2023          04         12                                      128/ШШ2023/0354

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

          Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Б.Адъяасүрэн длж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны 1 дүгээр танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: Б.Э*******,

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч: Л.С*******,

Хариуцагч: А******* т******* г д,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: П.О*******, З.Э*******,

 “А******* т******* г даргын нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дутуу олгосон зөрүүг олгохгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хууль бус болохыг тогтоож, 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б\100 дугаар тушаалын 1 дэх хэсгийг 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 96.739.272 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох гэж өөрчлөн зөвтгөж, дутуу олгосон 20.729.844 төгрөгийг Б.Э*******д олгохыг А******* т******* г дд даалгах” шаардлага бүхий захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Б.Э*******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Л.С*******, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.О*******, З.Э*******, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн д Т.Цэвэлмаа нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

          1. Нэхэмжлэгч Б.Э******* нь А******* т******* г дд холбогдуулан 2022 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдөр “А******* т******* г д нь буцалтгүй тусламжийн зөрүүг олгохгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хууль бус байх тул 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б/100 дугаар тушаалын 1 дэх хэсэгт 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 96.739.272 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгохоор, гсан тушаалаа зөвтгөхийг даалгах” шаардлага бүхий нэхэмжлэл гж, 2022 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдөр нэхэмжлэлийн шаардлагаа “А******* т******* г даргын нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дутуу олгосон зөрүүг олгохгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хууль бус болохыг тогтоож, 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б\100 дугаар тушаалын 1 дэх хэсгийг 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 96.739.272 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох гэж өөрчлөн зөвтгөж, дутуу олгосон 20.729.844 төгрөгийг Б.Э*******д олгохыг А******* т******* г дд даалгах” тодруулсан.

          2. Нэхэмжлэгч Б.Э******* нь А******* т******* г дд 2022 оны 4 дүгээр сарын 25-ны өдөр тэтгэвэр тогтоолгох хүсэлт гж, Хяналт шалгалт, дүн шинжилгээний хэлтсийн ахлах ажилтан, ахлах комиссар Б.Э*******г 2022 оны 8 дугаар сарын 31-ний өдрөөр тасалбар болгон өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох насанд хүрсэн үндэслэлээр төрийн албанаас чөлөөлж, 2022 оны 9 дүгээр сарын 27-ны өдөр хүсэлт гсны дагуу А******* т******* г даргын 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б/100 дугаар тушаалаар Б.Э*******д 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 76.009.428 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгосон.

          3. Нэхэмжлэгч Б.Э*******гийн А******* т******* г дд холбогдуулан гсан нэхэмжлэлийг тус шүүх 2022 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдөр хүлээн авч, 2022 оны 12 дүгээр сарын 14-ны өдрийн 128/ШЗ2022/10611 дүгээр шүүгчийн захирамжаар захиргааны хэрэг үүсгэсэн.

          4. Нэхэмжлэгч шүүхэд гсан нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлдээ:

          “Миний бие А******* т******* г даргын 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б\100 дугаар тушаалыг 2022 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдөр хүлээн авсан. А******* т******* г дд хандан тушаалын хуулбараа авсан өдрөө гомдол гсан бөгөөд хуульд заасан хугацаанд гомдлын хариу өгөхгүй байгаа болно.

          2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б\100 дугаар тушаалын 1 дэх заалтад “...36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 76.009.428 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгосугай" гэжээ.

        Төрийн албанд 35 жил 6 сар 23 өдөр, үүнээс А******* т******* г*******т 15 жил 5 сар 18 өдөр ажиллан өндөр насны тэтгэврээ тогтоолгосон бөгөөд А******* т******* г Хяналт шалгалт, дүн шинжилгээний хэлтсийн ажилтнаар 2007 оноос, 2012 оноос ахлах ажилтнаар тус тус ажиллаж ирсэн. Улсын Их Хурлын тогтоолоор батлагдсан 2.687.202 төгрөгийн цалин авч байсан.

          Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4-т заасныг удирдлага болгосон байх бөгөөд энэ заалтад “А******* т******* г*******т 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох бол түүнд албан тушаалынх нь 36 сар хүртэл цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно.",        Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.8-д " Энэ хуулийн 30.7-д заасан баталгааг А******* т******* г албан хаагчид эдлүүлэхдээ ижил төрлийн тэтгэвэр тэтгэмж, тусламж, нэмэгдлийг давхардуулж олгохгүй бөгөөд сонголтыг А******* т******* г албан хаагч өөрөө хийнэ “гэжээ.

         Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй

тусламж олгох " Засгийн г 2019 оны 7 тоот тогтоолоор батлагдсан журмын 4-р зүйлийн 4.4-т “ Хэрэв Төрийн албаны тухай хуулиас бусад хуульд төрийн албан хаагчид тэтгэвэрт гарахад нь зориулж нэг удаагийн тэтгэмж олгох талаар заасан бол төрийн албан хаагч тэдгээр тэтгэмжийн аль илүүг сонгох эрхтэй ба энэ тохиолдолд тэтгэмжийг давхардуулан олгохгүй” гэж заасан. Миний бие дээрх хууль, журамд зааснаар \2.687.202 x 36 cap\ буюу 96.739.272 төгрөгийн буцалтгүй тусламж авах хууль ёсны эрхтэй юм.

           Гэтэл А******* т******* г******* нь миний төрийн албанд ажилласан сүүлийн 3 жилийн цалингийн дунджаар тооцон, эрх ашгийг маань хохироож, зөрүү 20.729.844 төгрөгийг дутуу олгож байна.” гэжээ.

          5. Нэхэмжлэгч болон нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гсан тайлбартаа: “А******* т******* г д Б.Э*******д буцалтгүй тусламж олгох тушаал гхдаа хуульд нийцүүлээгүй тушаал гсан гэж үзэж байгаа. Авлигын эсрэг хуулийн 30.4 дэх хэсэгт заасныг удирдлага болгохдоо А******* т******* г*******т 10-аас доошгүй жил ажилласан, өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон албан тушаалынх нь 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно гэдэг заалтыг хуульд нийцүүлээгүй гсан гэж үзэж байгаа.

         Авлигын эсрэг хуулийн 19.4 дэх хэсэгт заасан А******* т******* г захиргаа, үйлчилгээний ажилтны эрх зүйн байдлыг Төрийн албаны тухай хууль, Хөдөлмөрийн тухай хууль, бусад хууль тогтоомжоор зохицуулна гэж заасан.

          Харин Төрийн албаны тухай хуулийн 13.1.3 дахь хэсэгт зааснаар Б.Э******* нь А******* т******* г гүйцэтгэх албан тушаал хашиж байсан төрийн тусгай албан хаагч байна. Тийм учраас Авлигын эсрэг хуулийн 30.7 дахь хэсэгт заасан ажиллах нөхцөл, баталгаа, нэмэгдэл баталгаа, шагнал урамшууллыг бүрэн дүүрэн эдлүүлээгүй, сонгох эрхийг олгоогүй.

          Тийм учраас Авлигын эсрэг хуулийн 30.7, 30.8 дахь хэсэгт заасан сонголтыг А******* т******* г албан хаагч өөрөө хийнэ гэсэн заалтууд зөрчигдсөн. Тийм учраас А******* т******* г дд хандаад Авлигын эсрэг хуульд заасан хуулийн заалтуудаа баримтлаад дутуу олгож байгаа тушаалаа хүчингүй болгоод шийдвэрлэж өгнө үү гэсэн хүсэлтийг хүлээж аваад ямар нэг хариу өгөөгүй, тушаалаа гсан. Тийм учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг үндэслэлтэй гэж үзэж байгаа.

          Хариуцагч хуулийн сонголт хийх ёстой гэж түрүүчийн хурал дээр тайлбарласан. Төрийн албаны тухай хуулийн 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэгт заасан заалтын дагуу нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоход мөрдөх журмыг баримтлаад байгаа нь хуульд нийцээгүй байна гэж үзэж байгаа. Улсын Их Хурлын Тамгын газраас Авлигын эсрэг хуулийн 30.4 дэх хэсэгт заасан заалтын өөрчлөлттэй холбоотой үзэл баримтлалын талаар баримт авсан. Төрийн алба төрийн албан хаагчдынхаа нийгмийн баталгааг тогтвортой үргэлжлүүлэх гэсэн байр суурьтай байна гэдгийг эндээс харсан.

