МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Орхон аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч П.Ууганцэцэг даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 107 дугаар танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

Нэхэмжлэгч: “С” ХХК /захирал П.Э/

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Э.Б, Ж.Н

Хариуцагч: ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ Ч.Ц, Х.Б

Хариуцагч Х.Б-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Ц.Х нарын хоорондын

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “ТУБ-ийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 тоот нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах”-ыг хүссэн нэхэмжлэлийн шаардлага бүхий 119/2022/0016/З дугаарын индекстэй захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.   

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Э.Б, Ж.Н, хариуцагч Ч.Ц, хариуцагч Х.Б-ийн төлөөлөгч Ц.Х, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Д.Дэмбэрэлжүний, гэрч Д.Б нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч “С” ХХК нь ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ Ч.Ц, Х.Б нарт холбогдуулан “ТУБ-ийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 тоот нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах”-аар маргасан.

2. ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ Ч.Ц, Х.Б нар нь “С” ХХК-ийн 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2020 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал хугацааны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд татварын хяналт шалгалт хийж, 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 тоот нөхөн ногдуулалтын актаар 156,828,655.65 төгрөгийн төлбөр /нөхөн татвар, торгууль, алданги/ ногдуулсан байна. Дээрх маргаан бүхий захиргааны актыг нэхэмжлэгчид мэдэгдэж, хүргүүлсэн.

3. Нэхэмжлэгч нь маргаан бүхий захиргааны актыг эс зөвшөөрч Орхон аймгийн Татварын хэлтсийн дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлд урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар гомдол гаргасныг тус зөвлөлийн 2022 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн 01 дугаар тогтоолоор нөхөн ногдуулалтын актыг хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн. Үүнийг эс зөвшөөрч Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүхэд нэхэмжлэлээ ирүүлсэн. Шүүх нэхэмжлэлийг 2022 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдөр хүлээн авч, захиргааны хэрэг үүсгэн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсан.  

 4. Нэхэмжлэгч “С” ХХК нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлдээ:

“-Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 11.19.1.2 дахь заалтаас харахад энэ зүйл заалтад заасан зөрчил гараагүй бөгөөд 2019/14-40 дугаартай худалдах, худалдан авах гэрээгээр “Э” ТӨҮГ-т барилгын засварын материал, металл хийц, хашааны материал зэрэг нийт 405,800.032 төгрөгийн өртөг бүхий 27 нэр төрлийн бараа нийлүүлэх 60 хоногийн хугацаатай гэрээний дагуу 2019-2020 оны хооронд худалдан авалтыг Улаанбаатар хот, Баянзүрх дүүргийн нутагт байрлах “Х” ХХК-тай “Бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх, хамтран ажиллах гэрээ”-г хоёр тал 2019 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдөр байгуулж, уг гэрээнийхээ дагуу бараа, материалаа нэмэгдсэн өртгийн албан татвартай нь худалдан аваад худалдан авагч тал буюу “Э” ТӨҮГ-т бараагаа нийлүүлсэн болох нь гэрээ болон гэрээний биелэлт дүгнэсэн протоколуудаар нотлогдож байна.

-Татварын ерөнхий хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.1-т зааснаар актаас харахад 17,298,473.38 төгрөгийг яаж тооцсон болох нь тодорхой бус байна.

-Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д зааснаар актын тогтоох хэсгийн хууль зүйн үндэслэлүүдийг харахад ТУБ нар дээрх актыг тогтоохдоо санхүүгийн анхан шатны баримтуудыг нь шалгахын зэрэгцээ бараа нийлүүлсэн “Х” ХХК-ийн санхүүгийн анхан шатны баримтууд болон тайлан мэдээг нь шалгаж байж бусдын эрхэнд халдах учиртай байжээ гэж үзэж байна.

-ТУБ нар “С” ХХК-ийн 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2020 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал хугацааны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалтыг 2021 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдрөөс 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийг дуустал хугацаанд хийжээ. Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-т зааснаар улсын байцаагч нарын хяналт шалгалт хийсэн хугацааг тоолох юм бол 2017-2021 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдрийг хүртэл 4 жил 11 сар 22 хоног болж байна. Энэ мэтээр ТУБ нарын “С” ХХК-д холбогдуулан тавьсан акт хууль зүйн үндэслэл муутай гарчээ” гэжээ. /1 дэх хавтаст хэргийн 1-2 дахь тал/

5. Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Ж.Н шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ-ийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актыг хууль зүйн үндэслэлийн хувьд хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Актыг үйлдэхдээ “С” ХХК-ийн 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2020 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл гэсэн боловч 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр уг актыг үйлдсэн байна. Татварын ерөнхий хууль 2019 онд батлагдсан. Энэ хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-т “татварын хяналт шалгалт хийх хөөн хэлэлцэх хугацаа 4 жил” гэж заасан. 2021 оны 12 дугаар сард шалгалт хийсэн гэхээр 2017 оныг оруулаад 5 жил болж байна. Хариуцагч тал 2021 оны 12 дугаар сард шалгалт хийсэн боловч 2017 он, 2018 он, 2019 он, 2020 он гэж дөрвөн жил болгоод байгаа юм. Хуулийн хөөн хэлэлцэх хугацаа нь 2018 оноос эхэлж тоолж 2021 онд дөрвөн жил болох юм. Иймд Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-т заасныг зөрчсөн байна.

Мөн хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж, 20111003495 тоот томилолтод эрсдэлд суурилсан шалтгалт гэсэн байгаа. Энэ акт нь үнэхээр эрсдэлд суурилсан юм уу гэдэг эргэлзээ төрүүлж байна. ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ-ийн актад эрсдэлд суурилсан юм гэж тайлбарлаад хариу тайлбартаа бичээд байдаг. Эрсдэлд суурилсан юм гэдгээ нотолж байгаа хэдэн хуудас баримт гаргаж өгсөн. Энэ нь ямар ач холбогдолтой юм. Үүнийг Татварын ерөнхий газрын эрсдэлд суурилсан компанийн жагсаал гэж үзэхгүй. Энэ нь хаанаас хэн үйлдсэн болох нь тогтоогдохгүй зүйл байна. Үүнийг нотлох баримтаас хасаж өгөхийг хүсч байна.

2019 оны Татварын ерөнхий хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1-т зааснаар актыг үйлдсэн. Актыг үйлдсэн байдал нь хууль зөрчөөгүй. 2019 оны Татварын ерөнхий хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хууль 2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр батлагдсан. Энэ хуулийн 4 дүгээр зүйлд зааснаар 2008 оны Татварын ерөнхий хуулийг заалтыг хэрэглэсэн гэсэн байдаг. 2008 оны Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-т “алдангийг тооцохдоо 20 хувиас хэтрүүлж болохгүй” гэсэн байдаг. Алдангийн тооцоо нь зөв байна.

Актын тогтоох хэсгийн хамгийн эхэнд Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2 дахь заалтыг үндэслэсэн байдаг. Энэ заалт нь татварт ноогдох орлогоос бусад татвар ноогдох зүйлийн тоо хэмжээ, үнийг  нягтлан бодох бүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд багасгаж тусгасан эсхүл ийнхүү багасгахын тулд зардал болон бусад хасагдах зүйлийг үндэслэлгүйгээр өсгөсөн гэж байгаа юм. Гэтэл энэ нь Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2 дахь заалтад тохирохгүй байна. Ямар хууль зүйн үндэслэлээр акт тавиад байгаа юм. 2019 оны Татварын  ерөнхий хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.1.1 гэсэн байдаг. Энэ заалт нь алданги тооцох гэж байгаа юм. 2008 оны Татварын ерөнхий хуулиар алдангийг бодсон. Ингэхдээ 2019 оны Татварын ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийг үндэслэсэн гэж тайлбарласан. Тэгсэн атлаа яагаад Татварын ерөнхий хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.1.1-т заасныг оруулж байгаа юм. Үүн дээр алданги тооцох талаар заасан байдаг. Энэ заалт нэхэмжлэгч компанитай ямар хамааралтай орж ирээд байгаа вэ гэдгийг ойлгохгүй байна.

