэрлээгүйгээс суутган төлөгч болоогүй гэж татварын албыг буруутгахүндэслэл болохгүй.

Гомдол гаргагчийн зүгээс нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэхээ мэдэж байсан учраас аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварт тооцоолоод төлж байсан гэж ярьдаг. Өмнөххяналт шалгалтаар “х***********” ххК нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлээгүй гээд торгууль тавигдаад явж байсан. Тэр алдаагаа энэ удаад дахиад гаргаж байна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэххүсэлтээ гаргасан эсэхталаар хяналт шалгалтын явцад тодруулсан. Гэвч тухайн үед баримт гаргаж өгөөгүй. Татварын бүртгэл үүсээд дараа нь тайлан гаргаж өгөхёстой байдаг. Татварын тайлангаар ямар нэгэн ногдол үүсвэл түүнийг төлөхёстой. Гэтэл өөрсдөө нэмэгдсэн өртгийн албан татвар гэж төлснийг татварын төлөгчийн үүргээ биелүүлсэн гэж үзэхямар ч боломж байхгүй.

Шинжээчийн дүгнэлтэд ““х” ххК нь 2012 онд 10 сая төгрөгийг нэмэгдсэн өртгийн албан татвар гэсэн утгатайгаар төлж байсан” гэж дурдсан байдаг. Гэтэл энэ мөнгөнүүд нь бүгд аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын дансанд орж байсан. “х***********” ххК нь дотоодын нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлээгүй учраас тухайн төлөлтөөрөө ямар нэгэн төлөлт хийгдээгүй. харин оршин суугч бус этгээдээс суутгасан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлан дээрээ дутуу төлөлттэй байж байгаад энэ нь 2015 онд хийгдсэн байдаг. Мөн тус банкны хувьд дотоодын нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэххүсэлтээ гаргаж бүртгүүлэхбүрэн боломжтой байсан.

"“х*********” ххК-ийн үндсэн үйл ажиллагаанаас бусад үйл ажиллагаа эрхэлж орлого олсон үйлдэлд өмнө 2009 оны 07 дугаар сарын 10-ны өдрийн 210975 дугаар татварын улсын байцаагчийн актаар хариуцлага оногдуулж байсан бөгөөд энэхүү акт нь үндэслэлтэй талаар Монгол Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимын давж заалдахшатны шүүххуралдааны 2010 оны 267 дугаар магадлал, хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүххуралдааны 2010 оны 240 дүгээр тогтоолоор дүгнэж шийдвэрлэж байсан болно. Иймд нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэжээ.

Иргэдийн төлөөлөгч Б.Л******* шүүххуралдаанд гаргасан дүгнэлтдээ: “1 дэхгомдлын шаардлага үндэслэлгүй, 2 дахь гомдлын шаардлага үндэслэлтэй, 3 дахь гомдлын шаардлага үндэслэлгүй, 4 дэхгомдлын шаардлага үндэслэлтэй, 5 дахь гомдлын шаардлага үндэслэлгүй гэж үзэж байна” гэжээ.

 

ҮНДЭСЛЭхнь:

 

1. ““х********” ххК-ийн гомдолтой Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт арга зүйн газрын татварын улсын ахлахбайцаагч С.Э*****, татварын улсын байцаагч П.С*******, Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч А.Б*****, Б.Б***** нарт холбогдохгомдлоор үүссэн хэрэгт хуульд заасан журмын дагуу авагдаж, шүүххуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлохбаримтуудад тулгуурлан дор дурдсан хууль зүйн үндэслэлээр маргааныг шийдвэрлэв.

2. Шийтгэлийн хуудасны Нэгийн 1. хөрөнгө оруулагч нарт олгосон ногдол ашгийн орлогын 17,209,782.000.00 төгрөгт албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй зөрчилд 2,753,565,300.00 төгрөгийг нөхөн төлүүлж, 826,069,590.00 төгрөгийн торгууль, 550,713,060.00 төгрөгийн алданги ногдуулсан зөрчлийн тухайд:

3. “х*******” ххК-иас банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг 50 тэрбум төгрөг болгон нэмэгдүүлсэн Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны А-58 дугаар тушаалыг хэрэгжүүлж, банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг 50 тэрбум болгож өсгөхзорилгоор “х***********” ххК энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнийг 5000 төгрөгөөс 8000 төгрөг болгон өсгөснийг ногдол ашиг хуваарилсан гэж үзэхгүй, татварын улсын байцаагч нар Монголбанкнаас ирүүлсэн албан бичгүүдэд дүгнэлт хийгээгүй гэж шаардлагын үндэслэлээ тайлбарлаж байна.

4. Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 4 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А-58 дугаар тушаалаар Банкны тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.2-т “”Банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгө нь хувьцаа эзэмшигчдийн оруулсан мөнгөн хөрөнгөөс бүрдэхбөгөөд түүний доод хэмжээг эдийн засгийн байдал, мөнгөний ханшны өөрчлөлт, банкны төлбөрийн чадвар, банкны систем дэхнөлөө, эрхлэхүйл ажиллагааны онцлогийг харгалзан Монголбанк тогтооно.” гэж зааснаар Банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг 50.0 /тавин/ тэрбум төгрөгөөр тогтоож, одоо үйл ажиллагаа эрхэлж буй банкуудын хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэххуваарийг хавсралтаар баталж, энэ тушаал гарсантай холбогдуулан дараахарга хэмжээг хэрэгжүүлж ажиллахыг банкуудын хувьцаа эзэмшигчдийн хурал, Төлөөлөн удирдахзөвлөл, гүйцэтгэхзахирал нарт үүрэг болгожээ. Үүнд: 2017 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл ногдол ашиг хуваарилахгүй байх, банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг хангаж ажиллахтөлөвлөгөөг боловсруулан Монголбанкинд 2015 оны 4 дүгээр сарын 30-ны өдрийн дотор ирүүлэхгэжээ. /1-р х.х-н 68/

5.Монголбанкны ерөнхийлөгчийн дээрхтушаалаар банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгөний хэмжээг 50 тэрбум байхаар шийдвэрлэж, уг тушаалыг Монголбанкны 2015 оны 4 дүгээр сарын 7-ны өдрийн А-6/348 тоот албан бичгээр “х*********” ххК-инд хүргүүлжээ. /1-р х.х-н 67/

