2023         01           19                                    128/ШШ2023/0078

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Халиуна даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 1 дүгээр танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: М******* Сууц өмчлөгчдийн холбоо /РД:/,

Хариуцагч: , 

Хариуцагч: Т, 

Хариуцагч: У,

Хариуцагч: Н, 

Хариуцагч: У,

Гуравдагч этгээд: В******* Д******* /РД:/,

Гуравдагч этгээд: Д*******гийн О******* /РД:/,

Маргааны төрөл: нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн техникийн өрөөг эзэмшүүлж, хувьчилсан шийдвэр, өмчлөх эрхийг бүртгэсэн улсын бүртгэлийг хүчингүй болгуулахаар СӨХ маргасан захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Ш.Ч, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Б, , Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын албаны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Н, Д.Ш, хариуцагч Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.С, хариуцагч Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчооны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Н, хариуцагч Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.О, гуравдагч этгээд В.Д*******, гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгч Б.М, шинжээч Н.Бат-, А.Т, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга М.Дэлгэрмөрөн нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэг. Нэхэмжлэлийн шаардлага.

1. , Төрийн өмчийн хорооны хамтарсан тушаалаар байгуулагдсан Магадлан шинжлэх хэсгийн 2016 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 107 дугаар дүгнэлтийн Д.О*******т холбогдох хэсгийг,

2. Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын албаны дарга бөгөөд хотын ерөнхий менежерийн 2018 оны 7 дугаар сарын 09-ний өдрийн А/193 дугаар тушаалын Д.О*******т холбогдох хэсгийг,

3. Нны 2019 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 05 дугаар тогтоолын Д.О*******т холбогдох хэсгийг,

4. Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо 13 дугаар хороолол, 14 дүгээр байрны 0 тоот 1 өрөөг орон сууцаар Д.О*******ийн өмчлөлд 2019 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдөр бүртгэсэн эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-******* дугаартай бүртгэлийг тус тус хүчингүй болгуулах.

Хоёр. Хэрэгт авагдсан баримтуудаар тогтоогдсон үйл баримт.

1. Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо 13 дугаар хороолол, 14 дүгээр байрны 2 дугаар орцны техникийн 0 тоот өрөөнд амьдран суудаг гэх иргэн Д.О*******ийн өргөдлөөр , Төрийн өмчийн хорооны хамтарсан тушаалаар байгуулагдсан Магадлан шинжлэх хэсэг ажиллаж, 2016 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 107 дугаар дүгнэлтээр зориулалтыг нь өөрчилсөн техникийн өрөөг “хүн амьдрах боломжтой” хэмээн дүгнэн, Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчооны 2016 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдрийн 04 дүгээр тогтоолоор Магадлан шинжлэх хэсгийн 107 дугаар дүгнэлтийг баталж,

2. Улмаар уг дүгнэлтийг үндэслэн Улаанбаатар хотын ерөнхий менежер бөгөөд захирагчийн ажлын албаны даргын 2018 оны 7 дугаар сарын 09-ний өдрийн А/193 дугаар тушаалаар уг өрөөг орон сууцны зориулалтаар Д.О*******т эзэмшүүлэхээр шийдвэрлэж, Унаас орон сууц эзэмших эрхийн 2018009 тоот гэрчилгээг олгож,

3. Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээг үндэслэн Н 2019 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 05 дугаар тогтоолоор уг орон сууцыг Д.О*******т хувьчилж,

4. Түүний мэдүүлгээр Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо 13 дугаар хороолол, 14 дүгээр байрны 0 тоот 1 өрөөг орон сууцны зориулалтаар Д.О*******, В.Д******* нарын өмчлөлд 2019 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдөр эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-******* дугаарт бүртгэжээ.

Гурав. Маргаж буй үндэслэлүүд:

1.1 Нэхэмжлэгч М******* СӨХ нэхэмжлэлийн үндэслэлдээ:  “М******* Сууц өмчлөгчдийн холбоо нь Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо, 13 дугаар хороолол, 22а болон 14 дүгээр байрны оршин суугчдын буюу 516 сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг дундаа өмчлөх эрхийг хэрэгжүүлэх, орон сууцны ашиглалтын хэвийн байдлыг хангах, сууц өмчлөгчдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалж ажилладаг. Тус байрнуудын техникийн болон үйлчилгээний өрөөнүүд нь Сууц өмчлөгчдийн эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.1 дэх хэсэгт "...сууцны бус зориулалттай техникийн болон нэгдүгээр давхрын үйлчилгээний өрөө ... зэрэг эд хөрөнгө орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөнд хамаарна", Иргэний хуулийн 142 дугаар зүйлийн 142.2-т "Дангаар өмчлөх өмчлөлийн зүйлд хамаарахгүй орон сууцны барилга, байгууламж, төхөөрөмжийн хэсэг нь орон сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлд байна" хэмээн тус тус заасны дагуу орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөнд хамаардаг болно.

Гэтэл 14 дүгээр байрны 02 дугаар орцны техникийн өрөө буюу оршин суугч айл өрхүүдийн цахилгааны щит байрлаж байсан өрөөг холбогдох техникийн нөхцөл, зөвшөөрөлгүйгээр Д. О*******, В.Д******* гэх иргэд нь зөөн шилжүүлж, эзэмшиж байсныг сууц өмчлөгчдийн холбооны зүгээс чөлөөлж өгөх, эсхүл хуулийн дагуу холбогдох гэрээг байгуулахыг удаа дараа шаардаж байсан. Гэвч чөлөөлж өгөхгүй байсан тул албадан чөлөөлөх талаар Сууц өмчлөгчдийн холбооны Удирдах зөвлөл хуралдан 2019 оны 06 сарын 09-ний өдөр тус иргэнд мэдэгдэхэд бидэнд тус техникийн өрөөг хувьчлан авсан талаар мэдэгдэж Орон сууц хувьчлах товчооны 2019 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 05 дугаар тогтоолыг үзүүлснээр тус “0” тоот хувьчлагдсан, өмчлөх эрхийн гэрчилгээ олгогдсон болохыг олж мэдлээ.

Улмаар Т, Ут тус тус 2019 оны 06 дугаар сарын 20-ны өдөр гомдол гаргасны дагуу Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас 2019 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн 7/5061 тоот албан бичгээр "... гомдлыг үндэслэн эрхийн улсын бүртгэлийг хүчингүй болгох үндэслэлгүй, орон сууц хувьчлалтай холбоотой асуудлаа шүүхэд хандаж шийдвэрлүүлнэ үү", Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас Орон сууц, нийтийн аж ахуйн удирдах газарт 2019 оны 06 дугаар сарын 28-нд A 1/2111 тоот албан бичгээр "...дээрх “0” тоот техникийн өрөөний хувьчлалтай холбогдох материалыг ирүүлэхийг хүсье" гэсэн боловч шийдвэрлэсэн талаарх хариуг ирүүлээгүй байх тул ийнхүү шүүхэд хандаж байна.

Дээрх техникийн өрөөнд суурилуулсан байсан цахилгааны ерөнхий самбаруудыг холбогдох техникийн нөхцөлгүйгээр лифтний хажуугийн хонгилд зөөн байрлуулсан нөхцөл байдлыг шалган тогтоож, хувьчлах нөхцөл шаардлага хангасан эсэхэд дүгнэлт хийлгүйгээр, оршин суугч иргэд, сууц өмчлөгчдийн холбоонд мэдэгдэлгүйгээр, дур мэдэн хууль бусаар хувьчилсан байна.

Шүүхэд ирүүлсэн баримтуудаас Д.О*******т Улаанбаатар хотын ерөнхий менежерийн 2018 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн А/193 дугаар тушаалаар сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөнд орон сууц эзэмших эрхийн бичиг олгосон болохыг, маргаж буй 0 тоот өрөөнд Магадлан шинжлэх хэсгийн 2016 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 107 дугаартай дүгнэлт гарсан болохыг олж мэдсэн.

Улсын Их Хурлын 2003 оны 27 дугаар тогтоолын 3 дугаар зүйлээр “төрөөс хувьчлагдсан нийтийн зориулалттай орон сууцны байшин дахь сууцны бус зориулалттай техникийн болон үйлчилгээний өрөөг орон сууцны зориулалтаар ашиглах эрхийн бичиг олгох явдлыг таслан зогсоох арга хэмжээ авахыг холбогдох байгууллагуудад даалгаж” шийдвэрлэсэн байдаг.

Ийнхүү Сууц өмчлөгчдийн эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.8.3-т “удирдах зөвлөл дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг бусдад түрээслүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах эсэхийг шийдвэрлэх эрх эдэлж, үүрэг хүлээнэ” гэж зааснаар СӨХ-ны удирдах зөвлөл техникийн өрөөг оршин суугчдын эрх ашиг сонирхолд сөргөөр нөлөөлөхгүй тохиолдолд бусдад эзэмшүүлэх асуудлыг шийдвэрлэхээр болсон.

Гэтэл М******* СӨХ 14 дүгээр байрны 2 дугаар орцны цахилгааны шитний өрөөг бусдад эзэмшүүлэхээр зөвшөөрөл олгоогүйгээр үл барам хууль болон УИХ-ын 27 дугаар тогтоолыг зөрчин дээрх эзэмших эрхийн бичиг олгосон болохыг олж мэдлээ. Гуравдагч этгээд Д.О******* нь орон сууц эзэмших эрхийн бичиг авах хүсэлтдээ М******* СӨХ-ны 2018 оны 2 дугаар сарын 2-ны өдрийн тодорхойлолтыг хавсаргасан байх ба тус албан бичгийг Ц.Ц гэх иргэн гарын үсгээ зурж тамга дарсан байна. Гэвч тус СӨХ-ны гүйцэтгэх захирлаар Ш.Ч нь 2016 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрөөс эхлэн ажиллаж байгаа бөгөөд Ц.Ц нь 2016 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн Удирдах зөвлөлийн тогтоолоор гүйцэтгэх захирлын үүрэгт ажлаас чөлөөлөгдсөн. Гэтэл Ц.Ц нь СӨХ-ны хуучин тамгыг ашиглан дээрх бичгийг хийж өгсөн байна. Түүнчлэн М******* СӨХ-ны 2015 оны 9 дүгээр сарын 15-ны өдрийн огноотой албан бичигт Ц.Ц нь гарын үсэг зурсан боловч тамга тэмдэг дараагүй зэргээр дээрх шийдвэр албан бичгүүд нь хууль зөрчиж гарсан, хууль бус гэж үзэхээр байна.

Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д "хувьчлах сууц бүрт магадлан шинжилгээний дүгнэлт гаргуулах ажлыг зохион байгуулах", 13 дугаар зүйлийн 13.1-д “Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, аймаг, нийслэлийн Засаг даргын хамтын шийдвэрээр хувьчлах орон сууцны чанар, аваар, осолгүйн байдал, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн болон техникийн шаардлага хангасан эсэхийг тогтоож, тухайн орон сууц хүн амьдрах шаардлага хангаж байгаа эсэх талаар дүгнэлт гаргах бүрэн эрхтэй орон тооны бус магадлан шинжлэх хэсгийг байгуулна", 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д "Магадлан шинжлэх хэсэг тухайн орон сууц хүн амьдрах шаардлага хангасан эсэх талаар дүгнэлт гаргана" хэмээн тус тус зааснаар тус хувьчлах сууц нь хүн амьдрах шаардлага хангасан төдийгүй оршин суугч, сууц өмчлөгч иргэдийн амьдран суух нөхцөл, шаардлагад нийцсэн байх шаардлагатай. Дээрх хуулийн шаардлагыг хангаагүй, хууль зөрчиж олгосон Орон сууц хувьчлах товчооны шийдвэрээс оршин суугчдын эрх, ашигт ноцтой хохирол учруулахуйц үр дагавар үүсэж, ерөнхий щитний өрөөг зориулалт, норм дүрмийн дагуу ашиглах боломжгүй болж байна.

Төрийн өмчийн хорооны дарга, Нийслэлийн Засаг даргын хамтарсан 2006 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн 226/517 дугаар тушаал, захирамжаар Магадлан шинжлэх хэсгийг 9 гишүүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулсан, гэвч 107 дугаар дүгнэлтийг зөвхөн хүний гарын үсэгтэйгээр түүнчлэн хамааралгүй этгээд гарын үсэг зурж баталгаажуулсан байдаг.

Мөн Засгийн газрын 1997 оны 106 дугаар тогтоолоор баталсан Магадлан шинжлэх хэсгийн ажиллах журмын 9-д “магадлан шинжлэх хэсэг нь хэмжилт, шалгалт хийж, холбогдох баримт бичгийг дүгнэлтэд хавсаргана. Дүгнэлтийг энэ журмын хавсралт маягтын дагуу гаргах бөгөөд гишүүд гарын үсэг зурж баталгаажуулснаар дүгнэлт хүчин төгөлдөр болно” хэмээн заасан. Гэвч Орон сууц нийтийн аж ахуйн удирдах газрын 2019 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдрийн албан бичиг, хавсралт баримтуудаас үзвэл 107 дугаар дүгнэлт нь дээрх журмын хавсралт маягтын дагуу гараагүй, хэмжилт, шалгалт хийсэн холбогдох баримт материалыг хавсаргаагүй болох нь тогтоогдсон.