Татварын ерөнхий хуулийн 82 дугаар зүйлийн 82.1.1-т заасан гэж мөн бичсэн байдаг. Үүн дээр төлбөл зохих татварын дүнг 50 хүртэл хувиар бууруулсан бол нөхөн төлөх татварын дүнгийн 30 хувиар гэж заасан байна. Энэ заалт “С” ХХК-д ямар хамааралтай вэ гэдэг нь харагдахгүй байна. Юуг үндэслэж акт тавьж байгаа юм. Мөн дээрээс нь эрсдэлтэй компани гэсэн. “Э” ТӨҮГ-тай хийсэн худалдах худалдан авах гэрээг дүгнэсэн. Тендерт шалгарсаны дараа шууд мөнгө орж ирдэггүй. Бараагаа нийлүүлсний дараа мөнгө нь орж ирдэг. Богино хугацаа заасан учраас хурдан хугацаанд барилгын материал оруулж ирдэг “Х” компанитай гэрээ байгуулж, гэрээнийхээ дагуу барааг авч “Э” ТӨҮГ-т нийлүүлсэн. Ямар нэгэн маргаангүй “Э” ТӨҮГ гэрээгээ дүгнэсэн.

Татварын нэгдсэн системээс нэхэмжлэгч тал “QR” кодтой баримт шүүхэд хэвлэж өгсөн. Шүүхээс Татварын хэлтсийг “С” ХХК шивсэн тайлан, падааныг гаргаж ирүүл гэсэн байсан. Үүнтэй танилцахад яг тохирч байна. Ямар нэгэн зөрчил маргаан байхгүй. “Х” ХХК-ийн захирлыг гэрчээр оруулах хүсэлт гаргасан. Захирал нь ирээд баримтуудаа гаргаж өгсөн. Тус компанийн бараа нийлүүлсэн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан шивэлтийг харах юм бол 134 байгууллагад баримт өгсөн байна. Үүнд “С” ХХК орсон байна. Энэ бүхнээс харахад ямар нэгэн хууль бус зүйл бичиж өгөөгүй байна гэдэг нь харагдаж байна. Иймд нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг худлаа шивэхгүй. Манай компани бусад 3 компанитай эрх зүйн харилцаа үүсээгүй, бараа худалдан аваагүй. Буруу бичсэн падаан дээр буцаалт хийсэн. Иймд гэрчээр “Х” ХХК-ийн захирлыг оролцуулж байгаа. “Х” ХХК-ийн гаргасан алдаанаас болж 3 компанийн падааныг буцаагаагүй. Энэ нь эрсдэл гэж ярьж байгаа нь үндэслэлгүй. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжиж байна. Нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү” гэв.

6. Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Э.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Би “С” ХХК-ийн үйл ажиллагааг ерөнхийд нь хариуцдаг. “Э” ТӨҮГ-т үнийн санал гаргаад ахтайгаа хамтарч энэ ажлын гэрээг хийсэн. “Х” гэж компанийг би мэдэхгүй, нөгөө хамтран бараа нийлүүлсэн хүн маань зээлээр бараагаа авсан юм. Тухайн барааг урдаас авах юм бол ашигтай ажиллах боломж байсан. Тухайн үед мөнгө байхгүй, хугацаа бага байсан болохоор “Монголоос таньдаг хүнээсээ бараагаа аваад нийлүүлье” гэж ярилцсан. Би “Х” ХХК-ийн захирлыг огт танихгүй. Би тухайн үед  байцаагчид шалтгаанаа хэлсэн. Бүх баримт бичиг байгаа хүн гадаад улсад явж байгаа. 2 хоногийн дараа ирэх юм байна. 2 хоног сунгаж өгнө үү гэхэд 2 хоног сунгах боломжгүй, 1 хоног сунгасан. Тэгэхэд надад өгөх бичиг баримт байгаагүй.

Анх “Х” ХХК-иас 400.300.000 төгрөгөөр бараа худалдан авах гэрээ хийсэн. Тэгээд өөрт байхгүй байраагаа өөр компаниас авч өгсөн. Нөгөө компаниуд нь манайх руу шууд нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан шивэлт хийсэн. Үүнийг нь зөвшөөрөхгүй манайх танай компаниас л баримтаа авна гээд буцаалт хийсэн байдаг. Би одоо нэрүүдийг нь санахгүй байна. Тухайн үедээ гэрээний дагуу бараа өгч байж, өөр компанийн нэрээр падаан өгөөд байсан учраас зөвшөөрөхгүй, үүнийг зас гэсэн. Манай зүгээс “танай компани яагаад өөрсдөө нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан шивэхгүй өөр компаниудаар шивүүлээд байгаа юм бэ?, үүнийг чинь хүлээж авахгүй” гээд буцаахад энэ гурван компани үлдсэн юм байна” гэв.

7. Хариуцагч Ч.Ц, Х.Б нар шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: ““С” ХХК нь 2022 оны 01 дүгээр сарын 07-ны өдрийн Орхон аймгийн Татварын хэлтсийн дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлд гаргасан гомдолдоо 2019 оны 152,300,000.00 төгрөгийн, 2020 оны 4,363,636.36 төгрөгийн дотоодын мал аж ахуй, газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг хувь хүн, хуулийн этгээдээс авсан мэтээр худалдан авалт тайлагнаж татвар ногдох орлогоо бууруулсан зөрчилд холбогдох 23,499,545.45 төгрөгийн төлбөрийг хүлээн зөвшөөрч байсан боловч анхан шатны шүүхэд гаргасан гомдолдоо хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа нь ойлгомжгүй байна.

Мөн тус компанийг татварын хяналт шалгалтын томилолтын хугацаанд зөрчилд дурдагдсан худалдан авалттай холбоотой нэр бүхий аж ахуйн нэгжүүд нь Татварын ерөнхий газрын Эрсдэлийн удирдлагын газраас зөрчилтэй аж ахуйн нэгжүүдийн жагсаалтад нэрс нь орсон. Мөн тус аж ахуйн нэгжид ямар нэгэн төлбөр төлсөн, шилжүүлсэн баримт, гэрээ хэлцэл байхгүй, татвар төлөгч гаргаж өгөөгүй тул зөрчилд тооцон нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэн.

“С” ХХК-д тооцсон 17,298,473.38 төгрөгийн алдангийг Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасныг удирдлага болгож алдангийн хэмжээг тогтоосон байгааг хавсралтаар хавсаргав.

“С” ХХК-ийн 2017.01.01-2020.12.31 өдрийг дуустал хугацааны хяналт шалгалтыг татварын хөөн хэлэлцэх хугацаанд хийсэн болно. Иймд “С” ХХК-ийн гаргасан нэхэмжлэлийг хууль зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байгаа тул холбогдох нэхэмжлэлийг хүчингүй болгон шийдвэрлэж өгнө үү” гэжээ. /1 дэх хавтаст хэргийн 38-39 дэх тал/

