2022 оны 05 сарын 02 өдөр

Дугаар 145/ШШ2022/00228

Өвөрхангай аймаг

 

                                            МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 УДИРТГАЛ ХЭСЭГ

            Өвөрхангай аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн  шүүгч Б.Цэрэнпүрэв даргалж, тус шүүхийн танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: Өвөрхангай аймаг, сумын 5 дугаар баг, ТИС-ын 02-02 тоотод байрлах “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******ын нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Өвөрхангай аймгийн сумын 8 дугаар багт байрлах Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******,

Хариуцагч: Өвөрхангай аймгийн сумын 5 дугаар багт байрлах Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын *******,

Хариуцагч: Улаанбаатар *******, Чингэлтэй дүүрэг, Нэгдсэн үндэсний гудамж 5 гэсэн хаягт байрлах Хөдөлмөр, ,

Хариуцагч: Улаанбаатар *******, Чингэлтэй дүүрэг, Их тойруу-1 гэсэн хаягт байрлах Барилгын -т холбогдох,

Нэхэмжлэлийн шаардлага: Нийт 360,663,132 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгч, түүний өмгөөлөгч: “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч ,

Хариуцагч, түүний төлөөлөгч: Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , Хөдөлмөр, ны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , /онлайн/, Барилгын -ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч /онлайн/, 

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга: Н.Анужин нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

            Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч ******* шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Өвөрхангай аймгийн суманд “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих тендерт “*******” ХХК шалгараад 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” 113 тоот албан бичгийн дагуу 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулан ажил эхэлсэн.

            Гэтэл ээ байгуулж байгаа тал ажил гүйцэтгэж байгаа тал эрх олгосон баримт бичгийн дагуу ажил хийхэд эрсдэлтэй зүйл гарсан. Тодруулбал ******* байгууламжийн зураг төслийн магадлал хийлгээгүй байсан.

            Барилгын нь ******* байгууламжийн зураг төслийн баримт бичгийг гаргаж магадлал хийдэг. Ингээд 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр Барилгын 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарахад “Хүний ”-ийн нийт төсвийг 2,360,663,132 төгрөг гэж тооцсон. Тендерт шалгагдсан үнийн дүн 2,000,000,000 төгрөг байхад магадлалын ерөнхий дүгнэлт буюу улсын байгууллагаас хяналт хийсэн дүгнэлтэд 2,360,663,132 төгрөг буюу 360,663,132 төгрөгийн зөрүүтэй байдал үүссэн.

                        “*******” ХХК нь “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих хугацаанд магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр гарсан зөрүүг шийдвэрлэж өгөх талаар хариуцагч нарт хандаж байсан. Гэтэл Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* болон Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас хэлэхдээ Өвөрхангай аймгийн Засаг дарга энэ асуудлыг шийднэ гээд яваад байсан. “*******” ХХК ******* байгууламжийн зураг төсөл болон магадлалын ерөнхий дүгнэлтийн дагуу өөрийн хүч бололцоо, санхүүгээр “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг ээнд заасан хугацаанд хүлээлгэн өгч 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр байнгын ашиглалтад оруулсан боловч Барилгын -ын 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр гарсан үнийн зөрүүтэй асуудлыг шийдвэрлэж өгөхгүй байсан.

            Тиймээс “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-ний дагуу хийж гүйцэтгэсэн ажлын үлдэгдэл 360,663,132 төгрөгийг гаргуулах нэхэмжлэл шүүхэд гаргасан. Харин энэ нэхэмжлэлийн үндэслэлийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр өөрчилсөн. Тодруулбал “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-г Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1-т зааснаар хууль зөрчсөн, 56.1.8-д зааснаар зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийсэн хүчин төгөлдөр бус хэлцэл болохыг тогтоолгох замаар хариуцагч нараас үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн 360,663,132 төгрөгийг гаргуулах болгон өөрчилсөн юм.

            Гэрээ хүчин төгөлдөр бус асуудлаар өмгөөлөгч тодорхой тайлбар хэлнэ. Миний хувьд эрх олгосон тендерийн ерөнхийлөн захиалагч нь Хөдөлмөр, юм. Энэ ажил Хөдөлмөр, ны сайдын багцын хүрээнд хийгдсэн бөгөөд  үр дүн нь сайдад хамааралтай сайдын эрх мэдлийн ажил байна.

            Хариуцагч нар нэхэмжлэлийн шаардлагыг зөвшөөрөөд байгаа юм шиг, нэг бол зөвшөөрөхгүй байгаа юм шиг, мөн нэхэмжлэлийн үнийн дүнг бууруулж эвлэрэх хүсэлттэй байгаагаа илэрхийлдэг. Үүний цаад агуулгыг харахаар нэхэмжлэгч тал хийх ёстой ажлаа хийсэн учраас төлбөрийг нь төлөх ёстой гэсэн утга харагдаж байна. Харин энэ төлбөрийг төсвийн ерөнхийлөн захирагч буюу эрх шилжүүлсэн Хөдөлмөр, хамгаалал төлөх нь зөв гэдэг санаа гаргаад байна.

            Энэ нь Хөдөлмөр, ны санхүүжилтээр шууд хийгдэж байгаа ажил учраас Хөдөлмөр, хяналт тавих үүрэгтэй байсан. Гэтэл энэ үүргийг хэрэгжүүлээгүйгээс зөрүү үнийн дүн гарсан.

            Яагаад Барилгын -ыг хариуцагчаар татсан гэхээр энэ байгууллагын улсын дүгнэлт гол төсөв мөн үү, үгүй юу гэдэг дээр тайлбар авахын тулд оруулж ирсэн.

            “*******” ХХК 2,000,000,000 төгрөгийн тендерт тааруулаад барилгыг дутуу гүйцэтгээд та нар *******а аваарай манайх төсвийн хүрээнд ажлаа хийж гүйцэтгэсэн гэж хэлээд сууж байх боломж байсан. Гэтэл тухайн үеийн удирдлага болох Хөдөлмөр, , Өвөрхангай аймгийн Засаг даргаас “та нар өөрсдийн зардлаар ажлаа хийчих, бид энэ төсвийн асуудлыг тай ярилцана” гэж хэлээд ажлыг явуулаад байсан. “*******” ХХК-ийн зүгээс сум орон нутаг, хүүхдүүдийн эрх ашиг, тодорхой хэмжээнд улсад хөрөнгө оруулж байгаагаа ухамсарлаж ажлаа бүрэн хийгээд хүлээлгэж өгсөн. Гэтэл хариуцагч нар яагаад энэ зөрүү төлбөрийг өнөөдрийг хүртэл шийдэхгүй компанийг хохироогоод байгаа талаар бодох асуудал. Энэ компаний ард олон ажилчид ээ тэжээж амьдарч байна. “*******” ХХК энэ ажлыг хийгээд ашиг олоогүй алдагдалд орчихсон явж байна. “*******” ХХК хийгээгүй ажлын төлбөр болон хийсвэр үнэ зохиож нэхээгүй.

            Иймд нэхэмжлэгчийн зүгээс 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр байгуулсан  “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-г хүчин төгөлдөр бус гэж үзээд Хөдөлмөр, наас 360,663,132 төгрөгийг гаргуулна гэв.

            Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Нэхэмжлэлийн шаардлагын хууль зүйн үндэслэлийн хувьд тухайн хэлцэл хууль зөрчсөн буюу Иргэний хуулийн 56.1.1, зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийгдсэн буюу Иргэний хуулийн 56.1.8-д заасан шинжийг агуулж байна. Өөрөөр хэлбэл БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-нд зааснаар ажлыг тодорхой хуваарь тогтоон явуулахаар тохирсон.

            Гэтэл бодит байдал дээр гүйцэтгэх ажлын зураг төсөл Барилгын тухай хуульд зааснаар ******* байгууламжийн зураг төсөл хийх эрх бүхий байгууллагын баталгаажуулалтыг хийгдээгүй зураг төслөөр тухайн ажлыг хийлгүүлэхээр тохирсон. Тендерийн нээлттэй сонгон шалгаруулалт зарлахдаа тендерийн хангалттай баримт бичиг бүрдүүлээгүй. Тендерийн төсвийг бодит байдал буюу эрх бүхий байгууллагын тооцоололд тулгуурлаж гаргаагүй.

            Энэ нь Хөдөлмөр, ны зарласан тендер байдаг. Төрийн худалдан авагчдын бүртгэлийн нэгдсэн сан, нээлттэй мэдээллийн сан болон хэрэгт авагдсан баримтуудаас харагдаж байгаа нь Хөдөлмөр, ХНЯ/201801016 тоот тендерийг Хөдөлмөр, сайдын тушаалаар эрх шилжүүлэх хэлбэрээр ээ байгуулсан. Өөрөөр хэлбэл энэ ажлын үндсэн захиалагч нь Хөдөлмөр, юм. Тухайн ажлыг Хөдөлмөр, шилжүүлэхдээ төсвийн бодит нөхцөл байдлыг хянаагүй. Ингээд эрх шилжүүлсэн орон нутгийн өмчийн ******* мөн Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* үнэлгээ хийсний үндсэн дээр эрх олгож ээ хийж үүний дагуу хийгдсэн ажил гүйцэтгэх ээ байна.

            Ажил гүйцэтгэх ээнд өмнө нь дурдсан Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.16-д заасан ******* байгууламжийн зураг төслийн магадлал хийх тухай ойлголт байгаа. Энэ ойлголтод ******* байгууламжийн зураг төсөл, технологи, өргөх байгууламжийн сонголт, ******* болон архитектур төлөвлөлт, үндсэн бүтэцийн бат бэхийн шийдэл ******* байгууламжийн норм, нормативын баримт бичгийн шаардлага, хэрэглэгчийн аюулгүй байдлыг хангасан эсэхэд дүгнэлт гаргах хараат бус, бие даасан мэргэжлийн үйл ажиллагааг хэлнэ гэж заасан. Өөрөөр хэлбэл 2017 онд “Мөнх хос шилтгээн” ХХК-иар зураг төсөл хийлгэсэн байдал нь өөрөө дангаараа тухай хуульд заасан шаардлагыг хангаж байгаа юу, үгүй юу гэдгийг дүгнэх хангалттай нотлох баримт болохгүй гэдгийг Хөдөлмөр, дүгнэх шаардлагатай байсан. Эдгээр хуулийн шаардлагыг зөрчсөнөөс болоод бодит байдал дээр зураг төслийн магадлал гарсантай холбоотой төсвийн тооцоо нэхэмжлэлийн үнийн дүнгийн хэмжээгээр буюу зөрүүтэй гарч ирсэн байдаг.

            Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4 дэх хэсэгт зааснаар зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй тохиолдолд ажлын зөвшөөрөл олгохыг хориглосон. Хориглосон заалтын хувьд хууль зөрчсөн хэлцэл хийгдсэн. Учир нь тухайн ажлын зөвшөөрөл олгогдсон огнооны дараа ******* зураг төслийн магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарсан байдаг. Энэ нь өөрөө зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийгдсэн хууль зөрчсөн хэлцлийн аль аль шинжийг агуулж байна. Хууль зөрчсөн хэлцлийн онцлог бол шаардах эрхийн хувьд Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дахь хэсэгт зааснаар хэлцлийн дагуу өгсөн авснаа буцааж шаардах эрх үүссэн. Тиймээс Хөдөлмөр, Иргэний хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1 дэх хэсэгт заасан үүргээ биелүүлэхээс зайлсхийсэн гэж үзэж байна.

            Иймд учраас хариуцагч талаас өгч байгаа тайлбар нь нотлох баримтаар нотлогдохгүй хууль зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байгаа учраас зөрүү төлбөрийг Хөдөлмөр наас гаргуулна гэв.

            Хариуцагч Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газар шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: 2,000,000,000 төгрөгөөр ээ байгуулах эрх олгосон албан тоотын дагуу ээ байгуулсан. Гүйцэтгэгчийг шалгаруулах тендерийн хорооны хурлын тэмдэглэлтэй танилцахад ажлын тоо хэмжээ дутуу тусгагдсан талаар мөн нэмэлт хөрөнгө шаардагдах талаар тэмдэглэл байдаггүй.

            Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.2-т зааснаар энэ хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.4 дэх хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд ээний үнийг нэмэгдүүлэн өөрчлөхийг хориглосон. Хуулийн энэ заалтад нэхэмжлэлийн шаардлага нийцэхгүй байна.

            “*******” ХХК-иас ирүүлсэн хүсэлтийг үндэслэн “Хүний ”-ийн ******* байгууламжид 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр комисс ажиллуулж ашиглалтад оруулсан ба хүйтний улирал эхэлсэн байсан тул тохижилтын ажлыг дулааны улиралд гүйцэтгүүлэхээр тохиролцсон боловч өнөөдрийг хүртэл зарим ажлууд хийгдээгүй байна.

            Нэмэлт ажлын ээ байгуулахад тухайн нэмэлтээр хийгдэх ажилд төсөв гаргаж магадлалаар оруулж баталгаажуулан дүгнэлт гарсан байх ёстой. Ийм дүгнэлт гаргаагүй байна.

            Иймд “*******” ХХК-ийн гаргасан нэхэмжлэл үндэслэлгүй гэж үзэж байна гэжээ.

            Хариуцагч Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Манайх “*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагын дагуу 201,671,900 төгрөгийг өгч болох юм байна гэж тооцоолол гаргасан. Тийм учраас тооцоолол хийсэн дүнгээр нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангахаас илүү төлбөр төлөх боломжгүй гэж үзэж байна. Харин нэхэмжлэгчид энэ нэхэмжилж байгаа төлбөрийг хариуцагч Хөдөлмөр, наас гаргах нь зүйтэй гэв.