Магадлан шинжлэх хэсгийн 107 дугаар дүгнэлт нь тухайн 0 тоот техникийн өрөөнд хамаарах барилгын чанар, усан хангамж, ариутгах татуурга, дулаан хангамжийн систем, ялангуяа аюул ослын талаар, цахилгаан эрчим хүч, галын аюулгүй байдлын талаар огт дүгнээгүй, энэ талаар нэг ч үг, өгүүлбэр байдаггүй. Гэтэл Мэргэжлийн хяналтын газрын улсын байцаагчийн 2016 оны 3 дугаар сарын 09-ний өдрийн 02-07-103/259 дүгээр дүгнэлтээр “14 дүгээр байр нийт 8 орцтой, 2 дугаар орцонд цахилгааны ерөнхий самбар байршуулсан, шалгалтаар 14 дүгээр байрны 2 дугаар орц  0 тоотод буюу техникийн өрөжөнд суурилуулсан байсан цахилгааны ерөнхий самбаруудыг холбогдох техникийн нөхцөлгүйгээр лифтний хажуугийн хонгилд зөөж байрлуулсан нь Цахилгаан эрчим хүч хэрэглэх дүрмийн 4.22-ийг зөрчсөн, Цахилгаан байрлуулах дүрэм БД43-101-03-ын 6.2.4-ийг зөрчсөн хэмээн дүгнэсэн, Орон сууцны тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3-т “орон сууцны байшингийн техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчлөхийг хориглоно” хэмээн заасныг зөрчсөн.

Түүнчлэн нэгэнт хууль бус шийдвэрийг үндэслэн бүртгэсэн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэл нь үнэн зөв байх хуулийн шаардлагад нийцэхгүй тул Ү-******* дугаартай бүртгэл хуульд нийцээгүй тул хүчингүй болгох хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзэж байна.” гэжээ.

1.2 Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хууль, Орон сууцны тухай хууль, Орон сууц хувьчлах тухай хууль, Иргэний хуулийн хүрээнд маргааны үндэслэлээ тодорхойлсон. Маргаж буй 0 тоот өрөөний хувьд дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөд хамаарах учраас сууц өмчлөгчдийн холбоо шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан. Гэтэл уг дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө нь хууль бусаар хувьчлагдсан гэдгийг мэдсэн даруй шүүхэд нэхэмжлэл гаргаад, цугларсан нотлох баримтуудын хүрээнд нэхэмжлэлийн шаардлагаа ихэсгэж нийт 4 шаардлагын хүрээнд маргаж байна.

Нэгдүгээрт,  2016 оны 08 дугаар сарын 05-ны өдрийн 107 дугаартай Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтийн хувьд тухайн сууцны бус зориулалттай техникийн өрөөнд наад  зах нь барилгын норм дүрэм, цахилгааны холбогдох норм, дүрэм, галын аюулгүй байдлын холбогдох хууль тогтоомжуудыг зөрчих үү, зөрчихгүй юу гэдэг дээр шинжилгээ хийх шаардлагатай. Уг шаардлагыг хангаж тухайн сууц өмчлөгчдийн эрх, ашиг сонирхолд сөргөөр нөлөөлөх хүчин зүйл байхгүй тохиолдолд хүн амьдрах шаардлага хангасан эсэхийг шинжлэх байх. Төрийн өмчийн хорооны дарга, Нийслэлийн Засаг даргын 2006 оны 226/517 дугаартай тогтоол, захирамжаар магадлан шинжлэх хэсгийг Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын дарга зэрэг 9 хүний томилсон. Маргаан бүхий магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтийг харвал эрх бүхий этгээдүүд гарын үсэг зурж, баталгаажуулаагүй. Мөн бүрэлдэхүүнд хамааралгүй хөндлөнгийн хүн гарын үсэг зурсан. Тэгэхээр уг дүгнэлт хүчин төгөлдөр бус болсон.

Монгол улсын Засгийн газрын 1997 онд 106 дугаар тогтоолоор батлагдсан магадлан шинжлэх хэсгийн ажиллах журамд магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт нь хэмжилт шалгалт хийж холбогдох баримт материалыг дүгнэлтэд хавсаргаж маягтын дагуу гаргаж баталгаажуулснаар хүчин төгөлдөр болно. Хавсралт, маягтын дагуу тухайн дүгнэлтийг яагаад гаргах вэ гэхээр наад захын инженерийн шугам сүлжээ, халуун ус, хүйтэн ус, бохир ус ариутгах татуурга, дулаан, галын аюулгүй байдал зэргийг шалгаж сууцны зориулалттай болгохын тулд уг журамд заасан норм, нормативыг баримтлахаар байна. Гэтэл бид нарын маргаж буй магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт нь маягтын дагуу гараагүй, холбогдох норм, дүрэм зөрчөөгүй гэсэн агуулга байхгүй. Харин магадлан шинжлэх хэсгийн бүрэлдэхүүн энэ удаагийн шалгалтаар сууцны зориулалтаар ашиглаж буй 14 дүгээр байрны 0 тоотыг хамруулж “0 тоот байр нь хүн амьдрах наад захын шаардлагыг хангасан байна” гэх агуулгаар гарсан. Сууц өмчлөгчдийн аюулгүй амьдрах наад захын норм, нормативыг хангаж байгаа эсэх талаар анхан шатны дүгнэлтийг огт хийгээгүй.  Хүн амьдрах боломжтой эсэх нь манай маргаанд ач холбогдолтой биш. Тэгэхээр уг дүгнэлт батлагдсан журам болон маягтын дагуу нэг бүрчлэн дүгнэгдэж байж хүчин төгөлдөр болно гэсэн зохицуулалттай.

Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын улсын байцаагчийн 2016 оны 03 дугаар сарын 09-ны өдрийн дүгнэлтэд ямар норм, нормативыг хэрхэн зөрчиж буй талаар тодорхой дурдаж цаашид техникийн зориулалтаар ашиглах шаардлагатай гэх дүгнэлт гаргасан. Тэгэхээр уг дүгнэлтийг баримталж тухайн щитийг зөөхдөө наад захын норм, хэмжээ, зураг төсөл зэргийг хийгээгүй байсан болох нь ойлгогдож байгаа юм.  Уг байр нь 9 давхар бөгөөд нэг давхрын хэсгээс эхэлж гал гарвал дээр амьдарч буй айлууд яах вэ. Тийм учраас сууц өмчлөгчдийн эрх, ашиг зөрчигдөж байна.

Хоёрдугаарт Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын албаны даргын 2018 оны 07 дугаар сарын 09-ны өдрийн А/193 дугаартай тушаалын хувьд н.О*******т орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгохдоо М******* СӨХ-ны гүйцэтгэх захирал Ц.Ц гэх хүний гарын үсэгтэй 2018 оны 02 дугаар сарын 02-ны тодорхойлолтыг үндэслэсэн. Гэтэл 2016 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдрөөс М******* СӨХ-ны гүйцэтгэх захирлаар Ш.Ч томилогдож,  Ц.Ц нь 2016 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдөр ажлаас чөлөөлөгдсөн. 2018 оны 02 дугаар сарын 02-ны өдрийн тамга, тэмдэгтэй Ц.Цын гарын үсэгтэй баримтын тухайд эрх бүхий этгээд гарын үсэг зураагүй буюу хууль бусаар нотлох баримтыг үйлдсэн болох нь харагдана. Тухайн үед СӨХ-ны удирдах зөвлөлийн даргаар гуравдагч этгээд В.Д******* ажиллаж байсан тул Ц.Ц гэх захирал хэзээ албан тушаалаасаа чөлөөлөгдсөн гэдгийг мэдэж байсан. Уг баримтыг үндэслэж гарсан орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ нь хууль тогтоомжийг бүхэлд нь зөрчсөн буюу хууль бусаар гаргуулсан нотлох баримт.

Уг сууцанд гуравдагч этгээд 2014 оноос хойш амьдарч эхэлсэн гэдэг ч 2018 онд эзэмших эрхийн гэрчилгээ гарсан. Тэгэхээр В.Д*******, Д.О******* нар нь техникийн өрөөнд 2014-2018 оны хооронд хууль бусаар амьдарч байсан гэх үйл баримт харагдана. Өөрөөр хэлбэл Сууц өмчлөгчдийн холбооны зөвшөөрөлгүйгээр, эзэмших эрхийн гэрчилгээгүйгээр өөрөө хүсэлт гаргаж тухайн техникийн өрөөний цахилгааны щитийг шилжүүлсэн байгаа. Уг асуудлыг Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын алба олж харах ёстой байсан. Иргэн хүсэлт бичиж, баримт хавсаргаад өгөхөд шууд авах боломжгүй. Техникийн өрөөнд юу байсан, эрх бүхий этгээд нь хүсэлт гаргаж байгаа эсэх, холбогдох баримтууд хуулийн шаардлага хангаж байгаа эсэхийг шалгаж орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээг олгох ёстой. Иймд уг гэрчилгээг хууль бус гэж үзэж байна.

Гуравдугаарт Орон сууц хувьчлах товчооны 2019 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 05 дугаартай тогтоолын хувьд дээрх хууль бус орон сууц эзэмших эрхийн бичгийг үндэслэж гарсан.

Орон сууцны тухай хуулиар орон сууцны техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчлөхийг хориглосон. 2003 болон 2004 онд Улсын Их Хурал, Засгийн газрын холбогдох тогтоолуудаар техникийн өрөөнд дахиж эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгох явдлыг таслан зогсоож, Засгийн газраас эзэмших эрхийн гэрчилгээтэй үйлчилгээний өрөөнүүдэд орон сууц хувьчлах ажлыг зохион байгуулахыг даалгасан. Техникийн өрөө нь үйлчилгээний өрөөнөөс ялгагдах зүйл нь оршин суугчдын аюулгүй байдал /цахилгаан, гал/ юм. Тэгэхээр уг байдлыг таслан зогсоохоор Улсын Их Хурлын тогтоол  гарсан. Тиймээс н.О*******т хувьчилсан ажиллагаа нь бүхэлдээ  хууль зөрчиж гарсан учраас хүчингүй болгуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлагыг гаргасан.

Дөрөвдүгээрт хууль бус шийдвэрийг үндэслэж бүртгэсэн учраас “улсын бүртгэл үнэн зөв байх” хуулийн шаардлагад нийцэхгүй байх тул эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн 2019 оны 05 дугаар сарын 27-ний өдрийн Ү-******* дугаартай бүртгэлийг болон үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээг тус тус хүчингүй болгуулах шаардлагыг гаргасан.

Маргаан бүхий орон сууц хувьчлах тухай 2019.04.23-ны өдрийн 05 дугаартай тогтоол ЗГ-ын 140 дугаар тогтоолыг үндэслэн гарсан. 2003 онд СӨХ-ны хууль анх батлагдсан. Энэ хууль яаж хэрэгжих талаар УИХ 27 дугаартай тогтоол гаргасан. Төрөөс хувьчлагдсан нийтийн зориулалттай орон сууцны техникийн өрөө магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтээр хүн амьдрах шаардлага хангасан орон сууцны зориулалтаар ашиглах боломжтой гэж тогтоогдсон тохиолдолд уг техникийн өрөөг зохих эрхийн бичгийн үндсэн дээр орон сууцны зориулалтаар ашиглаж байгаа эзэмшигчид нь өмчлүүлэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэнэ гэсэн байгаа. Нэгэнт дүгнэлт гарсан учраас хувьчлах эсэх асуудлыг шийдвэрлэ гэж тогтоосон байна. Харин төрөөс хувьчлагдсан орон сууцны сууцны бус зориулалттай үйлчилгээний өрөөг орон сууцны зориулалтаар ашиглах эрхийн бичиг олгох явдлыг таслан зогсоох арга хэмжээ авахыг даалгасан. Тэгэхээр нэгэнт эрхийн бичиг олгогдоогүй, хүн амьдрах эсэх асуудал яригдаж байх үед техникийн өрөөнд эрхийн бичиг олгохгүй гэдгийг тогтоолоороо таслан зогсоосон. Энэ тогтоолыг үндэслээд ЗГ-ын 140 дүгээр тогтоол гарсан. Энэ дээр техникийн өрөөг хасаад үйлчилгээний өрөөнд эрхийн бичиг олгоод шаардлага хангасан гэж үзвэл магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтээр эзэмшүүлэх асуудлыг шийдчихэж болж байна. Техникийн өрөө үйлчилгээний өрөө шаардлага хангаж байна гэх юм бол эзэмших эрхийн бичгийн олгоод хүн амьдарч болох уу, үгүй юу гэдгийг судлаад түүнийг нь үндэслээд шийдвэрлэх юм байна. Орон сууцны тухай хуульд техникийн өрөө гэдэг нь инженерийн шугам сүлжээ болон тоног төхөөрөмжид зориулагдсан өрөөг хэлнэ гэсэн. Мөн хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3 дахь хэсэгт орон сууцны байшингийн техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчлөхийг хориглоно гэж заасан. БД-43-10-103 цахилгаан байгууламжийн дүрэм дээр шитний өрөөнд зөвхөн мэргэжлийн хүн орох зориулалттай түгжээтэй байлгахыг ойлгоно гэж заасан. Тиймээс магадлан шинжлэх хэсэг дүгнэлт дотроо техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчиллөө, хуулийн шаардлага хангаж байна, хууль дүрмийг зөрчөөгүй, газардуулга суулгасан, холбогдох схемийн дагуу хийгдсэн гэдгийг дүгнэхгүй байгаа шалтгаан нь энэ өрөө хувьчлагдах ёсгүй, хуулиараа хориглосон байна. Орон сууц нийтийн аж ахуй удирдах газар техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчлөөд хувьчлах гээд байгаа бол Орон сууцны тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3 дахь хэсгийг илтэд зөрчиж байна гэж харж байна. Бид нар оршин суугчдын аюулгүй байдал, эрх ашгийг төлөөлөөд нэхэмжлэл гаргасан. Нэг хүний амьдралын асуудал яригдаагүй 72 өрх, тэр байрны 504 айл өрхийн галын болон цахилгааны аюулгүй байдал гэдэг зүйл хөндөгдөж байна. Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газрын улсын байцаагчийн дүгнэлт, шүүхийн журмаар томилсон шинжээчийн дүгнэлт, магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт хэрэгт байгаа. Гэтэл гуравдагч этгээдийн тал албан бичиг яриад байна. Гэтэл тэр чинь шинжээчийн дүгнэлт биш. Түүнийг баримтлаад шаардлага хангасан гэж ярих боломжгүй. М******* СӨХ гал гарах үед Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газарт болон Улаанбаатар цахилгаан түгээх сүлжээ ТӨХК-д хандсан. Нэг нь ажлын хэсэг байгуулаад шалгалт хийсэн. Нөгөө нь байр тус бүрийн цахилгааны хүчин чадлыг судалсан. Улаанбаатар цахилгаан түгээх сүлжээ компанийн 2016 оны 05 сарын 27-ны өдрийн 0721216 техникийн нөхцөл нь 1-д газардуулгын суурийг норм дүрмийн дагуу суулгаж холбогдох протоколд авсан байх, 2-т цахилгаан угсралтын ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар аюулгүй ажиллагааны дүрэм техникийн ашиглалтын дүрмийн дагуу гүйцэтгүүлэх, дүрмийн 22, 23 дугаар заалт болон Эрчим хүчний зохицуулах хорооноос баталсан холболтын зааврыг баримтлах, хүчин чадлын 5+ хувилбарт зохицсон тоноглол хийх, Эрчим хүчний тухай хууль болон цахилгаан эрчим хүчний дүрмийн заалт Засгийн газрын тогтоолын дагуу холбогдох заалтыг мөрдөж ажиллах, эрчим хүчний хэрэглэгч нь өөрөө тоноглолоос тус компанийн зөвшөөрлөөр шинээр хэрэглэгч нэмэх, холбуулах үүргийг хүлээнэ гээд холбогдох эрх бүхий цахилгааны инженер, захирлууд гарын үсэг зурсан.