8. Хариуцагч Ч.Ц шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа хуучин 5 жил байж байгаад шинэ хуулиар 4 жил болсон.  Гэхдээ татварын хяналт шалгалтыг 4 жилийн хугацаагаар хийсэн. 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр акт гарсан. Нэхэмжлэгч түүнээс өмнөхөөр тоолж үзэж байна. Харин хяналт шалгалтыг 2020 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал хийсэн. Хяналт шалгалтыг 2021 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 12 дугаар сарын 10-ны өдөр хүртэлх хугацааны баримтад хийгдээгүй. Үүнээс өмнөх 4 жилээр тооцохоор 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2020 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл хамрагдаж байгаа юм. Татварын хяналт шалгалтын хувьд татан буугдаж байгаа аж ахуйн нэгжийг татан буугдаж байгаа өдрөөр хяналт шалгалт хийдэг. Харин үйл ажиллагаа нь үргэлжлээд явж байгаа аж ахуйн нэгжийн дуусаагүй тайлан тооцоог шалгадаггүй. Нэмэлт баримт өгөхөд толгойгүй гэж ярьж байна. Татварын системын хэмжээнд дүүрэг, аймгийн хооронд нууцлалын хэмжээтэй мэдээлэл солилцдог. Нийтдээ 7000 гаруй файл ирдэг. Үүнийг бүгдийг нь хэвлэж гаргах гэхээр  маш их бичиг цаасны асуудал болох учраас хэрэгт хамааралтай хий бичилттэй байх боломжтой дөрвөн газартай холбоотой хэсгийг л хэвлэж гаргаж ирсэн. Нэхэмжлэгч тал зөвхөн энэ дөрөв байна, бусад газар байхгүй гэж ярьж байна. Алдангийг зөв тооцсон гэдгийг сүүлд ойлгосон байна. Эхлээд алдангийг буруу тооцсон гэсэн гомдол явж байсан. 20 хувиас хэтрэхгүй гэдэг нь 2020 оноос өмнөх нь Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-т зааснаар тооцсон. Учир нь “Татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүйгээр өмнөх хуулийн заалтыг хэрэгжүүлж болно” гэсэн хуулийн заалт байдаг. Хоногоор нь тооцох юм бол 2019 он алданги өндөр гарах учраас 20 хувийг бага гэж үзээд 20 хувиар тооцсон. 2020 оноос хойш алданги тооцохдоо Татварын ерөнхий хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.1.2-т заасныг хэрэглэсэн. 73.1.2 гэж акт дээр механик шинжтэй алдаа гарсан байсан. Энэ нь 73.1.1 гэж бичигдэх ёстой байсан. Иймд энэ хоёр алданги тооцох аргыг харьцуулж, 2019 оныг 20 хувиар, 2020 оныг хоногоор нь тооцож, аль бага хэмжээтэй гарсанаар алдангийг тооцсон. Хавсралтад алдангийн тооцооны харьцуулалт  хэргийн материалд өгсөн. Үүнийг харах юм бол нийт төлбөрийг тодруулсан байгаагаар алдангийн тооцоо багаар нь авсан нь харагдана.  

Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2 дахь заалт гэдэг нь торгуулийн хэмжээ байгаа юм. Үүн дээр торгууль 30 хувь байна гэсэн байдаг. Шинэ хуулиар нэмэгдсэн өртгийн албан татвар борлуулалтын орлого зөрүүтэй байвал 40 хувиар тооцохоор заасан. Үндэслэлгүйгээр буруулсан гэдэг нь бодит бус худалдан авалтыг хэлээд байгаа юм. Үнэхээр худалдан авалт хийж татвараас хасагдаагүй. Практикт аж ахуйн нэгжүүд баримтгүй газраас хямдхан худалдан авалт хийж үүнийгээ үнэтэй худалдсан авсан гэж хоёр тал тохиролцоод падаан бичдэг. Ийм баримт гэдэг утгаар 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2 дахь заалтаар торгууль ногдуулсан. Татварын ерөнхий хуулийн 82 дугаар зүйлийн  82.1 гэдэг нь төлөх татварын хэмжээ юм. Төлөх татварын хэмжээг 50 хүртэл хувиар буруулсан гэдэг нь 1 хувиас 49 хүртэл хувиар бууруулсан нь орж байгаа юм. 50 хувиас дээш гэхээр торгуулийн хэмжээ 30 хувь биш 40 хувиар тооцогддог. Миний зүгээс нэхэмжлэгч байгууллагыг 50 хүртэл хувиар гэж үзээд 40 хувиар биш 30 хувиар тооцож, торгууль ногдуулсан. “Э” ТӨҮГ-тай хийсэн гэрээг хуурамч гэж хэлээгүй. Гол нь “Э” ТӨҮГ-тай хийсэн гэрээгээр худалдан авсан, нийлүүлсэн барааны төлөх татварыг бууруулахын тулд худалдан авалтаа өндөр дүнтэйгээр оруулж ирсэн гэж үзсэн. Учир нь манай байгууллагад болзошгүй гэсэн дөрвөн газар байсан. Үүнийг тухайн үед шалгаж байсны хувьд яаж бараа бүтээгдэхүүнээ авсан бэ? яаж мөнгөө шилжүүлсэн бэ? гэхэд хуулгаар юу ч байхгүй, бэлнээр өгсөн гэдэг. Бэлнээр хэзээ яаж өгсөн бэ гэхэд мэдэхгүй гэдэг. Баримт байхгүй байна. 12 дугаар сарын 09-ний өдөр ярилцлагын тэмдэглэл хөтөлсөн. Энэ тэмдэглэл дээр тодорхой байгаа. “Би сайн мэдэхгүй байна. Таньдаг хүн маань гуйгаад нэг ажил манай компани дээр хийсэн” гэж ярьсан байгаа. Тэрний худалдан авалтын баримт байна гээд гарын үсэг зурсан” гэв.

9. Хариуцагч Х.Б-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Х шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 3 дугаар зүйлийн 3.1.3-т зааснаар санхүүгийн баримтуудыг Архивын тухай хуульд зааснаар үдэж, баримтжуулах гэсэн заалтыг хэрэгжүүлээгүй. Уг баримтууд тухайн ондоо архивын баримтад үддэг байсан бол хяналт шалгалтын явцад бэлэн байгаа баримтад нөхөн ногдуулалтын актын асуудал яригдахгүй байсан. “Э” ТӨҮГ-тай хийсэн гэрээг 11 дүгээр сарын 05-ны өдөр байгуулсан байдаг. Энэ гэрээний дүн нь 405.800.032 төгрөг, 60 хоногийн хугацаатай бараа нийлүүлэхээр гэрээ хийж, гэрээг дүгнэсэн байдаг. Хавтаст хэрэгт авагдсан байгаа мөнгөн дүнгээрээ “С” ХХК-д гэрээний дагуу төлбөр төлөгдсөн байна. Үүний дараа бэлэн мөнгөөр гүйлгээ хийгдсэн байдаг. “Х” ХХК-тай байгуулсан гэх гэрээ нь 400.300.000 төгрөгөөр байгууллагдсан байдаг. “Х” ХХК-аас “Э” ТӨҮГ руу нийлүүлэх гээд барааг авахад 5.200.000 төгрөгийн ашигтай ажилласан гэж харагдаж байгаа юм. Энэ нь маш эргэлзээтэй байдаг. 2019 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр 200.000.000 төгрөг, 2020 оны  01 дүгээр сарын 04-ний өдөр 150.000.000 төгрөг, 2020 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдөр 15.300.000 төгрөг зэрэг мөнгийг нь кассаар буюу бэлэн мөнгөөр “Х” ХХК-д өгсөн гэх баримт үйлдсэн. Гэтэл “Х” компани нь тухайн маргаан үүсгээд байгаа падааны үнийн дүнгээр баримтуудаа 2020 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдөр үйлдсэн байдаг. Мөнгийг бэлнээр касснаас гаргаад нөгөө талдаа бараг 4 сарын дараа падаан үйлдэж  өгөөд байгаа юм. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.3.4-т “албан татвар суутган төлөгч хооронд бараа, ажил, үйлчилгээний борлуулалтыг баталгаажуулсан бол 7 хоногт багтааж нэгдсэн системд илгээнэ” гэсэн байгаа юм. Уг хуулийг зөрчиж байна. Тухайн барааг нийлүүлэх үнийн дүнг хамтран ажиллах гэрээнд заасан байсан. Барааны мөнгөн дүн орсон даруйд хоёр талын нягтлан бодогч тооцоо нийлж, төлбөрийг шилжүүлнэ гэсэн байдаг. Гэтэл өмнөх онд болон 01 дүгээр сарын 04-ний өдөр, 14-ний өдрүүдэд бэлэн мөнгөөр шилжүүлчихээд 4 сарын дараа падаан үйлдэж байгаа нь маш эргэлзээтэй байгаа юм. Иймд уг падаан энэ худалдан авалтад зориулагдаж гарсан гэж үзэхгүй байна. Татварын ерөнхий хуулийн 82 дугаар зүйлийн 82.1-т заасныг буруу тайлбарлаж 50 хувиар бууруулаагүй гэж ярьж байна. Татвар төлөгч нь татвар төлөхгүй байх, төлөх татварын хэмжээг бууруулах, эсхүл татвар ногдох зүйлийг нуух зорилгоор татвар ногдуулаагүй буюу татварын ногдлыг бууруулсан бол гэж байгаа юм. Татварын алба Татварын ерөнхий хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.4-т зааснаар эрсдэлд суурилсан эсхүл татвар төлөгчийн хүсэлтээр татварын хяналт шалгалтыг хийдэг. Эрсдэлд суурилсан гэдгийг тухайн татвар төлөгчийн үйл ажиллагаанд үүсэж байгаа нөхцөл байдалд эрсдлийг үнэлэх тусгайлсан аргаар тодорхойлдог. Мал аж ахуйтай холбоотой алдаатай тайлан гаргасан гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн. Үүгээр уг компанид эрсдэл үүссэн гэдгээ илэрхийлж байна. Санхүүгийн тайлангийн хувьд 100 хувь асуудалгүй байсан бол уг компанид эрсдлийн шалгалт орохгүй байсан. Энэ талаараа хүлээн зөвшөөрсөн гэж ойлгож байна. Нэхэмжлэгч тал эрсдлийг тогтоосон баримт байхгүй байна гэж байна. Тухайн компани эрсдэлгүй байсан бол мал аж ахуйн борлуулалтыг хүлээн зөвшөөрөхгүй, тийм зүйл илрэхгүй байсан. Худалдан авалт хийгээгүй 3 компаниас дамжуулан падаан бичүүлэх ёсгүй байсан. Энэ нь бодит биш орлого байхад тайландаа тусгаж буцаагаагүй байна. Эдгээр нь эрсдэл байна гэдгийг урьдчилан тогтоогоод, татварын байцаагч нарыг шалгаж тогтоо гэсэн үг. Илрэхгүй бол эрсдэлгүй компани байна гээд эрсдлийн хувь буурах ёстой юм. Иймд нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

