ОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨНӨӨС

 

 

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.андалбаяр даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхид хийсэн шүүх хуралдаанаар,

 

Нэхэжлэгч: 0 тоот хаягт оршин суух  Ж.А /рд:/ын гаргасан,

 

Хариуцагч: 0 тоот хаягт байрлах М ХХК -нд холбогдох,

 

3,399,000.00 төгрөг гаргуулах болон 7,977,190.00 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэжлэлтэй иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд: Нэхэжлэгчийн итгэжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б, хариуцагчийн төлөөлөгч Б.Б, өгөөлөгч О.Ө, нарийн бичгийн дарга З.А нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэжлэгчээс тус шүүхэд гаргасан нэхэжлэлдээ болон нэхэжлэгчийн итгэжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:

 

Нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь 2017 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдөр хариуцагч М ХХК-тай түрээсийн гэрээ байгуулж, 0 тоотод орших 142.47 .кв талбай бүхий хүнсний дэлгүүрийг түрээслэн ажиллуулахаар тохиролцсон. Түрээсийн гэрээний хугацаа дуусч, цаашид ажиллахгүй болсон тул 2018 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр дэлгүүрийн үйл ажиллагааг зогсоож, объектыг түрээслүүлэгчид хүлээлгэн өгсөн.

 

Нэхэжлэгч тал түрээсийн гэрээний 4.4-т зааснаар 1,500,000.00 төгрөгийг барьцаа болгон урьдчилан өгсөн бөгөөд түрээслэх хугацаандаа яар нэгэн зөрчил, дутагдал гаргаагүй. Гэтэл хариуцагч М ХХК-ийн зүгээс түрээсийн гэрээний 5.6-д заасан үүргээ биелүүлэхгүйгээр үл бара өнөөдрийг хүртэл барьцаа өнгийг яар нэгэн шалтгаангүйгээр буцаан олгохгүй байна. Үүнээс гадна тус копани нь нэхэжлэгчээр дэлгүүрийн тахи худалдан борлуулах тусгай зөвшөөрлийг авах ажлыг хөөцөлдүүлсэн бөгөөд зөвшөөрлийг авахад нэхэжлэгч нь өөрөөсөө 250,000.00 төгрөгийг төлсөн боловч буцааж өгөөгүй, өн хариуцагч М ХХК-ийн нээгдсэн өртгийн албан татварт нэхэжлэгч Ж.Ж.Ааас яар ч үндэслэлгүйгээр 1,649,000.00 төгрөгийг төлүүлсэн байсан.

 

Түрээсийн гэрээнд дэлгүүр ажиллуулахтай холбоотой тусгай зөвшөөрлүүдийг түрээслэгч тал хариуцахаар тохиролцсон. Гэтэл энэ этээр нэхэжлэгч Ж.Ж.Аыг хохироосон байх тул хариуцагч М ХХК-нд холбогдуулан шүүхэд нэхэжлэл гаргасан. Нэхэжлэлийн шаардлагын хувьд барьцаанд өгсөн 1,500,000.00 төгрөг, тахины тусгай зөвшөөрөл авахад зарцуулсан 250,000.00 төгрөг, хариуцагчийн нэрийн өнөөс нээгдсэн өртгийн албан татварт үндэслэлгүйгээр төлсөн 1,649,000.00 төгрөг төлсөн зэрэг нийлээд 3,399,000.00 төгрөгийг нэхэжилж байна.

 

Сөрөг нэхэжлэлийн хувьд бид хүлээн зөвшөөрөхгүй. Учир нь, нэхэжлэгч нь хариуцагчид түрээсийн төлбөрт барьцаа хөрөнгийг оролцуулаад нийт 53,274,000.00 төгрөгийг төлсөн байдаг. Үүнээс хариуцагчид төлбөл зохих түрээсийн төлбөрийг хасах ю бол 1,626,000.00 төгрөгийг төлөх үүрэггүй, харин ч нэхэжлэгч нь хариуцагчид илүү төлбөр илүү төлсөн байдаг.

 

Нэхэжлэгч нь түрээсийн зүйлд хүнсний дэлгүүрийн үйл ажиллагааг эрхлэн явуулсан ба хариуцагчийн тахи болон согтууруулах ундаа худалдах тусгай зөвшөөрлийг ашигласан, гэхдээ татварыг төлнө гэж тохироогүй. Ийээс сөрөг нэхэжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож, үндсэн нэхэжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү гэв.