            Хариуцагч Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн тендерийн гүйцэтгэгчийг сонгох тухай А/174 тоот захирамжаар “*******” ХХК-иар 2,000,000,000 төгрөгөөр гүйцэтгүүлэхийг зөвшөөрч ээ байгуулан ажлын явцад хяналт тавьж ээнд заасан хугацаанд хүлээн авахыг Өвөрхангай аймгийн Газрын *******, *******, ******* ******* газарт даалгасан.

            Уг захирамжийн дагуу Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 113 тоот “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” албан бичгийн дагуу 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот ээг Өвөрхангай аймгийн Газрын *******, *******, ******* ******* газартай Өвөрхангай аймгийн суманд баригдах “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн ажлыг 2,000,000,000 төгрөгийн хэмжээнд багтаан гүйцэтгүүлэхээр ээ байгуулсан.

            “*******” ХХК-иас 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн 510/2018 дугаар албан бичгээр аймгийн Засаг даргад тендер зарлагдсан тоо хэмжээнээс зөрүүтэй байгаа тул зөрүүтэй байгаа ажлын төсвийг шийдэж өгнө үү гэсэн албан бичгийг ирүүлсэн.

            Тендер зарлагдсан тоо хэмжээнээс зөрүүтэй эсэхэд хяналт тавьж байгаа Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газраас тодруулахад үндэслэлгүй болохыг мэдэгдсэн.

            Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдсэн ажлуудын нэмэлт санхүүжилт нь Улсын төсвийн тухай хуульд тусгагдаж батлагдсанаар хэрэгждэг тул “*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

            Хариуцагч Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартай ижил байр суурьтай байна гэв.

            Хариуцагч Хөдөлмөр, ны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , нар шүүхэд гаргасан хариу тайлбар болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай хуулийн 2 дугаар хавсралтаар баталсан “Монгол Улсын төсвийн хөрөнгөөр 2018 онд санхүүжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээ, ******* байгууламжийн жагсаалт”-д Хөдөлмөр, сайдын багцад “Хүний хөгжпийн ”-ийн ******* төсөл, арга хэмжээ 2,000,000,000 төгрөгөөр батлагдсан.

            Улмаар Өвөрхангай аймгийн суманд баригдсан “Хүний хөгжпийн ”-ийн ******* байгууламжид тус аймгийн Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 113 тоот “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” мэдэгдлийг үндэслэн 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдрийн БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулсан байна. Хөдөлмөр, нь уг ******* байгууламжийн ажлын худалдан авах ажиллагаа, ээ байгуулах, гүйцэтгэлийг санхүүжүүлэх үйл ажиллагаанд оролцоогүй, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* бүрэн хариуцсан болно. Мөн 2018 онд батлагдсан санхүүжилт нийт 1.999.999.993 төгрөгийг “*******” ХХК-д бүрэн шилжүүлсэн. Түүнчлэн Хөдөлмөр, нь нэхэмжлэлд дурдсан 360,663,132 төгрөгтэй холбоотой ямар нэгэн үүрэг хүлээгээгүй болно.

            Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Учир нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1, 56.1.8-д зааснаар хэлцэл хүчин төгөлдөр бусад тооцуулах нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан. Мөн үүний үр дагавар болох үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих хохирлыг манай наас нэхэмжилж байгаа гэж ойлгосон. Тэгэхээр Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1, 56.1.8-д заасан хэлцэл бол манайхтай хамааралгүй. Өмнө нь дурдсан 2018 оны холбогдох ээг манайхтай байгуулаагүй байна. Тендер зарлагдаж холбогдох үнийг гаргаж ээ хэлэлцээр хийсэн. Өөрөөр хэлбэл үүнийг энд хариуцагчаар оролцож байгаа байгууллагатай байгуулсан бөгөөд манайх энэ ээтэй холбоогүй. Яам үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн зүйл байхгүй. Яам тэр ******* байгууламжийг ашиглаад, хэрэглээд захиран зарцуулсан зүйл огт байхгүй.

            Бид нар ээнд оролцоогүй, ажлын гүйцэтгэлд хяналт тавиагүй, тендер зохион байгуулаагүй хуулиараа оролцох боломжгүй байхад илүү ажлын төлбөрийг наас нэхэмжлэх нь зохимжгүй зүйл юм. Энэ ээнд хариуцагчаар оролцвол зохих этгээдүүд шүүх хуралд оролцож байгаа бөгөөд эдгээр этгээдүүд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч байна гэж ойлгосон. Яам тэр төлбөрийг гаргаж өгөх боломж байхгүй. Яам бол бие даасан этгээд учраас шүүх хуралд оролцоод явж байна. Нөхцөл байдлыг ойлгож байна. Гэхдээ наас тухайн үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэдэг төлбөрийг нэхэмжлэх ямар ч боломж байхгүй гэдгийг хэлмээр байна гэв.

            Хариуцагч Барилгын -ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд гаргасан хариу тайлбар болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Барилгын нь “Хүний ”-ийн ажлын зураг төсөлд магадлал хийх ажлыг зохион байгуулж, 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлт гаргасан.

            Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.3 дахь хэсэгт “Хариуцагч гэж нэхэмжлэгчийн эрх, эрх чөлөө, хуулиар хамгаалагдсан ашиг сонирхолд хохирол учруулсан буюу үүргээ биелүүлээгүй, эсхүл зохих ёсоор биелүүлээгүй гэж нэхэмжлэлд дурдсан этгээдийг хэлнэ.” гэж заасан.

            Тэгэхээр нэхэмжлэлийн шаардлагад дурдсан төлбөрийн дүнг ямар үндэслэлээр Барилгын -аас нэхэмжлээд байгаа нь тодорхойгүй. Ер нь тайлбаруудаас харахаар магадлалын ерөнхий дүгнэлттэй холбогдуулан хариуцагчаар татсан гэж харагдаж байна.

            Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.5-д заасан ******* байгууламжийн төсөлд магадлал хийхээр хуульчилсан. Магадлалыг Барилгын тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1.10, 39 дүгээр зүйлд заасны дагуу сонгон шалгаруулалтаар эрх олгогдсон иргэн, хуулийн этгээд Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6-д зааснаар хараат бус, бие даасан мэргэжлийн дүгнэлтийг гаргаж, энэ дүгнэлтийнхээ хариуцлагыг өөрөө хүлээж ажилладаг.

            Харин Барилгын нь Барилгын тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1.4, Засгийн ******* 2018 оны “Төрийн зарим чиг үүргийг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх тухай” 51 тоот тогтоолыг үндэслэн ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийх ажлыг зохион байгуулан ажиллаж байна.

Мөн Монгол Улсын Засгийн ******* 2019 оны 108 тоот тогтоолоор батлагдсан “Барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, магадлал хийх дүрэм”-д ямар байдлаар зохион байгуулах вэ гэдгийг тодорхой дурдаад явсан.

            Тэгэхээр Барилгын тухай хууль болон Засгийн ******* тогтоолд үндэслээд ******* байгууламжийн зураг төслийн магадлал хийх ажлыг хууль тогтоомжийн хүрээнд зохион байгуулж байгаагийн хүрээнд  нэхэмжлэлийн шаардлагыг хариуцах ямар ч үндэслэлгүй. Өөрөөр хэлбэл Барилга нь захиалагч тал, тендер шалгаруулалт, хяналт тавих зэрэг үйл ажиллагаанд хамааралгүй. Зөвхөн магадлалын ерөнхий дүгнэлт гаргаж байгаа нь нэхэмжлэлийн шаардлага болох 360,663,132 төгрөгийг хариуцах үндэслэл болохгүй гэж үзэж байна.

            Иймд Барилгын -т холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

            Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******оос “*******” ХХК-ийн улсын бүртгэлийн чилгээний хуулбар, №БУ32-502/16 тоот тусгай зөвшөөрлийн хуулбар, “*******” ХХК-ийн дүрмийн хуулбар, 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдрийн БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-ний хуулбар, ээний тусгай нөхцөлийн хуулбар, Өвөрхангай аймгийн сумын “Хүний ”-ийн ажлын нэмэгдэл ажлын тоо хэмжээ, Өвөрхангай аймгийн сумын “Хүний ”-ийн ажлын төсөвт өртгийн нэгдсэн товчоо, Барилгын төсөвчдийн холбооны 2018 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдрийн 182/2 тоот албан бичиг зэрэг баримтуудыг шүүхэд гаргаж өгсөн.

                        Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******ын хүсэлтээр Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” 113 тоот албан бичгийн хуулбар, Аймгийн орон нутгийн өмчийн ******* худалдан авах ажиллагааны гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хорооны 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 02 тоот хурлын тэмдэглэлийн хуулбар, Барилга угсралтын “*******” ХХК-ийн 2018 оны 3 дугаар сарын 22-ны өдрийн 89/2018 тоот албан бичгийн хуулбар, Өвөрхангай аймгийн бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хорооны 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 07 тоот албан бичгийн хуулбар, Өвөрхангай аймгийн Засаг 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн А/174 тоот захирамжийн хуулбар, Ажлын тоо хэмжээний жагсаалтын хуулбар, сумын “Хүний ”-ийн ******* угсралтын ажил ХНХЯ/201801016 төсөвт өртгийн хуулбар, “*******” ХХК-ийн 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Хүсэлт гаргах тухай” 509/2018 тоот албан бичгийн хуулбар, Барилгын төсөвчдийн холбооны 2018 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдрийн 182/2 тоот албан бичгийн хуулбар, Өвөрхангай аймгийн сумын “Хүний ”-ийн ажлын нэмэгдэх ажлын тоо хэмжээ гэх баримтын хуулбар, Өвөрхангай аймгийн сумын “Хүний ”-ийн ажлын төсөвт өртгийн нэгдсэн товчооны хуулбар, Барилга угсралтын “*******” ХХК-ийн 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Хүсэлт гаргах тухай” 510/2018 тоот албан бичгийн хуулбар, Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах комиссын 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн БУ-26/2018 тоот дүгнэлтийн хуулбар, “Хүний ”-ийн ******* хүлээлцэх комиссын хурлын 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн тэмдэглэлийн хуулбар, суманд баригдсан “Хүний ”-ийн хяналтын ажлын тайлангийн хуулбар, Захиалагч байгууллагаас өгсөн үүрэг, тавьсан шаардлага, зөвлөмжийн хуулбар, Барилга, байгууламжийн чанарт гүйцэтгэгч байгууллагаас гаргасан баталгааны хуулбар, 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 651/2018 тоот Магадлалын ерөнхий дүгнэлтийн хуулбар, 2018 оны 7 дугаар сарын 24-ний өдрийн төлбөрийн хүснэгтийн №192 тоот хуулбар, нэхэмжлэх №07 хуулбар, Барилга угсралт, их засварын ажлын гүйцэтгэл №01-ийн хуулбар, төлбөрийн хүсэлт №114 хуулбар, нэхэмжлэх №021 хуулбар, Барилга угсралт, их засварын ажлын гүйцэтгэл №02-ын хуулбар, төлбөрийн хүснэгтийн хуулбар №485 хуулбар, нэхэмжлэх 47/2018 хуулбар, Барилга угсралт, их засварын ажлын гүйцэтгэл №03-ын хуулбар, 100100039300 тоот дансны хуулгын хуулбар, Архитектур төлөвлөлтийн даалгавар дугаар АТД-2018/02/02 хуулбар, 2017 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдрийн Өвөрхангай аймагт баригдах “Хүний ”-ийн зураг, төсөл боловсруулах ээний хуулбар, 2018 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдрийн Барилгын төсөв хүлээлгэн өгсөн актын хуулбар, төсөвт өртгийн нэгдсэн товчоо, Өвөрхангай аймаг сум “Хүний хөгжил ”-ийн угсралтын ажлын төсөв нийт 2,360,663,132 төгрөг гэх баримтын хуулбар зэрэг баримтуудыг хариуцагч Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газраас гаргуулан авсан.

            Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******ын хүсэлтээр Монгол Улсын Сангийн ны 2021 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 6/205 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн 2021 оны 11 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 817 тоот албан бичиг, Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын ******* 2021 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн А-1/1907 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* 2021 оны 12 дугаар сарын 16-ны өдрийн 2/591 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Газрын *******, *******, ******* ******* газрын 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 860 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Орон нутгийн өмчийн ******* 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 25 тоот албан бичиг, Барилга, байгууламжийн бүртгэл, Гэр ******* ******* байгууламжийн хийц, хэмжээсийн бүртгэл, Өвөрхангай аймгийн Орон нутгийн өмчийн ******* 2022 оны 3 дугаар сарын 15-ны өдрийн 113 тоот алба бичиг зэрэг баримтыг шүүх бүрдүүлсэн байна.

Шүүх зохигчийн шүүх болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар, хэрэгт цугларсан бичгийн нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг нь хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэх үндэслэлтэй гэж үзэв.

“*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч ******* нь Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар, Хөдөлмөр, , Барилгын -т холбогдуулан нийт 360,663,132 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргажээ.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар нь нийт 201,671,990 төгрөгийг “*******” ХХК нэхэмжлэх боломжтой гэж тооцсон гэх боловч энэ төлбөрийг санхүүжүүлэгч болох Хөдөлмөр, төлөх ёстой гэж маргасан бол Хөдөлмөр, , Барилгын нь хариуцагч биш гэх үндэслэлээр “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******ын нийт 360,663,132 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж маргажээ.

Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” 113 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хорооны 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн “Үнэлгээний дүгнэлт, зөвлөмж хүргүүлэх тухай” 07 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Засаг 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн “Тендерийн гүйцэтгэгчийг сонгох тухай” А/174 тоот захирамж /1-р хавтас, 83, 87, 88-р тал/-ийн дагуу Өвөрхангай аймгийн Газрын *******, *******, ******* ******* ******* нь “*******” ХХК-тай 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулан Өвөрхангай аймгийн суманд баригдах “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2,000,000,000 төгрөгт багтаан гүйцэтгүүлэхээр тохиролцсон болох нь тус ээний хуулбар /1-р хавтас, 11-13-р тал/-аар тогтоогдсон.