Техникийн нөхцөл аваагүй байна, газардуулга хийгээгүй, гэрэлтүүлэг хууль нормыг хангахгүй байна гэдэг нь тодорхой байгаа. Одоо амьдарч байгаа хүмүүсийн аюулгүй байдлын асуудал яригдаж байхад төрийн байгууллага одоо гал гараагүй байна ш дээ гээд тайлбарлаад сууж болохгүй. Захиргааны хэргийн шүүх маргаан бүхий актын үндэслэлийг хянахаас биш, аваагүй нөхцөл байдлыг залруулж болдог юм бол шүүх байхын хэрэг байхгүй. Тиймээс нөхөж авах зүйл байхгүй. Анхнаасаа хууль тогтоомж зөрчөөд гарчихсан. Тиймээс уг актууд бүхэлдээ үндэслэлгүй. Тиймдээ ч 2014-2018 оны хооронд ямар ч эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр 4 жил амьдарсан гэдэг нь харагдаж байгаа. Хэн хэнтэй гэрээ байгуулаад шитийг хэн зөөсөн гэдгийг төрийн байгууллага нь мэдэхгүй явж байна. Мөн хууль бус баримтыг үндэслээд эрхийн бичиг авчихсан. Гэтэл түүнийг нь ерөөсөө шалгаагүй. Хүн хүсэлтээ өгөхөд нь хавсаргасан нотлох баримтыг нь харж байгаад өгчихсөн. Анхнаасаа Ц гэдэг хүний чөлөөлөгдсөнийг мэдсээр байж тэр баримт бичгийг барьж яваад эзэмших эрхийн гэрчилгээ авчихсан. Гэх мэтчилэн хэрэгт цугларсан баримтыг харвал маргаан бүхий акт анхнаасаа хууль зөрчиж гарсан нь харагдаж байна. Сууц өмчлөгчдийн холбоо бол сууц өмчлөгчдийн эрх ашиг, сонирхлыг хамгаалж төлөөлж ажилладаг. Энэ чиг үүргийнхээ дагуу шүүхэд нэхэмжлэл гарган, удирдах зөвлөлийн тогтоолууд гараад эрхээ хамгаалуулахаар шүүхэд албан ёсоор хандаад явж байгаа.” гэв.

2. Хариуцагч Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газрын болон Нийслэлийн Засаг даргын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар хариу тайлбартаа: “Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1-д "Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, аймаг, нийслэлийн Засаг даргын хамтын шийдвэрээр хувьчлах орон сууцны чанар, аваарь, осолгүйн байдал, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн болон техникийн шаардлага хангасан эсэхийг тогтоож, тухайн орон сууц хүн амьдрах шаардлага хангаж байгаа эсэх талаар дүгнэлт гаргах бүрэн эрхтэй орон тооны бус магадлан шинжлэх хэсгийг байгуулна" гэж заасны дагуу Магадлан шинжлэх хэсгийг Төрийн өмчийн хорооны дарга, Нийслэлийн Засаг даргын хамтарсан 2006 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн 226/517 дугаар тушаал, захирамж, 2017 оны 08 дугаар сарын 02-ны өдрийн , Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газрын даргын хамтарсан А/583-A/05 дугаар захирамж, тушаалаар тус тус шинэчлэн байгуулсан байна.

Магадлан шинжлэх хэсэг нь Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2, Монгол Улсын Засгийн газрын 1997 оны 106 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтын 1.2-т тус тус заасны дагуу Төрийн өмчийн хорооны дарга, Нийслэлийн Засаг даргын хамтарсан 2006 оны 226/517 дугаар тушаал, захирамжаар байгуулагдсан, холбогдох мэргэжлийн байгууллагуудын төлөөллөөс бүрдсэн нийслэлийн хувьчлах орон сууцны талаар дүгнэлт гаргах эрх бүхий комисс юм.

Дээрх Магадлан шинжлэх хэсгийн 2016 оны 107 дугаар дүгнэлтийн 5-д иргэн Д.О*******, ХҮТ-4, М******* СӨХ-ны хүсэлтүүдээр үзлэг хийсэн гэсэн байх бөгөөд мөн дүгнэлтийн 5 дугаар нүүрэнд үзлэгт хамрагдсан "0" тоот нь “хүн амьдрах шаардлага хангасан байна” гэж дүгнэсэн байна.

Нэхэмжлэгчийн маргаж буй Магадлан шинжлэх хэсгийн 2016 оны 08 дугаар сарын 05-ны өдрийн 107 дугаар дүгнэлтийг Төрийн өмчийн хорооны дарга, Нийслэлийн Засаг даргын хамтарсан 2006 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн 226/517 дугаар тушаал, захирамжаар байгуулагдсан Магадлан шинжлэх хэсэг гаргасан байх бөгөөд тус комисс нь 2017 онд шинэчлэн байгуулагдаж, одоог хүртэл үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.

Мөн дээрх дүгнэлт нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1-д заасан захиргааны актын шинжийг хангахгүй байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.

Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтийн хувьд галын аюулгүй байдал болон цахилгааны аюулгүй байдалтай холбоотой дүгнэлт гаргаж эрх бүхий албан тушаалтнууд гарын үсэг зурсан байна, харин бусад эрх бүхий албан тушаалтнууд гарын үсэг зураагүй талаар маргаж байгаа ч нэгэнт эрх бүхий албан тушаалтнуудын гарын үсэг зурагдсан тул тухайн дүгнэлт нь хуулийн хүчин төгөлдөр байна гэж үзэж байна.” гэв.

3. Хариуцагч Уны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар нь тайлбартаа: “Иргэн Дийн О******* нь Унд хандаж Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо, 13 дугаар хорооллын 14 дүгээр байрны 2 дугаар орцны “0” тоот өрөөнд 2002 оноос хойш амьдарч байгаа тул эзэмших эрх олгохыг хүссэн өргөдөл өгсөн байна. Өргөдөлд харьяа Хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв-4, Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо, Орон сууц хувьчлах товчоо, М******* Сууц өмчлөгчдийн холбооны “Д.О*******ийг амьдран суудаг, өр төлбөрийн зөрчилгүй, хувьчлагдаагүй буюу ямар нэг этгээдийн эзэмшил, өмчлөлд байхгүй” тухай тодорхойлолтуудыг болон Магадлан шинжлэх хэсгийн 2016 оны 107 дугаар дүгнэлтийг хавсарган ирүүлжээ.

Монгол Улсын Их Хурлын 2003 оны 6 дугаар сарын 18-ны өдрийн "Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай" 27 дугаар тогтоолын 2-т "Төрөөс хувьчлагдсан нийтийн зориулалттай орон сууцны байшин дахь техникийн өрөөг магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтээр хүн амьдрах шаардлага хангасан, орон сууцны зориулалтаар ашиглах боломжтой гэж тогтоогдсон тохиолдолд уг техникийн өрөөг зохих эрхийн бичгийн үндсэн дээр сууцны зориулалтаар ашиглаж байгаа эзэмшигчдэд нь өмчлүүлэх эсэх асуудлыг судалж, шийдвэрлэх арга хэмжээ авахыг Засгийн газарт даалгасан тул У иргэдэд орон сууц эзэмших эрхийн бичгийг олгохдоо холбогдох байгууллага, албан тушаалтнуудын санал дүгнэлтийг үндэслэн олгосныг хууль бус акт гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

Улаанбаатар хотын ерөнхий менежерийн зөвлөл гэж байдаг. Улаанбаатар хотын ерөнхий менежерийн зөвлөлийн хуралд тухайн асуудалд танилцуулагдаад материалууд нь тэнд хууль дүрэм журмынхаа дагуу бүрдүүлсэн байна уу, Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт гарсан байна уу, дүгнэлт дээр хүн амьдарч болох, болохгүй тухай мэргэжлийн байгууллагын дүгнэлт гардаг бөгөөд үүнийг тал бүрээс нь судалж үзсэний үндсэн дээр гардаг.

Дүгнэлтийг үндэслэн өр төлбөргүй, тухайн байранд амьдарч байсан гэх тодорхойлолтуудыг үндэслээд захирагчийн ажлын албанаас эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгосон нь хуульд нийцсэн байна. Захирагчийн ажлын алба бол тухайн иргэний өгсөн өргөдөл, хавсаргасан материалуудыг шалгана. СӨХ-ны тамга тэмдэг дарагдсан материалыг цааш нь лавшруулаад нарийвчлан шалгах чиг үүрэг байхгүй. Манайхаас гэрчилгээ олгосон нь хуульд нийцсэн байна. Техникийн нөхцөлгүйгээр шит зөөсөн асуудал нь гол маргаан болоод байна. Бүх зөрчил дутагдалтай асуудлыг засварлаад шийдэх боломжтой байна гэдгийг шинжээч өөрөө хэлсэн. Тэгэхээр шиттэй холбоотой асуудлыг засах боломжтой байхад заавал гуравдагч этгээдийн эрх ашгийг хөндөөд байх шаардлагагүй байна. Хэрвээ дутагдал байгаа бол СӨХ, мэргэжлийн байгууллага анхааралдаа аваад засах боломжтой байна гэж харж байна.

Иргэн Д.О*******т орон сууц эзэмших эрхийн бичиг олгох тухай 2018 оны A/193 дугаар тушаал нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.4-т зааснаар эерэг нөлөөлөл бүхий захиргааны акт бөгөөд мөн хуулийн 47 дугаар зүйлд заасан илт хууль бус захиргааны акт, 48 дугаар зүйлд заасан хууль бус захиргааны актын аль ч шинжийг агуулаагүй байх ба 49 дүгээр зүйлд заасан эрх зүйн зөрчилгүй захиргааны актыг цуцлах 5 тохиолдлын алинд ч хамаарахгүй юм. Иймд Улаанбаатар хотын ерөнхий менежерийн 2018 оны А/193 дугаар тушаалын Д.О*******т холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

4. Хариуцагч Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчоо буюу Орон сууц нийтийн аж ахуйн удирдах газар ОНӨААТҮГ-ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч тайлбартаа: “Иргэн Д.О******* нь Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо 13 дугаар хорооллын 14 дүгээр байрны 2 дугаар орцын "0” тоот өрөөндөө Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт гаргуулахыг хүссэн өргөдлийг тус газарт 2015 оны 11 дүгээр сарын 14-нд гаргаж байжээ. Орон сууц хувьчлах товчоо нь холбогдох бичиг баримтыг бүрдүүлэн Магадлан шинжлэх хэсгийн үзлэгийг 2016 оны 05 дугаар сарын 04, 05-ны өдрүүдэд хийж "хүн амьдрах шаардлага хангана" гэсэн дүгнэлтийг гаргасан байна.  Уг "0" тоот өрөөг Унаас олгосон 2018009 тоот орон сууц эзэмших эрхийн бичгийг үндэслэн Дийн О*******т Орон сууц хувьчлах товчооны 2019 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 05 дугаар тогтоолоор хувьчилж 0118129 дугаартай орон сууц өмчлөх эрхийн гэрчилгээ олгосон нь Орон сууц хувьчлах тухай хууль зөрчөөгүй гэж үзэж байна.

Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчоо Магадлан шинжлэх хэсгийн бүрэлдэхүүнд орж, Магадлан шинжлэх хэсгийн ажлыг зохион байгуулдаг. Нэхэмжлэгч тал Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтийг хууль бус гэж тайлбарлаж байгаа ч уг дүгнэлт өнөөдрийг хүртэл хүчин төгөлдөр байгаа. Яагаад гэвэл тухайн Магадлан шинжлэх хэсэгт ажилласан хүмүүс нь тамга, тэмдэгтэй тусгай мэргэжлийн хүмүүс байгаа. Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар болон Онцгой байдлын ерөнхий газраас эрх бүхий хүмүүс оролцоогүй гэж байна. Гэтэл эрх бүхий хүмүүсийг хэрхэн томилдог вэ гэхээр Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчооноос албан бичиг явуулсны дагуу томилогдож ирж ажилладаг. Тухайн цахилгааны щит зөөгдсөн ч гэсэн холбогдох дүрэм, журмыг зөрчөөгүй бөгөөд техникийн өрөөнд хүн амьдарч байгаа нь бусад хүмүүсийн амьдрах орчин, ариун цэвэр, бохир ус, цэвэр ус, ариутгах татуурга зэрэг нь хангагдсан гэж үзэж биеэр очиж үзлэгийг өндөр түвшинд хийсэн. Тухайн үед 9 хүний бүрэлдэхүүнтэй байсан боловч ажлын шаардлагаар дагнасан байдлаар ажилладаггүй, өөр байгууллагын гишүүд хамтарч явдаг учраас тухайн үед ажлын шаардлагаар ирээгүй хүмүүс нь оролцоогүй. Эрчим хүчний, галын гэх оролцох ёстой мэргэжлийн хоёр хүн гардаж хийсэн.  Тийм учраас Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтэд хамрагдах ёстой хүмүүс тухайн үзлэгт хамрагдсан учраас уг дүгнэлт хүчин төгөлдөр юм. Мөн цахилгааны щит нь Нийслэлийн Орон сууц, нийтийн аж ахуйн газрын өмч бөгөөд ашиглалт, үйлчилгээ, засвар үйлчилгээ зэргийг манай байгууллага Эрчим хүчний газартай хамтарч хийдэг.  Пункерт гал гарах эрсдлийн тухайд 9 давхар байрны хогийн пункерын хоолой 2, 4, 6, 8 дугаар давхруудад хог хийх зориулалттай хаалгатай, харин бусад давхруудад хог хийх хаалтгүй, Оросын барьсан 9 давхар байрууд ижил загвараар баригдсан, хогийн бункерын хоолой нэгдүгээр давхарт нь хаалтгүй битүү учир бункерыг хааж щитний өрөө болгосон зүйл байхгүй. Тиймээс Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтийг 100 хувь хүчин төгөлдөр хэмээн үзэж байгаа. Магадлан шинжлэх хэсгийн бүрэлдэхүүнд холбогдох цахилгааны инженер явж байсан. Энэ цахилгааны шит Орон сууц нийтийн аж ахуйн газрын өмч учраас тухайн сууцанд хүн амьдрах шаардлага хангасан талаар хууль ёсны дүгнэлт гарсан гэж үзэж байна.

Сууц өмчлөгчдийн холбооноос зөвшөөрөл шаардлагагүй, анх тэр 00-ийн өрөөг дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөөс энэ хүнд эзэмшиж бай гээд 2006 оноос хойш өгсөн байна. Мэдээж цахилгаанчин гэрээ байгуулах эрх байхгүй. Тухайн ажиллаж байсан Х******* ХХК-ийн дарга зөвшөөрсний үүднээс нэг байрлалаас нөгөө байрлал руу шилжүүлсэн гэж би ойлгож байгаа. Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт гарсан байгаа. 

1997 онд орон сууц хувьчлагдаж эхэлснээр нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн 00 тоот өрөөнүүд яригдаж эхэлсэн. Энэ өрөөнд голдуу үйлчлэгч, слесарь байдаг. Зарим өрөөнүүд хогийн цэг шиг байсан. Би энэ системд нягтлангаас эхлээд өнөөдрийг хүртэл ажиллаж байгаа. Надад ч гэсэн 00 тоот өрөө өгч байсан. Надад ч бас Д******* гуайд тохиолдсон шиг зүйл болж байсан. 00 тоот руу ороод жижигхэн вакуум хаалгатай өрөөнд нойлын өрөөг байрлуулдаг. Миний амьдарч байсан 00 өрөөнд цахилгааны шитийг вакуум өрөөнд байлгадаг байсан. Аливаа зүйл ашиглалтын хугацаатай. 1989 онд баригдсан цахилгааны утсыг сайжруулаад явсан ч гэсэн их засвар хийгдэж чадаагүй. Тухайн үед ямар нэг бичиг баримт аваагүй ч гэсэн байгууллагын хөрөнгийг энэ хүн зөөх эрх үүсэхгүй. Энэ хүн тэр үед дарга руу албан ёсоор хандсан, дарга цахилгаанчин руу хандсан байх. Би бол албан ёсоор зөөгдсөн гэж үзэж байгаа. Өнөөдрийг хүртэл СӨХ контортой хамтран ажилладаг. Шитний өрөөнд байгаа гэрлийг бид нар авч өгөөд мэргэжлийн цахилгаанчин хийдэг. Шинжээч буруу тайлбарласан. Хэрэглэгчдэд үйлчлэх төвийн цахилгааны инженер орох ёстой байсан. Хэзээ ч хариуцсан салбарын цахилгааны инженер байхгүй цагт орж чаддаггүй. Их засварт орох зүйлийг ч нэмж бичээд үзлэгийг 00 тоотоос гадна давхар үзлэг хийгдэж явдаг. 00 тоотод үзлэг хийхдээ подвал руу орохгүйгээр хийдэггүй. Дүгнэлтэд гарын үсгээ тамгаа баталгаажуулж бичээд өгүүлбэр зоогоогүй ч гэсэн Улаанбаатар хотод амьдарч байгаа бүх иргэдийн асуудал яригдаж байгаа учраас маш өндөр түвшинд үзлэг явагддаг. Орон сууц өмчлөх асуудал яригдаж эхэлснээр 00 өрөөний асуудал мөн яригдсан. Орон сууцныхаа оочрыг хүлээж байтал зах зээл эхэлсэн. Наранцацрал байхад бүх хүмүүст хавтгайруулан орон сууц өмчлөх бичиг олгосон нь үнэн. Үүнийг таслан зогсоогоод Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлттэйгээр хүн амьдарч байгаа тохиолдолд гэсэн заалт орж ирсэн. Анхнаасаа шийдвэр гарахдаа эхлэл төгсгөл дээр, доороо орсон зүйл л байгаа. Түүнээс биш энд таслан зогсоогоод тэнд 140 дүгээр тогтоол гарна гэсэн зүйл байхгүй. Тиймээс магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт мэргэжлийн үүднээс хууль зөрчөөгүй, хийгдэх ёстой үзлэгийн хүрээнд хийгдсэн дүгнэлт гэж үзэж байх тул дүгнэлттэй холбоотой нэхэмжлэлийг хүчингүй болгож өгнө үү. Мэргэжлийн хангагч байгууллага хотод байгаа учраас цахилгааны шитийг 100 хувь хариуцаад засвар үйлчилгээг өнөөдрийг хүртэл хийгээд явж байгаа. Ингээд нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү.” гэв.

5. Хариуцагч Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч тайлбартаа: "М******* Сууц өмчлөгчдийн холбоо нь Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын Баянзүрх дүүргийн Улсын бүртгэлийн хэлтэст холбогдох захиргааны хэрэгт хариуцагчаар оролцуулах, эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-******* дугаарын үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийг хүчингүй болгуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан байна. Баянзүрх дүүргийн Улсын бүртгэлийн хэлтэст 2019 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдрийн иргэн Д.О******* //, В.Д******* // нарын бүртгүүлэхээр хандаж гаргасан мэдүүлэг, өргөдөл болон Уны 2018 оны 7 дугаар сарын 9-ний өдөр олгосон орон сууц өмчлөх эрхийн бичиг, Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчооноос олгосон 0118129 дугаартай орон сууц өмчлөх эрхийн гэрчилгээ болон холбогдох нотлох баримтыг үндэслэн 2019 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдөр эрхийн улсын бүртгэлийн Y-******* дугаарт бүртгэн 0118129 дугаар гэрчилгээ олгосон байна. Тус бүртгэлийг хийхэд Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 8 дугаар зүйлд заасан эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн төрөл болон Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан нотлох баримтын шаардлага хангасан бөгөөд тус хуулийн 8 дугаар зүйл, 29 дүгээр зүйлд тус тус заасан мэдүүлэг хүлээн авах болон эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэхээс татгалзах үндэслэл байхгүй байх бөгөөд Эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйл зааснаар эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэсэн байх тул гэрчилгээг хүчингүй болгох хууль эрх зүйн үндэслэлгүй байна. Дээрх үл хөдлөх эд хөрөнгийн хувийн хэрэгт авагдсан нотлох баримтад тус үл хөдлөх эд хөрөнгийг сууцны бус зориулалттай, орон сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлд хамааруулах эрх бүхий байгууллагын дүгнэлт болон холбогдох нотлох баримт байхгүй байгаа бөгөөд хуульд заасан нотлох баримтад үндэслэн бүртгэл хийгдсэн байх тул М******* Сууц өмчлөгчдийн холбооны нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү” гэв.

6.1 Гуравдагч этгээдүүд тайлбартаа: “Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэл, эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хэрхэн зөрчигдөж байгаагаа доорх байдлаар тодорхойлсон байна. Үүнд:

а. Маргаан бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгө нь Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.1, Иргэний хуулийн 142 дугаар зүйлийн 142.2-т заасны дагуу орон сууцны байшингийн дундын өмч;

б. Маргаан бүхий сууц нь магадлан шинжилгээний дүгнэлтгүй, хүн амьдрах шаардлага хангаагүй бөгөөд щитний өрөөг зориулалт, норм дүрмийн дагуу ашиглах боломжгүй болгож, оршин суугчдын эрх, ашигт ноцтой хохирол учруулахуйц үр дагавар үүссэн;

в. Дээрх үндэслэлээр Орон сууц хувьчлах товчооны шийдвэр хууль бус, улмаар хууль бус шийдвэрийг үндэслэж хийгдсэн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэл "үнэн зөв байх" хуулийн шаардлагад нийцээгүй тул мөн адил хууль бус байна гэжээ.

Улсын Их Хурлын 2003 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн 27 дугаар тогтоолын 2 дахь хэсэгт "Төрөөс хувьчлагдсан нийтийн зориулалттай орон сууцны байшин дахь техникийн өрөөг Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтээр хүн амьдрах шаардлага хангасан, орон сууцны зориулалтаар ашиглах боломжтой гэж тогтоогдсон тохиолдолд уг техникийн өрөөг зохих эрхийн бичгийн үндсэн дээр сууцны зориулалтаар ашиглаж байгаа эзэмшигчдэд нь өмчлүүлэх эсэх асуудлыг судалж, шийдвэрлэх арга хэмжээ авахыг Засгийн газарт даалгасан", Засгийн газрын 2004 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдрийн 140 дүгээр тогтоолд "Төрөөс хувьчлагдсан нийтийн зориулалттай орон сууцны байшин дахь хүн амьдрах шаардлага хангасан үйлчилгээний өрөөг орон сууцны зориулалтаар эзэмших эрхийн бичигтэй иргэдийн өмчлөлд зохих журмын дагуу шилжүүлэх арга хэмжээ авахыг Төрийн өмчийн хороонд даалгаж" шийдвэрлэсний хүрээнд нийтийн зориулалттай орон сууцны байшин дахь техникийн (0) өрөөг өмчлүүлэх болсон. Дээрх шийдвэрийн дагуу Төрийн өмчийн хороо, Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчоо хувьчлах, иргэдэд өмчлүүлэх ажлыг хэрэгжүүлсэн бөгөөд Төрийн өмчийн хорооны дарга, Нийслэлийн Засаг даргын 2006 оны 226/517 дугаар хамтарсан тушаал, захирамжаар томилогдсон Магадлан шинжлэх хэсэг 2016 оны 08 дугаар сарын 05-ны өдрийн 107 дугаар дүгнэлтээр манай өмчлөлийн "0” тоот өрөөг “хүн амьдрах шаардлага хангасан” болохыг тодорхойлсон.

Улмаар Д.О*******, В.Д******* бид Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчоонд зохих журмын дагуу өргөдөл хүсэлтээ гарган шийдвэрлүүлж, гэрчилгээгээ авч, өмчлөх эрхээ хэрэгжүүлж байна. Нэгэнт эрх бүхий төрийн байгууллагын тогтоолоор техникийн өрөөг өмчлүүлэх талаар шийдвэрлэж, орон даяар энэхүү шийдвэрийг хэрэгжүүлсэн тул манай байрыг Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хууль, Иргэний хуулийн дагуу орон сууцны дундын өмч гэж үзэхгүй юм. Нэхэмжлэлийн шаардлагын хүрээнд тодорхойлогдож буй маргаан бүхий захиргааны актуудын улмаас нэхэмжлэгч, манай байрны нийт оршин суугчдын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол хөндөгдөхгүй бөгөөд тухайн байранд 17 жил орчим амьдарч байхад хэн нэгэн этгээд хохирсон гэх талаар гомдол гаргаж байсангүй. Харин ч бид 1989 онд ашиглалтад орсон хуучин байрны цахилгааны шит, монтажийг өөрсдийн хөрөнгөөр шинэчилж, одоогийн өндөр цахилгааны хэрэглээ, шаардлагад нийцүүлэн сайжруулсан болохыг дурдах нь зүйтэй байна. Дээрх байдлаар иргэн В.Д*******, Д.О******* бидний өмчлөх эрх хэн нэгэн этгээдийн тухайлбал, М******* СӨХ, оршин суугчдын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчөөгүй, тэднийг хохироогоогүй бөгөөд хууль болон Улсын Их Хурал, бусад эрх бүхий төрийн захиргааны байгууллагын шийдвэрийг үндэслэн зохих журмын дагуу хэрэгжүүлсэн захиргааны үйл ажиллагаа хуульд нийцсэн тул гуравдагч этгээдэд үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлүүлсэн гэрчилгээ, шийдвэрийг хүчингүй болгох үндэслэлгүй байна. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэхийг хүсье” гэжээ.