 

Хариуцагчийн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд өгөөлөгчийн хат гаргасан хариу тайлбартаа болон сөрөг нэхэжлэлдээ:

 

анай копани нэхэжлэгч Ж.Ж.А, бас түүний эхнэр Г.Г нарт 2017 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн 2018 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдөр хүртэл 0 тоотод байрлах хүнсний дэлгүүрийг түрээслүүлсэн. Гэтэл бид харилцан тохиролцсон байхад нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь гэрээний 3.5, 6.4 дэх заалтуудыг зөрчиж, үйл ажиллагаа эрхлэн орлого олсныхоо татваруудыг төлөөгүй байсан.

 

өн эхнэр Г.Г нь гэрээгээр ажиллаж байсан барилгын копанийн өнөөс анай копани руу 10,000,000.00 төгрөгийн нээгдсэн өртгийн албан татварыг шивсэн байсан нь 2018 онд эдийн засагтай тэцэх цагдаагийн газарт баригдаж шийтгүүлж байсан.

 

Бид, нэхэжлэгчийн нэхэжилж байгаа тахины тусгай зөвшөөрөл авахад зарцуулсан гэх 250,000.00 төгрөг, өн нээгдсэн өртгийн албан татварт үндэслэлгүйгээр төлсөн гэх 1,649,000.00 төгрөгийг түрээсийн төлбөрт суутгасан, харин барьцаа гэж нэхэжилж байгаа 1,500,000.00 төгрөгийг нэхэжлэгчээс авах татварын авлагаас хасаж тооцуулах хүсэлтэй байна.

Учир нь, нэхэжлэгч нь анай копанийн нэрээр үйл ажиллагаа явуулаад аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварт 2017 онд 1,068,880.00 төгрөг, 2018 онд 1,679,528.00 төгрөг, нийслэл хотын албан татварт 2017 онд 250,250.00 төгрөг, 2018 онд 176,128.00 төгрөг, нээгдсэн өртгийн албан татварт 1,676,402.00 төгрөг, нийт 4,851,190.00 төгрөгийг төлөхгүй өртэй үлдээсэн.

 

Хэдийгээр дансны хуулгаар 250,000.00 төгрөгийг тахи зөвшөөрөл гэж шилжүүлсэн байгаа боловч түрээсийн төлбөрт суутгасан ба нэхэжлэгч нь 1,649,000.00 төгрөгийг түрээсийн төлбөрт төлсөн тул үндэслэлгүйгээр нээгдсэн өртгийн албан татварт үндэслэлгүйгээр төлсөн гэсэн тайлбарыг хүлээн зөвшөөрөхгүй.

 

Түүнчлэн түрээсийн төлбөрт 3,126,000.00 төгрөг дутуу төлсөн тул нийт 7,977,190.00 төгрөгийг нэхэжлэгчээс буцаан нэхэжилсэн. Гэвч сөрөг нэхэжлэлийг гаргахаас өнө нэхэжлэгч нь 1,500,000.00 төгрөгийг төлсөн байсан тул 6,477,190,00.00 төгрөгийг нэхэжилж, нэхэжлэлийн шаардлагаа 1,500,000.00 төгрөгөөр багасгаж байна. Түрээсийн гэрээний 4 дүгээр зүйлийн 4.5-д Түрээсээс гадна хэрэглэсэн ус, хог, цахилгааны төлбөрийг тоолуурын заалтыг үндэслэн, үйл ажиллагаа явуулсны татварыг татварын тайланг үндэслэн түрээслэгч тал төлнө гэж заасан. Тийээс нэхэжлэгч тал 4,851,190.00 төгрөгийн татварыг хариуцагчид заавал төлөх ёстой.

 

Учир нь, нэхэжлэгчийн олсон орлогоос хариуцагч татвар төлөх өрөнд орсон, Баянзүрх дүүргийн Татварын албанаас ирүүлсэн татварын тайлангаар 4,851,190.00 төгрөгийн татварыг төлөх ёстой болох нь тогтоогддог, хариуцагч нь орлого олоогүй байж ий хэжээний татварыг нэхэжлэгчийн өнөөс төлөх үндэслэлгүй ю.