Мөн Барилгын -ын 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарч Өвөрхангай аймгийн сумын нутаг дэвст баригдах “Хүний ”-ийн ажлын нийт төсөвт өртгийг 2,360,663,132 төгрөгөөр хянасан болох нь магадлалын ерөнхий дүгнэлт, ******* угсралтын ажлын төсөв гэх баримтын хуулбар /1-р хавтас, 168-170-р тал, 2-р хавтас 32-35-р тал/-аар; “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг ашиглалтад оруулах дүгнэлт гаргасан нь Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах комиссын 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн БУ-26/2018 тоот дүгнэлтийн хуулбар /1-р хавтас, 150, 151-р тал/-аар; ээний төлбөр нийт 1,999,999,993 төгрөгийг “*******” ХХК-д шилжүүлсэн нь нэхэмжлэх, төлбөрийн хүснэгтийн хуулбар, төрийн сангийн 100100039300 тоот дансны хуулга, Монгол Улсын сангийн ны 2021 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 6/205 тоот албан бичиг /1-р хавтас, 174, 175, 177, 178, 180, 181, 183-185, 2-р хавтас 01-р тал/ зэргээр тус тус тогтоогдсон, эдгээр үйл баримтын талаар зохигч нар маргаагүй байна.

Харин Хөдөлмөр, төсвийн эрх шилжүүлсэн үү захиалагчийн эрх шилжүүлсэн үү гэдгээс хамаарч хэн хариуцагч байх, Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* болон “*******” ХХК-ийн хооронд 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр байгуулсан БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” хүчин төгөлдөр эсэх, хэдэн төгрөгийн төлбөр төлөх эсэх үндсэн гурван асуудал маргааны зүйл болжээ.

1. “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар, Хөдөлмөр, , Барилгын ийг хариуцагчаар татсан.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар нь “Хүний хөгжил ”-ийн ******* байгууламжийг шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгөөр санхүүжүүлсэн тул Хөдөлмөр, хариуцагч гэсэн бол Хөдөлмөр, , Барилгын нь энэ иргэний хэрэгт хариуцагч биш гэж маргажээ.

“Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрээр санхүүжүүлсэн нь Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай хуулийн 02 дугаар хавсралтаар тогтоогдож байх тул Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2, 25.2.5, 25.4 дэх хэсэгт зааснаар магадлалыг “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төсөлд хийлгэсэн байх, хэрэв магадлал хийлгээгүй бол ажлын зөвшөөрөл олгохыг хориглосон байна.

Гэтэл “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг шинээр барих ажил эхэлсний дараа магадлалын дүгнэлт гарсан нь тогтоогдсон бөгөөд энэ талаар зохигч маргаагүй. Харин энэ буруутай үйлдэл, эс үйлдлийн улмаас нийт 360,663,132 төгрөгийн зөрүү гарсан гэж байх тул “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлалыг хэн хийлгэх ёстой байсан гэдгийг тодруулах шаардлагатай.

Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1 дэх хэсэгт “Барилгын ажлын захиалагч дараахь чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ”, 37.1.3-т “******* байгууламжийн техникийн нөхцөл, зураг төсөл боловсруулах, ажлын зөвшөөрлийг энэ хуулийн 22, 23, 26 дугаар зүйлд заасны дагуу авч, түүнд заасан нөхцөлийг биелүүлэх”, 37.1.10-т “******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгэж, холбогдох зардлыг хариуцах” гэж зааснаар захиалагч эдгээр чиг үүргийг хэрэгжүүлэх ёстой.

Хэрэв дээрх чиг үүргийг хэрэгжүүлээгүй захиалагчийн үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас гарах эрсдэл, хохирлыг Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1.13-т “ үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд өөрийн буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүйг гарах эрсдэл, хохирлыг хариуцах” гэж зааснаар захиалагч өөрөө хариуцахаар байна.

Тиймээс “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлын захиалагч хэн гэдгээс хамаарч хариуцагч тодорхой болно.

1.1 Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Төсвийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.6.3-т “төсвийн захирагч нь өөрийн эрх, үүргээ доод шатны төсвийн захирагчид шилжүүлж болох боловч энэ нь түүнийг хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй байх” гэж зааснаар Хөдөлмөр, нь эрхээ Өвөрхангай аймгийн Засаг даргад шилжүүлсэн нь хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй тул Хөдөлмөр, ыг хариуцагч гэжээ.

Монгол Улсын төсвийн хөрөнгөөр 2018 онд санхүүжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээ, ******* байгууламжийн жагсаалтад Хөдөлмөр, сайдын багцын “Хүний ”-ийн төсөвт өртөг 2,000,000,000 төгрөгөөр батлагдсан нь Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай хуулийн 02 дугаар хавсралтаар, Хөдөлмөр, сайдын 2018 оны 02 дугаар сарын 06-ны өдрийн “Эрх шилжүүлэх тухай” А/22 тоот тушаалаар “Хүний ”-ийн дээрх төсвийн эрх Өвөрхангай аймгийн Засаг даргад шилжүүлсэн болох нь Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* 2021 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 2/15 тоот албан бичиг /1-р хавтас, 242-р тал/-ээр тус тус тогтоогдсон.

Тиймээс Хөдөлмөр, ыг “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлын хувьд Төсвийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.35-д заасан “төсөв захирагч” болон Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.22-т заасан “хөрөнгө оруулагч” гэж үзэхээс Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.13-т заасан “захиалагч” гэж үзэх үндэслэлгүй байх тул Хөдөлмөр, хариуцагч биш юм. Өөрөөр хэлбэл Төсвийн тухай хуулд заасан төсөв захирагч, Барилгын тухай хуульд заасан захиалагч гэсэн ойлголтын агуулга өөр өөр байна.    

Харин 2,000,000,000 төгрөгөөр батлагдсан төсвийг захиран зарцуулахтай холбоотой маргаан үүссэн бол Хөдөлмөр, ыг Төсвийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.6.3-т зааснаар хариуцлагаас чөлөөлөхгүй. Түүнээс захиалагчийн хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлээгүйгээс үүссэн асуудалд төсөв захирагч буюу хөрөнгө оруулагч болох Хөдөлмөр, ыг хариуцагчаар татах боломжгүй тул энэ талаарх нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн тайлбар үндэслэлгүй, Хөдөлмөр, ны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар үндэслэлтэй гэж үзсэн болно.

1.2 Монгол Улсын Засгийн ******* 2017 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдрийн 170 тоот тогтоолын хавсралтаар батлагдсан Барилгын ажлын захиалагчийн дүрмийн 3 дугаар зүйлийн 3.12 дахь хэсэгт “Улсын болон орон нутгийн төсөв, гадаадын зээл, тусламжийн хөрөнгөөр орон нутагт баригдах ******* байгууламжийн захиалагчийн хяналтыг тухайн аймаг, нийслэлийн ******* *******, *******, ******* ******* асуудал хариуцсан нэгжээр ээний үндсэн дээр төлөөлүүлэн гүйцэтгүүлж болно” гэж заасан.

Үүний дагуу Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрыг захиалагчийн хяналтыг төлөөлүүлэн гүйцэтгэсэн субьект гэхээс хариуцагч гэж үзэх үндэслэлгүй.

Харин Иргэний хуулийн 63 дугаар зүйлийн 63.3, 63.4 дэх хэсэгт зааснаар Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газар нь бүрэн эрхээ шударгаар, захиалагчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхолд нийцүүлэн хэрэгжүүлэх үүргээ биелүүлээгүйгээс зөвхөн захиалагчид учирсан гэм хорыг Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газар хариуцан арилгах үүрэгтэй байна.

1.3 Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6, 39 дүгээр зүйлийн 39.5 дахь хэсэгт зааснаар барилга байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийх эксперт гэж ******* байгууламжийн зураг төсөлд хараат бус, бие даасан, мэргэжлийн түвшинд дүгнэлт гаргах иргэн, хуулийн этгээдийг хэлэх бөгөөд экспертийн эрх бүхий хуулийн этгээд ******* байгууламжийн зураг төслийг хууль тогтоомж, норм, нормативын баримт бичгийн шаардлагад нийцсэнийг нотолж, техникийн шийдлийн талаархи дүгнэлт гаргаж, хариуцлага хүлээхээр байна.

Хуулиар тогтоосон энэ чиг үүргийн дагуу Барилгын нь “Хүний хөгжил ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийж 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлт гаргасан нь тогтоогдсон бөгөөд Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар 25.1 дэх хэсэгт заасан ажлын 15 өдөрт багтаан магадлал хийх хугацааг зөрчсөн гэх нөхцөл тогтоогдоогүй, мөн ******* байгууламжийн зураг төслийг хууль тогтоомж, норм, нормативын баримт бичгийн шаардлагад нийцсэнийг нотолж, техникийн шийдлийн талаархи дүгнэлт буруу гаргасан эсэх талаар зохигч маргаагүй тул Барилгын -ыг хариуцагч гэж үзэх үндэслэлгүй.

1.4 Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 45 дугаар зүйлийн 45.2 дахь хэсэгт “Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрээр санхүүжүүлэх бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авахад дор дурдсан этгээд захиалагч байна” гээд мөн хуулийн 45.2.2-т “аймаг, нийслэлийн Засаг Тамгын ******* нь тухайн орон нутагт худалдан авах бараа, ажил, үйлчилгээний хувьд” гэж заасан.

Харин худалдан авах ажил гэдгийг Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.11-т “ажил гэж ******* байгууламжийн ажил . . .” гээд 5.1.12-т “******* байгууламжийн ажил гэж ******* байгууламжийг барих . . . ажлыг” гэж тодорхойлсон. Өөрөөр хэлбэл “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажил нь Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 45 дугаар зүйлийн 45.2.2-т заасан орон нутагт худалдан авах ажил гэдэгт хамаарч байна.

“Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрээр санхүүжүүлэн орон нутагт буюу Өвөрхангай аймаг хүлээн авсан гэдэг нь Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын ******* 2021 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн А-1/1907 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 25 тоот албан бичиг /2-р хавтас, 124, 158-160-р тал/-ээр тогтоогдсон бөгөөд энэ талаар зохигч маргаагүй тул Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар захиалагч болох нь тогтоогдож байна.

Иймд Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1.3, 37.1.10-т заасан захиалагчийн чиг үүргийг хэрэгжүүлээгүйгээс үүсэх эрсдэл, хохирлыг Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1.13-т зааснаар хариуцах хариуцагчийг Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар гэж үзэх үндэслэлтэй байна.

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.2 дахь хэсэгт “Захиалагч үйл ажиллагаанд оролцох өөрийн чиг үүргийг ээний үндсэн дээр зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх мэргэжилтэн, мэргэжлийн хуулийн этгээдээр төлөөлүүлэн хэрэгжүүлж болно.”, мөн хуулийн 45 дугаар зүйлийн 45.6 дахь хэсэгт “Аймаг, нийслэлийн Засаг Тамгын ******* нь шаардлагатай гэж үзвэл сум, дүүргийн Засаг Тамгын *******т энэ хуулийн 45.2.2-т заасан эрхээ шилжүүлж болно.” гэж заасан нөхцөл хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдоогүй болохыг дурдав.

2. “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4 дэх хэсэгт “Энэ хуулийн 25.2, 25.3-т заасан зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй бол ажлын зөвшөөрөл олгохыг хориглоно”, мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дахь хэсэгт “Барилгын ажлыг зураг төсөлгүйгээр гүйцэтгэхийг хориглоно.” гэсэн заалтыг зөрчин эрх бүхий байгууллагаар ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгэхгүй, ажлын батлагдсан зураг төсөлгүйгээр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулсан нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1, 56.1.8-д заасан аль аль шинжийг агуулсан хүчин төгөлдөр бус хэлцэл гэжээ.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар нь Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” 113 тоот албан бичгийг үндэслэн ээ байгуулсан тул дээрх ээ хүчин төгөлдөр гэж маргасан бол Хөдөлмөр, , Барилгын энэ талаар тайлбар гаргаагүй байна.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* нь “*******” ХХК-тай 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулан Өвөрхангай аймгийн суманд баригдах “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2,000,000,000 төгрөгт багтаан гүйцэтгүүлэхээр тохиролцож, 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг хүлээн авч, нийт 1,999,999,993 төгрөгийн төлбөр төлсөн нь тогтоогдсон гэдгийг дээр дурдсан.

Энэ байдлаар Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* болон “*******” ХХК-ийн хооронд ажил гүйцэтгэх ээний ******* үүсжээ.

Иргэний хуулийн 343 дугаар зүйлийн 343.1 дэх хэсэгт заасан ажил гүйцэтгэх ээгээр ажил гүйцэтгэгч нь захиалагчийн буюу өөрийн материалаар ээнд заасан ажил гүйцэтгэх, захиалагч нь уг ажлын үр дүнг хүлээн авч, хэлэлцэн тохирсон хөлс төлөх үүргийг тус тус хүлээнэ. Гэрээ хүчин төгөлдөр бол зохигч хэн аль нь ээний үүргийг харилцан шаардах эрхтэй бөгөөд зохигчийн хооронд байгуулагдсан ээг хүчин төгөлдөр гэж үзэх хуулийн үндэслэл тогтоогдоогүй байна. Учир нь:

2.1 Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* болон “*******” ХХК-ийн хооронд байгуулагдсан 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-ний 5 дахь заалт /1-р хавтас, 11, 12-р тал/-аар ******* угсралтын ажлыг батлагдсан зураг төслийн дагуу 2018 оны 4 дүгээр сарын 17-ны өдрөөс эхлэн 2018 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэл гүйцэтгэж ашиглалтад оруулахаар тохиролцон, ******* угсралтын ажил 2018 оны 4 дүгээр сарын 17-ны өдөр эхлэн, 2018 оны 5 дугаар сарын 23-ны өдөр ажил эхлүүлэх зөвшөөрөл олгосон нь суманд баригдсан “Хүний хөгжил ”-ийн хяналтын ажлын тайлан, Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрын 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 860 тоот тайлбар /1-р хавтас, 155-р тал, 2-р хавтас, 128-р тал/ гэх баримтаар тогтоогдсон, энэ талаар зохигч маргаагүй.

“Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгөөр санхүүжүүлсэн /1-р хавтас, 11-р тал/ нь тогтоогдсон тул Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1, 25.2.5-д зааснаар тухайн ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгэсэн байх хуулийн шаардлага тавигдсан боловч ээний дагуу ажил эхэлсний дараа 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарсан нь Барилгын -ын 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлтийн хуулбар /1-р хавтас, 168-170-р тал, 2-р хавтас 32-35-р тал/-аар тогтоогдсон.

Үүнээс дүгнэхэд хуульд зааснаар зайлшгүй магадлал хийлгэх шаардлагатай ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй байхад 2018 оны 4 дүгээр сарын 17-ны өдөр ажлыг эхлүүлэхээр Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4 дэх хэсэгт “Энэ хуулийн 25.2, 25.3-т заасан зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй бол ажлын зөвшөөрөл олгохыг хориглоно.” гэсэн заалтыг зөрчин БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулсан нь тогтоогдож байна. Энэ нь хуулийн хориглох хэм хэмжээг зөрчсөн, хэлцлийн эрх зүйн үндэслэлтэй байх зарчимд нийцэхгүй бөгөөд зохигч хууль зөрчсөн хэлцэл хийж ээ байгуулснаар энэ маргаан үүсэх урьдчилсан нөхцөл бүрдсэн.

Дээр дурдсанаар зохигчийн хооронд байгуулагдсан ажил гүйцэтгэх ээ Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 56.1.1-д зааснаар хууль зөрчсөн, хүчин төгөлдөр бус гэж дүгнэх үндэслэлтэй байна.

2.2 Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1 дэх хэсэгт захиалагч нь ээ байгуулах эрх олгохоор шийдвэрлэж, энэ тухай бичгээр мэдэгдэнэ гэж заасан.

Гэтэл “*******” ХХК-д ээ байгуулах эрх олгохоор шийдвэрийг захиалагч болох Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* гаргахаар байхад Хөдөлмөр, наас төсвийн эрх шилжүүлэн авсан Өвөрхангай аймгийн Засаг дарга гаргасан болох нь Өвөрхангай аймгийн Засаг 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн “Тендерийн гүйцэтгэгчийг сонгох тухай” А/174 тоот захирамжийн хуулбар /1-р хавтас, 88-р тал/-аар тогтоогдсон.

Иргэний хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1 дэх хэсэгт зааснаар Өвөрхангай аймгийн Засаг дарга, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* нь өөрийн нэрээр эрх олж, үүрэг хүлээхээр байх тул захиалагч болох Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газрыг ээ байгуулах эрх олгохоор шийдвэр гаргасан гэж үзэх үндэслэлгүй.

            Иймд мөн зохигчийн хооронд байгуулагдсан ажил гүйцэтгэх ээ Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 56.1.8-д зааснаар хуульд заасан тохиолдолд зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийсэн, хүчин төгөлдөр бус гэж дүгнэх үндэслэлтэй байна.

Харин нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4, 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дахь хэсгийг зөрчиж БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулсан нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.8-д заасан шинжийг агуулсан хүчин төгөлдөр бус хэлцэл гэх тайлбар үндэслэлгүй болохыг дурдав.

Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* хувьд Иргэний хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1, 68 дугаар зүйлийн 68.1 дэх хэсэгт заасан нөхцөл хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдоогүй болно.

            2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр байгуулсан БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” хүчин төгөлдөр бус болох нь тогтоогдсон тул Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дахь хэсэгт заасан хууль зүйн үр дагавар үүсэж байна.

3. “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар магадлалын ерөнхий дүгнэлт гараагүй, зөвшөөрөөгүй байхад хууль зөрчсөн ээ байгуулж ажил эхлүүлсэн захиалагчийн буруутай үйлдлээс “*******” ХХК магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр тогтоогдсон 360,663,132 төгрөгийн зөрүү ажил хийж захиалагч энэ хэмжээгээр үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэжээ.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* нь Төрийн болон орон нутгийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.2-т зааснаар мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.4 дэх хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд ээний үнийг нэмэгдүүлэн өөрчлөхийг хориглосон байдаг учир нэхэмжлэлийг зөвшөөрөхгүй /1-р хавтас, 62-64-р тал/ гэж байсан бол нэхэмжлэх үнийн дүн 201,671,990 төгрөг гэсэн нэмэлт тайлбар гаргаж /2-р хавтас, 187, 188-р тал/ шүүх хуралдаан дээр Хөдөлмөр, үүнийг хариуцах ёстой гэж маргасан. Харин Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар, Хөдөлмөр, , Барилгын хариуцагч биш гэх үндэслэлээр нэхэмжлэлийн үнийн дүнтэй холбоотой тайлбар гаргаагүй.

“Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төслийг ЗГ-06/2018 тоот ээний дагуу “Мөнх хос шилтгээн” ХХК хийж гүйцэтгэсэн нь дээрх ээний хуулбар, “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төслийн хуулбар /1-р хавтас, 188-190-р тал, хэрэгт хавсралтаар авагдсан/-аар; “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлын худалдан авах тендер зарлагдахад “*******” ХХК нь “Мөнх хос шилтгээн” ХХК-ийн хийсэн зураг төсөлд төсөв зохион нийт төсөвт өртгийг 2,281,377,422 төгрөг гэж тооцоод энэ ажлыг 2,000,000,000 төгрөгөөр гүйцэтгэхээр санал гаргаж, Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* ээ байгуулах эрх олгосон нь сумын “Хүний ”-ийн ******* угсралтын ажил ХНХЯ/201801016 төсөвт өртөг гэх баримтын хуулбар, “*******” ХХК-ийн 2018 оны 3 дугаар сарын 22-ны өдрийн 89/2018 тоот албан бичгийн хуулбар, Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын 113 тоот албан бичгийн хуулбар /1-р хавтас, 92-132, 86, 83-р тал/-аар; мөн “Мөнх хос шилтгээн” ХХК-ийн хийсэн зураг төсөлд Барилгын 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр 651/2018 тоот магадлал ерөнхий дүгнэлт гаргаж “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлын нийт төсөвт өртгийг 2,360,663,132 төгрөгөөр хянасан болох нь магадлалын ерөнхий дүгнэлтийн хуулбар, “Хүний ”-ийн угсралтын ажлын төсөв гэх баримтын хуулбар /1-р хавтас, 168-171, 2-р хавтас, 32-35-р тал/-аар тус тус тогтоогдож байна. Өөрөөр хэлбэл “Мөнх хос шилтгээн” ХХК-ийн хийсэн “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн нэг л зураг төсөл дээр “*******” ХХК төсөвт өртгийг 2,281,377,422 төгрөг, Барилгын магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр төсөвт өртгийг 2,360,663,132 төгрөг гэж тооцсон.

“*******” ХХК нь “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төслийн төсөвт өртгийг Монгол Улсын тэргүүлэх төсөвчнөөр хийлгэн 2,281,377,422 төгрөгөөр тооцоод энэ ажлыг 2,000,000,000 төгрөгөөр гүйцэтгэхээр санал гарган тухайн ажлыг гүйцэтгэж хүлээлгэн өгснөөр ******* дуусгавар болсон байх тул төлбөрийн зөрүү дүнг 360,663,132 төгрөгөөр тооцох үндэслэлгүй.

Харин магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр гарсан төсөвт өртөг 2,360,663,132 төгрөгөөс “*******” ХХК-ийн хийсэн төсөвт өртөг 2,281,377,422 төгрөгийг хасаад ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй байхад ажлын зөвшөөрлийг авч “Хүний ”-ийн ******* байгууламж барих ажлыг эхлүүлсэн захиалагчийн буруутай үйлдлээс үүссэн төлбөрийн зөрүүг 79,285,710 төгрөг гэж тооцох үндэслэлтэй байна.

БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” хүчин төгөлдөр бус гэдэг нь тогтоогдсон учраас ээтэй холбоотой шаардах эрх үүсээгүй. Харин Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1, 492.1.1-д бусдын өмнө хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэхээр хэн нэгэн этгээдэд хөрөнгө шилжүүлсэн этгээд уг зүйлийг олж авсан этгээдээс дээрх хөрөнгөө дараах тохиолдолд буцаан шаардах эрхтэй гээд, үүнд хөрөнгө олж авсан этгээд болон үүрэг гүйцэтгэгч этгээдийн хооронд үүссэн үүрэг хүчин төгөлдөр бус болсон гэсэн нөхцөлийг хамааруулсан. Мөн Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.4 дэх хэсэгт зааснаар хөрөнгөө буцаан шаардах боломжгүй нөхцөл тогтоогдоогүй бөгөөд 79,285,710 төгрөг нь Иргэний хуулийн 493 дугаар зүйлийн 493.2 дахь хэсэгт заасан буцаан шаардах шаардлагад хамаарч байна.

Иймд Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1, 492.1.1-д заасныг баримтлан Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас нийт 79,285,710 төгрөг гаргуулан “*******” ХХК-д олгож, 281,377,422 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэл болон Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Хөдөлмөр, , Барилгын -т холбогдох нэхэмжлэлийг тус тус хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэв.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар шүүх хуралдаан дээр “360,663,132 төгрөгийг Хөдөлмөр, наас гаргуулна” гэж тайлбарлаж байсан боловч Хөдөлмөр, ны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “нэхэмжилсэн мөнгөн дүнгээ гаргуулах нь чухал юм уу, Хөдөлмөр, наас заавал гаргуулах нь чухал юм уу” гэх асуултад “мөнгөн дүнгээ хуулиар хариуцвал зохих этгээдээс гаргуулах нь чухал” гэж хариулсан байдлаас дүгнэхэд нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нарыг Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар, Барилгын д холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэлээсээ Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5 дахь хэсэгт зааснаар татгалзсан гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

Төрийн болон орон нутгийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.2-т зааснаар мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.4 дэх хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд ээний үнийг нэмэгдүүлэн өөрчлөхийг хориглох заалт нь зөвхөн хоёр жилээс дээш хугацаанд хэрэгжих ээний явцад хэрэглээний үнийн индекс өөрчлөгдсөн, суурь үнэ огцом өөрчлөгдсөн тохиолдолд хамаарах болохоос захиалагч Барилгын тухай хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлээгүйгээс гарсан зөрүү буюу хохирол шаардахад хамаарах заалт биш тул Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрын энэ талаар гаргасан тайлбар үндэслэлгүй, мөн Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* нь “*******” ХХК-ийг зарим ажлыг дутуу хийсэн /2-р хавтас, 187-р тал/ гэх боловч хэдэн төгрөгийн ямар ажил дутуу хийгдсэн болохыг нотлох баримтаар нотлоогүй, Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах комиссын дүгнэлт, “Хүний ”-ийн ******* хүлээлцэх комиссын хурлын тэмдэглэл дээр тодорхой тусгагдаагүй, дээрх дутуу хийгдсэн гэх ажлыг шүүх хуралдаан дээр нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хүлээн зөвшөөрөөгүй маргасан тул 79,285,710 төгрөгөөс дутуу хийгдсэн гэх ажлын төлбөрийг хасаж тооцох боломжгүй, “Барилгын төсөвчдийн холбоо” ТББ-ын гаргасан нэмэгдсэн ажлын төсөвт өртөг 880,807,340 төгрөг гэсэн нотлох баримт /1-р хавтас, 15-41, 135-141-р тал/ хэрэгт авагдсан боловч “Барилгын төсөвчдийн холбоо” ТББ нь Барилгын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.2 дахь хэсэгт заасан төсвийн тооцоог хийх эрх бүхий этгээд гэдэг нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдоогүй, нэхэмжлэгч нь үүнийг нотлоогүй тул тус нотлох баримтыг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дахь хэсэгт зааснаар үнэлэх боломжгүй болохыг тус тус дурдав.

4. Нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг нь хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэсэн тул Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэгт зааснаар “*******” ХХК-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 1,961,300 төгрөг /1-р хавтас, 04-р тал/-ийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас 79,285,710 төгрөгийн улсын тэмдэгтийн хураамж 554,379 төгрөг гаргуулж “*******” ХХК олгохоор шийдвэрлэв.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1, 492.1.1-д заасныг баримтлан Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас нийт 79,285,710 төгрөг гаргуулан “*******” ХХК-д олгож, 281,377,422 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэл болон Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Хөдөлмөр, , Барилгын -т холбогдох нэхэмжлэлийг тус тус хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэгт зааснаар баримтлан “*******” ХХК-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 1,961,300 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас улсын тэмдэгтийн хураамж 554,379 төгрөг гаргуулж “*******” ХХК-д олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.4, 119.5, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба уг өдрөөс 14 хоног өнгөрснөөс хойш шүүх хуралдааны оролцогч талууд 14 хоногийн дотор шүүхэд хүрэлцэн ирж шийдвэрийг өөрөө гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй, шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд шийдвэрийг гардуулсан эсхүл хүргүүлснээр гомдол гаргах хугацааг тоолох бөгөөд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар Зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Өвөрхангай аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргаж болохыг дурдсугай.