10. Гэрч Д.Б шүүх хуралдаанд өгсөн мэдүүлэгтээ: “Энэ худалдан авалт нь 3 жилийн өмнө болсон үйл явдал учраас энэ талаар сайн санахгүй байна. “С” ХХК-д бараа материал зарсан. Би зарим бараа материалыг өөр компаниас авсан учраас худалдан авсан компаниар нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг шивүүлтэл “С” ХХК “Энэ нь гэрээний дагуу биш байна. Гэрээний дагуу шивэлт хийж өг” гэсний дагуу буцаалтыг нь хийлгээд өөрийнхөө компаниас падаан шивж өгсөн. Би нэг суудлын авто машин, нэг ачааны авто машин, бэлнээр 150.000.000 төгрөг нэг удаа, 83.000.000 төгрөг нэг удаа авсан. Машинуудыг 33.000.000 төгрөг, 80.000.000 төгрөгөөр тооцож авсан. Машинууд одоо болтол миний нэр дээр шилжигдээгүй байгаа. Би өөрт байхгүй барааг өөр харилцагч компаниудаас худалдаж авсан. Тэгээд энэ компани руу шивчихээрэй гээд явтал 3 дугаар сард “С” ХХК энэ чинь ямар учиртай юм бэ? гээд утсаар ярихаар нь би өөрөө шивж өгсөн. “С” ХХК нь энэ гурван компанитай худалдах худалдан авах талаар харилцаанд ороогүй, манайх энэ компаниудаас падаан бичүүлсэн.  Барааны үнийг би бэлэн авна гэсэн. Тухайн үед би жирэмсэн байсан учраас компанийн орлого зарлагыг кассаар авчих гэж хэлсэн нь үнэн” гэв.

Шүүх хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч нарын шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар, хуульд заасан журмын дагуу хэрэгт авагдаж, шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад

ҮНДЭСЛЭХ нь:

            1. Хариуцагч Ч.Ц, мөн хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Х нар нь ““С” ХХК нь татварын хяналт шалгалтын үед санхүүгийн анхан шатны баримтуудыг гаргаж өгөөгүй. Гэтэл шүүхэд нэхэмжлэл гаргасны дараа хэрэгт эдгээр санхүүгийн баримтуудыг гаргаж өгсөн байна. Хавтаст хэргийн 16, 86 дугаар хуудаст байгаа гэрээ хэвлэмэл байдал зөрүүтэй байгаа. Мөн бэлэн мөнгө, кассаар төлбөр төлсөн гэх баримтууд татварын хяналт шалгалтын үед байгаагүй баримт хэрэгт өгсөн. Иймд эдгээр баримтуудыг хэзээ үйлдсэн, тухайн цаг хугацаандаа үйлдсэн болохыг шинжээч томилж тогтоолгох шаардлагатай” гэсэн хүсэлтийг шүүх хуралдаанд гаргав.

            2. Хүсэлтийг Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 96 дугаар зүйлийн 96.1 дэх хэсэгт зааснаар хянан үзэж, хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж дүгнэв. Учир нь хариуцагч, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын гаргасан “Шинжээч томилж, дүгнэлт гаргуулах” хүсэлт нь нотолгооны ач холбогдолгүй байх бөгөөд уг хоёр компанийн үйлдсэн гэрээ,  санхүүгийн баримтуудыг цаг хугацааны хувьд хэзээ үйлдсэн, хоёр тал тухайн цаг хугацаандаа гэрээ, санхүүгийн баримтыг үйлдэж, гарын үсэг зурсан эсэхийг шинжээч тогтоох боломжгүй гэж үзсэн. Энэ нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1 дэх хэсэгт заасан шинжлэх ухаан, тооцоо, тоо бүртгэл, урлаг, утга зохиол, техникийн зэрэг тусгай мэдлэг шаардагдах, шинжээчээр тодруулах асуудал биш юм.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 111 дүгээр зүйлийн 111.1, 111.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүх хуралдааны явцад шүүгчийн захирамжийг шүүх хуралдааны тэмдэглэлд тусгуулан амаар гаргаж байгааг болон Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 96 дугаар зүйлийн 96.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүх хуралдааны явцад хүсэлт шийдвэрлэсэн захирамжид мөн хуулийн 122 дугаар зүйлийн 122.1 дэх хэсэгт зааснаар гомдол гаргахгүй болохыг тайлбарлан өгч шүүх хуралдааныг үргэлжлүүлсэн болно.

4. ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ-ийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 тоот нөхөн ногдуулалтын актаар “С” ХХК-д нийт 1,073,309,094.36 төгрөгийн зөрчилд 156,828,655.65 төгрөгийн төлбөр /нөхөн татвар, торгууль, алданги/ ногдуулсан. /1 дэх хавтаст хэргийн 17-20 дахь тал/

5. Үүний 156,663,636.36 төгрөгийн зөрчилд холбогдох 23,476,016.73 төгрөгийн төлбөр нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1-д “14.1. ...доор дурдсан албан татварыг түүний төсөвт төлөх албан татвараас хасч тооцно: 14.1.4. Мал аж ахуй, газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг хувь хүн, хуулийн этгээд өөрөө бэлтгэсэн буюу тариалсан, үйлдвэрлэлийн анхан шатны боловсруулалтад ороогүй ...-ыг дотоодын үйлдвэрлэгчдэд борлуулсан бол үнийн дүнд нь 10 хувийн албан татвар шингэсэн гэж үзэж, тэдгээрийг худалдан авсан албан татвар суутган төлөгчийн албан татварыг уг хувиар” гэж зааснаар төсөвт төлөх албан татвараас хасч тооцсон зөрчилтэй холбоотой байна. /1 дэх хавтаст хэргийн 17-21, 65-66 дахь тал/

6. Нэхэмжлэгч нь шүүх хуралдааны явцад нөхөн ногдуулалтын актаар тогтоосон 156,663,636.36 төгрөгийн зөрчилд холбогдох 23,476,016.73 төгрөг /2019 онд 22,845,000.00 төгрөг, 2020 онд 631,016.73 төгрөг/-ийн нөхөн татвар, торгууль, алдангид холбогдох хэсэг буюу нөхөн ногдуулалтын актын “тэмдэглэх” хэсгийн 3-т заасан зөрчилтэй холбогдох төлбөр тогтоосон хэсгийг хүчингүй болгуулахыг хүссэн нэхэмжлэлээсээ сайн дурын үндсэн дээр татгалзсан. Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 66.1, 66.3-т зааснаар нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагаасаа хэсэгчилэн татгалзсаныг баталж, уг шаардлагад холбогдох захиргааны хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

7. Нэхэмжлэгчийн “ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ-ийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 тоот нөхөн ногдуулалтын актын бусад хэсэг буюу актын “тэмдэглэх” хэсгийн 1, 2 дахь хэсэгт холбогдох 916,645,458.00 төгрөгийн зөрчилд холбогдох 133,352,638.92 төгрөгийн төлбөр тогтоосон хэсгийг хүчингүй болгуулах”-ыг хүссэн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх үндэслэлтэй байна.