 

Нэхэжлэгч нь хариуцагчид түрээсийн төлбөрт өнгөрсөн хугацаанд 53,274,000.00 төгрөгийг төлсөн нь үнэн, гэвч үүнээс барьцаа 1,500,000.00 төгрөгийг заавал урьдчилан байршуулах ёстой ба бусад төлбөрийг түрээсийн төлбөрт тооцсон ч 1,626,000.00 төгрөг дутуу төлөгдсөн. Бид, нэхэжлэгчээс барьцаа гэж хүлээн авсан 1,500,000.00 төгрөгийг буцаан төлөхөд татгалзахгүй, харин 250,000.00 төгрөг, нээгдсэн өртгийн албан татварт үндэслэлгүйгээр төлсөн гэх 1,649,000.00 төгрөгийг түрээсийн төлбөрт суутгасан ба татварын өр 4,851,190.00 төгрөгийг гаргуулаар байна.

 

Ийд, нэхэжлэгч Ж.Ж.Ат 1,500,000.00 төгрөгийг өгөх хариу тайлбараа дэжээд сөрөг нэхэжлэлийн шаардлагын хувьд дутуу төлсөн түрээсийн төлбөрт 1,626,000.00 төгрөг, татварын төлөх дүн 4,851,190.00 төгрөг, нийт 6,477,190,00.00 төгрөгийг нэхэжилж байна гэв.

 

Шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн болон хэрэгт авагдсан бичгийн баритуудыг шинжлэн судлаад

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

Нэхэжлэгч Ж.Ж.Ааас хариуцагч М ХХК-нд холбогдуулан 3,399,000.00 төгрөг гаргуулах тухай нэхэжлэл гаргасан ба энэ хэрэгт шүүхээс 2021 оны 04 дүгээр сарын 09-ний өдөр иргэний хэрэг үүсгэж, хариуцагчид нэхэжлэлийн хувийг гардуулж, талуудад хуульд заасан эрх, үүргийг тайлбарлаж, танилцуулсан байна.

 

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад хариуцагчаас нэхэжлэгчид холбогдуулан 7,977,190.00 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэжлэл гаргасан ба хариуцагч нь нэхэжлэгчийг сөрөг нэхэжлэлийг гаргахаас өнө 1,500,000.00 төгрөгийг төлсөн байсан гэсэн үндэслэлээр 6,477,190,00.00 төгрөгийг нэхэжилж, нэхэжлэлийн шаардлагаасаа 1,500,000.00 төгрөгөөс татгалзсан.

 

Нэхэжлэгч нь хариуцагчаас түрээсийн гэрээний барьцаанд 1,500,000.00 төгрөгийг өгсөн, тахины тусгай зөвшөөрлийг авахад 250,000.00 төгрөгийг зарцуулсан, өн тус копанийн өнөөс нээгдсэн өртгийн албан татварт 1,649,000.00 төгрөгийг төлсөн гэсэн үндэслэлээр нэхэжилсэн бол, харин хариуцагч нь нэхэжлэгчээс дутуу төлсөн түрээсийн төлбөрт 1,626,000.00 төгрөг, копанийн нэр дээр үйл ажиллагаа явуулснаас аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварт 2,748,409.00 төгрөг, нийслэл хотын татварт 426,379.00 төгрөг, нээгдсэн өртгийн албан татварт 1,676,403.00 төгрөг, нийт 4,851,190.00 төгрөгийг төлөх өртэй үлдээсэн гэсэн үндэслэлээр сөрөг нэхэжлэл гаргажээ.

 

Зохигчдын шүүхэд гаргасан нэхэжлэлийн шаардлага, үндэслэлээс үзвэл Иргэний хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.4.3-д зааснаар гэрээгээр хүлээсэн үүргийг гүйцэтгүүлэхийг хүсчээ. Гэвч шүүх, хэрэгт авагдсан болоод шүүх хуралдаанаар хэлэлцсэн нотлох барит, зохигчдын тайлбарыг тус тус үндэслэн үндсэн болон сөрөг нэхэжлэлийн зари шаардлагыг хангаж, үлдсэн хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

 

1.            Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлсэн баритаар нэхэжлэгч Ж.Ж.А 2017 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдөр хариуцагч М ХХК-тай түрээсийн гэрээ байгуулж, 0 тоот хаягт байрлах 142.47 .кв талбайтай үйлчилгээний зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгийг аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулах зорилгоор түрээслэхээр харилцан тохиролцсон байна /х.х-ийн 65-67 хуудас/.