6. Компанийн тухай хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1-д зааснаар тухайн компаниас хувьцаа эзэмшигчдэд эзэмшүүлсэн буюу гаргасан нийт давуу эрхийн болон энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнийн дүнг компанийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгө гэхбөгөөд мөн хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.2 дахь хэсэгт “Компанийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрт үндэслэн дор дурдсан хэлбэрээр өөрчилж болно:” 31.2.1. “нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнийг өсгөх, эсхүл бууруулах;”, 46 дугаар зүйлийн 46.1.“Компанийн дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол төлөөлөн удирдахзөвлөл /байхгүй бол хувьцаа эзэмшигчдийн хурал/ ногдол ашиг хуваарилахэсэхтухай шийдвэрийг гаргахбөгөөд уг шийдвэрт хувьцаа бүрд ногдохашгийн хэмжээ, ногдол ашиг авахэрхтэй хувьцаа эзэмшигчдийн нэрсийн жагсаалт гаргахөдөр болон ногдол ашиг төлөхөдөр зэргийг заана”, 46.7.”Ногдол ашгийг мөнгөн хэлбэрээр хуваарилахбөгөөд компанийн дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол ногдол ашгийг бэлэн мөнгө болон эд хөрөнгийн, эсхүл компанийн болон бусад этгээдийн үнэт цаасны хэлбэрээр төлж болно.”гэж зааснаар “х*******” ххК 2015 оны 10 дугаар сарын 28-ны өдрийн 7 дугаар тогтоолоор /1-р х.х-н 77/ нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнийг 5000 төгрөгөөс 8 төгрөг болгож өсгөхийг зөвшөөрч, ““х********” ххК-ийн гаргасан 6,599,006 ширхэг энгийн хувьцааны нийт дүн 52,792,048,000.00 төгрөг болно гэж, нэрлэсэн үнийг нэмэгдүүлсэнтэй холбоотойгоор “х” ххК-ны өөрийн хөрөнгийн нөөцийн сангаас 5,656,094,961.41 төгрөг, нэмж төлөгдсөн капитал данснаас 14,140,923,038.59 төгрөг, нийт 19,797,018,000.00 төгрөгөөр энгийн хувьцааны дансанд шилжүүлэхийг зөвшөөрчээ.

7. Улмаар Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 дугаар сарын 7-ны өдрийн А-1/1269 дугаар албан бичгээр “х*********” ххК-ны гүйцэтгэхзахиралд хандан “танай банкнаас... бусад өөрийн хөрөнгийн нөөцийн сан болон нэмж төлөгдсөн капиталын данснаас гүйлгээ хийж банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэххүсэлтийг холбогдоххууль, журмын дагуу хянан үзлээ. “Банкны зөвшөөрлийн журам”-ын 5.4 дэхзаалтад заасан шаардлагыг хангаж байгааг үндэслэн “х***********” ххК-ны энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнийг 5000 төгрөгөөс 8000 төгрөг болгон өсгөж хуримтлагдсан ашгаас байгуулагдсан нөөцийн сан данснаас 5,656,094,961.41 төгрөг, нэмж төлөгдсөн капитал данснаас 14,140,923,038.59 төгрөг, нийт 19,797,018,000.00 төгрөг шилжүүлэхгүйлгээ хийж, банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг 50,608,320,000.00 төгрөг болгоход Монголбанкны зүгээс татгалзахзүйлгүй болно гэж гүйлгээ хийхзөвшөөрлийг олгожээ./1-р х.х-н 72/

8. хэрэгт  авагдсан дансны хуулганаас үзвэл дараах6 хувьцаа эзэмшигч рүү гүйлгээг хийсэн болохнь харагдана. /4-р х.х-н 158/ Үүнд:

1.С х                        5******* данс руу  7,838,823,000

2. Т**** б****** тххК 50******* данс руу  4,356,531,000

3. ОУСанхүүгийн корпораци     50******* данс руу  1,768,338,000

4. Э с и             50******* данс руу  2,487,048,000

5. Д.х                            50******* данс руу  2,527,380,000

6. “х” ххК                     50******* данс руу     818,898,000

9. Компанийн тухай хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.2-т “Компанийн балансад тусгагдсан биет болон биет бус хөрөнгийн дүнгээс компанийн нийт өр төлбөрийг хасаад үлдсэн хэсгийг компанийн өөрийн хөрөнгө гэнэ.” гэж заасан байхбөгөөд ийнхүү нэмэгдүүлэхээс өмнө уг мөнгөн хөрөнгө нь компанийн хөрөнгөд  2 дансанд байршиж байсан ба дараа нь компанийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгөд хамаарахаар болсон, хуримтлагдсан ашгаас 17,209,782.000.00 төгрөг буурч, хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээ 50,608,320,000.00 төгрөг болж, хувьцаа эзэмшигчийн хөрөнгө өсжээ. Үүнийг хариуцагчаас дараахбайдлаар гаргаж ирүүлжээ.

хувь нийлүүлэгч	хувьцааны тоо ширхэг	Нэгж хувьцааны үнэ 5000 төгрөг байхүеийн хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгийн дүн	Нэгж хувьцааны үнэ 8000 төгрөг болгон нэмэгдүүлснээр  хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгийн өссөн дүн
Сх	2,612,941	13,064,705,000	20,903,528,000
Т б т ххК	1,452,177	7,260,885,000	11,617,416,000
ОУС корпораци	589,446	2,947,230,000	4,715,568,000
Э э и	829,016	4,145,080,000	6,632,128,000
Д.х	842,460	4,212,300,000	6,739,680,000
“х” ххК	272,966	1,364,830,000	2,183,728,000
	6,599,006	32,995,030,000	50,608,320,000

 

10. Монголбанкны  2015 оны А-58 дугаар тушаалаар банкны хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг 50.0 /тавин/ тэрбумд хүргэхшийдвэрийг гаргасан болохоос... татварыг төлж тайлагнахүүргээс чөлөөлөгдөхүндэслэл болохгүй гэсэн хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбар үндэслэлтэй, мөн Монголбанкны 2015 оны 3 дугаар сарын 13-ны өдрийн А-6/271 дүгээр албан бичгээр /1-р х.х-н 66/ “Монголбанкнаас банкуудын хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг шинэчлэн тогтоохоор судалгаа хийгдэж байгаа тул аливаа хэлбэрээр ногдол ашиг хуваарилахгүй байхыг танайд мэдэгдье” гэснээс үзвэл хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгийн доод хэмжээ нэмэгдэж ногдол ашиг хуваарилж байгаа тул дахин ногдол ашиг хуваарилахгүй байхыг анхааруулсан гэж үзэхээр байна.

11. Монголбанкны 2020 оны 12 дугаар сарын 3-ны өдрийн Б-10/1004 дугаар албан бичгээр “... “х********” ххК-ны нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнийг өсгөж, хувь нийлүүлсэн хөрөнгийг нэмэгдүүлэхнь ногдол ашиг хуваарилахүйл ажиллагаанд хамааралгүй” гэж тодорхой тайлбарласан гэж гомдол гаргагчаас тайлбарлаж байхбөгөөд Монголбанк нь Компанийн тухай хуульд заасан ногдол ашиг мөн эсэхийг тодорхойлох, түүнд татвар ногдуулахэсэхийг шийдвэрлэдэг чиг үүрэг бүхий байгууллага биш юм.

12. Түүнчлэн гомдол гаргагчийн өмгөөлөгчөөс хуримтлагдсан ашгаас байгуулагдсан нөөцийн сан данс болон нэмж төлөгдсөн капитал данс руу хувь нийлүүлэгчид өөрийн хөрөнгөнөөс мөнгө шилжүүлж, хувь нийлүүлсэн хөрөнгөний хэмжээг нэмэгдүүлсэн бөгөөд эхүүсвэрийг татварын улсын байцаагчид шалгаагүй гэж тайлбарлаж байгааг хүлээн авахболомжгүй, харин хариуцагчаас хувьцаа эзэмшигчдээс мөнгө авч дүрмийн сангаа нэмэгдүүлсэн бол “хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгө” гэсэн данснаас бичилт хийгдэхбайсан гэсэн тайлбар үндэслэлтэй

13. Учир нь Аж ахуйн нэгжийн(банк) нягтлан бодохбүртгэлийн заавраас үзвэл нэмж төлөгдсөн капитал дансанд хувьцааны нэрлэсэн үнээс илүү төлөгдсөн дүнг бүртгэдэг, хувьцааны урамшууллыг илэрхийлсэн данс болон хуримтлагдсан ашгаас байгуулагдсан ерөнхий эрсдэлээс хамгаалахад зориулан байгуулсан нөөцийн сан данснаас гүйлгээ хийж эздийн өмч нэмэгдсэн байхтул ногдол ашиг хуваарилсан гэж үзэн татвар ногдуулсан улсын байцаагчийн шийдвэр үндэслэлтэй.