8. Тодруулбал, нэхэмжлэгч нь аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвартай холбоотой 458,322,729.00 төгрөг /2019 онд 117,181,819.00 төгрөг, 2020 онд 341,140,910.00 төгрөг/-ийн зөрчилд холбогдох 66,443,661.36 төгрөг /2019 онд 17,577,272.85 төгрөг, 2020 онд 48,866,388.51 төгрөг/-ийн нөхөн татвар, торгууль, алданги, нэмэгдсэн өртгийн албан татвартай холбоотой 458,322,729.00 төгрөг /2019 онд 117,181,819.00 төгрөг, 2020 онд 341,140,910.00 төгрөг/-ийн зөрчилд холбогдох 66,908,977.56 төгрөг /2019 онд 17,577,272.85 төгрөг, 2020 онд 49,331,704.71 төгрөг/-ийн нөхөн татвар, торгууль, алдангид холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулахаар маргасан.

9. Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн 12 дугаар зүйлийн 12.2-т “Татварын алба энэ хуулийн 12.1.1-д заасныг хэрэгжүүлэх зорилгоор хяналт шалгалтад хамруулах эрсдэлийн үнэлгээний нарийвчилсан үзүүлэлтийг татвар төлөгчид мэдээлэхгүй”, 32 дугаар зүйлийн 32.2.2-т “Татварын хяналт шалгалтыг эрсдэлд үндэслэх”, 35 дугаар зүйлийн 35.6-т “Энэ хуулийн 35.4.3-т заасан эрсдэлийн үнэлгээ, шинжилгээг татварын бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн сангийн мэдээлэлд үндэслэн хийнэ” гэж тус тус зааснаар эрсдлийн үнэлгээг Татварын ерөнхий газрын Эрсдлийн удирдлагын газраас хийж, харьяалах татварын албанд хүргүүлэх бөгөөд хяналт шалгалт хийх ТУБ нар уг эрсдэлийн үнэлгээг хийдэггүй байна. 

10. Мөн хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.10-т “Энэ хуулийн 35.4.3-т заасан эрсдэлийн үнэлгээ, шинжилгээний үр дүнг үндэслэн татварын хяналт, шалгалтад хамруулах татвар төлөгчийг сонгоно”, 41 дүгээр зүйлийн 41.4-т “Татварын хяналт шалгалт хийх талаар татвар төлөгчид ажлын 10-аас доошгүй өдрийн өмнө урьдчилан мэдэгдэнэ” гэж зааснаар “С” ХХК-ийг эрсдэлийн үндсэн дээр татварын хяналт шалгалтад хамруулахаар сонгож, мөн хуулийн 41.2-т “Татварын алба татварын хяналт шалгалтыг ерөнхий болон тусгай удирдамж, томилолттой хийх бөгөөд бүрэн, эсхүл хэсэгчилсэн хэлбэрээр олон улсын жишиг, хууль тогтоомжид нийцүүлэн хэрэгжүүлнэ” гэж зааснаар эрх бүхий дээд шатны албан тушаалтан 20211003495 дугаартай хяналт шалгалтын томилолт олгожээ. Уг томилолтыг дээд шатны албан тушаалтан эрсдлийн үнэлгээг үндэслэн олгосон гэж үзэхээр байна. /1 дэх хавтаст хэргийн 52 дахь тал/

11. ТУБ нар нь Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1-т “Татвар төлөгч татварын хууль тогтоомжид заасны дагуу төлбөл зохих татварын ногдлоо бүрэн гүйцэд тодорхойлж, хугацаанд нь төлсөн эсэхийг татварын алба хянан шалгана” гэж заасан хуулиар олгогдсон эрх хэмжээний хүрээнд татварын хяналт шалгалтыг “Татварын хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж”, Орхон аймгийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн даргын 20211003495 дугаартай томилолтын үндсэн дээр хийсэн нь хариуцагч талын тайлбар, 19384,19540 дугаартай ярилцлагын тэмдэглэл, “С” ХХК-ийн хүлээлгэн өгсөн баримт бичгийн бүртгэл, 20211003495 дугаартай томилолт зэрэг баримтуудаар тогтоогдож байна. /1 дэх хавтаст хэргийн 52-62 дахь тал/

12. Иймд ТУБ нар нь татварын хяналт шалгалтыг эрх бүхий албан тушаалтны олгосон томилолтын дагуу Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1, 41.2, 41.4-т зааснаар хуульд заасан журмын дагуу эхлүүлж, гүйцэтгэсэн гэж дүгнэв.   

13. Татварын хяналт шалгалт хийх томилолтод хяналт шалгалтыг 2021 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдрөөс эхлүүлэхээр заасан байх бөгөөд хяналт шалгалтад хамрагдах хугацааг “2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2020 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал” гэж заасан. Нөхөн ногдуулалтын актаар 2019, 2020 оны зөрчилд нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцсон нь Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-т “Татварын нөхөн ногдуулалт хийх, алданги, торгууль ногдуулах,... хөөн хэлэлцэх хугацаа 4 жил байх...” гэж заасан хөөн хэлэлцэх хугацааг хэтрүүлээгүй. Тодруулбал, 2019, 2020 оны зөрчилд нөхөн татвар ногдуулж, торгууль, алданги тооцсон нь хөөн хэлэлцэх 4 жилийн хугацаанд багтаж байна.

14. ТУБ нар нь татварын хяналт шалгалтыг явуулахдаа хяналт шалгалтад хамаарах онуудын санхүүгийн баримтыг татвар төлөгч “С” ХХК-аас гаргуулан авсан болох нь хүлээлгэн өгсөн баримт бичгийн бүртгэлээр тогтоогдож байх ба Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн 41 дүгээр зүйлийн 41.10.3-т “Татварын болон нягтлан бодох бүртгэлийн тайлан, данс бүртгэл, санхүүгийн бусад баримт болон татварын бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн сангийн мэдээлэлтэй холбоотой тайлбар, лавлагаа гаргуулан авах” гэж заасан эрх хэмжээг хэрэгжүүлж, татвар төлөгчийн ирүүлсэн баримтад тулгуулан хяналт шалгалтыг явуулжээ.

15. Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн 42 дугаар зүйлийн 42.1-д “ТУБ энэ хуулийн 16.2, 16.3, 36.1, 37.1, 41.1-д заасан үндэслэлээр нөхөн ногдуулалтын акт, эсхүл илтгэх хуудас үйлдэх бөгөөд нөхөн ногдуулалтын акт нь тэмдэглэх, тогтоох хэсгээс, илтгэх хуудас нь тэмдэглэх хэсгээс бүрдэнэ”, 79 дүгээр зүйлийн 79.1-д “Татварын албанаас татвар хураах, хяналт тавих, татварын шалгалт хийхтэй холбогдсон бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ гаргасан шийдвэрийг ...нөхөн ногдуулалтын акт, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан акт, ...болон татварын албаны үйлдэх бусад баримт бичиг үйлдэн баталгаажуулна”, 79.4.3-т “Татвар төлөгчид хууль тогтоомжийн дагуу татварыг нөхөн ногдуулж хариуцлага хүлээлгэх, алданги тооцоход нөхөн ногдуулалтын акт үйлдэх бөгөөд түүнд хяналт шалгалт хийсэн холбогдох нэгжийн дарга болон ТУБ гарын үсэг зурж, зөрчлийн тухай тэмдэглэл, шийдвэрлэсэн үндэслэл, уг актыг үйлдсэн он, сар, өдөр, дугаарыг тусгах” гэж тус тус зааснаар ТУБ нь татварын хяналт шалгалт хийхтэй холбогдсон бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж, нөхөн татвар ногдуулах, торгууль, алданги тооцохдоо нөхөн ногдуулалтын акт бичихээр хуульчилсан.