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                 Б.ЦЭРЭНПҮРЭВ

 

 

 

 

 

2022 оны 05 сарын 02 өдөр

Дугаар 145/ШШ2022/00228

Өвөрхангай аймаг

 

                                            МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 УДИРТГАЛ ХЭСЭГ

            Өвөрхангай аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн  шүүгч Б.Цэрэнпүрэв даргалж, тус шүүхийн танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: Өвөрхангай аймаг, сумын 5 дугаар баг, ТИС-ын 02-02 тоотод байрлах “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******ын нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Өвөрхангай аймгийн сумын 8 дугаар багт байрлах Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******,

Хариуцагч: Өвөрхангай аймгийн сумын 5 дугаар багт байрлах Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын *******,

Хариуцагч: Улаанбаатар *******, Чингэлтэй дүүрэг, Нэгдсэн үндэсний гудамж 5 гэсэн хаягт байрлах Хөдөлмөр, ,

Хариуцагч: Улаанбаатар *******, Чингэлтэй дүүрэг, Их тойруу-1 гэсэн хаягт байрлах Барилгын -т холбогдох,

Нэхэмжлэлийн шаардлага: Нийт 360,663,132 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгч, түүний өмгөөлөгч: “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч ,

Хариуцагч, түүний төлөөлөгч: Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , Хөдөлмөр, ны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , /онлайн/, Барилгын -ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч /онлайн/, 

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга: Н.Анужин нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

            Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч ******* шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Өвөрхангай аймгийн суманд “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих тендерт “*******” ХХК шалгараад 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” 113 тоот албан бичгийн дагуу 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулан ажил эхэлсэн.

            Гэтэл ээ байгуулж байгаа тал ажил гүйцэтгэж байгаа тал эрх олгосон баримт бичгийн дагуу ажил хийхэд эрсдэлтэй зүйл гарсан. Тодруулбал ******* байгууламжийн зураг төслийн магадлал хийлгээгүй байсан.

            Барилгын нь ******* байгууламжийн зураг төслийн баримт бичгийг гаргаж магадлал хийдэг. Ингээд 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр Барилгын 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарахад “Хүний ”-ийн нийт төсвийг 2,360,663,132 төгрөг гэж тооцсон. Тендерт шалгагдсан үнийн дүн 2,000,000,000 төгрөг байхад магадлалын ерөнхий дүгнэлт буюу улсын байгууллагаас хяналт хийсэн дүгнэлтэд 2,360,663,132 төгрөг буюу 360,663,132 төгрөгийн зөрүүтэй байдал үүссэн.

                        “*******” ХХК нь “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих хугацаанд магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр гарсан зөрүүг шийдвэрлэж өгөх талаар хариуцагч нарт хандаж байсан. Гэтэл Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* болон Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас хэлэхдээ Өвөрхангай аймгийн Засаг дарга энэ асуудлыг шийднэ гээд яваад байсан. “*******” ХХК ******* байгууламжийн зураг төсөл болон магадлалын ерөнхий дүгнэлтийн дагуу өөрийн хүч бололцоо, санхүүгээр “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг ээнд заасан хугацаанд хүлээлгэн өгч 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр байнгын ашиглалтад оруулсан боловч Барилгын -ын 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр гарсан үнийн зөрүүтэй асуудлыг шийдвэрлэж өгөхгүй байсан.

            Тиймээс “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-ний дагуу хийж гүйцэтгэсэн ажлын үлдэгдэл 360,663,132 төгрөгийг гаргуулах нэхэмжлэл шүүхэд гаргасан. Харин энэ нэхэмжлэлийн үндэслэлийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр өөрчилсөн. Тодруулбал “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-г Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1-т зааснаар хууль зөрчсөн, 56.1.8-д зааснаар зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийсэн хүчин төгөлдөр бус хэлцэл болохыг тогтоолгох замаар хариуцагч нараас үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн 360,663,132 төгрөгийг гаргуулах болгон өөрчилсөн юм.

            Гэрээ хүчин төгөлдөр бус асуудлаар өмгөөлөгч тодорхой тайлбар хэлнэ. Миний хувьд эрх олгосон тендерийн ерөнхийлөн захиалагч нь Хөдөлмөр, юм. Энэ ажил Хөдөлмөр, ны сайдын багцын хүрээнд хийгдсэн бөгөөд  үр дүн нь сайдад хамааралтай сайдын эрх мэдлийн ажил байна.

            Хариуцагч нар нэхэмжлэлийн шаардлагыг зөвшөөрөөд байгаа юм шиг, нэг бол зөвшөөрөхгүй байгаа юм шиг, мөн нэхэмжлэлийн үнийн дүнг бууруулж эвлэрэх хүсэлттэй байгаагаа илэрхийлдэг. Үүний цаад агуулгыг харахаар нэхэмжлэгч тал хийх ёстой ажлаа хийсэн учраас төлбөрийг нь төлөх ёстой гэсэн утга харагдаж байна. Харин энэ төлбөрийг төсвийн ерөнхийлөн захирагч буюу эрх шилжүүлсэн Хөдөлмөр, хамгаалал төлөх нь зөв гэдэг санаа гаргаад байна.

            Энэ нь Хөдөлмөр, ны санхүүжилтээр шууд хийгдэж байгаа ажил учраас Хөдөлмөр, хяналт тавих үүрэгтэй байсан. Гэтэл энэ үүргийг хэрэгжүүлээгүйгээс зөрүү үнийн дүн гарсан.

            Яагаад Барилгын -ыг хариуцагчаар татсан гэхээр энэ байгууллагын улсын дүгнэлт гол төсөв мөн үү, үгүй юу гэдэг дээр тайлбар авахын тулд оруулж ирсэн.

            “*******” ХХК 2,000,000,000 төгрөгийн тендерт тааруулаад барилгыг дутуу гүйцэтгээд та нар *******а аваарай манайх төсвийн хүрээнд ажлаа хийж гүйцэтгэсэн гэж хэлээд сууж байх боломж байсан. Гэтэл тухайн үеийн удирдлага болох Хөдөлмөр, , Өвөрхангай аймгийн Засаг даргаас “та нар өөрсдийн зардлаар ажлаа хийчих, бид энэ төсвийн асуудлыг тай ярилцана” гэж хэлээд ажлыг явуулаад байсан. “*******” ХХК-ийн зүгээс сум орон нутаг, хүүхдүүдийн эрх ашиг, тодорхой хэмжээнд улсад хөрөнгө оруулж байгаагаа ухамсарлаж ажлаа бүрэн хийгээд хүлээлгэж өгсөн. Гэтэл хариуцагч нар яагаад энэ зөрүү төлбөрийг өнөөдрийг хүртэл шийдэхгүй компанийг хохироогоод байгаа талаар бодох асуудал. Энэ компаний ард олон ажилчид ээ тэжээж амьдарч байна. “*******” ХХК энэ ажлыг хийгээд ашиг олоогүй алдагдалд орчихсон явж байна. “*******” ХХК хийгээгүй ажлын төлбөр болон хийсвэр үнэ зохиож нэхээгүй.

            Иймд нэхэмжлэгчийн зүгээс 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр байгуулсан  “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-г хүчин төгөлдөр бус гэж үзээд Хөдөлмөр, наас 360,663,132 төгрөгийг гаргуулна гэв.

            Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Нэхэмжлэлийн шаардлагын хууль зүйн үндэслэлийн хувьд тухайн хэлцэл хууль зөрчсөн буюу Иргэний хуулийн 56.1.1, зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийгдсэн буюу Иргэний хуулийн 56.1.8-д заасан шинжийг агуулж байна. Өөрөөр хэлбэл БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-нд зааснаар ажлыг тодорхой хуваарь тогтоон явуулахаар тохирсон.

            Гэтэл бодит байдал дээр гүйцэтгэх ажлын зураг төсөл Барилгын тухай хуульд зааснаар ******* байгууламжийн зураг төсөл хийх эрх бүхий байгууллагын баталгаажуулалтыг хийгдээгүй зураг төслөөр тухайн ажлыг хийлгүүлэхээр тохирсон. Тендерийн нээлттэй сонгон шалгаруулалт зарлахдаа тендерийн хангалттай баримт бичиг бүрдүүлээгүй. Тендерийн төсвийг бодит байдал буюу эрх бүхий байгууллагын тооцоололд тулгуурлаж гаргаагүй.

            Энэ нь Хөдөлмөр, ны зарласан тендер байдаг. Төрийн худалдан авагчдын бүртгэлийн нэгдсэн сан, нээлттэй мэдээллийн сан болон хэрэгт авагдсан баримтуудаас харагдаж байгаа нь Хөдөлмөр, ХНЯ/201801016 тоот тендерийг Хөдөлмөр, сайдын тушаалаар эрх шилжүүлэх хэлбэрээр ээ байгуулсан. Өөрөөр хэлбэл энэ ажлын үндсэн захиалагч нь Хөдөлмөр, юм. Тухайн ажлыг Хөдөлмөр, шилжүүлэхдээ төсвийн бодит нөхцөл байдлыг хянаагүй. Ингээд эрх шилжүүлсэн орон нутгийн өмчийн ******* мөн Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* үнэлгээ хийсний үндсэн дээр эрх олгож ээ хийж үүний дагуу хийгдсэн ажил гүйцэтгэх ээ байна.

            Ажил гүйцэтгэх ээнд өмнө нь дурдсан Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.16-д заасан ******* байгууламжийн зураг төслийн магадлал хийх тухай ойлголт байгаа. Энэ ойлголтод ******* байгууламжийн зураг төсөл, технологи, өргөх байгууламжийн сонголт, ******* болон архитектур төлөвлөлт, үндсэн бүтэцийн бат бэхийн шийдэл ******* байгууламжийн норм, нормативын баримт бичгийн шаардлага, хэрэглэгчийн аюулгүй байдлыг хангасан эсэхэд дүгнэлт гаргах хараат бус, бие даасан мэргэжлийн үйл ажиллагааг хэлнэ гэж заасан. Өөрөөр хэлбэл 2017 онд “Мөнх хос шилтгээн” ХХК-иар зураг төсөл хийлгэсэн байдал нь өөрөө дангаараа тухай хуульд заасан шаардлагыг хангаж байгаа юу, үгүй юу гэдгийг дүгнэх хангалттай нотлох баримт болохгүй гэдгийг Хөдөлмөр, дүгнэх шаардлагатай байсан. Эдгээр хуулийн шаардлагыг зөрчсөнөөс болоод бодит байдал дээр зураг төслийн магадлал гарсантай холбоотой төсвийн тооцоо нэхэмжлэлийн үнийн дүнгийн хэмжээгээр буюу зөрүүтэй гарч ирсэн байдаг.

            Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4 дэх хэсэгт зааснаар зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй тохиолдолд ажлын зөвшөөрөл олгохыг хориглосон. Хориглосон заалтын хувьд хууль зөрчсөн хэлцэл хийгдсэн. Учир нь тухайн ажлын зөвшөөрөл олгогдсон огнооны дараа ******* зураг төслийн магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарсан байдаг. Энэ нь өөрөө зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийгдсэн хууль зөрчсөн хэлцлийн аль аль шинжийг агуулж байна. Хууль зөрчсөн хэлцлийн онцлог бол шаардах эрхийн хувьд Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дахь хэсэгт зааснаар хэлцлийн дагуу өгсөн авснаа буцааж шаардах эрх үүссэн. Тиймээс Хөдөлмөр, Иргэний хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1 дэх хэсэгт заасан үүргээ биелүүлэхээс зайлсхийсэн гэж үзэж байна.

            Иймд учраас хариуцагч талаас өгч байгаа тайлбар нь нотлох баримтаар нотлогдохгүй хууль зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байгаа учраас зөрүү төлбөрийг Хөдөлмөр наас гаргуулна гэв.

            Хариуцагч Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газар шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: 2,000,000,000 төгрөгөөр ээ байгуулах эрх олгосон албан тоотын дагуу ээ байгуулсан. Гүйцэтгэгчийг шалгаруулах тендерийн хорооны хурлын тэмдэглэлтэй танилцахад ажлын тоо хэмжээ дутуу тусгагдсан талаар мөн нэмэлт хөрөнгө шаардагдах талаар тэмдэглэл байдаггүй.

            Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.2-т зааснаар энэ хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.4 дэх хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд ээний үнийг нэмэгдүүлэн өөрчлөхийг хориглосон. Хуулийн энэ заалтад нэхэмжлэлийн шаардлага нийцэхгүй байна.

            “*******” ХХК-иас ирүүлсэн хүсэлтийг үндэслэн “Хүний ”-ийн ******* байгууламжид 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр комисс ажиллуулж ашиглалтад оруулсан ба хүйтний улирал эхэлсэн байсан тул тохижилтын ажлыг дулааны улиралд гүйцэтгүүлэхээр тохиролцсон боловч өнөөдрийг хүртэл зарим ажлууд хийгдээгүй байна.

            Нэмэлт ажлын ээ байгуулахад тухайн нэмэлтээр хийгдэх ажилд төсөв гаргаж магадлалаар оруулж баталгаажуулан дүгнэлт гарсан байх ёстой. Ийм дүгнэлт гаргаагүй байна.

            Иймд “*******” ХХК-ийн гаргасан нэхэмжлэл үндэслэлгүй гэж үзэж байна гэжээ.

            Хариуцагч Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Манайх “*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагын дагуу 201,671,900 төгрөгийг өгч болох юм байна гэж тооцоолол гаргасан. Тийм учраас тооцоолол хийсэн дүнгээр нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангахаас илүү төлбөр төлөх боломжгүй гэж үзэж байна. Харин нэхэмжлэгчид энэ нэхэмжилж байгаа төлбөрийг хариуцагч Хөдөлмөр, наас гаргах нь зүйтэй гэв.

            Хариуцагч Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн тендерийн гүйцэтгэгчийг сонгох тухай А/174 тоот захирамжаар “*******” ХХК-иар 2,000,000,000 төгрөгөөр гүйцэтгүүлэхийг зөвшөөрч ээ байгуулан ажлын явцад хяналт тавьж ээнд заасан хугацаанд хүлээн авахыг Өвөрхангай аймгийн Газрын *******, *******, ******* ******* газарт даалгасан.