14. Иймд дээрхнөхцөл байдлыг нэгтгэн дүгнэж үзвэл ““х*********” ххК-ийн хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгийн доод хэмжээ нэмэгдэж ногдол ашиг хуваарилж байгаа нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 9 дүгээр зүйлийн 9.3-д " 9.1.3-д заасан ногдол ашгийн орлогод хувь нийлүүлсэн аж ахуйн нэгжээс ашиг хуваах, хувь хүртэххэлбэрээр авсан мөнгөн болон мөнгөн бус орлого, түүний хүү хамаарна" гэж заасан агуулгад хамаарч байхтул ногдол ашгийн орлогын 17,209,782.000.00 төгрөгт албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.3-д "ногдол ашгийн орлогод албан татвар ногдоно", 16 дугаар зүйлийн 16.3.1-д "ногдол ашгийн орлогод нийт дүнгээр тооцохоор”, 17 дугаар зүйлийн 17.2.1-д "ногдол ашгийн орлогод 10 хувиар", 17.2.9-д "Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт болон Монгол Улсаас эхүүсвэртэй олсон дараахорлогод 20 хувиар ", а.-д "Монгол Улсад бүртгүүлэн үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжээс авсан ногдол ашгийн орлого"-д татвар ногдуулахаар, мөн хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.5-д "энэ хуулийн 17.2.1, 17.2.9-д заасан орлогод ногдохалбан татварыг мөн хуулийн 4.1.6-д заасан суутгагч ногдуулан суутган авч, ажлын 7 хоногийн дотор төсөвт шилжүүлнэ" гэж заасныг ““х*********” ххК зөрчсөн байхтул хариуцагчийн шийтгэлийн хуудас хууль зүйн үндэслэлтэй гарчээ. 

15. Иргэдийн төлөөлөгчөөс Татварын улсын байцаагч нар ногдол ашиг хуваарилсан гэж үзэж шийтгэлийн хуудас оногдуулсан нь үндэслэлтэй гэж үзсэнийг шүүхбүрэлдэхүүн хүлээн авсан.

16. Шийтгэлийн хуудасны Нэгийн 2. Банкны дотоод арга хэмжээ, зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын зардал /үйл ажиллагаа/, ажилчдын сургалтын зардалд зарцуулсан 2012 онд 1.054,625.106.72, 2013 онд 979,814,179.91, 2014 онд 1,531,541,614.86, 2015 онд 1,273,235,988.31, 2016 онд 1,348.937.597.38, нийт 6,188,154,481.18 төгрөгийг татвар ногдохорлогоос хасаж татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан зөрчилд 1.547,038,620.30 төгрөгийг нөхөн төлүүлж, 464,111,586.09 төгрөгийн торгууль, 253,007,631.69 төгрөгийн алданги ногдуулсан зөрчлийн тухайд:

17. Эдгээр зардлыг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 12 дугаар зүйлийн 12.1.1 “түүхий эд, үндсэн болон туслахматериал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн, уур, ус, эрчим хүч, түлш шатахуун, сэлбэг хэрэгсэл, сав, баглаа боодлын зэрэг бүхтөрлийн материалын зардал”, 12.1.9 дэххэсэгт заасан “бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээний хөлс” гэдэгт банкны дотоод арга хэмжээ, зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын ажиллагаа, хүлээн авалтад авсан ус, ундаа зэрэг нь хамаарч, хасагдахзардалд тооцогдоно гэж гомдол гаргагчийн өмгөөлөгч тайлбарлаж байна.

18. Зөрчил шалган шийдвэрлэхтухай материалаас үзвэл /ЗШШТМ-ийн 86-152/ уг зөрчилд холбогдох3,113,612,138.4 төгрөгийн зардал нь гал тогооны хоолны зардал, өглөөний цай, зочин төлөөлөгч, өндөр настанд өгсөн бэлэг дурсгал, захирлын цай кофе, уулзалтын зардал, баяр ёслолын зардал, дотоодын тэмцээн, шинэ жилийн арга хэмжээний зардлууд байхбөгөөд эдгээр зардлууд нь бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээ, түүхий эд, үндсэн болон туслахматериал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнд хамаарахгүй.

19. Түүнчлэн гомдол гаргагчийн өмгөөлөгч нараас 2019 онд батлагдсан Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2.5 “ёслол хүндэтгэлийн арга хэмжээний зардал нь тухайн татварын жилд хөдөлмөрийн тухай хуульд заасан хөдөлмөрийн гэрээ болон контракт байгуулан ажиллаж байгаа ажиллагчдад олгосон цалингийн зардлын нийт дүнгийн 5 хувиас хэтрэхгүй” гэсэн заалтыг үндэслэл болгон тайлбарлаж байхбөгөөд татварын улсын байцаагч нар “х” ххК-ийн 2012-2016 онуудын албан татварын ногдуулалт, төлөлтөд хяналт шалгалт хийсэн байхтул тухайн үед мөрдөгдөж байсан 2006 онд батлагдсан Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийг хэрэглэхюм.

20. Мөн татварын улсын байцаагч нараас Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 12 дугаар зүйлийн 12.8-д заасан албан татвар ногдохорлогоос үл хасагдахзардал, 15 дугаар зүйлд заасан хасагдахзардалд тавигдаххязгаарлалтад хамаарахгүй гэдэг үндэслэлээр бус мөн хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.9 дэхзаалтад хамаарахгүй гэж шийтгэл ногдуулсан байхтул гомдол гаргагчийн энэ тайлбар уг маргаанд хамааралгүй байна.

21. Ийнхүү хасагдахзардалд тооцогдохгүй зардлыг хасагдахзардлаар тооцож, татвар ногдуулаагүй гомдол гаргагчийн үйлдэл нь Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1.4 “тоо хэмжээ, үнийг нь нягтлан бодохбүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд багасгаж тусгах, эсхүл ийнхүү багасгахын тулд зардал болон бусад хасагдахзүйлийг өсгөх” гэсэн зөрчилд хамаарч байхтул татварын улсын байцаагчийн шийдвэр үндэслэлтэй байна. 

22. харин сургалтын зардалд нийт 3,074,542,342.4 төгрөгийн зардлыг албан татвар ногдохорлогоос хасаж тооцсон гэж шийтгэл ногдуулахдаа хариуцагч зөрчилд хамаарахбаримт материалыг бүрэн гүйцэт шалгаж тогтоогоогүй гэж маргаж байгаа гомдол гаргагчийн өмгөөлөгчийн тайлбар үндэслэлтэй бөгөөд гомдол гаргагчаас шүүхэд гаргаж ирүүлсэн зарим материалуудаас /1-р х.х-н 176-250, 2-р х.х-н 1-103, 6-р х.х-н 1-205/ тухайлбал, уг баримт материалд бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээнд хамаарахгадаад улсын мэргэжилтэн I N, M D N, S N T.P, B K P зэрэг банкны ажилтнуудад зориулан явуулсан сургалт, зөвлөхүйлчилгээг, банкны ажилтнуудад зориулсан “В ******э********* с************” ххК, “А* э****** а********” ххК, “М********” ххК зэрэг дотоодын сургалтуудыг хамааруулаагүй байна.