6.2 Гуравдагч этгээд В.Д******* шүүх хуралдаанд гаргасан нэмэлт тайлбартаа: “Тухайн техникийн өрөө маргаан бүхий объект бол барилгын оршин суугчдын дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө гэж үзэхгүй байгаа. 2014 онд иргэний хэргийн шүүх хуралдааны үеэр асуусан тэр үед энийг би хөндөж бодоогүй байсан зүйл, тийм үү гэж тулгаж хэлэхээр хүчилж асуусан тэр үед хүчирхийлсэн өнгөөр асуусныг санаж байна. Би өөрөө тэгж бодож байсан учраас тиймээ дундын өмч гэсэн. Иймээс тухайн сууц өмчлөгчдийн холбооны дээд зөвлөлөөс гаргасан жишиг тарифын дагуу бид нар үргэлж төлбөрөө төлөөд явж байсан. Дундын өмчийг би хувьдаа завшсан гэж үзэхгүй байна. Одоо ингээд харахаар тэр техникийн өрөө биш байсан юм байна үйлчилгээний өрөө байсан.  Үйлчилгээний гэдгийг юу гэж тайлбарладаг вэ гэхээр социализмын үед хүмүүс гарч орохдоо хүүхдийн тэрэг, унадаг дугуй тавьдаг байсан, сүүлд нь жижүүр суулгасан.

Х******* ХХК-ийн цахилгааны инженертэй  эхэлж яриад тэгээд манай өөрсдийн хариуцаж байгаа инженер цахилгаанчидтай хариуцаад хуваарилж өгсөн нь цахилгаанчин Э*******, кабельчин Г******* нар. Техникийн нөхцөл авдаг практик байгаагүй. Шилжүүлж болох уу гэдэг техникийн нөхцөл аваагүй. Над руу утсаар залгаж байсан юм байна, тэр нь шинжээч байж, би тэр үед эзгүй байсан.” гэв.

6.3 Гуравдагч этгээдүүдийн өмгөөлөгч тайлбартаа: “Нэхэмжлэлийн 4 шаардлага хүчингүй болгуулах агуулгатай байна. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-д “захиргааны акт хууль бус бөгөөд түүний улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь зөрчигдсөн болох нь тогтоогдвол түүнийг хүчингүй болгох” зохицуулалт нь нэхэмжлэгчийн эрхийг хөндсөн байх, хууль бус байх хоёр нөхцлийн уулзварт хангагддаг. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ тайлбарлахдаа Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт маягтын дагуу гараагүй, бүрэлдэхүүний хүмүүс байгаагүй, үндэслэл бүхий дүгнэлт гараагүй талаар хэлж байна. Хэний эрх хөндөгдөж байна вэ? Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зөрчигдөж байна уу эсхүл оршин суугч нарын эрх зөрчигдөж байна уу.

Улсын Дээд шүүхээс 2011 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр Сууц өмчлөгчдийн холбоо хэрхэн нэхэмжлэл гаргах эрхтэй талаар 01 дугаартай зөвлөмж гаргасан. Сууц өмчлөгчдийн холбоо хуулийн этгээдийн эрхгүй бөгөөд орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө болон орчны газар ашиглалт, хамгаалалт, оршин суугчдын эрх ашгийг хамгаалах үүрэгтэйн хувьд нэлээн  хязгаарлагдмал үүрэгтэйгээр ажиллана гэж заасан.  Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3-т “нэхэмжлэл гаргах эрх бүхий субъект нь иргэн, хуулийн этгээд байна” гэж тодорхойлсон. Сууц өмчлөгчдийн холбоо болон гүйцэтгэх захирал нэхэмжлэл гаргах эрхгүй, харин тухайн Сууц өмчлөгчдийн холбооны гишүүдийн хүсэлтийг үндэслэж гүйцэтгэх захирал нь итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөрөө дамжуулж шүүх хуралдаанд оролцож болно. Өнөөдрийн байдлаар Сууц өмчлөгчдийн холбоо болон гүйцэтгэх захиралд нэхэмжлэл гаргах тухай байрны оршин суугчдаас хүсэлт гаргасан зүйл байхгүй. Иргэний хуулийн 143 дугаар зүйлийн 143.3-т  Сууц өмчлөгчдийн холбоо нь хуулийн этгээдийн эрхгүй байхаар зохицуулсан. Сууц өмчлөгчдийн холбоо нэхэмжлэл гаргах эрхтэй эсэх асуудал хөндөгдөж байна. Иргэний хуулийн 143 дугаар зүйлийн 143.4-т Орон сууцанд оршин суугаа сууц өмчлөгч бусад этгээд заавал тухайн холбооны гишүүн байна гэж заасны дагуу гуравдагч этгээд нь тухайн байрны СӨХ-ны гишүүн мөн. Гэтэл Сууц өмчлөгчдийн холбооны гүйцэтгэх захирал дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг гэрчилгээ эрх бүхий этгээдийн шийдвэргүйгээр орон сууцыг ашиглаж амьдарч буй иргэдийг гарахыг шаардаж шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж буй нь хууль бус байна. Өөрөөр хэлбэл холбооны гишүүн төдийгүй сууц өмчлөгчдийн холбооны дундын өмчлөлийн байшингийн өмчлөгч, эзэмшигч үйлчлүүлэгчийнхээ эсрэг эрх, хэмжээгээ хэтрүүлж байна гэж үзэхээр байна.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3-т "нэхэмжлэл" гэж хүн, хуулийн этгээдээс захиргааны хууль бус үйл ажиллагааны улмаас зөрчигдсөн, эсхүл зөрчигдөж болзошгүй эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хамгаалуулахаар, түүнчлэн нийтийн ашиг сонирхлыг төлөөлөх эрх бүхий этгээд, хуульд тусгайлан заасан бол захиргааны байгууллагаас нийтийн эрх зүйн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон үүссэн маргааныг шийдвэрлүүлэхээр захиргааны хэргийн шүүхэд гаргасан өргөдлийг хэлнэ гэж зохицуулсан байдаг. Тэгэхээр СӨХ нь хүн, хуулийн этгээд, захиргааны байгууллага гэдэгт хамаарахгүй, нийтийн эрх, ашиг сонирхлыг төлөөлөх эрх бүхий этгээд гэж үзвэл мөн хуулийн 18 дугаар зүйлд заасан шаардлагыг хангах ёстой.

Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуульд Удирдах зөвлөл 10 дугаар зүйлийн 10.10.7-д энэ хуулийн 12.6-д заасан асуудлаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргах гэж заасан. Тэгэхээр сууц өмчлөгчдийн холбоог хохироосон гэх асуудлаар гүйцэтгэх захирал шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан байна. Хяналтын зөвлөл санхүүгийн болон бусад үйл ажиллагаатай холбогдсон зөрчлийн арилгуулахаар шүүх болон бусад байгууллагад хандана. Гүйцэтгэх захирал 12 дугаар зүйлийн 12.4.4 энэ хууль болон Иргэний хуулийн 148.2-т заасан үүргээ биелүүлээгүйгээс бусдад учруулсан хохирлыг барагдуулахыг сууц өмчлөгчдөөс шаардах, уг шаардлагыг сайн дураар биелүүлээгүй бол Иргэний хуулийн 149.2-т заасны дагуу холбооны нэрийн өмнөөс шүүхэд нэхэмжлэл гаргах гэж заасан. Хохирол, хор уршиг гэх агуулга нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1-т заасан зөрчигдсөн эрхээс ялгаатай ойлголт. Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.4.4-т Иргэний хуулийн 149.2, 148.2 дахь хэсгүүдэд холбогдох заалтуудыг иш татаж байгаа. Иргэний хуулийн 149.2-т Энэ хуулийн 149.1-т заасан шаардлагыг сууц өмчлөгч сайн дураар биелүүлэхгүй бол Сууц өмчлөгчдийн холбоо өөрийн төлөөлөгчөөрөө дамжуулан шүүхэд нэхэмжлэл гаргах эрхтэй. Мөн хуулийн 149 дүгээр зүйлийн 149.1.1-д “энэ хуулийн 148.2.1, 148.2.2, 148.2.6-д заасан үүргээ ноцтой буюу удаа дараа зөрчиж, түүнд холбооноос бичгээр сануулсаар байхад гурван сарын дотор уг зөрчлийг таслан зогсоож, арилгах арга хэмжээ аваагүй бол сууц өмчлөгчийг бусад өмчлөгчид нь холбооны гишүүнээс гаргах, сууц өмчлөх эрхээ бусдад шилжүүлэхийг шаардах эрхтэй” гэж заасан. Тэгэхээр уг үндэслэлээр Сууц өмчлөгчдийн холбоо нь нэхэмжлэл гаргах эрхгүй. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-д заасан эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь зөрчигдсөн эсэхэд шүүх анхаарч үзэхийг хүсэж байна.

Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт нь захиргааны акт биш. Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлд зааснаар захиргааны актын захирамжлах шинжийг агуулаагүй байна. Тухайн техникийн өрөө хүн амьдрах бололцоотой байгаа эсэх, эрүүл, аюулгүй орчин болон өөр талаас дүгнэлт гарч байгаа ч уг дүгнэлт захирамжилсан шинжийг агуулаагүй буюу үр дагаврыг шууд бие болгодоггүй учраас захиргааны акт биш.

Нэхэмжлэгч нь магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт буруу гарсан учраас дараагийн захиргааны шийдвэрүүд хууль бус гэж байна. Тухайлаад “маягтын дагуу гараагүй, комиссын гишүүд бүрэн биш” гэжээ. Тэгэхээр уг процессын шаардлага зөрчигдсөн эсэхийг шүүхээс дүгнэнэ. Хариуцагчийн зүгээс мэргэжлийн хүмүүс ажиллаж дүгнэлтийг гаргасан тул холбогдох хууль тогтоомжийг зөрчөөгүй гэж байна. Тухайлбал маягтын дагуу гарсан байсан бол ямар үр дагавар үүсэх байсан, нэхэмжлэгч яаж хохирсон, эдгээр шалтгаант холбоо гаргасан үндэслэлүүдэд байхгүй байна. Оршин суугчид хохирсон гэх нотлох баримт хавтаст хэрэгт байхгүй.

Тухайн үед үнэхээр гал гарсан учраас Сууц өмчлөгчдийн холбооноос мэргэжлийн хяналтын байцаагчийн дүгнэлтийг гаргуулсан байх, гэхдээ мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчийн 2016 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдрийн дүгнэлтэд 07 дугаар орцны галын асуудлын тухай юу ч байгаагүй.

Хогийн пункерын ам давхруудад өөр байрлалтай байдаг гэж хариуцагч хэлсэн, гэтэл “нэг давхрын хогийн бункерийн хэсгийг хааж цахилгааны щитийг байрлуулсан байсан” гэж шинжээчээс тайлбарласан бөгөөд үүнийг шүүх дүгнэж үзнэ гэж найдаж байна. Шинжээчийн дүгнэлт гэдэг нь нотлох баримт бөгөөд шүүхэд урьдаас хөдөлбөргүйгээр тогтоогдсон нотлох баримт тайлбарыг өгч болохгүй. Тэгэхээр шинжээчийн дүгнэлтийг огт дүгнэгдэхгүй боломжгүй дүгнэлт гэж үзэж байна. Хууль сануулсан баримтад гарын үсэг зурахаасаа өмнө гаргасан дүгнэлт юм уу эсхүл дараа нь гаргасан юм уу гэдэг нь ойлгомжгүй байна. Өнөөдөр бид 0 тоот өрөөний талаар маргаж буй бөгөөд тухайн өрөөнд хүн амьдрах боломжтой юу, захиргааны шийдвэр нь хуульд нийцсэн үү гэх хэсгийг хөндөх ёстой. 2006 онд Х******* компани цахилгаантай холбоотой асуудлыг хариуцдаг байсан.” гэв.

7.1 Шинжээч нар дүгнэлтдээ: “1, 2 дугаар орцны ерөнхий хуваарилах самбар 2 дугаар орцны 0 тоот өрөөнд байрлаж байсныг шилжүүлэн лифтний дэргэдэх хогийн бункерийн зориулалт бүхий нарийн зайд шилжүүлэн байрлуулж шинээр холболт хийхдээ техникийн нөхцөл аваагүй, зураг төсөв байхгүй, хамгаалалтын газардуулга холбогдоогүй, потенциалын тэгшитгэл буюу бусад гүйдэл дамжуулах хэсэгтэй газардуулгын ерөнхий шитийг холбоогүй нь БД 43-101-03-ын 1, 6, 22 дахь заалтын дагуу хийгээгүй, цахилгаан самбарын угсралт, холболт аюулгүй ажиллагааны нөхцлийг хангаагүй, хэт хүчдэлийн хамгаалалт болон шаталсан хамгаалалт хийгдээгүй. 16 м.кв талбайд 3ш самбар байсныг лифтийн дэргэдэх 3.5 м.кв талбайн давчуу зайнд шахаж байрлуулсан нь ажлын байранд тавигдах шаардлагыг зөрчсөн. Ажлын байрны талбайн хэмжээ 4 дахин бага, гэрэлтүүлэггүй, салхивчгүй, галын аюул гарвал үйлчлэх унтраах ямар ч бололцоогүй. Зоорийн давхрын 0 тоот оруулгын кабелиудыг шилжүүлэхдээ хамгаалалтын төмөр хоолойноос гаргаж зарим газар хамгаалалтгүй холбосон. Газардуулгын хэмжээ нормоос их.” гэжээ.

7.2 Шинжээч нар шүүх хуралдаанд дүгнэлтээ тайлбарлахдаа: “Оросын олон нийтийн барилга барихаар батлагдсан зураг байдаг. Энэ зургаар баригдсан угсармал 9 давхар барилга бөгөөд уг зургаар щит нь байрладаг техникийн өрөө нь 16м.кв ажлын байр. 2 дугаар орцны 00 тоот өрөөнд айл байсан тул гаднаас нь харсан. Нэг маягийн зургаар баригдсан тус байрны 8 дугаар орцны 0 тоот техникийн өрөөг хэмжиж зургийг авч дүгнэсэн.