 

Тодруулбал, нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь хариуцагч М ХХК-ийн хувьцаа эзэшигч бөгөөд гүйцэтгэх захирал Б.Бын өчлөлийн дээрх үл хөдлөх хөрөнгийг хүнсний дэлгүүрийн үйл ажиллагаа эрхлэн явуулахаар сарын 3,000,000.00 төгрөгийн төлбөртэйгөөр түрээслэхээр тус копанитай түрээсийн гэрээ байгуулжээ /х.х-ийн 139 хуудас/.

 

Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1-д Түрээсийн гэрээгээр түрээслүүлэгч нь түрээслэгчийн эзэшил, ашиглалтад аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулах болон дүрэд заасан зорилгоо биелүүлэхэд нь зориулж тодорхой хөрөнгө шилжүүлэх, түрээслэгч нь гэрээгээр тохирсон түрээсийн төлбөрийг төлөх үүргийг тус тус хүлээнэ гэж, өн 318.3-т Хуульд өөрөөр заагаагүй бол түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулах бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлнэ гэж, түүнчлэн 318.4-т Энэ хуулийн 318.3-т заасан шаардлагыг хангаагүй гэрээ хүчин төгөлдөр бус байна гэж тус тус заасан.

 

Тайлбарлавал, хуульд өөрөөр заагаагүй бол эд хөрөнгийн төрлөөс үл хааарч түрээсийн гэрээг заавал бичгээр байгуулах ёстой бөгөөд энэ нь тус хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.2-т Энгийн хэлбэртэй бичгийн хэлцэл нь хүсэл зоригоо илэрхийлэгч этгээд гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэж зааснаар хүчин төгөлдөр болох учиртай.

 

Гэвч үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэхтэй холбоотой талуудын хүсэл зоригийн илэрхийллийг бичгийн хэлбэрт тусгаж, тэдгээр хүүүс гарын үсэг зурснаар гэрээг хүчин төгөлдөр болсон гэж үзэхгүй ба зайлшгүй улсын бүртгэлд бүртгүүлэхийг хуулиар шаардсан байна. Энэ талаар уг хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.1-д Хэлцлийг хуульд заасан хэлбэрээр, хуульд заагаагүй бол талууд хэлэлцэн тохиролцож ааар буюу бичгээр хийнэ гэж заажээ.

 

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас ирүүлсэн баритаар зохигчид 2017 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдөр байгуулсан гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй байна. Зүй нь, талууд Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-д Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн эрхийг түрээслэгч, түрээслүүлэгчийн аль нэг талын гаргасан эдүүлгийг үндэслэн энэ хуулийн 15 дугаар зүйлд заасан журын дагуу бүртгэнэ гэж зааснаар тухайн гэрээг бүртгүүлэх ёстой байсан.

 

Нэгэнт зохигчид түрээсийн гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй байх тул Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.4-т зааснаар тухайн гэрээг хүчин төгөлдөр бус гэж үзэх үндэслэлтэй. Тодруулбал, энэ хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1-д Дараах хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байна гээд 56.1.8-д хуулиар тогтоосон хэлбэрийг зөрчсөн, .................................. гэж зааснаар зохигчид түрээсийг гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлэх тухай хуулиар тогтоосон хэлбэрийг зөрчсөн тул анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус ажээ.

 

Ийд, дээр дурдсан үндэслэлээр талуудын байгуулсан түрээсийн гэрээ нь хүчин төгөлдөр бус тул нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь хариуцагч М ХХК-нд холбогдуулан Иргэний хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.4.3-д хүлээсэн үүргийг гүйцэтгүүлэх тухай шаардлагыг гэрээний дагуу гаргах эрхгүй.

 

Өөрөөр хэлбэл, зохигчдын хооронд тус хуулийн 186 дугаар зүйлийн 186.1-д Хууль буюу гэрээгээр үүрэг гүйцэтгэгч нь яар нэгэн үйлдэл хийх, эсхүл тодорхой үйлдэл хийхээс татгалзах үүргийг үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн өнө хүлээх бөгөөд үүрэг гүйцэтгүүлэгч нь түүнээс уг үүргээ гүйцэтгэхийг шаардах эрхтэй гэж зааснаар түрээсийн гэрээний эрх, үүрэг үүсээгүй тул нэхэжлэгчид хариуцагчаас нэхэжлэлд дурдсан 3,399,000.00 төгрөгийг энэхүү гэрээг үндэслэн нэхэжлэх эрх байхгүй.