23. хариуцагчаас банкны программ хангамжийн сургалт, мэргэшүүлэх, мэдээллийн аюулгүй байдлын гэхмэт ажилтныг хэсэг бүлгээр, бөөнөөр хамруулсан сургалтыг өөр бусад этгээдээр зохион байгуулуулж, төлбөрийг төлснийг хасагдахзардлаар тооцсон гэхболовч дээр дурдсан банкны ажилтнуудад зориулсан зарим сургалтын зардал үүнд ороогүй байна.

24. Банкны ажилтнуудыг мэргэжил дээшлүүлэхзорилгоор дотоод, гадаад сургалтад оролцуулсан, сургасан зардлыг хасагдахзардалд тооцоогүй гэж байгаа нь үндэслэлтэй боловч сургалттай холбоотой 300 гаруй гэрээ /хариуцагчийн тайлбараас/ зөрчлийн материалд авагдаагүй, аль гэрээний зардлыг хасагдахболон хасагдахгүй зардлаар тооцсон нь баримтаар нотлогдохгүй, хариуцагч гаргаж өгөөгүй, үүнийг шүүхтооцоолон гаргахболомжгүй байхтул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11. “шүүххэргийн нөхцөл байдлыг цаашид тодруулахшаардлагатай гэж үзсэн бөгөөд нэмж тодруулахзүйлийн цар хүрээ шүүхийн шинжлэн судлахболомжоос хэтэрсэн гэж...” үзэж, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.3 дугаар зүйлийн 1. “Зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд оногдуулахшийтгэл, албадлагын арга хэмжээний төрөл, хэмжээ нь зөрчил үйлдэгдсэн нөхцөл байдал, зөрчлийн шинж, хохирлын хэр хэмжээнд тохирсон байна”, 2. “Энэ хуульд заасан зөрчил бүрд шийтгэл оногдуулна” гэж зааснаар сургалтын зардалтай холбоотой 3,074,542,342.9 төгрөгийн зөрчилд холбогдох768,635,585.7 төгрөгийн нөхөн татвар, 230,590,675.7 төгрөгийн торгууль, 125,865,259.9 төгрөгийн алданги, нийт 1,125,091,521.3 төгрөгийн төлбөрт холбогдоххэсгийг татварын улсын байцаагч шалгаж, дахин акт гаргаххүртэл шийтгэлийн хуудасны энэ хэсэгт холбогдоххэсгийг 3 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж, шийдвэрлэв. 

25. Гомдол гаргагчийн өмгөөлөгчийн тайлбарлаж байгаа хөдөлмөрийн тухай хуулийн /1999 оны/ 45 дугаар зүйлийн 45.1-д заасан “Ажил олгогч нь ажилтанд мэргэжил эзэмшүүлэх, түүний мэргэжлийг дээшлүүлэхсургалт зохион байгуулж, суралцахнөхцөлөөр хангана.” гэж заасан заалт нь ажил олгогчийн үүрэг бөгөөд татвараас чөлөөлөгдөхнөхцөл биш юм.

26. Иргэдийн төлөөлөгчөөс сургалт болон татвараас хасагдахбусад зардлыг хасаж тооцохёстой гэдэг нь үндэслэлтэй гэж үзэж байна гэсний банкны дотоод арга хэмжээ, зочин төлөөлөгч, баяр ёслолын зардал /үйл ажиллагаа/ хасагдахзардалд тооцогдохгүй, харин ажилчдын сургалтын зардлыг дахин шалгаж тогтоохнь зүйтэй гэж үзэв.

27. Шийтгэлийн хуудасны Нэгийн 3. Албан татвар ногдохорлого олохоор ашиглагдаагүй /захирлын хувийн орон сууц/ үндсэн хөрөнгөд элэгдэл байгуулж 2012 онд 4,517.658.1, 2013 онд 10.227.857.1, 2014 онд 10,227,857.1, 2015 онд 10,227,857.1. 2016 онд 13,614,820.7, нийт 48.816.050.1 төгрөгөөр татвар ногдуулахорлогыг бууруулсан зөрчилд 12.204,012.5 төгрөгийг нөхөн төлүүлж, 3,661,203.8 төгрөгийн торгууль, 1.871.556.7 төгрөгийн алданги ногдуулсан зөрчлийн тухайд:

28. Гомдол гаргагчаас АНУ-ын иргэн N I-тай 2012-2016 онд байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээг ирүүлсэн байхбөгөөд Гэрээний “Тэтгэмжүүд” гэсэн хэсэгт Тохирохорон сууцаар хангагдана гэж заасан байна. Уг гэрээний дагуу “х” ххК-ны өмчлөлийн улсын бүртгэлийн Y-2203016001 дугаарт бүртгэгдсэн орон сууцыг түүнд эзэмшүүлж, ашиглалтын зардлыг төлдөг болохнь тогтоогдов. /2-р х.х-н 103-183/

29. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 13 дугаар зүйлийн 13.4-т “Тухайн хөрөнгийн тодорхой нэг хэсэг нь албан татвар ногдохорлого олоход ашиглагдаж байвал элэгдэл, хорогдлын шимтгэлийг тухайн хэсэгт хувь тэнцүүлэн тооцож, албан татвар ногдохорлогоос хасна” гэж заажээ

30. Гомдол гаргагчийн өмгөөлөгчийн тайлбарт “...уг орон сууцны ашиглалтын зардлыг ТУЗ-ийн зөвлөхөд олгосон шууд бус орлого гэж үзэн хувь хүний орлогын албан татвар ногдуулж, тайланг гаргаж, ногдуулалтыг тайлагнасан нь 2-р хавтаст хэргийн 117-р талд авагдсан байна.” гэж маргасан ба баримтыг үзвэл Э СӨх13-М-14 тоот СӨх, цахилгааны төлбөр гэсэн хүснэгт байхбөгөөд үүнийг хэн хэзээ бичсэн нь байхгүй, нотлохбаримтын шаардлага хангахгүй байхбөгөөд тус хүснэгтэд татвар гэж бичсэн сар бүрийн  10,156.00  төгрөг, 20,203.00 төгрөг зэрэг баримтууд хавсаргагдаагүй, хавсаргасан баримт нь тус байрны ашиглалтын зардал болохус, дулаан, цахилгаан, лифт, хог, сөх-ын төлбөрийг төлсөн гүйлгээний баримтууд байна. Түүнчлэн хувь хүний орлогын албан татварын тайланг гомдол гаргагчаас шүүхэд ирүүлээгүй, дээрххүснэгтийг тайлан гэж үзэхболомжгүй юм. 

31. Иймд дээрхүл хөдлөххөрөнгө нь “х” ххК-ны хөрөнгө боловч албан татвар ногдохорлого олоход ашиглагдаагүй, зөвхөн хөдөлмөрийн гэрээний үүргээ биелүүлж, гадаадын зөвлөхажилтныг амьдран суухзориулалтаар ашиглуулж байгаа тул уг байранд тооцсон элэгдэл, хорогдлын шимтгэлийг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 12 дугаар зүйлийн 12.1.5 дахь хэсэгт заасан албан татвар ногдохорлогоос хасагдахзардал гэж үзэхгүй, Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1.4-т заасан зөрчил гаргасан гэж үзэхүндэслэлтэй.