Цахилгаан эрчим хүч хэрэглэх дүрмийн 4 дүгээр зүйлийн 4.22-т зааснаар цахилгааны самбар бүхий тщехникийн өрөө нь салхивчтай, гэрэлтүүлэгтэй байх ёстой. Хогийн бункер байдаг нарийн зайнд салхивч байхгүй.

Шинжээчийн дүгнэлтэд дурдсан “наад захын нөхцөл” гэдэг нь нэгдүгээрт, тухайн хэрэглэгч өөрийн шаардлагаар хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх,  эвдрэлийг засах эсхүл шилжүүлэн байршуулахдаа хангагчаас техникийн нөхцөл авсан байх ёстой бөгөөд үүнийг наад захын шаардлага гэж тодорхойлно. Хоёрдугаарт, ажлыг батлагдсан зураг төслийн дагуу, зөвшөөрөлтэй байгууллагаар хийлгүүлэх ёстой. Мөн тэнд үлдээсэн гүйцэтгэлийн зураг гэж байхгүй. Эрчим хүчний тухай хуульд эрчим хүчний барилга байгууламж нь зураг төсөлтэй байх ёстой гэж зохицуулсан. Цахилгаан, шугам сүлжээний газартай гэрээ байгуулж гүйцэтгүүлэх ёстой. Дундын өмчлөлийн талбайн цахилгаан хэрэглэгчийн гэрээг СӨХ байгуулдаг. Үйлчлүүлэгч өөрөө хүсэлт гаргасны үндсэн дээр шилжүүлсэн байна.  Бид СӨХ-ны зөвшөөрөлгүйгээр дураар шилжүүлж болохгүй гэж үзсэн.

СӨХ дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн ашиглалтыг хариуцдаг учраас СӨХ-ны даргаас ямар байгууллагаар хийлгэсэн талаар асуусан. Цахилгааны самбарыг шилжүүлэн тоноглох ажлыг ямар байгууллагаар гүйцэтгүүлсэн нь тодорхойгүй байсан.

Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.2-т заасан дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө тул  СӨХ хариуцна. Тухайн 2 орцонд буй 72 айлын цахилгааны  ерөнхий хуваарилах самбар нь дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө тул ашиглалт, хамгаалалтыг СӨХ хариуцна. Дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн хувьд цахилгаан эрчим хүч хэрэглэгч нь СӨХ гэж үзсэн. 

Зураг төсөл байхгүй, техникийн нөхцөл аваагүй зэрэг шаардлагуудыг хангаагүй учраас шаардлагыг хангаагүй гэж дүгнэсэн.

Ажлын байрны стандарт ямар байх ёстой гэхээр гэрэлтүүлэгтэй, салхивчтай, хүн ажиллах зайтай байх ёстой. Тэнд ямар мэргэжлийн хүн ажиллах ёстой вэ гэвэл 3 дугаар зэргийн буюу дунд мэргэжилтэн ажиллавал 2-оос дээш хүн ажиллах ёстой, ажлын байр нь дор хаяж 2 хүн ажиллах зай багтаамжтай байх ёстой. Техник ашиглалтын дүрэмд зааснаар засвар үйлчилгээ хийхэд хоёр хүн ажиллах ёстой байдаг. 2 хүн хамт чөлөөтэй хөдөлгөөн хийж ажиллах, шаардлага гарвал нэгнээ аврах үйлдэл хийх боломжтой байх ёстой. Гэтэл лифтний хажуугийн нарийн зайнд 80 см өргөнтэй 3.5м урттай байранд би дундаж биетэй хүн дөнгөж босоогоороо орж зогсоод таарсан, чөлөөтэй эргэж хөдөлгөөн хийх, ажиллах боломжгүй байсан. Ажлын байрны MNS-50272000 дугаартай стандарт шаардлагаар нэг хүнд 6 м.кв талбайтай буюу 20м.куб эзэлхүүнтэй байна гэсэн ажлын байрны стандарт заалт хангахгүй байгаа. Ижил зургаар баригдсан тухайн байрны 8 дугаар орцны техникийн өрөө 16м.кв талбайтай, цахилгааны самбарыг шилжүүлээгүй байсан. Бид тухайн газарт очиж харж хэмжилт хийсэн.

Хогийн пункерын зориулалтаар ашиглаж байсан зайг хааж барьсан. Зориулалтын бус газарт тухайн самбарыг байрлуулсан гэдгийг л тодорхойлж бичсэн. Тэнд байгаа цахилгааны самбар эсхүл холболт шатвал цаана нь байгаа хог давхар шатна. Тиймээс гал гарах эрсдэл өндөр байна гэж тодорхойлсон. Гал зөвхөн хогоос гарахгүй, цахилгааны самбараас гал гарах эрсдэл бас бий. Нарийнхан өрөөнд гал гарч утаагаар дүүрсэн байхад хүн орж галыг унтраах ажиллагаа хийх боломжгүй. Цахилгааны галыг зориулалтын багажаар унтраадаг, хор, ус цацах зэрэг боломжгүй.

Орон сууц, олон нийтийн барилга байгууламжийн цахилгаан хангамж  ерөнхий самбарыг шилжүүлэх ажлыг хийхдээ газардуулга хийх ёстой. Газардуулгатай байх ёстой бөгөөд ингэхдээ тухайн нормын хүрээнд байна гэдгийг тодруулсан. Газардуулга байхгүй гэдэг нь газардуулгын хэмжээ их буюу хязгааргүй гэсэн утгатай. Тухайн байр газардуулгатай байсан байх гэхдээ үүний хэмжээг бид тодорхойлохгүй. Газардуулгын хэмжилт, үнэлгээг хийх эрх бидэнд байхгүй. Тухайн шилжүүлсэн самбарын хувьд газардуулгатай холбогдоогүй байсан нь зөрчил гэж тодорхойлсон. Газардуулгыг 03 дугаар сараас хөрс гэсэхээр хийгдэх ажил.

Тухайн өрөөний 16м.кв дотор цахилгааны 3 самбар байсныг подвалд оруулгын кабелиудыг шилжүүлэхдээ хамгаалалтын төмөр хоолойноос гаргаж  зарим газар хамгаалалтгүй холбосон байсан. Одоо үед кабелын тавиур дээр тавьж ерөнхий самбар луу оруулж хийдэг болсон. Гэтэл 1986 онд баригдсан байранд  кабель бүрийг төмөр хоолойд хийж 0 тоот өрөөний доороос гаргасан байсныг төмөр хоолойноос нь гаргаж холболтыг подваль дотор зөөж зарим хэсгийг хуванцар хоолойд хийж лифтний хажуугийн зайд оруулж ирсэн байсан.” гэв.

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч М******* Сууц өмчлөгчдийн холбоо нь тус холбоонд хамаарах Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо 13 дугаар хороолол, 14 дүгээр байрны 2 дугаар орцны 0 тоот техникийн өрөөг СӨХ-ны зөвшөөрөлгүйгээр дүгнэлт гаргаж, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгож, хувьчлах замаар өмчлөлд шилжүүлсэн нь хууль бус хэмээх үндэслэлээр Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгосон болон хувьчилсан шийдвэр, өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийг тус тус хүчингүй болгуулахаар нэхэмжлэл гарган маргаж байх бөгөөд хуульд заасан журмаар хэрэгт авагдсан, шүүх хуралдаанаар судлагдсан нотлох баримтууд, талуудын тайлбарыг үнэлээд дараах үндэслэлээр нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэлээ.

Нэг. Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.3-т заасанчлан нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг дундаа хамтран өмчлөх эрхийг хэрэгжүүлэх, тухайн орон сууцны байшингийн ашиглалтын хэвийн байдлыг хангах, сууц өмчлөгчдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах, дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн эзэмшил, ашиглалт, хамгаалалтыг эрхлэн хариуцах зорилго, чиг үүрэг бүхий СӨХ нь энэ чиг үүргийн хүрээнд мөн хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.4.5-д зааснаар Удирдах зөвлөлийн 2016 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн 17 дугаар тогтоолоор “дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө болох 0 тоот өрөөг түрээслүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээ байгуулах” эрх, 2019 оны 6 дугаар сарын 09-ний өдрийн тогтоолоор “14 дүгээр байрны 2 дугаар орцны техникийн өрөө буюу цахилгааны шит байрлаж байсан өрөөг холбогдох техникийн нөхцөл, зөвшөөрөлгүйгээр зөөн шилжүүлж, эзэмшиж байсныг албадан чөлөөлөх асуудлаар хуулийн байгууллагад хандаж шийдвэрлүүлэх” эрх гүйцэтгэх захиралд олгосноор гүйцэтгэх захирал “дундын өмчлөлийн техникийн өрөөг хувьчилж бусдын өмчлөлд шилжүүлсэн шийдвэрийг хүчингүй болгуулах”-аар нэхэмжлэл гаргаж маргах эрхтэй байна.

Сууц өмчлөгчдийн холбоо нь хуулийн этгээдийн эрхгүй ч хуулийн этгээдийн эрхгүй байгууллагыг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны оролцогчоор тогтоох зохицуулалт Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.2 дахь хэсэгт бий бөгөөд ийнхүү маргах эрхийг олгох нь мөн хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д заасан “хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа нь хуулийн этгээдийг өмчийн хэлбэр, эрх хэмжээгээр нь ялгаварлахгүй, эрх тэгш байх зарчимд үндэслэн явагдах” шүүхийн өмнө эрх тэгш байх зарчимд нийцнэ.  

Хоёр. Нэхэмжлэгч М******* СӨХ нь сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлийн техникийн өрөөнөөс 1, 2 дугаар орцны айлуудын нэгтгэсэн цахилгааны ерөнхий самбарыг СӨХ-ны зөвшөөрөлгүйгээр, холбогдох техникийн нөхцөлгүйгээр, лифтний хажуугийн хогийн бункерийн зайд зөөн байршуулсан нь цахилгааны аюулгүй байдлыг хангуулаагүй, СӨХ-ны зөвшөөрөлгүйгээр, хууль зөрчин техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчилсөн байхад магадлан шинжлэх хэсэг ажиллуулан, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгож, хувьчилсан захиргааны үйл ажиллагаа хууль бус тул өмчлөх эрхийг бүртгэсэн улсын бүртгэл мөн хууль бус гэж маргаж буй нь дараах хууль зүйн үндэслэлтэй байна. Учир нь,

1. Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.1-д “Орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөд орон сууцны байшингийн гадна хана, даацын хана, багана, доод хонгил, дээвэр, дээврийн хонгил, цахилгаан болон явган шат, шатны хонгил, сууцны бус зориулалттай техникийн болон нэгдүгээр давхрын үйлчилгээний өрөө, сууц хоорондын талбай ... зэрэг хөрөнгө хамаарна” гэж зааснаар нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн техникийн өрөө нь сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөд хамаарч байх бөгөөд 15.4-т зааснаар “Сууц өмчлөгчид нь дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг дундаа хамтран өмчлөхөөр” байна.

2. Сууц өмчлөгчдийн эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.5-д “холбооны дүрэмд дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг эзэмших, ашиглах журмыг тогтоох”-оор, 6.2-т “дүрмийг бүх гишүүдийн хурлаар хэлэлцэж батлах”-аар, 10 дугаар зүйлийн 10.8.3-т “удирдах зөвлөл дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг бусдад түрээслүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах эсэхийг шийдвэрлэх эрх эдэлж, үүрэг хүлээх”-ээр, 15 дугаар зүйлийн 15.5-д “холбооны дүрэмд заасан бол дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг гэрээний үндсэн дээр тодорхой нэг этгээдийн эзэмшил, ашиглалтад шилжүүлж болох”-оор зааснаас үзвэл дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг хувьчлах замаар бусдын өмчлөлд шилжүүлэх зохицуулалтгүй буюу бусдын өмчлөлд шилжүүлэх боломжгүй, харин СӨХ-ны удирдах зөвлөл техникийн өрөөг оршин суугчдын эрх ашиг сонирхолд сөргөөр нөлөөлөхгүй тохиолдолд бусдад эзэмшүүлэх, ашиглах журмыг СӨХ-ны бүх гишүүдийн хурлаар дүрэмдээ тусгах байдлаар шийдвэрлэхээр байна. Тус СӨХ-ны Удирдах зөвлөлийн 2016 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн 17 дугаар тогтоолоор “дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө болох 0 тоот өрөөг түрээслүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээ байгуулах” эрх гүйцэтгэх захиралд олгосон ба энэ тогтоолын дагуу 2 дугаар орцны техникийн өрөөг эзэмшүүлэх, ашиглуулах ийм гэрээ байгуулагдаагүй, орон сууцны зориулалтаар эзэмшүүлэх, хувьчлах эрх, зөвшөөрөл олгоогүй байна.

 3. Ийнхүү тус СӨХ-ны Удирдах зөвлөлийн 2016 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн 17 дугаар тогтоолоор “дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө болох 0 тоот өрөөг түрээслүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээ байгуулах” эрх гүйцэтгэх захиралд олгосоноос өөрөөр өмнө нь 14 дүгээр байрны 2 дугаар орцны 0 тоот өрөөг эзэмшүүлэх, хувьчлуулах эрхийг гүйцэтгэх захиралд олгоогүй байхад гүйцэтгэх захирал Ц.Ц нь 2015 оны 9 дүгээр сарын 15-ны өдөр 28 тоот албан бичгээр “2 дугаар орцны 0 тоотод Д.О******* нь 1991 оноос эхлэн он удаан жил амьдарч ирсэн хэмээн эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгуулахаар, хувьчлуулахаар” тодорхойлсон байгаа нь СӨХ-ны дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн эзэмшил, ашиглалттай холбоотой хуулийн дээрх заалтуудыг зөрчжээ.  