 

2.            Талуудын шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар, өн хэрэгт авагдсан баритаар М ХХК нь тахи худалдах болон согтууруулах ундаа худалдах тусгай зөвшөөрлийг эрх бүхий этгээдээс авсан байна. Ингээд зохигчид 142.47 .кв талбайтай үл хөдлөх хөрөнгийг хүнсний дэлгүүрийн зориулалтаар түрээслэхдээ нэхэжлэгч нь хариуцагч копанийн тусгай зөвшөөрлүүдийг ашиглахаар тохирсон байна /х.х-ийн 141-150 хуудас/.

 

Энэ талаар түрээсийн гэрээний 4 дүгээр зүйлийн 4.5-д Түрээсээс гадна хэрэглэсэн ус, хог, цахилгааны төлбөрийг тоолуурын заалтыг үндэслэн, үйл ажиллагаа явуулсны татварыг татварын тайланг үндэслэн түрээслэг тал төлнө гэж заасан бөгөөд зохигчид шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа уг үйл баритын талаар аргаагүй.

 

Ийд, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.4-т Нэг талын гаргасан тайлбарыг эсрэг тал эсэргүүцээгүй, эсхүл хуулиар тогтоосон хугацаанд тайлбар өгөөгүй бол тайлбарыг хүлээн зөвшөөрсөнд тооцно гэж зааснаар талуудын байгуулсан түрээсийн гэрээний зүйлд 142.47 .кв талбайтай үл хөдлөх хөрөнгөөс гадна хариуцагч копанийн төрийн эрх бүхий байгууллагаас олгосон тахи худалдах болон согтууруулах ундаа худалдах тусгай зөвшөөрөл өн адил хааарч байна.

 

Гэвч Аж ахуй нэгжийн тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.3-т Тусгай зөвшөөрлийг хуульд зааснаас бусад тохиолдолд бусдад худалдах, бэлэглэх, барьцаалах зэргээр шилжүүлж үл болно гэж заажээ. Тодруулбал, Иргэний хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.8-д Хуулийн этгээд хуульд заасан зари үйл ажиллагааг эрх бүхий байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр эрхэлнэ ............ гэж, 189 дүгээр зүйлийн 189.2-т Нийгэ, хувь хүний ашиг сонирхлыг хагаалах зорилгоор зари төрлийн гэрээг гагцхүү төрийн эрх бүхий байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр байгуулж болно гэж тус тус заасны дагуу хариуцагч М ХХК нь тахи худалдах, согтууруулах ундааг худалдах үйл ажиллагааг гагцхүү өөрт нь олгосон тусгай зөвшөөрлийг үндэслэн явуулах учиртай.

 

Гэтэл хариуцагч нь тахи худалдах болон согтууруулах ундаа худалдах тусгай зөвшөөрлийг нэхэжлэгчид түрээсээр ашиглуулахаар тохирсон нь хууль зөрчсөн үйлдэл болсон байна. Өөрөөр хэлбэл, тусгай зөвшөөрлийг зөвхөн тодорхой шалгуур, болзлыг хангасан этгээдэд бусад этгээдэд шилжүүлэх нөхцөлгүйгээр олгодог бөгөөд ийнхүү шилжүүлсэн тохиолдолд үүнд тавих хяналт, шалгуур үзүүлэлт зэргийн учир утга алдагдаж, улаар хяналт тавих боложгүй болдог байна.

 

Энэ талаар Архидан согтуурахтай тэцэх тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.4-т Согтууруулах ундааны үйлдвэрлэл эрхлэх зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгж уул зөвшөөрлийг бусдад шилжүүлэх, үйлдвэрийн байршлыг өөрчлөхийг хориглоно гэж, өн 6 дугаар зүйлийн 6.3-т Согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчлэх зөвшөөрлийг бусдад шилжүүлэх, өн зөвшөөрөл олгосон эрх бүхий байгууллагад урьдчилан эдэгдэлгүйгээр худалдаа, үйлчилгээ явуулах байршлаа өөрчлөхийг хориглоно гэж тус тус заажээ.

 

Тийээс зохигчид тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлэн ашиглуулахаар тохиролцсон байх тул Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1-д Дараах хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байна гээд 56.1.1-д хууль зөрчсөн буюу нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зан суртахууны хэ хэжээнд харшилсан хэлцэл гэж тус тус зааснаар түрээсийг гэрээний тохиролцоог хууль зөрчсөн гэсэн үндэслэлээр анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус гэж үзэх учраас хариуцагч М ХХК нь нэхэжлэгч Ж.Ж.Ат холбогдуулан уг хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.4.3-д хүлээсэн үүргийг гүйцэтгүүлэх тухай шаардлагыг тус гэрээний дагуу гаргах эрхгүй байна.