32. Иргэдийн төлөөлөгчөөс орон сууцны хувьд татварын хууль тогтоомж дээр юу гэж заасныг мэдэхгүй, гэхдээ энэ шаардлага нь үндэслэлгүй гэж үзсэнийг хүлээн авсан.

33. Шийтгэлийн хуудасны Нэгийн 4. Бусдад олгосон хүүгийн орлого 2015 онд 2,157,285,814.40, 2016 онд 6.001,263,590.30, нийт 8.158,549,404.7 төгрөгийн орлогод татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй зөрчилд 815,854,940.7 төгрөгийг нөхөн төлүүлж, 244,756,482.14 төгрөгийн торгууль 62,804,055.39 төгрөгийн алданги ногдуулсан зөрчлийн тухайд:

34. Татварын улсын байцаагч нар 2015-2016 оны Татварын ерөнхий газрын Тайлангийн систем дэхмэдээллийг ““х*******” ххК-иас авсан хадгаламж эзэмшигчдийн дансны жагсаалт, салбар, тооцооны төвийн ТТ-12 тайланг үндэслэн зөрчлийг тооцон гаргажээ. /8-р х.х-н 37-478 хариуцагчаас ирүүлсэн ““х*******” ххК-ийн татвар суутган авсан хадгаламж эзэмшигчдийн дансны жагсаалт-2015, 2016  нотлохбаримтууд/

35. Нийслэл дэхЗахиргааны хэргийн шүүхийн 2019 оны 8 дугаар сарын 14-ний өдрийн 128/ШЗ2018/5601 дугаар шүүгчийн захирамжаар уг асуудал дээр шинжээч томилсон байхбөгөөд дүгнэлтэд: Шинжилгээгээр ““х******” ххК нь 2015-2016 онд нийт бусдад олгосон хүүгийн орлогоос 5,442,047,336.66 төгрөгийн татвар суутган авсан боловч татварт 4,626,192,396.19 төгрөгийн татварыг тайлагнан 815,854,940,47 төгрөгийн татвар буюу 8,158,549,404.71 төгрөгийн бусдад олгосон орлогыг дутуу тайлагнасан нь үндэслэлтэй байна. Татварын албаны нийт баазаас хөрвүүлэн авсан мэдээний дагуу татварын улсын байцаагч нар нь дутуу тайлагнасан орлогыг тооцсон бөгөөд 2015 онд 237 салбар, 2016 онд 241 салбар хамрагдсан байна. Энэхүү тооцоо нь захиргааны хэргийн шүүхээс ирүүлсэн хавтаст хэргийн 5-д авагдсан байна. Татварын албанд тайлагнасан хүүгийн орлогын түүврийг “х” ххК-ны салбар тус бүрээр регистрийн дугаараар нь хавсралтаар харуулав гэсэн байна. /7-р х.х-н 2-16/

36. Уг дүгнэлтээс үзвэл шинжээчид татварын албаны нийт баазаас авсан мэдээ болон татварын албанд тайлагнасан хүүгийн орлогын түүврийг “х*****” ххК-ны салбар тус бүрээр гаргасныг харьцуулан дүгнэлт гаргасан гэжээ. 

37. Гомдол гаргагчаас 2015-2016 оны “Суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлан ТТ-12”-ийг салбар, нэгжүүд тайлагнасан байхад татварын нэгдсэн бааз дээр гарч ирэхгүй байсныг байцаагч нар тухайн салбарыг “тайлангийн хугацаанд татвар ногдуулж, тайлагнаагүй” гэж буруутгаж байгаа нь үндэслэлгүй гээд 13 салбар, тооцооны төвөөр жишээ болгон тайлбарлаж байна.

38. Эдгээр 13 салбар, тооцооны төвийн ТТ-12 тайланг гомдол гаргагчаас гаргаж өгсөн нь 8-р хавтаст хэргийн 1-20-р хуудсанд авагдсан байхба эдгээрээс хуулиар тогтоосон хугацаанд тайлагнаагүй салбар, нэгжүүд байна.

39. Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “х” ххК-ны Богд-Ар салбарын /РД:/ ТТ-12 тайланг өгсөн байхад татварын удирдлагын нэгдсэн системд гарч ирээгүй, гарч ирээгүй болохоор татварын байцаагч нар үүнийг ногдуулж, тайлагнаагүй гэж үзээд зөрчилд тооцсон гэж байгаа боловч гомдол гаргагчаас гаргаж өгсөн тус салбарын 2016 оны 4-р улирлын тайлангаас үзвэл /8-р х.х-н 19-20/ тайлангаа 2017 оны 10 дугаар сарын 16-ны өдөр буюу хуулийн хугацаанаас хэтрүүлж тайлагнасныг хариуцагч зөрчилд тооцсон нь үндэслэлтэй байна. 

40. Түүнчлэн Татварын улсын байцаагчаар ажиллаж байсан тухайн зөрчлийг шалгасан А.Б*****аатархүү дээрхтооцооны төвүүдтэй холбоотой тайлбарыг шүүхэд гаргаж өгсөн байхба /8-р х.х-н 33-36/ тайлбартаа “хэдийгээр ““х******” ххК нь татварын тайланд тавигдахдээрхшаардлагыг хангаагүй, хуульд заасан үүргээ биелүүлээгүй ч өнөөдрийн байдлаар тайлангаа илгээж, татвар ногдуулсан доорхсалбар тооцооны төвүүдийн мөнгөн хадгаламжийн хүүгийн орлогод татвар ногдуулж тайлагнасан татвараар татварын хяналт шалгалтын хүүгийн орлогод ногдуулсан татварын тооцоололд өөрчлөлт оруулахаар байна” гээд нийт 2,141,064,421.81 төгрөгийн хүүгийн орлогод ногдох214,025,473.95 төгрөгийн татвар гэжээ.

41. хэрэгт авагдсан баримтууд болон шинжээчийн дүгнэлтээс үзвэл “х**** б****” ххК-ны тооцооны салбар, нэгжүүд хүүгийн орлогод ногдохтатварыг хугацаанд нь тодорхойлж, тайлагнаагүй болохнь хяналт шалгалт хийххугацаанд баримтаар нотлогдож, түүнд шийтгэл ногдуулсан нь үндэслэлтэй байхбөгөөд тайлант хугацаанаас хойш иргэдийн хүүгийн орлогыг шилжүүлсэн нь дээрхбайдлаар тогтоогдвол гомдол гаргагч нөхөн татвартай холбоотой асуудлаа татварын байгууллагатай жичдээ шийдвэрлэхболомжтой.

42. Өмгөөлөгч нараас хариуцагч, Татварын ерөнхий газрын мэдээлэл технологийн төвийн баазын мэдээллээс авсан баримтад үндэслэн шалгалт хийснээр татварын хяналт шалгалтын хариу үнэн зөв гараагүй болохнь Татварын ерөнхий газрын албан бичиг, шүүхийн үзлэгийн тэмдэглэлээс харж болно гэж тайлбарлаж байна.

