МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

аймаг дахь Сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Жаргалтуяа даргалж, тус шүүхийн хуралдааны “Б” танхимд нээлттэй хийсэн иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: ******* хот, ******* дүүрэг, ******* дугаар хороо, ******* гудамж, өөрийн байранд байрлах, ******* регистрийн дугаартай, ******* ******* ******* ******* *******лын ны нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: аймаг, сумын дугаар багт оршин суух, ЖЛ7702018 регистрийн дугаартай, овогт ын д холбогдох,

Санхүүгийн түрээсийн гэрээний үүрэгт ******* 750 000 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдааны оролцогчид:  

Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч М. /цахимаар/

Хариуцагчийн төлөөлөгч Ө.

                        Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Н.Энхнаран.

                                                       ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******лын нь хариуцагч Т.д холбогдуулан санхүүгийн түрээсийн гэрээний үүрэгт ******* 750 000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг гаргасан. Нэхэмжлэгч болон нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч М. нар нь нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ дараах байдлаар тодорхойлж байна. Үүнд:

******* ******* ******* ******* сан нь газар тариалан, мал ахуйн срын үйл *******иллагааг ******* чиглэлээр үйл *******иллагаа явуулдаг Засгийн газрын тусгай сан юм. Сан нь Засгийн газрын тусгай тухай хууль, Тариалангийн тухай хууль болон холбогдох бусад хууль тогтоомжийн хүрээнд үйл *******иллагаа явуулдаг. Бид үйл *******иллагааныхаа хүрээнд тариаланчдад түлш шатахуун, ургамал хамгаалахад ашиглах бодис, бордоо, хөдөө ******* ахуйн техник, тоног төхөөрөмж зэргийг зээлээр олгож гэрээнд заасан хуваарийн дагуу эргэн төлөлтийг тооцож авдаг. Иргэн Т. нь хуучнаар Тариалан эрхлэлтийг ******* сантай 2012 оны 07 дугаар сарын 0-ны едрийн 0******* дугаартай “Бага оврын тракторыг худалдан борлуулах санхүүгийн түрээс /лизинг/-ийн гэрээ”-г байгуулж FT-200 маркийн хадлангийн иж бүрдэл 1 ширхэг 5 000 000 төгрөгийн үнэ бүхий техникийг хүлээн авсан. Гэрээний дагуу FT-200 маркийн хадлангийн иж бүрдлийн үнийн дүнгийн 50 хувь 2 500 000 төгрөгийн урьдчилгааг төлсөн бөгөөд үлдэгдэл төлбөрийг гэрээнд заасан хуваарийн дагуу 201*******-2017 онуудад төлөхөөр зээлийн гэрээ байгуулсан боловч нэг ч удаагийн төлбөр төлөгдөөгүй байна. Дээрхи гэрээний үүргийн гүйцэтгэл нь одоог хүртэл биелэгдэхгүй байх тул гэрээний *******.*******-т зааснаар гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгээс анз тооцоход гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгээс илүү гарч байх тул Иргэний хуулийн 2*******2 дугаар зүйлийн 2*******2.4 дэх заалтыг баримтлан нийт гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 50%-иар бодож 1 250 000 төгрөгийн алданги нэхэмжилж байна. Иргэн Т.тай байгуулсан “Бага оврын тракторыг худалдан борлуулах санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний дагуу үндсэн төлбөр 2 500 000 төгрөг, алданги 1 250 000 төгрөг, нийт ******* 750 000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү.

       Иргэн ын нь 2012 онд хуучнаар Тариалан эрхлэлтийг ******* сантай гэрээ байгуулж, урьдчилгаа 2 500 000 төгрөг төлөөд 5 000 000 төгрөгийн үнэ бүхий бага оврын трактор авсан байдаг. Ингээд Тариалан эрхлэлтийг ******* сан нь Мал хамгаалах сантай нийлж ******* ******* ******* ******* сан болох явцад тракторынхаа араас явалгүй цалгард******* 10 жил болж байна. Ингэж хугацаа алдсан асуудал байгаа. Хүмүүстэйгээ утсаар нь холбогдож яриад байсан болохоос биш  ингэж шүүхэд ханд******* яваагүй. Хүмүүсийн ихэнх нь улсаас үүнийг чөлөөлнө гэж байсан гэсэн зүйлийг яриад байдаг. Тийм зүйл байхгүй. Бид 10 жилийн өмнө өгсөн зүйлийнхээ араас одоо ингээд хөөцөлдөж эхэлж байгаа юм. Иймд хариуцагч Т.гаас гэрээний үлдэгдэл 2 500 000 төгрөг, хугацаа хэтрүүлсний алданги 1 250 000 төгрөг, нийт ******* 750 000 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэв.