 

3.            Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.4-т Сонирхогч этгээд хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн үр дагаврыг арилгуулахаар шаардаж болно гэж, өн 56.5-д Энэ хуулийн 56.1-д заасан хэлцэл хийсэн талууд нь уг хэлцлээр шилжүүлсэн бүх зүйлээ харилцан буцааж өгөх, боложгүй бол үнийг төлөх үүрэгтэй гэж тус тус заажээ.

 

Тайлбарлавал, талуудын байгуулсан түрээсийн гэрээ анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус тул тэдгээрт гэрээний дагуу авсан болон өгсөн зүйлийг үлдээх хууль зүйн үндэслэл байхгүй болдог учир тухайн зүйлийг харилцан буцаах үүрэг үүсдэг байна.

 

Энэ талаар тус хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1-д Бусдын өнө хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэхээр хэн нэгэн этгээдэд хөрөнгө шилжүүлсэн этгээд уг зүйлийг олж авсан этгээдээс дээрх хөрөнгөө дараах тохиолдолд буцаан шаардах эрхтэй гээд 492.1.1-д хөрөнгө олж авсан этгээд болон үүрэг гүйцэтгэгч этгээдийн хооронд үүрэг үүсээгүй, эсхүл үүрэг нь хожи дуусгавар болсон буюу хүчин төгөлдөр бус болсон гэж, түүнчлэн 493 дугаар зүйлийн 493.1-д Буцаан шаардах шаардлагад өөр этгээдэд шилжүүлсэн хөрөнгө, түүнээс олсон орлого, үр ши, түүнчлэн тухайн хөрөнгийг эвдсэн, устгасан, гэтээсэн буюу хураалгасан бол нөхөн төлбөрт авах бүх зүйл хааарна гэж тус тус тодорхой зохицуулсан байна.

 

Гэхдээ гэрээ хүчин төгөлдөр бус байснаас улбаалан гэрээний талууд авсан, өгсөн зүйлийг харилцан буцаахад аль нэг тал үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжиж үлдэх ёсгүй ю. Үүнээс үзвэл нэхэжлэгч Ж.Ж.А болон хариуцагч М ХХК нарын байгуулсан түрээсийн гэрээ хүчин төгөлдөр бус боловч зохигчид уг гэрээний дагуу бие, биедээ хөрөнгө шилжүүлсэн, өн аль нэг тал шилжүүлсэн хөрөнгийг ашигласан, тодорхой зардал гаргасан бол түүнийг буцаан шаардах эрхийг хуулиар ийнхүү олгожээ.

 

Зохигчдын шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар, хэрэгт авагдсан баритаар нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь түрээсийн зүйл болох үл хөдлөх хөрөнгийг 2017 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрөөс 2018 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр хүртэлх хугацаанд ашигласнаас гадна хүнсний дэлгүүрийн үйл ажиллагааг хариуцагч М ХХК-ийн нэрээр явуулж, орлого олсон байна.

 

Тодруулбал, талууд энэ талаар татгалзсан тайлбар гаргаагүй ба Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсээс ирүүлсэн аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тайлан, нийслэл хотын албан татварын тайлан болон нээгдсэн өртгийн албан татварын тайлангаар тус тус хариуцагч М ХХК нь дээрх хугацаанд борлуулалт хийж байсан болох нь тогтоогдож байна /х.х-ийн 111-120, 153-206, 218-249, 2-р х.х-ийн 1, 2 хуудас/.

 

Гэвч тухайн бараа бүтээгдэхүүний борлуулалтыг хариуцагч М ХХК нь хийгээгүй бөгөөд, харин нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь хүнсний дэлгүүрийн үйл ажиллагаа явуулахдаа хариуцагч копанийн тахи худалдах болон согтууруулах ундаа худалдах тусгай зөвшөөрлийг ашиглаж, тус копанийн нэрээр борлуулалт хийжээ.