43. Татварын ерөнхий газрын 2018 оны 4 дүгээр сарын 20-ний өдрийн 12/1319 тоот албан бичгээр /9-р х.х-н 187/ “хААН банк” ххК-ны 2015-2016 онуудын, 2020 оны 4 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 12/1146 тоот албан бичгээр /8-р х.х-н 106, / “хААН банк” ххК-ны 2014-2017 онуудын , 2020 оны 6 дугаар сарын 22-ны өдрийн 07/2068 тоот албан бичгээр /7-р х.х-н 192/, “хААН банк” ххК-ны 241 салбарын, 2020 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдрийн 11/3046 тоот албан бичгээр 2015-2016 онд суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогоос суутгасан албан татварын тайлангаар ногдуулсан татвар, түүний төлөлтийн мэдээллийг /10-р х.х-н 144/ “х*** б****” ххК-инд хүргүүлсэн байхбөгөөд гомдол гаргагчаас 2015-2016 оны 4 удаагийн лавлагаа өөр өөр гарсан гэж тайлбарлаад тооцооллын зөрүүг гарган ирүүлжээ. /12-р х.х-н 45/

44. Нийслэл дэхЗахиргааны хэргийн шүүхээс Татварын удирдлагын нэгдсэн систем taxis.mta.mn сайтад үзлэг хийсэн байхбөгөөд /10-р х.х-н 222-223/ үзлэгийн тэмдэглэлд системд 2020 оны 2 дугаар сараас өөрчлөлт орсон гээд 3 салбарын тайланд үзлэг хийжээ. /10-р х.х-н 222-223/

45. Дээр дурдсанчлан шинжээч нар татварын албаны нийт баазаас авсан мэдээ болон татварын албанд тайлагнасан хүүгийн орлогын түүврийг “х*****” ххК-ны салбар тус бүрээр харьцуулан дүгнэлт гаргахад татварын улсын байцаагч нарын тооцоололтой  тохирсон, хариуцагч нараас баазын зөрүүтэй мэдээллийг тухайн үед тулгаж арилгасан гэсэн тайлбарыг гаргаж, тайлант хугацаанаас хоцроосон тайланг хэрэг хянан шийдвэрлэхажиллагааны явцад дахин тулгаж, хүүгийн орлогод ногдуулсан татварын тооцоололд 2,141,064,421.81 төгрөгийн хүүгийн орлогод ногдох214,025,473.95 төгрөгийн татвар хасаж тооцохоор байгаа талаар тайлбар гаргасан ба нэгэнт шалгалтын үед ногдуулж, тайлагнаагүй /тайлангаа өгөөгүй/ зөрчил нь шинжээчийн дүгнэлтээр тогтоогдож байхтул нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн 2 программын зөрүүгээр зөрчлийг тооцож гаргасан гэсэн тайлбарыг хүлээн авахболомжгүй, зөрчилд ногдуулсан алданги, торгуулийг хасаж тооцохүндэслэлгүй, харин нөхөн татварыг “х*** б****” ххК болон татварын байгууллага жичдээ тооцоо нийлэхболомжтойг дахин дүгнэв.

46. Иймд хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 8 дугаар зүйлд албан татвар ногдоххувь хүний орлогыг тодорхойлсон байхбөгөөд үүнд хөрөнгийн орлого тусгагдаж, мөн хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1.4-т хөрөнгийн орлогод “хүүгийн орлого” хамаарч байна.

47. ““х**** б****” ххК нь мөн хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.1, 26 дугаар зүйлийн 26.1.1 дэххэсэгт зааснаар хүүгийн орлогод 10 хувиар суутгал хийсэн байхбөгөөд хяналт шалгалтаар мөн хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1 дэххэсэгт зааснаар суутгасан албан татварын улирлын тайланг дараа улирлын эхний сарын 20-ний өдрийн дотор, жилийн тайланг дараа оны 2 дугаар сарын 15-ны өдрийн дотор өссөн дүнгээр гаргаж, харьяа татварын албанд ирүүлнэ” гэж заасан үүргээ биелүүлээгүй болохнь тогтоогджээ.

48. Иргэдийн төлөөлөгчөөс эцсийн байдлаар яг хэдэн төгрөгийн зөрүү гарч байгаа талаар баримт байхгүй тул энэ шаардлага нь үндэслэлтэй гэж үзсэн бөгөөд шинжээчийн дүгнэлтийг үндэслэн хэргийг шийдвэрлэсэн тул иргэдийн төлөөлөгчийн дүгнэлтийг хүлээн аваагүй.

49. Шийтгэлийн хуудасны Нэгийн 5, хоёрын 1: хөрөнгө түрээсэлсэн, борлуулсны орлого 2012 онд 380,812,771.91 төгрөг, 2013 онд 863,487,016.13 төгрөг, 2014 онд 686,178,631.49 төгрөг, 2015 онд 397,411,144.97 төгрөг, 2016 онд 533,110,663.23 төгрөг, нийт 2,861,000,227.83 төгрөгт нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй зөрчилд 286,100,022.8 төгрөгийг нөхөн татвар, 132,387,798.1 төгрөгийн торгууль, 1,746,310.6 төгрөгийн алданги, 698,366.87 төгрөгийн хүү, нийт 420,932,498.34 төгрөг төлбөр ногдуулсан зөрчлийн тухайд:

50. ““х*********" ххК 2012-2016 онуудад өөрийн өмчийн үл хөдлөхэд хөрөнгийг борлуулах, түрээслүүлэхүйл ажиллагаа эрхэлж орлого олсон гэдэгтэй маргаагүй, харин нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэххүсэлтийг хүлээн авч, гэрчилгээ олгоогүй, гэрчилгээ олгосон өдрөөс эхлэн албан татвар ногдуулаххугацаа эхлэхтул, зөрчил гаргасан гэж үзэхгүй, 2012-2017 онуудад ААНОАТ-ын дансанд НӨАТ төлсөн гэж маргаж байна.

51. Гомдол гаргагчаас 2013 оны 6 дугаар сарын 1-ний өдөр 05/4102 тоот албан бичгээр /4-р х.х-н 90/ Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газарт нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэхээр хүсэлт гаргасан гэхба шүүхээс албан бичгээр уг хүсэлтийг гаргуулахаар шаардахад ““х********” ххК-аас уг хүсэлт ирээгүй талаархирсэн баримт бичгийн бүртгэлийг ирүүлжээ. /13-р х.х-н 2-16/

52. Иймд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэхээр хүсэлт гаргасан нь баримтаар нотлогдохгүй байхтул хариуцагчийг буруутгахүндэслэлгүй бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 5 дугаар зүйлийн 5.1. “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт бараа импортолсон болон экспортолсон этгээд, түүнчлэн бараа үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч байна”, 5.2. “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үйлчилгээний борлуулалтын орлогын хэмжээ нь 10 сая ба түүнээс дээш төгрөгт хүрсэн гадаадын хуулийн этгээдийн төлөөний газарт энэ зүйлийн 5.1 дэхзаалт нэгэн адил үйлчилнэ”, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2015 оны/ 5 дугаар зүйлийн 5.2. “Үйл ажиллагааны борлуулалтын орлогын хэмжээ нь 50 сая ба түүнээс дээш төгрөгт хүрч, албан татвар ногдуулан суутган авч, төсөвт төвлөрүүлэхүүрэг бүхий дараахэтгээд албан татвар суутган төлөгч байна”, 5.2.1. “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт бараа, ажил, үйлчилгээний борлуулалт хийсэн” гэж зааснаар ““хААН банк” ххК борлуулалтын орлогын хэмжээ 2006 оны хуулиар 10 сая төгрөг, 2015 оны хуулиар 50 сая төгрөгт хүрсэн тохиолдолд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч болохтул нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэж аваагүйн улмаас татвар төлөхболомжгүй байсан гэсэн тайлбарыг хүлээн аваххууль зүйн үндэслэлгүй.