            Уг захирамжийн дагуу Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 113 тоот “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” албан бичгийн дагуу 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот ээг Өвөрхангай аймгийн Газрын *******, *******, ******* ******* газартай Өвөрхангай аймгийн суманд баригдах “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн ажлыг 2,000,000,000 төгрөгийн хэмжээнд багтаан гүйцэтгүүлэхээр ээ байгуулсан.

            “*******” ХХК-иас 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн 510/2018 дугаар албан бичгээр аймгийн Засаг даргад тендер зарлагдсан тоо хэмжээнээс зөрүүтэй байгаа тул зөрүүтэй байгаа ажлын төсвийг шийдэж өгнө үү гэсэн албан бичгийг ирүүлсэн.

            Тендер зарлагдсан тоо хэмжээнээс зөрүүтэй эсэхэд хяналт тавьж байгаа Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газраас тодруулахад үндэслэлгүй болохыг мэдэгдсэн.

            Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдсэн ажлуудын нэмэлт санхүүжилт нь Улсын төсвийн тухай хуульд тусгагдаж батлагдсанаар хэрэгждэг тул “*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

            Хариуцагч Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартай ижил байр суурьтай байна гэв.

            Хариуцагч Хөдөлмөр, ны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , нар шүүхэд гаргасан хариу тайлбар болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай хуулийн 2 дугаар хавсралтаар баталсан “Монгол Улсын төсвийн хөрөнгөөр 2018 онд санхүүжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээ, ******* байгууламжийн жагсаалт”-д Хөдөлмөр, сайдын багцад “Хүний хөгжпийн ”-ийн ******* төсөл, арга хэмжээ 2,000,000,000 төгрөгөөр батлагдсан.

            Улмаар Өвөрхангай аймгийн суманд баригдсан “Хүний хөгжпийн ”-ийн ******* байгууламжид тус аймгийн Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 113 тоот “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” мэдэгдлийг үндэслэн 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдрийн БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулсан байна. Хөдөлмөр, нь уг ******* байгууламжийн ажлын худалдан авах ажиллагаа, ээ байгуулах, гүйцэтгэлийг санхүүжүүлэх үйл ажиллагаанд оролцоогүй, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* бүрэн хариуцсан болно. Мөн 2018 онд батлагдсан санхүүжилт нийт 1.999.999.993 төгрөгийг “*******” ХХК-д бүрэн шилжүүлсэн. Түүнчлэн Хөдөлмөр, нь нэхэмжлэлд дурдсан 360,663,132 төгрөгтэй холбоотой ямар нэгэн үүрэг хүлээгээгүй болно.

            Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Учир нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1, 56.1.8-д зааснаар хэлцэл хүчин төгөлдөр бусад тооцуулах нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан. Мөн үүний үр дагавар болох үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих хохирлыг манай наас нэхэмжилж байгаа гэж ойлгосон. Тэгэхээр Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1, 56.1.8-д заасан хэлцэл бол манайхтай хамааралгүй. Өмнө нь дурдсан 2018 оны холбогдох ээг манайхтай байгуулаагүй байна. Тендер зарлагдаж холбогдох үнийг гаргаж ээ хэлэлцээр хийсэн. Өөрөөр хэлбэл үүнийг энд хариуцагчаар оролцож байгаа байгууллагатай байгуулсан бөгөөд манайх энэ ээтэй холбоогүй. Яам үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн зүйл байхгүй. Яам тэр ******* байгууламжийг ашиглаад, хэрэглээд захиран зарцуулсан зүйл огт байхгүй.

            Бид нар ээнд оролцоогүй, ажлын гүйцэтгэлд хяналт тавиагүй, тендер зохион байгуулаагүй хуулиараа оролцох боломжгүй байхад илүү ажлын төлбөрийг наас нэхэмжлэх нь зохимжгүй зүйл юм. Энэ ээнд хариуцагчаар оролцвол зохих этгээдүүд шүүх хуралд оролцож байгаа бөгөөд эдгээр этгээдүүд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч байна гэж ойлгосон. Яам тэр төлбөрийг гаргаж өгөх боломж байхгүй. Яам бол бие даасан этгээд учраас шүүх хуралд оролцоод явж байна. Нөхцөл байдлыг ойлгож байна. Гэхдээ наас тухайн үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэдэг төлбөрийг нэхэмжлэх ямар ч боломж байхгүй гэдгийг хэлмээр байна гэв.

            Хариуцагч Барилгын -ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд гаргасан хариу тайлбар болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Барилгын нь “Хүний ”-ийн ажлын зураг төсөлд магадлал хийх ажлыг зохион байгуулж, 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлт гаргасан.

            Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.3 дахь хэсэгт “Хариуцагч гэж нэхэмжлэгчийн эрх, эрх чөлөө, хуулиар хамгаалагдсан ашиг сонирхолд хохирол учруулсан буюу үүргээ биелүүлээгүй, эсхүл зохих ёсоор биелүүлээгүй гэж нэхэмжлэлд дурдсан этгээдийг хэлнэ.” гэж заасан.

            Тэгэхээр нэхэмжлэлийн шаардлагад дурдсан төлбөрийн дүнг ямар үндэслэлээр Барилгын -аас нэхэмжлээд байгаа нь тодорхойгүй. Ер нь тайлбаруудаас харахаар магадлалын ерөнхий дүгнэлттэй холбогдуулан хариуцагчаар татсан гэж харагдаж байна.

            Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.5-д заасан ******* байгууламжийн төсөлд магадлал хийхээр хуульчилсан. Магадлалыг Барилгын тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1.10, 39 дүгээр зүйлд заасны дагуу сонгон шалгаруулалтаар эрх олгогдсон иргэн, хуулийн этгээд Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6-д зааснаар хараат бус, бие даасан мэргэжлийн дүгнэлтийг гаргаж, энэ дүгнэлтийнхээ хариуцлагыг өөрөө хүлээж ажилладаг.

            Харин Барилгын нь Барилгын тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1.4, Засгийн ******* 2018 оны “Төрийн зарим чиг үүргийг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх тухай” 51 тоот тогтоолыг үндэслэн ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийх ажлыг зохион байгуулан ажиллаж байна.

Мөн Монгол Улсын Засгийн ******* 2019 оны 108 тоот тогтоолоор батлагдсан “Барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, магадлал хийх дүрэм”-д ямар байдлаар зохион байгуулах вэ гэдгийг тодорхой дурдаад явсан.

            Тэгэхээр Барилгын тухай хууль болон Засгийн ******* тогтоолд үндэслээд ******* байгууламжийн зураг төслийн магадлал хийх ажлыг хууль тогтоомжийн хүрээнд зохион байгуулж байгаагийн хүрээнд  нэхэмжлэлийн шаардлагыг хариуцах ямар ч үндэслэлгүй. Өөрөөр хэлбэл Барилга нь захиалагч тал, тендер шалгаруулалт, хяналт тавих зэрэг үйл ажиллагаанд хамааралгүй. Зөвхөн магадлалын ерөнхий дүгнэлт гаргаж байгаа нь нэхэмжлэлийн шаардлага болох 360,663,132 төгрөгийг хариуцах үндэслэл болохгүй гэж үзэж байна.

            Иймд Барилгын -т холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

            Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******оос “*******” ХХК-ийн улсын бүртгэлийн чилгээний хуулбар, №БУ32-502/16 тоот тусгай зөвшөөрлийн хуулбар, “*******” ХХК-ийн дүрмийн хуулбар, 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдрийн БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-ний хуулбар, ээний тусгай нөхцөлийн хуулбар, Өвөрхангай аймгийн сумын “Хүний ”-ийн ажлын нэмэгдэл ажлын тоо хэмжээ, Өвөрхангай аймгийн сумын “Хүний ”-ийн ажлын төсөвт өртгийн нэгдсэн товчоо, Барилгын төсөвчдийн холбооны 2018 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдрийн 182/2 тоот албан бичиг зэрэг баримтуудыг шүүхэд гаргаж өгсөн.

                        Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******ын хүсэлтээр Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” 113 тоот албан бичгийн хуулбар, Аймгийн орон нутгийн өмчийн ******* худалдан авах ажиллагааны гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хорооны 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 02 тоот хурлын тэмдэглэлийн хуулбар, Барилга угсралтын “*******” ХХК-ийн 2018 оны 3 дугаар сарын 22-ны өдрийн 89/2018 тоот албан бичгийн хуулбар, Өвөрхангай аймгийн бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хорооны 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 07 тоот албан бичгийн хуулбар, Өвөрхангай аймгийн Засаг 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн А/174 тоот захирамжийн хуулбар, Ажлын тоо хэмжээний жагсаалтын хуулбар, сумын “Хүний ”-ийн ******* угсралтын ажил ХНХЯ/201801016 төсөвт өртгийн хуулбар, “*******” ХХК-ийн 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Хүсэлт гаргах тухай” 509/2018 тоот албан бичгийн хуулбар, Барилгын төсөвчдийн холбооны 2018 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдрийн 182/2 тоот албан бичгийн хуулбар, Өвөрхангай аймгийн сумын “Хүний ”-ийн ажлын нэмэгдэх ажлын тоо хэмжээ гэх баримтын хуулбар, Өвөрхангай аймгийн сумын “Хүний ”-ийн ажлын төсөвт өртгийн нэгдсэн товчооны хуулбар, Барилга угсралтын “*******” ХХК-ийн 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Хүсэлт гаргах тухай” 510/2018 тоот албан бичгийн хуулбар, Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах комиссын 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн БУ-26/2018 тоот дүгнэлтийн хуулбар, “Хүний ”-ийн ******* хүлээлцэх комиссын хурлын 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн тэмдэглэлийн хуулбар, суманд баригдсан “Хүний ”-ийн хяналтын ажлын тайлангийн хуулбар, Захиалагч байгууллагаас өгсөн үүрэг, тавьсан шаардлага, зөвлөмжийн хуулбар, Барилга, байгууламжийн чанарт гүйцэтгэгч байгууллагаас гаргасан баталгааны хуулбар, 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 651/2018 тоот Магадлалын ерөнхий дүгнэлтийн хуулбар, 2018 оны 7 дугаар сарын 24-ний өдрийн төлбөрийн хүснэгтийн №192 тоот хуулбар, нэхэмжлэх №07 хуулбар, Барилга угсралт, их засварын ажлын гүйцэтгэл №01-ийн хуулбар, төлбөрийн хүсэлт №114 хуулбар, нэхэмжлэх №021 хуулбар, Барилга угсралт, их засварын ажлын гүйцэтгэл №02-ын хуулбар, төлбөрийн хүснэгтийн хуулбар №485 хуулбар, нэхэмжлэх 47/2018 хуулбар, Барилга угсралт, их засварын ажлын гүйцэтгэл №03-ын хуулбар, 100100039300 тоот дансны хуулгын хуулбар, Архитектур төлөвлөлтийн даалгавар дугаар АТД-2018/02/02 хуулбар, 2017 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдрийн Өвөрхангай аймагт баригдах “Хүний ”-ийн зураг, төсөл боловсруулах ээний хуулбар, 2018 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдрийн Барилгын төсөв хүлээлгэн өгсөн актын хуулбар, төсөвт өртгийн нэгдсэн товчоо, Өвөрхангай аймаг сум “Хүний хөгжил ”-ийн угсралтын ажлын төсөв нийт 2,360,663,132 төгрөг гэх баримтын хуулбар зэрэг баримтуудыг хариуцагч Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газраас гаргуулан авсан.

            Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******ын хүсэлтээр Монгол Улсын Сангийн ны 2021 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 6/205 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн 2021 оны 11 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 817 тоот албан бичиг, Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын ******* 2021 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн А-1/1907 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* 2021 оны 12 дугаар сарын 16-ны өдрийн 2/591 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Газрын *******, *******, ******* ******* газрын 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 860 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Орон нутгийн өмчийн ******* 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 25 тоот албан бичиг, Барилга, байгууламжийн бүртгэл, Гэр ******* ******* байгууламжийн хийц, хэмжээсийн бүртгэл, Өвөрхангай аймгийн Орон нутгийн өмчийн ******* 2022 оны 3 дугаар сарын 15-ны өдрийн 113 тоот алба бичиг зэрэг баримтыг шүүх бүрдүүлсэн байна.

Шүүх зохигчийн шүүх болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар, хэрэгт цугларсан бичгийн нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг нь хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэх үндэслэлтэй гэж үзэв.

“*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч ******* нь Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар, Хөдөлмөр, , Барилгын -т холбогдуулан нийт 360,663,132 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргажээ.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар нь нийт 201,671,990 төгрөгийг “*******” ХХК нэхэмжлэх боломжтой гэж тооцсон гэх боловч энэ төлбөрийг санхүүжүүлэгч болох Хөдөлмөр, төлөх ёстой гэж маргасан бол Хөдөлмөр, , Барилгын нь хариуцагч биш гэх үндэслэлээр “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч *******ын нийт 360,663,132 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж маргажээ.

Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” 113 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хорооны 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн “Үнэлгээний дүгнэлт, зөвлөмж хүргүүлэх тухай” 07 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймгийн Засаг 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн “Тендерийн гүйцэтгэгчийг сонгох тухай” А/174 тоот захирамж /1-р хавтас, 83, 87, 88-р тал/-ийн дагуу Өвөрхангай аймгийн Газрын *******, *******, ******* ******* ******* нь “*******” ХХК-тай 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулан Өвөрхангай аймгийн суманд баригдах “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2,000,000,000 төгрөгт багтаан гүйцэтгүүлэхээр тохиролцсон болох нь тус ээний хуулбар /1-р хавтас, 11-13-р тал/-аар тогтоогдсон.