       Хариуцагч Т., түүний төлөөлөгч Ө. нар хариу тайлбартаа: Хариуцагч Т. миний бие ******* ******* ******* ******* *******лын ны  ******* 750 000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Анх тариалан эрхлэх сангаас тракторын зээл олгож байна гэж манай сумын малчин Ц.Чулуунбаатар гэж хүн надаас гуйгаад та энэ гэрээг байгуулаад өгөөч, надад одоогоор 2 500 000 төгрөг байхгүй болохоор надтай гэрээ байгуулахгүй байна би танд мөнгийг нь төлнө гэж хэлсэн. Би тэр гэрээг нь хийж өгөөд орхисон, гэтэл Ц.Чулуунбаатар нь ч надад мөнгөө төлөөгүй, мөн надаас хөдөө ******* ******* ******* сан мөнгө нэхэмжилж байгаагүй. Намайг засаг төрийн *******лыг хийж байх үед ******* ******* ******* ******* зээлийн 50 хувийг улс тэглэнэ гэсэн яриа гарч байсан. Тэр журмаар тэглэгдсэн байх гэж бодож явсан. Иймд би энэ гэрээний өр төлбөрийн асуудлыг хариуцахгүй, энэ нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.

       Хариуцагч Т. нь “Энэ тракторыг Чулуунбаатар гэж хүнд авч өгсөн. Үүнээс хойш надтай надтай Тариалан эрхлэлтийг ******* сангаас нэг ч удаа холбогдоогүй. Шүүхээс дуудсанаар би ирлээ. Үүнийг төлөх боломжгүй” гэсэн тайлбарыг гаргасан байна. Хэргийн материалтай танилцахад 2012 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдрийн *******7 дугаартай гэрээ байгуулж трактор авсан үйл баримт тогтоогдож байна. Гэрээнд зааснаар тухайн төлбөрийг 201*******-2017 онд жил бүр 500 000 төгрөгөөр төлж явахаар хийгдсэн байна. Гэтэл энэ гэрээний үүрэг 201******* оноосоо л зөрчигдөж эхэлсэн байхад Тариалан эрхлэлтийг ******* сангаас араас нь явсан асуудал огт байхгүй. Энэ гэрээг байгуулснаас хойш 11 жилийн дараа шүүхэд хандсан үйл баримт тогтоогдож байна. Иргэний хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2.1-д гэрээний үүрэгтэй холбоотой шаардлага гаргах хөөн хэлэлцэх хугацаа ******* жил байхаар заасан. Гэтэл 11 жил өнгөрсөн байна. Тиймээс хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэдэг үндэслэлээр нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

Нэхэмжлэгч талаас М.ыг төлөөлөгчөөр томилсон 2022.10.07-ны өдрийн 01/2144 дугаартай н бичиг, 2018.08.09-нд Т.д хадлангийн иж бүрдэл олгох “Техник, тоног төхөөрөмж олгох зөвшөөрлийн хуудас” болон Бага оврын тракторыг худалдан борлуулах санхүүгийн түрээс /лизинг/-ийн гэрээ, Тариалан эрхлэлтийг ******* санд Т.гаас 2 500 000 төгрөгийг 2012.07.20-нд шилжүүлсэн тухай мөнгөн шилжүүлгийн баримт зэргийн нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбарыг тус тус шүүхэд нотлох баримтаар гарг******* өгсөн, хариуцагч талаас хариу тайлбар, төлөөлөгч томилсон тухай 202*******.01.1*******-ны өдрийн “Итгэмжлэл зэргээс өөр бичгийн нотлох баримт гарг******* өгөөгүй болно. (хх *******-8, 15-17 тал)

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******лын нь хариуцагч Т.д холбогдуулан тус шүүхэд “Санхүүгийн түрээсийн гэрээний үүрэгт ******* 750 000 төгрөг гаргуулах тухай” нэхэмжлэлийн шаардлага гарг*******, шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч нэхэмжлэлийн шаардлагаа бүрэн дэмжиж оролцсон болно. (хх 1-2 тал)

Хариуцагч болон түүний төлөөлөгч нар дээрх нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч маргадаг бөгөөд татгалзлын үндэслэлээ “...гэрээг байгуулснаас хойш 11 жилийн дараа шүүхэд хандсан. Иргэний хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2.1-д гэрээний үүрэгтэй холбоотой шаардлага гаргах хөөн хэлэлцэх хугацаа ******* жил байхаар заасан. Гэтэл 11 жил өнгөрсөн байна. Тиймээс хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан үндэслэлээр нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү...” гэж тайлбарладаг.

Шүүх хэрэгт авагдсан бичгийн нотлох баримтуудыг талуудын шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбаруудтай харьцуулан шинжлэн судалсны үндсэн дээр нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзэв.

            Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн бичгийн нотлох баримтуудаар хариуцагч Т. нь Тариалан эрхлэлтийг ******* сан /хуучнаар/-гаас 2012 оны 07 дугаар сарын 0-ны өдөр “Бага оврын тракторыг худалдан борлуулах санхүүгийн түрээс /лизинг/-ийн гэрээ” байгуулан 5 000 000 төгрөгийн үнэ бүхий FT-200 маркийн хадлангийн иж бүрдлийг авахдаа нийт үнийн 50 хувь болох 2 500 000 төгрөгийг 2012 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдөр тус харилцах дансанд шилжүүлж, үлдэгдэл 2 500 000 төгрөгийн төлбөрийг хүүгүй 201*******-2017 онд жилд 500 000 төгрөгөөр төлж барагдуулахаар, гэрээг зөрчсөн тохиолдолд хоногт гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн 0.05 хувиар алданги тооцохоор, талууд Иргэний хуулийн *******12 дугаар зүйлийн *******12.1-д заасан санхүүгийн түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулсан, улмаар хариуцагч нь гэрээний үлдэгдэл төлбөрийг төлөөгүй, Тариалан эрхлэлтийг ******* сан нь Мал хамгаалах сантай нийлж ******* ******* ******* ******* сан болсон зэрэг үйл баримтууд тус тус тогтоогдож байна. Энэ үйл баримтын талаар талуудын хэн аль нь маргаагүй болно.

Хариуцагч Т. нь Иргэний хуулийн *******12 дугаар зүйлийн *******12.1 болон дээрх гэрээнд тус тус зааснаар гэрээний зүйл болох FT-200 маркийн хадлангийн иж бүрдлийн нийт үнийн 50 хувь болох 2 500 000 төгрөгийг төлөх үүрэгтэй байна.

Дээрх үүргээ хариуцагч биелүүлээгүй тохиолдолд нэхэмжлэгч байгууллага нь зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэхээр шүүхэд нэхэмжлэл гаргах эрхтэй.

Гэтэл нэхэмжлэгч байгууллага нь 2012 оны 07 дугаар сарын 0-ны өдөр байгуулагдсан “Бага оврын тракторыг худалдан борлуулах санхүүгийн түрээс /лизинг/-ийн гэрээ”-ний үүрэгт ******* 750 000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийг 2022 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр шүүхэд гаргасан байна.

Иргэн, хуулийн этгээдээс зөрчигдсөн эрхээ хамгаалуулахын тулд шүүхэд нэхэмжлэл гаргах эрх олгогдсон, хуулиар тогтоосон хугацааг хөөн хэлэлцэх хугацаа гэнэ.

Иргэний хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1, 7.2-т тус тус зааснаар хөөн хэлэлцэх хугацааг шаардах эрх үүссэн үеэс эхлэн тоолох бөгөөд шаардах эрх нь эрх зөрчигдсөн, эрх зөрчигдсөн тухай мэдсэн, эсхүл мэдэх ёстой байсан ...үеэс үүсдэг.

Нэхэмжлэгч нь 201******* оноос эхлэн эрх нь зөрчигдсөн гэдгээ мэдсэн атлаа 2022 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр хүртэл шүүхэд нэхэмжлэл гаргаагүй байх бөгөөд Иргэний хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2.1-т заасан нэхэмжлэл гаргах хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусгавар болсон байна. Өөрөөр хэлбэл, гэрээний үүрэгтэй холбоотой шаардлага гаргах гурван жилийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан байна.

Түүнчлэн Иргэний хуулийн 78, 79 дүгээр зүйлүүдэд зааснаар хөөн хэлэлцэх хугацаа түр зогссон, тасалдсан гэх нөхцөл байдал буюу энэ хугацаанд хариуцагчаас шаардах эрхээ хэрэгжүүлэн өр төлбөрөө төлөх тухай мэдэгдэл хүргүүлж байсан, мөн шүүхэд нэхэмжлэл гарг******* байсан эсэх нь хэрэгт цугларсан баримтаар тогтоогдохгүй байх ба энэ талаарх бичгийн баримтыг шүүхэд ирүүлээгүй байна.

Иймд хариуцагч Т.гаас санхүүгийн түрээсийн гэрээний үүрэгт ******* 750 000 төгрөг гаргуулахыг хүссэн нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******лын ны нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Нэхэмжлэгч нь төсвийн байгууллага тул Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.*******-т зааснаар улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгдсөн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.*******, 11, 118 дугаар зүйлүүдэд тус тус заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2.1-д заасныг баримтлан хариуцагч Т.д холбогдох санхүүгийн түрээсийн гэрээний үүрэгт ******* 750 000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******лын ны нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.   

       2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.*******-т зааснаар нэхэмжлэгч байгууллага нь улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгдсөн болохыг дурдсугай.

       *******. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.4-т тус тус зааснаар энэхүү шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд талууд шийдвэр хүчинтэй болсон өдрөөс хойш 14 хоногийн хугацаа өнгөрмөгц, мөн 14 хоногийн дотор шүүхэд хүрэлцэн ирж шийдвэрийг өөрөө гард******* авах үүрэгтэйг мэдэгдсүгэй.

       4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор  аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэйг дурдсугай.

5. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.7-д зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч нь мөн хуулийн 119.4-д заасан хугацаанд шийдвэрийг гардан аваагүй нь гомдол гаргах хугацааг хуульд заасан журмын дагуу тоолоход саад болохгүйг мэдэгдсүгэй.

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                       Г.ЖАРГАЛТУЯА