53. Иймд гомдол гаргагч Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 6 дугаар зүйлийн 6.1. “Энэ хуулийн 4.1.10-т заасан нөхцөл хангасан этгээд ажлын 3 хоногт багтаан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэхөргөдлөө харьяалахтатварын албанд гаргана.”, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2015 оны/ 6 дугаар зүйлийн 6.1. “Энэ хуулийн 4.1.8-д заасны дагуу албан татвар суутгахүүрэг үүссэн хувь хүн, хуулийн этгээд ажлын 10 өдөрт багтаан албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгүүлэхөргөдлөө харьяалахтатварын албанд гаргана.” гэж заасан үүргээ ““х” ххК биелүүлээгүй байна.

54. Түүнчлэн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 13 дугаар зүйлийн 13.6.7-д заасан “”банкны болон санхүүгийн түрээсийн хүү, ногдол ашиг, зээлийн баталгааны хураамж, даатгалын гэрээний хураамж төлөхүйлчилгээ”,  Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2015 оны/ 13  дугаар зүйлийн 13.5.7-д заасан “банкны болон банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн хүү, санхүүгийн түрээсийн хүү, ногдол ашиг, зээлийн баталгааны хураамж, даатгалын гэрээний хураамж төлөхүйлчилгээ” бүхий албан татвараас чөлөөлөхүндсэн үйл ажиллагааг тус банк явуулдаг хэдий ч үндсэн үйл ажиллагаанаас өөр хөрөнгө түрээсэлсэн, борлуулсны орлого нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006/-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д "хуульд өөрөөр заагаагүй бол дор дурдсан бараа ажил, үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулна", 7.4.4-т "Байшин, барилгад байр түрээслүүлэхбуюу бусад хэлбэрээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах" гэж, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль / 2015 /-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.2.9-д "Үл хөдлөх, хөдлөххөрөнгө түрээслүүлэх, бусад хэлбэрээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах" гэж зааснаар нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдохорлого байна.

55. Иймд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2015 оны/ 6 дугаар зүйлийн 6.3. “Энэ хуульд заасан албан татвараас чөлөөлөгдөхбараа, ажил, үйлчилгээг дагнан эрхэлж байгаа хувь хүн, хуулийн этгээдэд энэ хуулийн 6.1, 6.2 дахь хэсэг хамаарахгүй.” гэсэн заалтаас үүдэн “х” ххК өнөө хүртэл нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгэгдээгүй юм гэсэн тайлбарыг хүлээн аваххууль зүйн үндэслэлгүй байна. 

56. Гомдол гаргагчаас ““х*******” ххК НӨАТ төлөгч болоогүй байсан хэдий ч НӨАТ-ыг... ирээдүйд үүсэхэрсдэлээс хамгаалахзорилгоор 2012-2017 онуудад ААНОАТ-ын дансанд төлсөн, энэ нь шинжээчийн дүгнэлтээр харагдана, иймд уг үйлдлийг хууль зөрчсөн гэж үзэхгүй” гэж тайлбарлаж байна.

57. Шинжээчийн дүгнэлтэд: “х*******” ххК нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөв гэсэн гүйлгээний утгатайгаар 2012 онд 10,380,703.41 төгрөгийг ногдуулж төлсөн гэхТатварын ерөнхий газраас ирүүлсэн тооцоо, 2013 онд 60,503,023.59  төгрөг, 2014 онд 64,026,955.21 төгрөг, 2015 онд 97,803,797.16 төгрөг, 2016 онд 63,866,246.81 төгрөг тус тус төлсөн төлбөрийн баримтууд нь хавтаст хэрэгт авагдсан боловч тус төлбөр нь аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар төлөлтөд орж тооцогдсон байна. Өөрөөр хэлбэл нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлан гаргаж тайлагнаж байгаагүй байна.” гэдгээр гомдол гаргагчийн тайлбар үгүйсгэгдэж байна.

58. Түүнчлэн “х**********" ххК-ийн 2016 оны Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаархтатварын өглөг нь 2,175,631,919.47 төгрөг байна гэж шинжээчийн дүгнэлтэд тусгагдсан байхболовч энэ нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар биш, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 16 дугаар зүйлийн 16.1. “Албан татвар төлөгч нь бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдохнэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, батлагдсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалахтатварын албанд тушаана:”,  Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2015 оны/ 16 дугаар зүйлийн 16.1. “Албан татвар суутган төлөгч нь борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдохалбан татварыг доор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны өдрийн дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, баталсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалахтатварын албанд тушаана:” гэж заасантай нийцэхгүй.   

59. Иргэдийн төлөөлөгч нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөхнь аж ахуйн нэгж байгууллагын хүлээсэн үүрэг учраас энэ шаардлага үндэслэлгүй байна гэж дүгнэсэн дүгнэлт нь хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзсэн.

60. Дээр дурдсан үйл баримтыг нэгтгэн дүгнэж үзвэл ““х*********” ххК-ийн гаргасан зөрчилд татварын улсын байцаагч нар Татварын ерөнхий хууль /2008 оны/-ийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1.6-д "татварын хууль тогтоомж зөрчсөн татвар төлөгчид энэ хуулийн 74, 75 дугаар зүйлд заасан хариуцлага хүлээлгэх", 74 дүгээр зүйлийн 74.1.“Дараахь үйлдэл, эс үйлдэхүйгээр татвар ногдохорлого, орлогоос бусад зүйлийг нуусан татвар төлөгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол татварын алба, татварын улсын байцаагч татварыг нөхөн төлүүлж, нөхөн төлүүлэхтатварын 30 хувьтай тэнцэххэмжээний торгууль ногдуулна", 74.1.3-д "нягтлан бодохбүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд тусгахгүй орхигдуулах", 74.1.4 “тоо хэмжээ, үнийг нь нягтлан бодохбүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд багасгаж тусгах, эсхүл ийнхүү багасгахын тулд зардал болон бусад хасагдахзүйлийг өсгөх”, 74.1.11 “нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээндээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй”, 74.2. “Татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол төлөгдөөгүй татварын дүнд хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд 0.1 хувьтай тэнцэххэмжээний торгууль ногдуулна.”, 74.3. "Энэ хуулийн 74.1, 74.2-т заасны дагуу нөхөн төлүүлэхболон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцохбөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэхтатварын үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтрэхээргүй байна", Татварын ерөнхий хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахтухай /2015.12.04/ хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1. "хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэхболон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцохбөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэхтатварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна" гэж зааснаар шийтгэл ногдуулсан татварын улсын байцаагчийн шийдвэр хууль зүйн үндэслэлтэй байна.

61. Өмгөөлөгчөөс хариуцагч шийтгэлийн хуудсаар шийтгэл ногдуулахдаа Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн аль хэсгийг зөрчсөнийг тодорхойлоогүй гэж тайлбарлаж байхбөгөөд Зөрчлийн тухай хуулийн 1.2 дугаар зүйлийн 1-д “Зөрчлийн шинжийг энэ хууль, бусад хууль, захиргааны хэм хэмжээний актаар тодорхойлно” гэж зааснаар Татварын ерөнхий хуульд заасан зөрчлийг гаргасан гэж үзэж шийтгэл ногдуулсан нь зөв байна. 