Мөн Барилгын -ын 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарч Өвөрхангай аймгийн сумын нутаг дэвст баригдах “Хүний ”-ийн ажлын нийт төсөвт өртгийг 2,360,663,132 төгрөгөөр хянасан болох нь магадлалын ерөнхий дүгнэлт, ******* угсралтын ажлын төсөв гэх баримтын хуулбар /1-р хавтас, 168-170-р тал, 2-р хавтас 32-35-р тал/-аар; “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг ашиглалтад оруулах дүгнэлт гаргасан нь Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах комиссын 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн БУ-26/2018 тоот дүгнэлтийн хуулбар /1-р хавтас, 150, 151-р тал/-аар; ээний төлбөр нийт 1,999,999,993 төгрөгийг “*******” ХХК-д шилжүүлсэн нь нэхэмжлэх, төлбөрийн хүснэгтийн хуулбар, төрийн сангийн 100100039300 тоот дансны хуулга, Монгол Улсын сангийн ны 2021 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 6/205 тоот албан бичиг /1-р хавтас, 174, 175, 177, 178, 180, 181, 183-185, 2-р хавтас 01-р тал/ зэргээр тус тус тогтоогдсон, эдгээр үйл баримтын талаар зохигч нар маргаагүй байна.

Харин Хөдөлмөр, төсвийн эрх шилжүүлсэн үү захиалагчийн эрх шилжүүлсэн үү гэдгээс хамаарч хэн хариуцагч байх, Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* болон “*******” ХХК-ийн хооронд 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр байгуулсан БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” хүчин төгөлдөр эсэх, хэдэн төгрөгийн төлбөр төлөх эсэх үндсэн гурван асуудал маргааны зүйл болжээ.

1. “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар, Хөдөлмөр, , Барилгын ийг хариуцагчаар татсан.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар нь “Хүний хөгжил ”-ийн ******* байгууламжийг шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгөөр санхүүжүүлсэн тул Хөдөлмөр, хариуцагч гэсэн бол Хөдөлмөр, , Барилгын нь энэ иргэний хэрэгт хариуцагч биш гэж маргажээ.

“Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрээр санхүүжүүлсэн нь Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай хуулийн 02 дугаар хавсралтаар тогтоогдож байх тул Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2, 25.2.5, 25.4 дэх хэсэгт зааснаар магадлалыг “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төсөлд хийлгэсэн байх, хэрэв магадлал хийлгээгүй бол ажлын зөвшөөрөл олгохыг хориглосон байна.

Гэтэл “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг шинээр барих ажил эхэлсний дараа магадлалын дүгнэлт гарсан нь тогтоогдсон бөгөөд энэ талаар зохигч маргаагүй. Харин энэ буруутай үйлдэл, эс үйлдлийн улмаас нийт 360,663,132 төгрөгийн зөрүү гарсан гэж байх тул “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлалыг хэн хийлгэх ёстой байсан гэдгийг тодруулах шаардлагатай.

Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1 дэх хэсэгт “Барилгын ажлын захиалагч дараахь чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ”, 37.1.3-т “******* байгууламжийн техникийн нөхцөл, зураг төсөл боловсруулах, ажлын зөвшөөрлийг энэ хуулийн 22, 23, 26 дугаар зүйлд заасны дагуу авч, түүнд заасан нөхцөлийг биелүүлэх”, 37.1.10-т “******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгэж, холбогдох зардлыг хариуцах” гэж зааснаар захиалагч эдгээр чиг үүргийг хэрэгжүүлэх ёстой.

Хэрэв дээрх чиг үүргийг хэрэгжүүлээгүй захиалагчийн үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас гарах эрсдэл, хохирлыг Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1.13-т “ үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд өөрийн буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүйг гарах эрсдэл, хохирлыг хариуцах” гэж зааснаар захиалагч өөрөө хариуцахаар байна.

Тиймээс “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлын захиалагч хэн гэдгээс хамаарч хариуцагч тодорхой болно.

1.1 Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Төсвийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.6.3-т “төсвийн захирагч нь өөрийн эрх, үүргээ доод шатны төсвийн захирагчид шилжүүлж болох боловч энэ нь түүнийг хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй байх” гэж зааснаар Хөдөлмөр, нь эрхээ Өвөрхангай аймгийн Засаг даргад шилжүүлсэн нь хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй тул Хөдөлмөр, ыг хариуцагч гэжээ.

Монгол Улсын төсвийн хөрөнгөөр 2018 онд санхүүжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээ, ******* байгууламжийн жагсаалтад Хөдөлмөр, сайдын багцын “Хүний ”-ийн төсөвт өртөг 2,000,000,000 төгрөгөөр батлагдсан нь Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай хуулийн 02 дугаар хавсралтаар, Хөдөлмөр, сайдын 2018 оны 02 дугаар сарын 06-ны өдрийн “Эрх шилжүүлэх тухай” А/22 тоот тушаалаар “Хүний ”-ийн дээрх төсвийн эрх Өвөрхангай аймгийн Засаг даргад шилжүүлсэн болох нь Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* 2021 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 2/15 тоот албан бичиг /1-р хавтас, 242-р тал/-ээр тус тус тогтоогдсон.

Тиймээс Хөдөлмөр, ыг “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлын хувьд Төсвийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.35-д заасан “төсөв захирагч” болон Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.22-т заасан “хөрөнгө оруулагч” гэж үзэхээс Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.13-т заасан “захиалагч” гэж үзэх үндэслэлгүй байх тул Хөдөлмөр, хариуцагч биш юм. Өөрөөр хэлбэл Төсвийн тухай хуулд заасан төсөв захирагч, Барилгын тухай хуульд заасан захиалагч гэсэн ойлголтын агуулга өөр өөр байна.    

Харин 2,000,000,000 төгрөгөөр батлагдсан төсвийг захиран зарцуулахтай холбоотой маргаан үүссэн бол Хөдөлмөр, ыг Төсвийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.6.3-т зааснаар хариуцлагаас чөлөөлөхгүй. Түүнээс захиалагчийн хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлээгүйгээс үүссэн асуудалд төсөв захирагч буюу хөрөнгө оруулагч болох Хөдөлмөр, ыг хариуцагчаар татах боломжгүй тул энэ талаарх нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн тайлбар үндэслэлгүй, Хөдөлмөр, ны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар үндэслэлтэй гэж үзсэн болно.

1.2 Монгол Улсын Засгийн ******* 2017 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдрийн 170 тоот тогтоолын хавсралтаар батлагдсан Барилгын ажлын захиалагчийн дүрмийн 3 дугаар зүйлийн 3.12 дахь хэсэгт “Улсын болон орон нутгийн төсөв, гадаадын зээл, тусламжийн хөрөнгөөр орон нутагт баригдах ******* байгууламжийн захиалагчийн хяналтыг тухайн аймаг, нийслэлийн ******* *******, *******, ******* ******* асуудал хариуцсан нэгжээр ээний үндсэн дээр төлөөлүүлэн гүйцэтгүүлж болно” гэж заасан.

Үүний дагуу Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрыг захиалагчийн хяналтыг төлөөлүүлэн гүйцэтгэсэн субьект гэхээс хариуцагч гэж үзэх үндэслэлгүй.

Харин Иргэний хуулийн 63 дугаар зүйлийн 63.3, 63.4 дэх хэсэгт зааснаар Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газар нь бүрэн эрхээ шударгаар, захиалагчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхолд нийцүүлэн хэрэгжүүлэх үүргээ биелүүлээгүйгээс зөвхөн захиалагчид учирсан гэм хорыг Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газар хариуцан арилгах үүрэгтэй байна.

1.3 Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6, 39 дүгээр зүйлийн 39.5 дахь хэсэгт зааснаар барилга байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийх эксперт гэж ******* байгууламжийн зураг төсөлд хараат бус, бие даасан, мэргэжлийн түвшинд дүгнэлт гаргах иргэн, хуулийн этгээдийг хэлэх бөгөөд экспертийн эрх бүхий хуулийн этгээд ******* байгууламжийн зураг төслийг хууль тогтоомж, норм, нормативын баримт бичгийн шаардлагад нийцсэнийг нотолж, техникийн шийдлийн талаархи дүгнэлт гаргаж, хариуцлага хүлээхээр байна.

Хуулиар тогтоосон энэ чиг үүргийн дагуу Барилгын нь “Хүний хөгжил ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийж 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлт гаргасан нь тогтоогдсон бөгөөд Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар 25.1 дэх хэсэгт заасан ажлын 15 өдөрт багтаан магадлал хийх хугацааг зөрчсөн гэх нөхцөл тогтоогдоогүй, мөн ******* байгууламжийн зураг төслийг хууль тогтоомж, норм, нормативын баримт бичгийн шаардлагад нийцсэнийг нотолж, техникийн шийдлийн талаархи дүгнэлт буруу гаргасан эсэх талаар зохигч маргаагүй тул Барилгын -ыг хариуцагч гэж үзэх үндэслэлгүй.

1.4 Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 45 дугаар зүйлийн 45.2 дахь хэсэгт “Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрээр санхүүжүүлэх бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авахад дор дурдсан этгээд захиалагч байна” гээд мөн хуулийн 45.2.2-т “аймаг, нийслэлийн Засаг Тамгын ******* нь тухайн орон нутагт худалдан авах бараа, ажил, үйлчилгээний хувьд” гэж заасан.

Харин худалдан авах ажил гэдгийг Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.11-т “ажил гэж ******* байгууламжийн ажил . . .” гээд 5.1.12-т “******* байгууламжийн ажил гэж ******* байгууламжийг барих . . . ажлыг” гэж тодорхойлсон. Өөрөөр хэлбэл “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажил нь Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 45 дугаар зүйлийн 45.2.2-т заасан орон нутагт худалдан авах ажил гэдэгт хамаарч байна.

“Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрээр санхүүжүүлэн орон нутагт буюу Өвөрхангай аймаг хүлээн авсан гэдэг нь Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын ******* 2021 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн А-1/1907 тоот албан бичиг, Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 25 тоот албан бичиг /2-р хавтас, 124, 158-160-р тал/-ээр тогтоогдсон бөгөөд энэ талаар зохигч маргаагүй тул Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар захиалагч болох нь тогтоогдож байна.

Иймд Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1.3, 37.1.10-т заасан захиалагчийн чиг үүргийг хэрэгжүүлээгүйгээс үүсэх эрсдэл, хохирлыг Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1.13-т зааснаар хариуцах хариуцагчийг Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар гэж үзэх үндэслэлтэй байна.

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.2 дахь хэсэгт “Захиалагч үйл ажиллагаанд оролцох өөрийн чиг үүргийг ээний үндсэн дээр зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх мэргэжилтэн, мэргэжлийн хуулийн этгээдээр төлөөлүүлэн хэрэгжүүлж болно.”, мөн хуулийн 45 дугаар зүйлийн 45.6 дахь хэсэгт “Аймаг, нийслэлийн Засаг Тамгын ******* нь шаардлагатай гэж үзвэл сум, дүүргийн Засаг Тамгын *******т энэ хуулийн 45.2.2-т заасан эрхээ шилжүүлж болно.” гэж заасан нөхцөл хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдоогүй болохыг дурдав.

2. “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4 дэх хэсэгт “Энэ хуулийн 25.2, 25.3-т заасан зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй бол ажлын зөвшөөрөл олгохыг хориглоно”, мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дахь хэсэгт “Барилгын ажлыг зураг төсөлгүйгээр гүйцэтгэхийг хориглоно.” гэсэн заалтыг зөрчин эрх бүхий байгууллагаар ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгэхгүй, ажлын батлагдсан зураг төсөлгүйгээр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулсан нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1, 56.1.8-д заасан аль аль шинжийг агуулсан хүчин төгөлдөр бус хэлцэл гэжээ.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар нь Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын “Гэрээ байгуулах эрх олгох тухай” 113 тоот албан бичгийг үндэслэн ээ байгуулсан тул дээрх ээ хүчин төгөлдөр гэж маргасан бол Хөдөлмөр, , Барилгын энэ талаар тайлбар гаргаагүй байна.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* нь “*******” ХХК-тай 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулан Өвөрхангай аймгийн суманд баригдах “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2,000,000,000 төгрөгт багтаан гүйцэтгүүлэхээр тохиролцож, 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийг хүлээн авч, нийт 1,999,999,993 төгрөгийн төлбөр төлсөн нь тогтоогдсон гэдгийг дээр дурдсан.

Энэ байдлаар Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* болон “*******” ХХК-ийн хооронд ажил гүйцэтгэх ээний ******* үүсжээ.

Иргэний хуулийн 343 дугаар зүйлийн 343.1 дэх хэсэгт заасан ажил гүйцэтгэх ээгээр ажил гүйцэтгэгч нь захиалагчийн буюу өөрийн материалаар ээнд заасан ажил гүйцэтгэх, захиалагч нь уг ажлын үр дүнг хүлээн авч, хэлэлцэн тохирсон хөлс төлөх үүргийг тус тус хүлээнэ. Гэрээ хүчин төгөлдөр бол зохигч хэн аль нь ээний үүргийг харилцан шаардах эрхтэй бөгөөд зохигчийн хооронд байгуулагдсан ээг хүчин төгөлдөр гэж үзэх хуулийн үндэслэл тогтоогдоогүй байна. Учир нь:

2.1 Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* болон “*******” ХХК-ийн хооронд байгуулагдсан 2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ”-ний 5 дахь заалт /1-р хавтас, 11, 12-р тал/-аар ******* угсралтын ажлыг батлагдсан зураг төслийн дагуу 2018 оны 4 дүгээр сарын 17-ны өдрөөс эхлэн 2018 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэл гүйцэтгэж ашиглалтад оруулахаар тохиролцон, ******* угсралтын ажил 2018 оны 4 дүгээр сарын 17-ны өдөр эхлэн, 2018 оны 5 дугаар сарын 23-ны өдөр ажил эхлүүлэх зөвшөөрөл олгосон нь суманд баригдсан “Хүний хөгжил ”-ийн хяналтын ажлын тайлан, Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрын 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 860 тоот тайлбар /1-р хавтас, 155-р тал, 2-р хавтас, 128-р тал/ гэх баримтаар тогтоогдсон, энэ талаар зохигч маргаагүй.

“Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлыг улсын төсвийн хөрөнгөөр санхүүжүүлсэн /1-р хавтас, 11-р тал/ нь тогтоогдсон тул Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1, 25.2.5-д зааснаар тухайн ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгэсэн байх хуулийн шаардлага тавигдсан боловч ээний дагуу ажил эхэлсний дараа 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарсан нь Барилгын -ын 651/2018 тоот магадлалын ерөнхий дүгнэлтийн хуулбар /1-р хавтас, 168-170-р тал, 2-р хавтас 32-35-р тал/-аар тогтоогдсон.

Үүнээс дүгнэхэд хуульд зааснаар зайлшгүй магадлал хийлгэх шаардлагатай ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй байхад 2018 оны 4 дүгээр сарын 17-ны өдөр ажлыг эхлүүлэхээр Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4 дэх хэсэгт “Энэ хуулийн 25.2, 25.3-т заасан зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй бол ажлын зөвшөөрөл олгохыг хориглоно.” гэсэн заалтыг зөрчин БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулсан нь тогтоогдож байна. Энэ нь хуулийн хориглох хэм хэмжээг зөрчсөн, хэлцлийн эрх зүйн үндэслэлтэй байх зарчимд нийцэхгүй бөгөөд зохигч хууль зөрчсөн хэлцэл хийж ээ байгуулснаар энэ маргаан үүсэх урьдчилсан нөхцөл бүрдсэн.

Дээр дурдсанаар зохигчийн хооронд байгуулагдсан ажил гүйцэтгэх ээ Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 56.1.1-д зааснаар хууль зөрчсөн, хүчин төгөлдөр бус гэж дүгнэх үндэслэлтэй байна.

2.2 Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1 дэх хэсэгт захиалагч нь ээ байгуулах эрх олгохоор шийдвэрлэж, энэ тухай бичгээр мэдэгдэнэ гэж заасан.

Гэтэл “*******” ХХК-д ээ байгуулах эрх олгохоор шийдвэрийг захиалагч болох Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* гаргахаар байхад Хөдөлмөр, наас төсвийн эрх шилжүүлэн авсан Өвөрхангай аймгийн Засаг дарга гаргасан болох нь Өвөрхангай аймгийн Засаг 2018 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн “Тендерийн гүйцэтгэгчийг сонгох тухай” А/174 тоот захирамжийн хуулбар /1-р хавтас, 88-р тал/-аар тогтоогдсон.

Иргэний хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1 дэх хэсэгт зааснаар Өвөрхангай аймгийн Засаг дарга, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* нь өөрийн нэрээр эрх олж, үүрэг хүлээхээр байх тул захиалагч болох Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газрыг ээ байгуулах эрх олгохоор шийдвэр гаргасан гэж үзэх үндэслэлгүй.

            Иймд мөн зохигчийн хооронд байгуулагдсан ажил гүйцэтгэх ээ Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 56.1.8-д зааснаар хуульд заасан тохиолдолд зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийсэн, хүчин төгөлдөр бус гэж дүгнэх үндэслэлтэй байна.

Харин нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн Барилгын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4, 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дахь хэсгийг зөрчиж БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” байгуулсан нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.8-д заасан шинжийг агуулсан хүчин төгөлдөр бус хэлцэл гэх тайлбар үндэслэлгүй болохыг дурдав.

Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын ******* хувьд Иргэний хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1, 68 дугаар зүйлийн 68.1 дэх хэсэгт заасан нөхцөл хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдоогүй болно.

            2018 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр байгуулсан БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” хүчин төгөлдөр бус болох нь тогтоогдсон тул Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дахь хэсэгт заасан хууль зүйн үр дагавар үүсэж байна.

3. “*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар магадлалын ерөнхий дүгнэлт гараагүй, зөвшөөрөөгүй байхад хууль зөрчсөн ээ байгуулж ажил эхлүүлсэн захиалагчийн буруутай үйлдлээс “*******” ХХК магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр тогтоогдсон 360,663,132 төгрөгийн зөрүү ажил хийж захиалагч энэ хэмжээгээр үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэжээ.

Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* нь Төрийн болон орон нутгийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.2-т зааснаар мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.4 дэх хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд ээний үнийг нэмэгдүүлэн өөрчлөхийг хориглосон байдаг учир нэхэмжлэлийг зөвшөөрөхгүй /1-р хавтас, 62-64-р тал/ гэж байсан бол нэхэмжлэх үнийн дүн 201,671,990 төгрөг гэсэн нэмэлт тайлбар гаргаж /2-р хавтас, 187, 188-р тал/ шүүх хуралдаан дээр Хөдөлмөр, үүнийг хариуцах ёстой гэж маргасан. Харин Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар, Хөдөлмөр, , Барилгын хариуцагч биш гэх үндэслэлээр нэхэмжлэлийн үнийн дүнтэй холбоотой тайлбар гаргаагүй.

“Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төслийг ЗГ-06/2018 тоот ээний дагуу “Мөнх хос шилтгээн” ХХК хийж гүйцэтгэсэн нь дээрх ээний хуулбар, “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төслийн хуулбар /1-р хавтас, 188-190-р тал, хэрэгт хавсралтаар авагдсан/-аар; “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлын худалдан авах тендер зарлагдахад “*******” ХХК нь “Мөнх хос шилтгээн” ХХК-ийн хийсэн зураг төсөлд төсөв зохион нийт төсөвт өртгийг 2,281,377,422 төгрөг гэж тооцоод энэ ажлыг 2,000,000,000 төгрөгөөр гүйцэтгэхээр санал гаргаж, Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* ээ байгуулах эрх олгосон нь сумын “Хүний ”-ийн ******* угсралтын ажил ХНХЯ/201801016 төсөвт өртөг гэх баримтын хуулбар, “*******” ХХК-ийн 2018 оны 3 дугаар сарын 22-ны өдрийн 89/2018 тоот албан бичгийн хуулбар, Өвөрхангай аймаг Орон нутгийн өмчийн ******* 2018 оны 3 дугаар сарын 113 тоот албан бичгийн хуулбар /1-р хавтас, 92-132, 86, 83-р тал/-аар; мөн “Мөнх хос шилтгээн” ХХК-ийн хийсэн зураг төсөлд Барилгын 2018 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр 651/2018 тоот магадлал ерөнхий дүгнэлт гаргаж “Хүний ”-ийн ******* байгууламж шинээр барих ажлын нийт төсөвт өртгийг 2,360,663,132 төгрөгөөр хянасан болох нь магадлалын ерөнхий дүгнэлтийн хуулбар, “Хүний ”-ийн угсралтын ажлын төсөв гэх баримтын хуулбар /1-р хавтас, 168-171, 2-р хавтас, 32-35-р тал/-аар тус тус тогтоогдож байна. Өөрөөр хэлбэл “Мөнх хос шилтгээн” ХХК-ийн хийсэн “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн нэг л зураг төсөл дээр “*******” ХХК төсөвт өртгийг 2,281,377,422 төгрөг, Барилгын магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр төсөвт өртгийг 2,360,663,132 төгрөг гэж тооцсон.

“*******” ХХК нь “Хүний ”-ийн ******* байгууламжийн зураг төслийн төсөвт өртгийг Монгол Улсын тэргүүлэх төсөвчнөөр хийлгэн 2,281,377,422 төгрөгөөр тооцоод энэ ажлыг 2,000,000,000 төгрөгөөр гүйцэтгэхээр санал гарган тухайн ажлыг гүйцэтгэж хүлээлгэн өгснөөр ******* дуусгавар болсон байх тул төлбөрийн зөрүү дүнг 360,663,132 төгрөгөөр тооцох үндэслэлгүй.

Харин магадлалын ерөнхий дүгнэлтээр гарсан төсөвт өртөг 2,360,663,132 төгрөгөөс “*******” ХХК-ийн хийсэн төсөвт өртөг 2,281,377,422 төгрөгийг хасаад ******* байгууламжийн зураг төсөлд магадлал хийлгээгүй байхад ажлын зөвшөөрлийг авч “Хүний ”-ийн ******* байгууламж барих ажлыг эхлүүлсэн захиалагчийн буруутай үйлдлээс үүссэн төлбөрийн зөрүүг 79,285,710 төгрөг гэж тооцох үндэслэлтэй байна.

БУА-УТ-01/2018 тоот “Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх ээ” хүчин төгөлдөр бус гэдэг нь тогтоогдсон учраас ээтэй холбоотой шаардах эрх үүсээгүй. Харин Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1, 492.1.1-д бусдын өмнө хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэхээр хэн нэгэн этгээдэд хөрөнгө шилжүүлсэн этгээд уг зүйлийг олж авсан этгээдээс дээрх хөрөнгөө дараах тохиолдолд буцаан шаардах эрхтэй гээд, үүнд хөрөнгө олж авсан этгээд болон үүрэг гүйцэтгэгч этгээдийн хооронд үүссэн үүрэг хүчин төгөлдөр бус болсон гэсэн нөхцөлийг хамааруулсан. Мөн Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.4 дэх хэсэгт зааснаар хөрөнгөө буцаан шаардах боломжгүй нөхцөл тогтоогдоогүй бөгөөд 79,285,710 төгрөг нь Иргэний хуулийн 493 дугаар зүйлийн 493.2 дахь хэсэгт заасан буцаан шаардах шаардлагад хамаарч байна.

Иймд Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1, 492.1.1-д заасныг баримтлан Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас нийт 79,285,710 төгрөг гаргуулан “*******” ХХК-д олгож, 281,377,422 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэл болон Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Хөдөлмөр, , Барилгын -т холбогдох нэхэмжлэлийг тус тус хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэв.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар шүүх хуралдаан дээр “360,663,132 төгрөгийг Хөдөлмөр, наас гаргуулна” гэж тайлбарлаж байсан боловч Хөдөлмөр, ны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “нэхэмжилсэн мөнгөн дүнгээ гаргуулах нь чухал юм уу, Хөдөлмөр, наас заавал гаргуулах нь чухал юм уу” гэх асуултад “мөнгөн дүнгээ хуулиар хариуцвал зохих этгээдээс гаргуулах нь чухал” гэж хариулсан байдлаас дүгнэхэд нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нарыг Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газар, Барилгын д холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэлээсээ Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5 дахь хэсэгт зааснаар татгалзсан гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

Төрийн болон орон нутгийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.2-т зааснаар мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.4 дэх хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд ээний үнийг нэмэгдүүлэн өөрчлөхийг хориглох заалт нь зөвхөн хоёр жилээс дээш хугацаанд хэрэгжих ээний явцад хэрэглээний үнийн индекс өөрчлөгдсөн, суурь үнэ огцом өөрчлөгдсөн тохиолдолд хамаарах болохоос захиалагч Барилгын тухай хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлээгүйгээс гарсан зөрүү буюу хохирол шаардахад хамаарах заалт биш тул Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* газрын энэ талаар гаргасан тайлбар үндэслэлгүй, мөн Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* ******* нь “*******” ХХК-ийг зарим ажлыг дутуу хийсэн /2-р хавтас, 187-р тал/ гэх боловч хэдэн төгрөгийн ямар ажил дутуу хийгдсэн болохыг нотлох баримтаар нотлоогүй, Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах комиссын дүгнэлт, “Хүний ”-ийн ******* хүлээлцэх комиссын хурлын тэмдэглэл дээр тодорхой тусгагдаагүй, дээрх дутуу хийгдсэн гэх ажлыг шүүх хуралдаан дээр нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хүлээн зөвшөөрөөгүй маргасан тул 79,285,710 төгрөгөөс дутуу хийгдсэн гэх ажлын төлбөрийг хасаж тооцох боломжгүй, “Барилгын төсөвчдийн холбоо” ТББ-ын гаргасан нэмэгдсэн ажлын төсөвт өртөг 880,807,340 төгрөг гэсэн нотлох баримт /1-р хавтас, 15-41, 135-141-р тал/ хэрэгт авагдсан боловч “Барилгын төсөвчдийн холбоо” ТББ нь Барилгын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.2 дахь хэсэгт заасан төсвийн тооцоог хийх эрх бүхий этгээд гэдэг нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдоогүй, нэхэмжлэгч нь үүнийг нотлоогүй тул тус нотлох баримтыг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дахь хэсэгт зааснаар үнэлэх боломжгүй болохыг тус тус дурдав.

4. Нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг нь хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэсэн тул Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэгт зааснаар “*******” ХХК-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 1,961,300 төгрөг /1-р хавтас, 04-р тал/-ийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас 79,285,710 төгрөгийн улсын тэмдэгтийн хураамж 554,379 төгрөг гаргуулж “*******” ХХК олгохоор шийдвэрлэв.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1, 492.1.1-д заасныг баримтлан Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас нийт 79,285,710 төгрөг гаргуулан “*******” ХХК-д олгож, 281,377,422 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэл болон Өвөрхангай аймаг Газрын *******, *******, ******* ******* *******, Хөдөлмөр, , Барилгын -т холбогдох нэхэмжлэлийг тус тус хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэгт зааснаар баримтлан “*******” ХХК-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 1,961,300 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, Өвөрхангай аймгийн Засаг Тамгын газраас улсын тэмдэгтийн хураамж 554,379 төгрөг гаргуулж “*******” ХХК-д олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.4, 119.5, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба уг өдрөөс 14 хоног өнгөрснөөс хойш шүүх хуралдааны оролцогч талууд 14 хоногийн дотор шүүхэд хүрэлцэн ирж шийдвэрийг өөрөө гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй, шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд шийдвэрийг гардуулсан эсхүл хүргүүлснээр гомдол гаргах хугацааг тоолох бөгөөд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар Зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Өвөрхангай аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргаж болохыг дурдсугай.

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                 Б.ЦЭРЭНПҮРЭВ