16. Тодруулбал, ТУБ нь татварын хяналт шалгалт явуулж, зөрчил илэрсэн тохиолдолд нөхөн татвар, торгууль, алданги ногдуулахдаа гаргах шийдвэр /захиргааны акт/ нь нөхөн ногдуулалтын акт хэлбэртэй байхаар заасан учраас нөхөн ногдуулалтын актаар нөхөн татвар, торгууль, алданги ногдуулсан нь хуульд нийцнэ. 

17. Хариуцагч нараас “...зөрчилд дурдагдсан худалдан авалттай холбоотой нэр бүхий аж ахуйн нэгжүүд нь Татварын ерөнхий газрын Эрсдлийн удирдлагын газраас зөрчилтэй аж ахуйн нэгжүүдийн жагсаалтад нэрс нь орсон, мөн тус аж ахуйн нэгжид ямар нэгэн төлбөр төлсөн, шилжүүлсэн баримт, гэрээ хэлцэл байхгүй, татвар төлөгч гаргаж өгөөгүй тул зөрчилд тооцон нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэн” гэж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.Б “Би энэ компанийн үйл ажиллагааг хариуцдаг. Тухайн үед татварын байцаагч нарын шаардсан баримт надад байгаагүй, хамт бараа нийлүүлэхэд хамтран ажилласан хүнд явсан. Тэр хүн маань гадаадад явсан учраас шаардсан хугацаанд гаргаж өгч чадаагүй” гэж тус тус тайлбарлав.

18. “С” ХХК нь “Э” ТӨҮГ-тай 405,800,076.22 /нийт үнэ 368,909,120 төгрөг, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 36,890,912 төгрөг, нэмэгдсэн өртгийн албан татвартай нийт үнэ 405,800,076.22 төгрөг/ төгрөгийн бараа нийлүүлэх худалдах, худалдан авах гэрээг байгуулж байгааг нийлүүлсэн бөгөөд энэхүү худалдан авалтыг хэн аль нь үгүйсгээгүй. /1 дэх хавтаст хэргийн 8-14 дэх тал/

19. Дээрх гэрээний дагуу барааг нийлүүлэхдээ “С” ХХК нь “Х” ХХК, “Х” ХХК, “Н” ХХК, “Н” ХХК-иудаас худалдан авалт хийж, уг худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг татварын албанд төлөх албан татвараас хасч тооцон, мөн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хасагдах зардалд оруулан тооцсон болох нь хэргийн оролцогчдын тайлбар болон хавтаст хэрэгт авагдсан “С” ХХК-ийн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлан, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангуудаар тус тус тогтоогдож байна. /1 дэх хавтаст хэргийн 115-166 дахь тал/

20. ТУБ нар нь татварын хяналт шалгалт хийх үед “С” ХХК нь санхүүгийн анхан шатны баримтуудаа гаргаж өгөөгүй учраас “Х” ХХК, “Х” ХХК, “Н” ХХК, “Н” ХХК-иас бодит худалдан авалт хийгдсэн гэдэг нь санхүүгийн анхан шатны баримтаар нотлогдоогүй гэж үзэж, нөхөн ногдуулалтын актаар нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцсон нь хууль зөрчөөгүй гэж үзлээ.

21. “С” ХХК нь “Х” ХХК-иас 2019 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдөр 4074841764 дугаартай падаанаар 22,727,273.00 төгрөгийн, 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр 4075763561 дугаартай падаанаар 31,727,273.80 төгрөгийн, “Х” ХХК-иас 2019 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр 4075165012 дугаартай падаанаар 62,727,273.00 төгрөгийн, 2020 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 4081586688 падаанаар 43,636,364.00 төгрөгийн, 4081586831 падаанаар 71,818,182.00 төгрөгийн, 4081586924 падаанаар 44,545,455.00 төгрөгийн, 4081587019 падаанаар 45,454,545.00 төгрөгийн, 4081587196 падаанаар 80,000,000.00 төгрөгийн, “Н” ХХК-иас 2020 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр 4085687978 падаанаар 31,595,455.00 төгрөгийн, “Н” ХХК-иас 2020 оны 07 дугаар сарын 31-ний өдөр 4087503773 падаанаар 12,659,091.00 төгрөгийн, 4087503776 падаанаар 11,431,818.00 төгрөгийн бараа худалдан авсан гэж татварын тайлангаа татварын албанд гаргасан байх бөгөөд хэрэгт татварын тайлан, уг төлбөрүүдэд холбогдох падаануудыг ирүүлжээ. /1дэх хавтаст хэргийн 178-249, 2 дахь хавтаст хэргийн 1-37 дахь тал/

22. Мөн “Х” ХХК, “Х” ХХК, “Н” ХХК, “Н” ХХК-иуд нь “С” ХХК-д бараа борлуулсан гэж нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайландаа тусгасан болох нь Орхон аймгийн Татварын хэлтсээс нотлох баримтаар ирүүлсэн тус компаниудын нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлан, мөн “Х” ХХК-ийн ирүүлсэн  санхүүгийн тайлан, татварын тайлангуудаар нотлогддог. /2 дахь хавтаст хэргийн 58-83, 85-139 дэх тал/

23. Дээрх татвар төлөгч нар нь худалдан авалт, борлуулалтад холбогдох нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөлт, хасалтаа татварын тайлангаараа тайлагнасан боловч “С” ХХК нь бодит худалдан авалт хийгдсэн гэдгийг нотлох санхүүгийн анхан шатны баримтаа татварын хяналт шалгалтын үед ирүүлээгүй, тухайн татварын тайлангаар илгээсэн худалдан авалт нь санхүүгийн анхан шатны баримтгүй байсан нь хариуцагч, тэдгээрийн төлөөлөгч нарын тайлбар болон нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “Энэ баримтууд хяналт шалгалт хийх үед надад байгаагүй, хамтран ажилласан хүнд маань байсан” гэх тайлбараар нотлогдож байна.

24. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1-д “Энэ хуулийн зорилт нь нягтлан бодох бүртгэлийн үйл ажиллагааны зарчим, удирдлага, зохион байгуулалтын эрх зүйн үндсийг тодорхойлж, аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх, санхүүгийн тайлан гаргах, нягтлан бодох бүртгэлийн үйл ажиллагаанд хяналт тавихтай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино”  гэж заасан хуулийн зорилтоор Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагууд нягтлан бодох бүртгэлийн үйл ажиллагаандаа энэ хуулийг нэгэн адил дагаж мөрдөнө. Иймд “С” ХХК нь хуулийн этгээдийн хувьд энэ хуулийн хүрээнд санхүүгийн тайлан, түүнд холбогдох анхан шатны баримтыг бүрдүүлэх, түүнд үндэслэн нягтлан бодох бүртгэлээ хөтлөх нь зүйн хэрэг юм.

25. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1-т “Аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлээ аккруэл сууриар хөтөлнө”, 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д “Аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлийн баримт болон санхүүгийн тайланг архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тухай хууль тогтоомжид өөрөөр заагаагүй бол 10-аас доошгүй жил хадгална”, 13 дугаар зүйлийн 13.1-д “Анхан шатны баримт нь нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх, санхүүгийн тайлан, мэдээллийг үнэн, зөв гаргах үндэслэл болно”, 14.3-т “Нягтлан бодох бүртгэлийн мэдээлэл боловсруулах ажиллагааг дараах дарааллаар гүйцэтгэнэ: 14.3.1.анхан шатны баримт бүрдүүлэх” гэж тус тус заажээ.

26. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дээрх заалтуудаас дүгнэвэл аж ахуйн нэгж, байгууллага нь орлогыг орсон, зарлагыг гарсан үед нь бүртгэх, түүнд холбогдох санхүүгийн анхан шатны баримтыг бүрдүүлэх, анхан шатны баримтад үндэслэн санхүүгийн тайлан мэдээ гаргах, санхүүгийн тайланд холбогдох анхан шатны баримт болон нягтлан бодох бүртгэлийн баримтуудыг архивлан өөрт хадгалах, эрх бүхий байгууллага шаардсан үед архивлан хадгалсан баримтыг гаргаж үзүүлэх зэрэг санхүүгийн хариуцлагыг өөрөө хариуцахаар байна.