 

Үүнээс улбаалан шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлсэн хариуцагч М ХХК-ийн аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тайлан, нийслэл хотын албан татварын тайлан болон нээгдсэн өртгийн албан татварын тайлангаар тус тус хариуцагч нь аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварт 2,748,409.00 төгрөг, нийслэл хотын татварт 426,379.00 төгрөг, нээгдсэн өртгийн албан татварт 1,676,403.00 төгрөг, нийт 4,851,190.00 төгрөгийг төлөх өртэй байна.

 

4.            Зохигчид шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь хариуцагч М ХХК-нд өнгөрсөн хугацаанд түрээсийн төлбөрт нийт 53,274,000.00 төгрөгийг төлсөн талаар аргаагүй ба үүнд нэхэжлэгчийн одоо нэхэжилж байгаа барьцаа гэж шилжүүлсэн 1,500,000.00 төгрөг, тахи худалдах тусгай зөвшөөрөл авахад зарцуулсан гэх 250,000.00 төгрөг болон нээгдсэн өртгийн албан татварт төлсөн гэсэн 1,676,403.00 төгрөг, нийт 3,399,000.00 төгрөг тус тус багтжээ.

 

Гэвч эдгээр төлбөрөөс нэхэжлэгч нь 250,000.00 төгрөгийг хариуцагчид тахи худалдах тусгай зөвшөөрөл авахад өгсөн болон 1,676,403.00 төгрөгийг хариуцагчийн төлбөл зохих нээгдсэн өртгийн албан татварт төлсөн гэсэн тайлбараа баритаар нотлогдоогүй тул эдгээрийг хариуцагч нь түрээсийн төлбөрт суутгасныг буруутгах үндэслэл алга байна.

 

Ингээд нэхэжлэгч Ж.Ж.Аын хариуцагч М ХХК-нд төлбөл зохих түрээсийн төлбөрийг гэрээний дагуу байршуулах ёстой байсан барьцаа 1,500,000.00 төгрөгийг оролцуулахгүйгээр тооцвол (түрээсийн талбайг 16 сар, 21 хоног ашигласан тул 3,000,000x16сар=48,000,000 төгрөг, 2020 оны 08 дугаар сар 31 хоногтой байсан гэвэл 3,000,000.31=96,774 төгрөг, 21x96,774=2,032,254 төгрөг) 50,032,254.00 төгрөг болж байна.

 

Үүнээс нэхэжлэгчийн төлсөн 51,774,000.00 төгрөгөөс төлөх ёстой байсан 50,032,254.00 төгрөгийг (53,274,000-1,500,000=51,774,000)-ийг хасахад 1,741,746.00 төгрөгийг илүү төлсөн байх бөгөөд нэгэнт түрээсийн гэрээ хүчин төгөлдөр бус, өн нэхэжлэгч нь гэрээний зүйлийг ашиглахаа больсон байх тул барьцаа хэээн хариуцагчид өгсөн 1,500,000.00 төгрөг, түүнчлэн илүү төлсөн 1,741,746.00 төгрөг, нийт 3,241,746.00 төгрөгийг буцаан шаардах эрхтэй байна.

 

Өөрөөр хэлбэл, нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь бусдын эд хөрөнгийн хүчин төгөлдөр бус гэрээгээр ашигласан ч тийнхүү ашигласан хугацааны төлбөрийг төлөх нь шударга бөгөөд нэхэжлэгчийг тухайн хэжээгээр үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн гэж шууд дүгнэх нь учир дутагдалтай ч тэрээр ий хэжээний зардлыг гаргахыг анхнаасаа зөвшөөрсөн.

 

 

Харин Татварын ерөнхий хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.20-д "татвар төлөгч гэж татварын хууль тогтоожийн дагуу татвар төлөх үүрэг бүхий этгээд, эсхүл суутган төлөгчийг хэлнэ гэж, өн 9 дүгээр зүйлийн 9.1-д Татвар ногдох зүйлд орлого, хөрөнгө, бараа, ажил үйлчилгээ, тодорхой эрх, газар, түүний хэвлий, байгалийн баялаг, ашигт алталын нөөц, агаарын, хөрсний, усны бохирдол зэрэг зүйл хааарна гэж тус тус зааснаар үйл ажиллагаа явуулж орлого олсон этгээд нь хуульд заасан татварыг төлөх үүрэгтэй.