62. Мөн Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын үйл ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэхтухай хуулиар захиргааны шийтгэл нь өршөөлд хамрагдана гэж тайлбарлаж байгаа өмгөөлөгчийн үндэслэлийг хүлээн авахболомжгүй.

63. Учир нь 2018 оны 2 дугаар сарын 9-ний өдрийн №367201802 дугаар шийтгэлийн хуудас нь дээрххуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2. “Энэ хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасан өршөөлд хамааруулахүндэслэл нь 2015 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө шүүхийн хүчин төгөлдөр болсон шийтгэхтогтоол, шийдвэр, төрийн эрхбүхий байгууллагын захиргааны шийтгэл ногдуулахшийдвэр зэргээр тогтоогдсон байна.” гэсэнд хамаарахгүй байна.

64. Иймд гомдол гаргагч ““х*****” ххК-иас Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт арга зүйн газрын татварын улсын ахлахбайцаагч С.Э*****нхбат, татварын улсын байцаагч П.С*******аран, Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч А.Б*****аатархүү, Б.Б*****атмөнхнарын 2018 оны 2 дугаар сарын 9-ний өдрийн 367201802 дугаар шийтгэлийн хуудасны Нэг-ийн 6 дахь заалтаас бусад хэсгийг хүчингүй болгуулж, тогтоосон төлбөрийн хэмжээг багасгахгомдлын шаардлагаас шийтгэлийн хуудасны Нэгийн 2 дахь заалтын сургалтын зардалтай холбоотой 3,074,542,342.9 төгрөгийн зөрчилд холбогдох768,635,585.7 төгрөгийн нөхөн татвар, 230,590,675.7 төгрөгийн торгууль, 125,865,259.9 төгрөгийн алданги, нийт 1,125,091,521.3 төгрөгийн төлбөрт холбогдоххэсгийг татварын улсын байцаагч шалгаж, дахин акт гаргаххүртэл шийтгэлийн хуудасны энэ хэсэгт холбогдоххэсгийг 3 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж, үлдэхгомдлын шаардлагын хэсгийг хэрэгсэхгүй болгохнь зүйтэй гэж шүүхбүрэлдэхүүн үзлээ.

65. Татварын улсын байцаагч нар 3 сарын дотор дахин шинэ акт гаргаагүй тохиолдолд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтухай хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107.6 дахь хэсэгт зааснаар 367201802 дугаар шийтгэлийн хуудасны Нэг-ийн 2 дахь заалтын сургалтын зардалтай холбоотой 3,074,542,342.9 төгрөгийн зөрчилд холбогдох768,635,585.7 төгрөгийн нөхөн татвар, 230,590,675.7 төгрөгийн торгууль, 125,865,259.9 төгрөгийн алданги, нийт 1,125,091,521.3 төгрөгийн төлбөрт холбогдоххэсэг хүчингүй болоххуулийн зохицуулалттай.

66. Гомдлын шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосон тул шинжээчийн гүйцэтгэсэн ажлын зардал 16,000,000.00 /арван зургаан сая/ төгрөгийг ““х****” ххК-иас гаргуулж шийдвэрлэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.11, 106.3.13 дахь заалтад заасныг тус тус удирдлага болгон

ТОГТООхнь:

 

1. Зөрчлийн тухай хуулийн 1.2 дугаар зүйлийн 1, 1.3 дугаар зүйлийн 1, 2, Татварын ерөнхий хууль /2008 оны/-ийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1.6, 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.1.3, 74.1.4, 74.1.11, 74.2, 74.3, Татварын ерөнхий хууль /2015.12.04/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, Компанийн тухай хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1, 31 дүгээр зүйлийн 31.2, 31.2.1, 46 дугаар зүйлийн 46.1, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.3, 13 дугаар зүйлийн 13.4, 16 дугаар зүйлийн 16.3.1, 17 дугаар зүйлийн 17.2.1, 17.2.9, 17.2.9-ийн а, 21 дүгээр зүйлийн 21.5, хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 13 дугаар зүйлийн 13.1.4,  23 дугаар зүйлийн 23.1, 26 дугаар зүйлийн 26.1.1, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006/-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.1, 5.2, 6 дугаар зүйлийн 6.1, 7 дугаар зүйлийн 7.1, 7.4.4, 16 дугаар зүйлийн 16.1, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2015 оны/-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.2, 5.2.1, 6 дугаар зүйлийн 6.1, 7 дугаар зүйлийн 7.2.9, 16 дугаар зүйлийн 16.1 дэххэсэгт заасныг тус тус баримтлан гомдол гаргагч ““х” ххК-иас “Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт арга зүйн газрын татварын улсын ахлахбайцаагч С.Э*****, татварын улсын байцаагч П.С*******, Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч А.Б*****, Б.Б***** нарын 2018 оны 2 дугаар сарын 9-ний өдрийн 367201802 дугаар шийтгэлийн хуудасны Нэг-ийн 6 дахь заалтаас бусад хэсгийг хүчингүй болгуулж, тогтоосон төлбөрийн хэмжээг багасгахгомдлын шаардлагаас шийтгэлийн хуудасны Нэгийн 2 дахь заалтын сургалтын зардалтай холбоотой 3,074,542,342.9 төгрөгийн зөрчилд холбогдох768,635,585.7 төгрөгийн нөхөн татвар, 230,590,675.7 төгрөгийн торгууль, 125,865,259.9 төгрөгийн алданги, нийт 1,125,091,521.3 төгрөгийн төлбөрт холбогдоххэсгийг татварын улсын байцаагч шалгаж, дахин акт гаргаххүртэл шийтгэлийн хуудасны энэ хэсэгт холбогдоххэсгийг 3 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж, гомдлын шаардлагын үлдэххэсгийг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2.  Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтухай хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107.6 дахь хэсэгт зааснаар татварын улсын байцаагч нар 3 сарын дотор дахин шинэ акт гаргаагүй тохиолдолд 367201802 дугаар шийтгэлийн хуудасны Нэгийн 2 дахь заалтын сургалтын зардалтай холбоотой 3,074,542,342.9 төгрөгийн зөрчилд холбогдох768,635,585.7 төгрөгийн нөхөн татвар, 230,590,675.7 төгрөгийн торгууль, 125,865,259.9 төгрөгийн алданги, нийт 1,125,091,521.3 төгрөгийн төлбөрт холбогдоххэсэг хүчингүй болохыг мэдэгдсүгэй.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 44 дүгээр зүйлийн 44.3.1, 47.1 дэххэсэгт зааснаар шинжээчийн гүйцэтгэсэн ажлын зардал 16,000,000.00 /арван зургаан сая/ төгрөгийг ““х” ххК-иас гаргуулж, Шүүхийн шинжилгээний Үндэсний хүрээлэнгийн Төрийн сан банкин дахь 100900012005 тоот харилцахдансанд шилжүүлсүгэй.

4. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэххэсэгт заасныг баримтлан гомдол гаргагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

5. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш 5 /тав/ хоногийн дотор хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч Захиргааны хэргийн давж заалдахшатны шүүхэд гомдол гаргахэрхтэй болохыг мэдэгдсүгэй.  

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                            Л.ӨЛЗИЙЖАРГАЛ

                                     ШҮҮГЧ                                              Н.ДУЛАМСҮРЭН

 ШҮҮГЧ                                              Ц.МӨНхЗУЛ