Түүнчлэн гуравдагч этгээд Д.О******* нь Магадлан шинжлэх хэсгийн  дүгнэлт гаргуулах, орон сууц эзэмших эрхийн бичиг авах хүсэлтдээ хавсаргасан М******* СӨХ-ны 2018 оны 2 дугаар сарын 2-ны өдрийн тодорхойлолтын хувьд Удирдах зөвлөлөөс 2016 онд “дундын өмчлөлийн эд хөрөнгө болох 0 тоот өрөөг түрээслүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээ байгуулах” эрх гүйцэтгэх захиралд олгосноос хойш олгогдсон байх ч тус СӨХ-г төлөөлөх эрхгүй этгээд гарын үсэг зурсан, тодруулбал хуулийн этгээдийн бүртгэлээр гүйцэтгэх захирлаар бүртгэгдсэн этгээдээс өөр этгээд буюу 2016 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн Удирдах зөвлөлийн тогтоолоор гүйцэтгэх захирлын үүрэгт ажлаас чөлөөлөгдсөн этгээд гарын үсэг зурсан байх тул сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг эзэмшил, ашиглалтад шилжүүлэх зөвшөөрөл гэж үзэх боломжгүй.

Гуравдагч этгээдийн Унд хандсан хүсэлтдээ хавсаргасан оршин суугаа хаягийн болон хэрэглээний зардлын төлбөргүй, хувьчлагдаагүй гэх хорооны Засаг дарга, Орон сууц нийтийн аж ахуйн удирдах газрын Хэрэглэгчдэд үйлчлэх 4 дүгээр төв, СӨХ-ны тодорхойлолтууд нь сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг бусдын эзэмшилд, цаашлаад өмчлөлд шилжүүлэх, хувьчлах зөвшөөрөл биш юм.

4. Гуравдагч этгээд В.Д******* нь 2 дугаар орцны техникийн өрөөнд байршсан цахилгааны ерөнхий самбарыг зөөж шилжүүлэхдээ СӨХ-ноос зөвшөөрөл аваагүйн дээр цахилгааны шит шугамын аюулгүй ажиллагааг хангуулах техникийн нөхцлийг холбогдох байгууллагаас аваагүй[1] байх бөгөөд 2006 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдөр ОСНАА-н Х******* ХХК-ийн цахилгаанчин, УБЦТС ХК-ийн Баянзүрх салбарын кабельчин 2 иргэнтэй байгуулсан хамтран ажиллах гэрээгээр “1, 2 дугаар орцыг тэжээгч цахилгааны зангилаа шитийг 2 дугаар орцондоо лифтийн хажуу хонгилд шилжүүлэн байршуулж, хуучин өрөөг сууцанд ашиглах боломжтой болгох” ажлыг гүйцэтгүүлсэн байна.

Улаанбаатар цахилгаан түгээх сүлжээ ХК-иас 2016 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдөр олгосон 0721-2016 дугаартай техникийн нөхцөл нь маргаанд хамаарах техникийн өрөөнд байрлаж байсан цахилгааны ерөнхий самбарыг зөөж шилжүүлэх техникийн нөхцөл биш, ийнхүү шилжүүлсний дараа цаашид цахилгааны аюулгүй байдлыг нөхөж хангуулахаар  “шаардлага хангаагүй тоноглолуудыг солих, шитний газардуулгыг норм дүрмийн дагуу хийлгэн шалгуулж протокол авах, хүчдэлийн түвшингийн хэлбэлзэлд тохирсон тоноглол суурилуулах” зэрэг шаардлагыг тавьсан байна.

5. Ийнхүү 14 дүгээр байрны 1, 2 дугаар орцыг тэжээгч цахилгааны зангилаа шитийг техникийн өрөөнөөс зориулалтын бус газарт шилжүүлэхдээ цахилгааны аюулгүй байдлын хувьд холбогдох норм дүрмийг зөрчсөн болохыг Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газрын хяналтын улсын байцаагчийн 2016 оны 3 дугаар сарын 09-ний өдрийн 02-07-103/259 дүгээр дүгнэлтээр,

а. 0 тоотод буюу техникийн өрөөнд суурилуулсан байсан цахилгааны ерөнхий самбаруудыг холбогдох техникийн нөхцөлгүйгээр лифтний хажуугийн хонгилд зөөж байрлуулсан нь Цахилгаан эрчим хүч хэрэглэх дүрмийн 4.22 “хэрэглэгчийн шинэчилж өөрчилсөн цахилгаан тоног төхөөрөмж нь цахилгаан тоног төхөөрөмжийн угсралтын болон барилгын норм ба дүрэм, өгөгдсөн техникийн нөхцөл шаардлагыг бүрэн хангасан байвал зохино” заалтыг зөрчсөн,

б. цахилгааны ерөнхий самбарыг газардуулгад холбоогүй нь “Цахилгаан байгууламжийн дүрэм БД43-101-03”-ийн 1.6.22 “цахилгаан тоноглолын газардуулга ба нойлтуулгыг 380В ба түүнээс дээш хүчдэлтэй хувьсах гүйдлийн ба 440В ба түүнээс дээш хүчдэлийн тогтмол гүйдлийн цахилгаан тоног төхөөрөмжид”, 1.6.29 “хуваарилах самбар, шит, зөөврийн цахилгаан хэрэглэгчдийн их бие зэрэг цахилгаан төхөөрөмжид газардуулга ба нойлтуулга хийгдсэн байх ёстой” гэсэн заалтыг зөрчсөн,

в. Гэрэлтүүлгийн холболтыг ил татсан нь, гэрэлтүүлэг ажиллахгүй байгаа нь “Орон сууц, нийтийн барилгын цахилгаан тоног төхөөрөмжийг төлөвлөх, угсрах дүрэм БД43-102-07”-ийн 13.4 “цахилгааны самбарын өрөө ердийн салхивч, гэрэлтүүлэгтэй байх ёстой” заалтыг зөрчсөн хэмээн дүгнэж тогтоосон байна.

6.  Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад томилогдсон шинжээчдийн дүгнэлтээр “1, 2 дугаар орцны ерөнхий хуваарилах самбар 2 дугаар орцны 0 тоот өрөөнд байрлаж байсныг шилжүүлэн лифтний дэргэдэх хогийн бункерийн нарийн зайд шилжүүлэн байрлуулж шинээр холболт хийхдээ техникийн нөхцөл аваагүй, зураг төсөв байхгүй, хамгаалалтын газардуулга холбогдоогүй, потенциалын тэгшитгэл буюу бусад гүйдэл дамжуулах хэсэгтэй газардуулгын ерөнхий шитийг холбоогүй нь БД 43-101-03-ын 1, 6, 22 дахь заалтын дагуу хийгээгүй, цахилгаан самбарын угсралт, холболт аюулгүй ажиллагааны нөхцлийг хангаагүй, хэт хүчдэлийн хамгаалалт болон шаталсан хамгаалалт хийгдээгүй. 16 м.кв талбайд 3 самбар байсныг лифтийн дэргэдэх 3.5 м.кв талбайн давчуу зайнд шахаж байрлуулсан нь ажлын байранд тавигдах шаардлагыг зөрчсөн. Ажлын байрны талбайн хэмжээ стандартаас 4 дахин бага, гэрэлтүүлэггүй, салхивчгүй, галын аюул гарвал үйлчлэх, унтраах ямар ч бололцоогүй. Зоорийн давхрын 0 тоот оруулгын кабелиудыг шилжүүлэхдээ хамгаалалтын төмөр хоолойноос гаргаж зарим газар хамгаалалтгүй холбосон” болох нь тогтоогджээ.  

Шинжээчид дүгнэлтээ шүүх хуралдаанд тайлбарласнаас үзвэл тухайн  байрны 1 зургаар баригдсан 8 дугаар орцны 0 тоот техникийн өрөөг хэмжиж, цахилгааны ерөнхий самбар байршиж буй байдлыг фото зургаар дүгнэлтэд хавсаргасан байх бөгөөд лифтний хажуугийн 80 см өргөнтэй 3.5м урттай зайд цахилгааны самбарыг байршуулсан нь засвар үйлчилгээ хийхэд 2 хүн ажиллах, чөлөөтэй хөдөлгөөн хийх, шаардлага гарвал нэгнээ аврах үйлдэл хийх боломжтой зай багтаамжтай байх ёстой техник ашиглалтын дүрэм, ажлын байрны стандарт зөрчигдсөн, цахилгааны самбар бүхий техникийн өрөө нь салхивчтай, гэрэлтүүлэгтэй байх Цахилгаан эрчим хүч хэрэглэх дүрмийн 4 дүгээр зүйлийн 4.22-т заасан шаардлагыг хангахгүй, цахилгааны ерөнхий самбарыг шилжүүлэн байршуулахдаа хангагчаас техникийн нөхцөл авах, батлагдсан зураг төслөөр, зөвшөөрөлтэй байгууллагаар гүйцэтгүүлэх шаардлагуудыг зөрчсөн, газардуулгагүй, подвалд оруулгын кабелиудыг шилжүүлэхдээ хамгаалалтын төмөр хоолойноос гаргаж зарим газар хамгаалалтгүй холбосон нь цахилгаан хангамжийн аюулгүй байдлыг хангаагүй нь тогтоогдсон, энэ талаарх шинжээчийн дүгнэлт эргэлзээгүй, үндэслэл бүхий байна гэж шүүх үзлээ.

Нийслэлийн онцгой байдлын газрын гамшгаас хамгаалах улсын хяналтын байцаагчийн 2016 оны  7 дугаар сарын 26-ны өдрийн 10/535 тоот дүгнэлтийн хувьд цахилгааны самбарыг шилжүүлсэн нь цахилгааны болон галын аюулгүй байдлыг хангуулсан эсэхийг шалгаагүй, цаашид орон сууцны зориулалтаар ашиглах хүсэлтийн дагуу 0 тоот өрөөний цахилгааны монтажыг норм дүрмийн дагуу хийсэн эсэхийг л дүгнэсэн болохыг дурьдах нь зүйтэй.  

7. Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт нь техникийн өрөөг орон сууцны зориулалтаар эзэмших эрх олгох, улмаар хувьчлах замаар өмчлөлд шилжүүлэх шийдвэрийн үндэслэл болсон эрх зүйн шууд үр дагавар үүсгэсэн, Орон сууц хувьчлах тухай хуулиар зохицуулагдсан захиргааны үйл ажиллагаа тул захиргааны акт гэж үзнэ. 

8. Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хууль 2003 онд батлагдсантай холбогдуулан Улсын Их Хурлын 2003 оны 6 дугаар сарын 18-ны өдрийн 27 дугаар тогтоолын 2 дахь  заалтаар "төрөөс хувьчлагдсан нийтийн зориулалттай орон сууцны байшин дахь техникийн өрөөг магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтээр хүн амьдрах шаардлага хангасан, орон сууцны зориулалтаар ашиглах боломжтой гэж тогтоогдсон тохиолдолд уг техникийн өрөөг зохих эрхийн бичгийн үндсэн дээр сууцны зориулалтаар ашиглаж байгаа эзэмшигчдэд нь өмчлүүлэх эсэх асуудлыг судалж шийдвэрлэхийг Засгийн газарт даалгаж”, 3 дахь заалтаар “төрөөс хувьчлагдсан нийтийн зориулалттай орон сууцны байшин дахь сууцны бус зориулалттай техникийн болон үйлчилгээний өрөөг орон сууцны зориулалтаар ашиглах эрхийн бичиг олгох явдлыг таслан зогсоох арга хэмжээ авахыг холбогдох байгууллагуудад даалгаж” шийдвэрлэсэн байдаг.

Дээрх тогтоолын агуулгаас үзвэл техникийн өрөөг зохих эрхийн бичгийн үндсэн дээр сууцны зориулалтаар нэгэнт ашиглаж байгаа бол магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтээр хүн амьдрах боломжтой нь тогтоогдвол хувьчлах эсэхийг шийдвэрлэж болох, харин цаашид сууцны бус зориулалттай техникийн болон үйлчилгээний өрөөг орон сууцны зориулалтаар ашиглах эрхийн бичиг олгох явдлыг таслан зогсоох, хориглох арга хэмжээ авахыг холбогдох байгууллагуудад буюу нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн техникийн өрөө, дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн өмчлөл, эзэмшил, ашиглалт, хамгаалалтыг эрхлэн хариуцах СӨХ, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгох, орон сууц хувьчлах ажлыг зохион байгуулах чиг үүрэг бүхий төрийн байгууллагуудад даалгасан байна.

Улсын Их Хурлаас ийнхүү 2003 онд Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хууль баталж, уг хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой сууцны бус зориулалттай техникийн болон үйлчилгээний өрөөг орон сууцны зориулалтаар ашиглах эрхийн бичиг олгох явдлыг таслан зогсоосон байхад 2006 онд техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчилж ашигласан иргэний хүсэлтээр 2016 онд Магадлан шинжлэх хэсэг ажиллуулж, 2018 онд эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгосон нь дээрх тогтоолын 2 дахь “техникийн өрөөг Магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлтээр хүн амьдрах шаардлага хангасан, орон сууцны зориулалтаар ашиглах боломжтой гэж тогтоогдсон тохиолдолд уг техникийн өрөөг зохих эрхийн бичгийн үндсэн дээр сууцны зориулалтаар ашиглаж байгаа эзэмшигчдэд нь өмчлүүлэх эсэх асуудлыг судалж шийдвэрлэх” заалтад хамаарахгүй, энэ талаарх хариуцагч нарын тайлбар хууль зүйн үндэслэлгүй.