27. Тийм учраас тухайн санхүүгийн жилүүдэд холбогдох баримтыг тухай бүрд нь бүрдүүлж, аж ахуйн нэгжийн орлого, зарлагын гүйлгээг нотлох санхүүгийн анхан шатны баримтыг тухайн хуулийн этгээдийн санхүүгийн тайлан, түүнд холбогдох баримт материалд архивлан хадгалах үүргээ биелүүлээгүй, хяналт шалгалтын үед нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны баримтыг гаргаж ирүүлээгүй үйлдэлд татварын байцаагч нарыг буруутгах боломжгүй, өөрт байх ёстой баримтаа гаргаж өгөөгүйд татвар төлөгчийг уг баримтуудыг гаргаж ирүүлэх боломжит хугацаагаар хангаагүй гэж үзэх үндэслэлгүй.

28. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4-д “Албан татвар суутган төлөгч хоорондын бараа, ажил, үйлчилгээний борлуулалтыг баталгаажуулсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг үндэслэн албан татварын хасалтыг хийнэ”, 14.5-д “Албан татвар суутган төлөгч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасаж тооцохгүй” гэж зааснаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийх үндсэн баримт нь нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан байхаас гадна нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтаар давхар нотлогдсон байх хуулийн шаардлагатай.

29. Нэхэмжлэгч “С” ХХК нь “Х” ХХК-тай 2019 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдөр байгуулсан “Зээлийн гэрээ”, 400,300,000 төгрөгийн бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх “Бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх, хамтран ажиллах гэрээ”, тухайн мөнгөн дүнд холбогдох “Бэлэн мөнгөний орлогын баримт”, “Кассын орлогын баримт” зэргийг шүүхэд нотлох баримтаар гаргаж өгсөн боловч татварын хяналт шалгалт хийх үед тухайн баримтуудыг татварын албанд гаргаж өгөөгүй болох нь тогтоогдсон. /1 дэх хавтаст хэргийн 85-107 дахь тал/

30. Худалдан авагч “С” ХХК, борлуулагч “Х” ХХК-иуд нь нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайландаа маргаан бүхий худалдан авалтуудыг тайлагнаж, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг хавсаргасан боловч татварын хяналт шалгалт хийх үед “Х” ХХК-иас худалдан авсан худалдан авалтад хамаарах 400,300,000 төгрөгийн санхүүгийн анхан шатны баримтууд байгаагүй, худалдан авалтаа нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтаар нотлоогүй тул төлбөл зохих нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасалт хийж тайлан гаргасан нь төлбөл зохих татвараа үндэслэлгүйгээр бууруулсан гэж үзэх үндэслэлтэй байна. 

31. Иймд татварын хяналт шалгалт хийх үед санхүүгийн анхан шатны баримт байгаагүй зөрчилд холбогдуулан нөхөн ногдуулалтын актаар нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцсон нь хууль зөрчөөгүй, уг баримтуудыг шүүхэд ирүүлсэн гэх үндэслэлээр шүүх төлбөрийг хүчингүй болгох, төлбөрийн хэмжээг бууруулах үндэслэлгүй. Учир нь зөрчил хэзээ, хэрхэн тогтоогдсон, шийтгэл, хариуцлагын арга хэмжээг тухайн үед тооцох зарчимтай.  

32. Мөн нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.Б-аас ““Х” ХХК, “Н” ХХК, “Н” ХХК-иудаас манай компани худалдан авалт хийгээгүй, манайх “Х” ХХК-тай л худалдан авалт хийсэн” гэх тайлбар, эдгээр компаниудаас худалдан авалт хийсэн талаар санхүүгийн анхан шатны баримт байхгүй байгаа зэргээс дүгнэвэл “С” ХХК нь дээрх компаниудаас нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг хий бичүүлэн авсан гэж дүгнэсэн ТУБийн дүгнэлт зөв байна.

33. Мөн дээрх компаниудын “С” ХХК-д олгосон нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанууд нь хий бичилттэй болох нь нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хий бичилт хийдэг зөрчилтэй аж ахуйн нэгж болохыг тодорхойлсон Татварын ерөнхий газраас ирүүлсэн 2022 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдрийн 02/1580 дугаартай албан бичиг, түүнд хавсргасан мэдээллээр тогтоогдсон бөгөөд гэрч Д.Б-ийн “Энэ 3 компанитай “С” ХХК гэрээ хийгээгүй, харилцагч компаниудаас би падаан бичүүлсэн” гэх гэрчийн мэдүүлгээр давхар нотлогдож байна.  /1 дэх хавтаст хэргийн 167-174 дэх тал/

34. Иймд “Х” ХХК, “Н” ХХК, “Н” ХХК-иудаас “С” ХХК нь худалдан авалт хийгээгүй гэдэг нь дээрх нотлох баримтууд, гэрч, хэргийн оролцогч нарын тайлбараар тогтоогдож байх тул эдгээр компаниудаас хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан авч, төлбөл зохих татвараа бууруулан татварын хасалт хийсэн зөрчилд арга хэмжээ авсан ТУБ нарын шийдвэр үндэслэлтэй болжээ.

35. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006-06-29/-ийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-д “Дараахь тохиолдолд зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй: 15.1.2.албан татвар төлөгчийн баримтаар нотлогдоогүй зардал”, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2019-03-22/-ийн 13 дугаар зүйлийн 13.1-д “Дараах нөхцөлийг нэгэн зэрэг хангасан зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасаж тооцно: 13.1.3.зардал бодитой гарсан бөгөөд Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлд заасан баримт болон холбогдох бүртгэлээр баталгаажсан байх” гэж тус тус зааснаар санхүүгийн анхан шатны баримтаар нотлогдоогүй зардлыг аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй.

36. Иймд С” ХХК нь “Х” ХХК, “Х” ХХК, “Н” ХХК, “Н” ХХК-иудаас худалдан авалт хийсэн болох нь санхүүгийн анхан шатны баримтаар нотлогдоогүй тул аж ахуйн нэгжийн орлогод нөхөн татвар ногдуулж, торгууль, алданги тооцсон нь үндэслэлтэй гэж үзлээ.

37. “С” ХХК-ийн дээрх зөрчлүүд 2019 он, 2020 оны татварын жилд хамаарч байгаа учраас 2019 оны зөрчилд 2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн Татварын ерөнхий хууль, 2006 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдрийн Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль, 2017 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдрийн Зөрчлийн тухай хууль /2017-05-11 өдрийн хуулийн холбогдох заалт 2019-03-22 хүчингүй болсон/-ийн холбогдох зүйл, заалтуудыг;

2020 оны зөрчилд Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/, 2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдрийн Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн холбогдох зүйл заалтаар нөхөн татвар, алданги, торгуулийг ногдуулж, мөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн холбогдох зүйл, заалт, Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлд зааснаар татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүй хуулийг сонгон хэрэглэсэн нь хууль зөрчөөгүй.

38. Зүй нь “С” ХХК-ийн 2020 онд холбогдох зөрчилд Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийн 73 дугаар зүйлийн 73.1.1-д “73.1.Татвар төлөгчийн хуулиар тогтоосон хугацаанд төлөөгүй татварт...алданги тооцох бөгөөд тухайн татварын жилд мөрдөх алдангийн хэмжээг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн...тогтооно: 73.1.1.татвар төлөгчийн хугацаандаа төлөөгүй татварт тооцох алдангийн хэмжээг Монголбанкнаас зарласан арилжааны банкуудын зээлийн хүүгийн жилийн жигнэсэн дунджаас 20 хувиар илүү байхаар” гэж;

82 дугаар зүйлийн 82.1.1-д “81.1.Татвар төлөгч нь татвар төлөхгүй байх, төлөх татварын хэмжээг бууруулах, эсхүл татвар ногдох зүйлийг нуух зорилгоор татвар ногдуулаагүй буюу татварын ногдлыг бууруулсан бол ТУБ татварыг нөхөн төлүүлж, дараах хэмжээгээр торгоно: 82.1.1.төлбөл зохих татварын дүнг 50 хүртэл хувиар бууруулсан бол нөхөн төлөх татварын дүнгийн 30 хувиар” гэж;

84 дүгээр зүйлийн 84.1.5-д “84.1. Дараах үйлдэл, эс үйлдлийн улмаас төсөвт төлөх татварын хэмжээг бууруулсан буюу төлөөгүй бол төлбөл зохих татварыг нөхөн төлүүлж, нөхөн төлөх татварын дүнгийн 40 хувиар торгоно: 84.1.5.төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг бууруулах, эсхүл буцаан авах татварын хэмжээг нэмэгдүүлэх зорилгоор нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, төлбөрийн баримтын мэдээллийг зөрүүтэй гаргасан, эсхүл падаан, төлбөрийн баримтыг үйлдээгүй” гэж тус тус зааснаар нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцох хууль зүйн зохицуулалтай байна.