 

Гэтэл хариуцагч М ХХК нь 2017 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрөөс 2018 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр хүртэлх хугацаанд борлуулалт хийгээгүй, нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь өөрийн ашиг тусын тулд дээрх үйл ажиллагааг хариуцагч копанийн нэрээр явуулснаас хариуцагч нь татварын тайлангаар 4,851,190.00 төгрөгийг төлөх өртэй үлджээ.

 

Өөрөөр хэлбэл, Татварын ерөнхий хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1-д Татвар төлөгч холбогдох татварын хуулиар төлбөл зохих татварын ногдлоо өөрөө тодорхойлж, хуулиар тогтоосон хугацаанд төсөвт төлнө гэж зааснаар хариуцагч М ХХК нь 4,851,190.00 төгрөгийг холбогдох татварын албанд заавал төлөх ба өн хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.5-т Татвар төлөгч энэ хуулийн 30.4-т заасан шаардлагыг хүлээн авснаас хойш ажлын 3 өдөрт багтаан шаардлагад заасан зөрүүг арилгаж, залруулсан тайланг тушаах үүрэгтэй бөгөөд татварын алба тайланг хүлээн авна гэж, 29.7-д Цахи хэлбэрээр татварын албанд илгээсэн татварын тайланг цахи гарын үсгээр баталгаажуулсан байх бөгөөд баталгаажуулаагүй тохиолдолд цаасан хэлбэрээр тушаана гэж тус тус заасны дагуу эдгээр татварын тайланд залруулга хийгдээгүй, түүнчлэн хэрэгт авагдсан баритаар харъяа татварын албанаас 4,851,190.00 төгрөгийн татварыг баталгаажуулсан байна /1-р х.х-ийн 111 хуудас/.

 

Энэ тохиолдолд нэхэжлэгч Ж.Ж.А нь хариуцагч М ХХК-ийн зардлаар хөрөнгөжиж хоцрох ёсгүй. Өөрөөр хэлбэл, Татварын ерөнхий хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.2-т зааснаар холбогдох татварын албанд цахиаар хүргүүлсэн аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тайлан, нийслэл хотын албан татварын тайлан болон нээгдсэн өртгийн албан татварын тайлангаар тодорхойлсон 4,851,190.00 төгрөгийг хариуцагч М ХХК нь заавал төлөх үүрэг хүлээх бөгөөд тийнхүү орлого олоогүй байж нэхэжлэгчийн олсон орлогод ногдох татварыг төлөх нь шударга бус, нэхэжлэгч нь хариуцагчийн зардлаар хөрөнгөжиж (хэн ч бусдын зардлаар хөрөнгөжих ёсгүй) байна.

 

Ийд, шүүхээс дээр дурдсаныг тус тус нэгтгэн дүгнээд хариуцагчаас 3,241,746.00 төгрөгийг гаргуулж нэхэжлэгчид олгож, үндсэн нэхэжлэлээс 157,254.00 төгрөгт холбогдох хэсэг, нэхэжлэгчээс 4,851,190.00 төгрөгийг гаргуулж хариуцагчид олгож, сөрөг нэхэжлэлийн шаардлагаас 1,626,000.00 төгрөгт холбогдох хэсгийг тус тус хэрэгсэхгүй болгохоор шийдвэрлэв.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг тус тус удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

 

1.            Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-д заасныг үндэслэн хариуцагч М ХХК-иас 3,241,746.00 төгрөгийг гаргуулж нэхэжлэгч Ж.Ж.Ат олгож, үндсэн нэхэжлэлийн шаардлагаас 157,254.00 төгрөгт холбогдох хэсэг, нэхэжлэгч Ж.Ж.Ааас 4,851,190.00 төгрөгийг гаргуулж хариуцагч М ХХК-нд олгож, сөрөг нэхэжлэлийн шаардлагаас 1,626,000.00 төгрөгт холбогдох хэсгийг тус тус хэрэгсэхгүй болгосугай.

 

2.            Улсын тэдэгтийн хураажийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1-д тус тус зааснаар нэхэжлэгчийн улсын тэдэгтийн хураажид төлсөн 69,350.00 төгрөг, хариуцагчийн улсын тэдэгтийн хураажид төлсөн 142,585.00 төгрөгийг тус тус улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 66,818.00 төгрөгийг гаргуулж нэхэжлэгчид олгож, нэхэжлэгчээс 92,569.00 төгрөгийг гаргуулж хариуцагчид олгосугай.

 

3.            Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах жураар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд годол гаргах эрхтэй бөгөөд өн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах жураар годол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ Б.АНДАЛБАЯР