Тиймээс ч Засгийн газрын 2004 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдрийн 140 дүгээр тогтоол нь Улсын Их Хурлын дээрх тогтоолын 2 дахь заалтыг хэрэгжүүлэх хүрээнд гарсан тул энэ шийдвэрийг үндэслэлээ болгосон хариуцагч нарын тайлбар мөн л үндэслэлгүй. 

9. Түүнчлэн Орон сууцны тухай хуулийн 3.1.9-д зааснаар инженерийн шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмжид зориулсан өрөөг техникийн өрөө гэх ба 15 дугаар зүйлийн 15.3 дахь хэсгээр орон сууцны байшингийн техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчлөхийг хоригложээ.

Тиймээс хуулиар техникийн өрөөний зориулалтыг өөрчлөхийг хориглосон, УИХ-ын тогтоолоор сууцны бус зориулалттай техникийн болон үйлчилгээний өрөөг орон сууцны зориулалтаар ашиглах эрхийн бичиг олгох явдлыг таслан зогсоосон атал зориулалтыг өөрчилсөн техникийн өрөөг хүн амьдрах шаардлага хангасан эсэх дүгнэлт гаргуулахаар магадлан шинжлэх хэсэг ажиллуулж, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгосон, цаашлаад хувьчилсан захиргааны үйл ажиллагаа хуульд нийцээгүй, дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн эзэмшил, ашиглалт, хамгаалалт хариуцсан СӨХ-ны эрх ашиг сонирхлыг зөрчжээ.

10. Хувьчлах орон сууцанд магадлан шинжлэх хэсэг ажиллах, орон сууц хувьчлах харилцаа нь Орон сууц хувьчлах тухай хуулиар зохицуулагдах бөгөөд Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 2-т “орон сууц хувьчлах гэж төрийн өмчийн нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн сууц /өрөө/-ыг түүнийг хууль ёсоор эзэмшиж байгаа сууц эзэмшигчдийн өмчлөлд шилжүүлэхийг ойлгох” тул дээр дүгнэсэнчлэн хувьчлах орон сууцанд хамаарахгүй техникийн өрөөний эзэмшил, ашиглалтад Орон сууц хувьчлах тухай хуулиар зохицуулагдах харилцаа үүсэхгүй. Өөрөөр хэлбэл хувьчлах орон сууцанд хамаарахгүй техникийн өрөөний хувьд магадлан шинжлэх хэсэг ажиллах, дүгнэлт гаргах, эзэмших эрхийн бичиг олгох, цаашлаад хувьчлах хууль зүйн боломжгүй юм.

11. Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 1-д зааснаар “хувьчлах орон сууцны чанар, аваарь, осолгүйн байдал, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн болон техникийн шаардлага хангасан эсэхийг тогтоож, тухайн орон сууц хүн амьдрах шаардлага хангаж байгаа эсэх талаар дүгнэлт гаргах” бүрэн эрхтэй Магадлан шинжлэх хэсгийг Төрийн өмчийн хорооны дарга, Нийслэлийн Засаг даргын хамтарсан шийдвэрээр байгуулах бөгөөд мөн хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг болон Засгийн газрын 1997 оны 106 дугаар тогтоолоор баталсан Магадлан шинжлэх хэсгийн ажиллах журмаар магадлан шинжлэх хэсэг нь хувьчлах орон сууц хүн амьдрах шаардлага хангасан эсэх талаар дүгнэлт гаргахаар байх тул дүгнэлт гаргаж буй объект нь дээр дүгнэснээр хувьчлах орон сууц биш тул Орон сууц хувьчлах товчоо магадлан шинжлэх хэсэг ажиллуулсан нь хууль бус, Магадлан шинжлэх хэсгийн 107 дугаар дүгнэлтийн Д.О*******т холбогдох хэсэг хууль бус болжээ.

Харин нэхэмжлэлийн энэ шаардлагын үндэслэл дэх “Магадлан шинжлэх хэсэг 1, 2 дугаар орцны 72 өрхийн цахилгааны ерөнхий самбарыг лифтний хажуугийн зайд байрлуулсан нь оршин суугчдын цахилгааны аюулгүй байдлыг хангуулсан эсэхийг дүгнээгүй” гэх буруутгал тогтоогдохгүй байна. Учир нь Магадлан шинжлэх хэсэгт ийм чиг үүрэг олгогдоогүй байна.

12. Ийнхүү тухайн СӨХ-г төлөөлөх эрхгүй этгээдийн тодорхойлолтоор, техникийн өрөөний зориулалтыг хууль бусаар өөрчилсөн иргэний хүсэлтээр сууцны бус зориулалттай хэсэгт орон сууц эзэмших эрхийн бичиг нөхөн олгосон Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын албаны дарга бөгөөд ерөнхий менежер  2018 оны А/193 дугаар тушаал хууль зүйн үндэслэлгүй болжээ.

13. Улмаар магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээг үндэслэн хувьчлах орон сууцанд хамаарахгүй объектыг дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн эзэмшил, ашиглалт, хамгаалалт хариуцсан эрх бүхий СӨХ-ны шийдвэргүйгээр хувьчилсан Орон сууц хувьчлах товчооны шийдвэр хууль бус болжээ.

14. Гуравдагч этгээдүүдэд эерэг үйлчлэл бүхий орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгосон, орон сууц хувьчилсан 2018, 2019 оны шийдвэрүүдийг хууль бус болохыг тогтоож хүчингүй болгох Захиргааны ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-т заасан хугацаа хэтрээгүй байна.

15. Өмчлөх эрхийг эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн үндэслэл болсон мэдүүлэгт хавсаргасан магадлан шинжлэх хэсгийн дүгнэлт, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ, орон сууц хувьчлах шийдвэр, өмчлөх эрхийн гэрчилгээ тус тус хууль бус болох нь тогтоогдож хүчингүй болж байгаа, мөн мэдүүлэгт хавсаргасан СӨХ-ны тодорхойлолт хууль ёсны биш болохыг дээр дүгнэсэн тул Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо 13 дугаар хороолол, 14 дүгээр байрны 2 дугаар орцны 0 тоот 1 өрөөг орон сууцаар Д.О*******, В.Д******* нарын өмчлөлд 2019 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдөр бүртгэсэн эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-******* дугаартай бүртгэлийг Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1-д заасан эрхийн улсын бүртгэл үнэн зөв байх зарчимд нийцүүлэн, 6.6-д зааснаар хүчингүй болгож шийдвэрлэлээ.

Гурав. Иймд дээрх үндэслэлүүдээр а/ сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлийн техникийн өрөөг СӨХ-ны зохих зөвшөөрөлгүйгээр, Улсын Их Хурлын 2003 оны 27 дугаар тогтоолын 3 дахь заалт, Орон сууцны тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3, Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийнг 10.8.3 дахь заалтыг зөрчин Магадлан шинжлэх хэсэг ажиллуулж, орон сууц эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгож, улмаар хувьчилсан шийдвэрүүд хууль бус, Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.4-т заасан нэхэмжлэгч буюу сууц өмчлөгчдийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийг дундаа хамтран өмчлөх эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн, б/ түүнчлэн тус байрны 1, 2 дугаар орцны айлуудын нэгтгэсэн цахилгааны ерөнхий самбарыг СӨХ-ны зөвшөөрөлгүйгээр, холбогдох техникийн нөхцөлгүйгээр, зориулалтын бус газарт зөөн байршуулсан нь цахилгааны аюулгүй байдлыг хангуулаагүй, эрчим хүчний хууль тогтоомж, дүрэм, ажлын байрны стандартыг зөрчсөн, сууц өмчлөгчдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хөндсөн байх тул  Магадлан шинжлэх хэсгийн 2016 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 107 дугаар дүгнэлт, Улаанбаатар хотын ерөнхий менежерийн 2018 оны 7 дугаар сарын 09-ний өдрийн А/193 дугаар тушаал, Орон сууц хувьчлах товчооны 2019 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 05 дугаар тогтоолын тус тус Д.О*******т холбогдох хэсгийг хууль бус болохыг тогтоож хүчингүй болгож, мөн эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-******* дугаартай бүртгэлийг хүчингүй болгож  шийдвэрлэлээ.

Дөрөв. Магадлан шинжлэх хэсгийн 2016 оны 107 дугаартай дүгнэлт нь 23 объектын хүрээнд гарсан, эрх зүйн тодорхой үр дагавар үүсгэсэн тул дүгнэлт гаргасан бүрэлдэхүүний талаар болон батлагдсан маягтын дагуу гарсан эсэх дүгнэлтийн хүчин төгөлдөр байдлын талаар нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлд шүүх дүгнэлт өгөх боломжгүй байна.

Тав. Шүүхийн энэ шийдвэр гуравдагч этгээдүүдийн Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 1, 12 дугаар зүйлийн 2-т зааснаар “эзэмших эрхийн гэрчилгээгээр эзэмшиж буй орон сууцыг нэг удаа үнэгүй хувьчилж авах эрхийг” хөндөөгүй болохыг дурдав. Учир нь гуравдагч этгээдүүд нь тус байрны 2 дугаар орц 60 тоот орон сууцыг эзэмших эрхийн гэрчилгээгээр эзэмшиж байгаад төрөөс үнэгүй хувьчилж өмчлөлдөө шилжүүлж авсан байдаг.

Өөрөөр хэлбэл ийнхүү гуравдагч этгээдүүд нь эрхийн гэрчилгээгээр оршин сууж байсан орон сууцаа хувьчилж авсан байхад дээрх хууль тогтоомжуудыг зөрчиж сууцны бус зориулалттай техникийн өрөөг тэдэнд дахин хувьчилсан нь Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасан орон сууцыг эзэмшигчид тухайн орон сууцны ногдох хэсгийг нэг удаа үнэгүй зөвхөн орон сууцны зориулалтаар хувьчлах ажлыг олон нийтийн хяналтын дор ил тод явуулах зарчмыг зөрчжээ.

Зургаа. Шинжээч томилсон захирамжид өөрчлөлт оруулсан тус шүүхийн шүүгчийн 2022 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдрийн 8705 дугаартай захирамжаар эрчим хүчний аудитор Н.Бат-, цахилгааны зөвлөх инженер А.Т нарыг шинжээчээр томилж, шинжээч нарт мөн өдөр захирамжийг хүргүүлж, 2022 оны 10 дугаар сарын 20, 21-ний өдөр хууль тайлбарлаж, эрх үүрэг танилцуулсан байх бөгөөд шинжээч нар гарын үсэг, тамга бүхий дүгнэлтээ шүүхэд ирүүлснээр 2022 оны 11 дүгээр сарын 04-ний өдөр хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг сэргээсэн байх тул шинжээчийн дүгнэлтэд огноо бичигдээгүй нь дүгнэлтийг эргэлзээтэй гэж үзэх үндэслэл болохгүй гэж үзсэн.

Долоо. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.3.1-д зааснаар шинжээчийн ажлын хөлс нь хэргийн оролцогчоор нөхөн төлүүлэх шүүхийн зардалд хамаарах ба 47 дугаар зүйлийн 47.1-д зааснаар нэхэмжлэл бүрэн хангагдсан тул шинжээчийн ажлын хөлс 1,360,000 төгрөгийг хариуцагч , Т,  У, Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчоонд хуваарилан хариуцуулах нь зүйтэй байна. Мөн нэхэмжлэгчийн илүү төлсөн улсын тэмдэгтийн хураамжийг буцаан олгох ба урьдчилж төлсөн улсын тэмдэгтийн хураамжийг дээрх хариуцагч нараас гаргуулахаар шийдвэрлэлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.1, 106.3.12 дахь заалтыг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.5, 15 дугаар зүйлийн 15.1.1, 15.4, 15.5, Орон сууцны тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3, Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 2, Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1, 6.6 дахь хэсэгт заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч М******* Сууц өмчлөгчдийн холбооны нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж, Нийслэлийн Засаг дарга, Төрийн өмчийн хорооны хамтарсан шийдвэрээр байгуулагдсан Магадлан шинжлэх хэсгийн 2016 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 107 дугаар дүгнэлтийн Д.О*******т холбогдох хэсгийг, Улаанбаатар хотын ерөнхий менежерийн 2018 оны 7 дугаар сарын 09-ний өдрийн А/193 дугаар тушаалын Д.О*******т холбогдох хэсгийг, Орон сууц хувьчлах товчооны 2019 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 05 дугаар тогтоолын Д.О*******т холбогдох хэсгийг, Баянзүрх дүүргийн 18 дугаар хороо 13 дугаар хороолол, 14 дүгээр байрны 0 тоот 1 өрөөг орон сууцаар Д.О*******, В.Д******* нарын өмчлөлд 2019 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдөр бүртгэсэн эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-******* дугаартай бүртгэлийг тус тус хүчингүй болгосугай.

2 Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.3.1, 47 дугаар зүйлийн 47.1-д зааснаар шинжээчийн зардалд хариуцагч , Т, У, Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчооноос тус бүр 340,000 төгрөг гаргуулан 960,000 төгрөгийг шинжээч А.Тэд, 400,000 төгрөгийг шинжээч Н.Бат-од олгосугай.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д заасны дагуу нэхэмжлэгч М******* Сууц өмчлөгчдийн холбооноос улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилж төлсөн 210.000 төгрөгөөс илүү төлсөн 140.400 төгрөгийг нэхэмжлэгчид буцаан олгож, 70.200 төгрөгийг төрийн сангийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч , Т, У, Нийслэлийн орон сууц хувьчлах товчооноос тус бүр 17,550 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар нэхэмжлэгч, хариуцагч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                  Д.ХАЛИУНА