39. Харин 2019 онд холбогдох зөрчилд Зөрчлийн тухай хууль /2017-05-11 өдрийн хуулийн холбогдох заалт 2019-03-22 хүчингүй болсон/-ийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2-т “Татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийн тоо хэмжээ, үнийг нягтлан бодох бүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд багасгаж тусгасан,  эсхүл ийнхүү багасгахын тулд зардал болон бусад хасагдах зүйлийг үндэслэлгүйгээр өсгөсөн”, мөн зүйлийн 4-т “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд ...ногдуулсан татварын төлөөгүй бол татварын нөхөн төлүүлж, хүн, хуулийн этгээдийг нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно”,  Татварын ерөнхий хууль /2008-05-20/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаандаа төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна” гэж тус тус зааснаар нөхөн татвар, торгууль, алданги ногдуулахаар байна.

40. Нэхэмжлэгчээс нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, холбогдох баримтаар худалдан авалт хийсэн нь нотлогдож байгаа, мөн “Х” ХХК нь тайландаа борлуулалтаа тайлагнасан байхад нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцсон нь буруу гэж маргаснаас ТУБ нарын 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 тоот нөхөн ногдуулалтын актаар ногдуулсан нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцооллын хувьд буруу тооцсон талаар маргаагүй. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч “Алдангийн хэмжээг зөв тооцсон, маргаангүй” гэдгээ шүүх хуралдаанд тайлбарласан.  

 41. Хариуцагчаас “С” ХХК-ийн 2019, 2020 оны аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын зөрчилд нөхөн татвар, торгууль, алданги ногдуулахдаа Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлд зааснаар татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүйгээр татвар төлөгчид ашигтай, бага торгууль, алданги ногдуулах хуулийн зүйл, заалтын сонгон хэрэглэсэн гэж тайлбарласан нь үндэслэлтэй байна.

42. ТУБийн нөхөн ногдуулалтын акт, түүнд хавсаргасан татварын тооцооллоос дүгнэхэд “С” ХХК-ийн 2019 оны татварын зөрчилд нөхөн татвар 10 хувиар ногдуулж, төлбөл зохих татварын 30 хувиар торгууль, алданги 20 хувиар, 2020 оны татварын зөрчилд нөхөн татвар 10 хувиар ногдуулж, төлбөл зохих татварын 30 хувиар торгууль ногдуулжээ.

43. Мөн хариуцагчаас “2020 оны зөрчилд холбогдох алдангийн хэмжээг Татварын ерөнхий хууль /2008-05-20/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д зааснаар нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиар тооцох нь Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийн 73 дугаар зүйлийн 73.1.1-т зааснаас өндөр байсан тул аль бага алданги ногдох шинэ хуулиар тооцсон” гэж тайлбарласан нь нөхөн ногдуулалтын актын тооцооллоор нотлогдож байна. /1 дэх хавтаст хэргийн 40 дэх тал, 65-66 дахь тал/

44. Ийнхүү нөхөн татвар, торгууль, алдангийг тооцохдоо татвар төлөгчид ашигтай бага торгууль, алданги тооцох хуулийг сонгон хэрэглэсэн нь хууль хэрэглээний хувьд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулаагүй гэж үзэх үндэслэлтэй.  

45. “С” ХХК нь санхүүгийн анхан шатны баримтгүйгээр төлбөл зохих татвараа бууруулсан нь дээрх үндэслэлүүдээр тогтоогдсон тул татварыг нөхөн төлүүлэх нь Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.1-т зааснаар “Татвар зайлшгүй байх” зарчимд нийцнэ.

46. Мөн шийтгэл, хариуцлагын арга хэмжээний зорилго нь хүн, хуулийн этгээдийг зөрчил үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх, зөрчил үйлдсэн тохиолдолд хариуцлага хүлээлгэх, шударга ёсыг тогтооход орших бөгөөд хуульд заасан зөрчил тус бүрд шийтгэл оногдуулах нь шударга ёсны зарчимд нийцнэ.   

47. Иймд нэгэнт тогтоогдсон зөрчилд татварыг нөхөн төлүүлэх, торгууль алданги тооцох нь “хууль ёсны”, “гарцаагүй” шаардлага тул дээрх үндэслэлээр ТУБийн актыг хууль зөрчөөгүй гэж үзлээ. Мөн актын улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол хөндөгдөөгүй гэж үзэж, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

48. Хариуцагч талын гаргаж өгсөн “Зөрчилтэй аж ахуйн нэгжийн жагсаалт”-ыг шүүх нотлох баримтаар үнэлээгүй, хэрэгт нотолгооны ач холбогдолгүй гэж үзэв.  Учир нь тухайн маргаанд хамаарах аж ахуйн нэгжүүд болох “Х” ХХК-ийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны баримтаар давхар нотлогдоогүй, бусад 3 компанийн хувьд зөрчилтэй аж ахуйн нэгж гэдэг нь Татварын ерөнхий газраас шүүхэд ирүүлсэн мэдээллээр тогтоогдсон, мөн уг 3  компанийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан хий бичилттэй гэдэг нь хэргийн оролцогч нарын тайлбар, гэрчийн мэдүүлэг, бусад нотлох баримтуудаар хангалттай нотлогдож байгаа юм. 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14, 109 дүгээр зүйлийн 109.1-т тус тус заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 66 дугаар зүйлийн 66.1, 66.3 дахь заалтуудыг баримтлан нэхэмжлэгч “С” ХХК-ийн ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ Ч.Ц, Х.Б нарт холбогдуулан гаргасан “ТУБ-ийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 тоот нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах”-ыг хүссэн нэхэмжлэлийн шаардлагаас нөхөн ногдуулалтын актын “тэмдэглэх” хэсгийн 3-т заасан төлбөр /нөхөн татвар, торгууль, алданги/-т холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагаасаа хэсэгчилэн татгалзсаныг баталж, уг шаардлагад холбогдох захиргааны хэргийг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйл, Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.1, 12 дугаар зүйлийн 12.2, 32 дугаар зүйлийн 32.2.2, 35 дугаар зүйлийн 35.6, 35.10, 41 дүгээр зүйлийн 41.1, 41.2, 41.4, 41.10.3, 42 дугаар зүйлийн 42.1, 73 дугаар зүйлийн 73.1.1, 79 дүгээр зүйлийн 79.1, 79.4.3, 82 дугаар зүйлийн 82.1.1, 84 дүгээр зүйлийн 84.1.5, Татварын ерөнхий хууль /2008-05-20 өдрийн хуулийн 2015-12-04 өдрийн өөрчлөлт/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4, 14.5, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006-06-29/-ийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.2, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2019-03-22/-ийн 13 дугаар зүйлийн 13.1.3, Зөрчлийн тухай хууль /2017-05-11 өдрийн хуулийн холбогдох заалт 2019-03-22 хүчингүй болсон/-ийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2, мөн зүйлийн 4, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1, 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 13 дугаар зүйлийн 13.1, 14 дүгээр зүйлийн 14.3.1 дэх заалтуудыг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч “С” ХХК-ийн ОА-ийн ТХ-ийн ТУБ Ч.Ц, Х.Б нарт холбогдуулан гаргасан “ТУБийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн НА-20210000072 тоот нөхөн ногдуулалтын актын “тэмдэглэх” хэсгийн 1, 2-т заасан төлбөр /нөхөн татвар, торгууль, алданги/-т холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

3. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1-т зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 /далан мянга, хоёр зуун/ төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу нэхэмжлэгч, хариуцагч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

       ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                      П.УУГАНЦЭЦЭГ