          Монгол Улсын Их Хурлын байнгын хорооны хуралдааны тэмдэглэлээс харвал Авлигын эсрэг хуулийн 30.4 дэх хэсгийн заалтыг яаж, хэрхэн өөрчилсөн бэ гэвэл 12 сар гэснийг 36 сар гэж өөрчилсөн байсан. Авлигын эсрэг хуулийн 30.4 дэх хэсэгт заасан А******* т******* г*******т 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоох тухай яриад энэ г*******т тогтвортой ажиллах нөхцөл боломжийг хангах үүднээс 10-аас доошгүй жил гэдгийг баримталсан. Б.Э*******гийн тухайд 15 жил гаруй ажилласан. 36 хүртэл гэдгийг 36 гэж өөрчилнө гэсэн саналыг дэмжээд хуульд өөрчлөлт орсон байсан.

          Үндсэн цалингийн гэдгийг байнгын хуралдаан дээр ярихдаа үндсэн цалингаас гадна нэмэгдэл, олон жилийн нэмэгдэл, төрийн албан хаагчийн, тусгай албан хаагчийн гээд нэмэгдлүүдээ нэмж бодохгүйгээр үндсэн цалингаас нь тэтгэмж олгоход яг тэтгэмжийн хэмжээнээс 60 хувиар багасаж байгаа гэдэг тооцооллын талаар тодорхой яригдсан байсан. Хөдөлмөрийн дотоод журмын 12.1.2 дахь хэсэгт Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4 дэх хэсэгт зааснаар 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгоход албан тушаалынх нь цалингаар тооцож нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно гээд заасан. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн хэмжээ 36 сарын албан тушаалын цалингаар тооцож нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно гээд заасан.

          Нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дээд хэмжээ 36 сарын албан тушаалын цалингийн хэмжээнээс хэтрэхгүй байна, Засгийн газраас тогтоосон журмыг баримтална гэдэг хуулийн заалт, Төрийн албаны тухай хуулийн 60.1 дэх хэсгийг баримтлахад мөрддөг журмын талаар энэ хоёр заалтыг нэмж хооронд нь нийлүүлээд Хөдөлмөрийн дотоод журамдаа заасан байсан. Хөдөлмөрийн дотоод журам гэдэг нь тухайн байгууллага дотооддоо дагаж мөрдөхөөр холбогдох хууль тогтоомж, хамтын гэрээ, хэлэлцээр, тэр бүхэнд нийцүүлж байж ажил олгогчоос гж байгаа баримт бичиг байдаг. Тэгэхээр хууль, тогтоомжид нийцүүлнэ гэдгийг онцлоод хэлэх ёстой гэж үзэж байна. Нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах үндэслэлтэй гэж үзэж байна.” гэв.

          6. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар шүүхэд гсан хариу тайлбартаа:

          “Б.Э******* нь 2022 оны 4 дүгээр сарын 25-ны өдөр тус г дд хандан “2022 оны 8 дугаар сарын 30-ны өдрөөр тасалбар болгон төрийн албанаас чөлөөлөгдөж, тэтгэврээ тогтоолгох хүсэлтийг хүлээн авч, Төрийн албаны тухай хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.2.2 дахь заалт, Төсвийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.2.2, Монгол Улсын Их Хурлын 2007 оны 07 дугаар тогтоолоор баталсан "А******* т******* г албан хаагчид зэрэг дэв, нэмэгдэл олгох журам"-ын 2.6, Засгийн г 2019 оны 5 дугаар тогтоолоор баталсан “Төрийн албан хаагчид шагнал олгох журам”-ын 3.4-т заасныг үндэслэн Хяналт шалгалт, дүн шинжилгээний хэлтсийн ахлах ажилтан, ахлах комиссар Б.Э*******г 2022 оны 8 дугаар сарын 31-ний өдрөөр тасалбар болгон төрийн албанаас чөлөөлсөн.

          Улмаар Б.Э*******гаас 2022 оны 9 дүгээр сарын 27-ны өдөр нэг удаагийн буцалтгүй тусламж авах хүсэлт гсны дагуу Авлигын эсрэг хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.1.6, 30 дугаар зүйлийн 30.4, Төрийн албаны тухай хуулийн 60 дугаар зүйлийн 60.1, Төсвийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.2.2, Засгийн г 2019 оны 7 дугаар тогтоолоор баталсан "Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журам"-ын 2.1, "А******* т******* г Хөдөлмөрийн дотоод журам"-ын 12.1.2-т заалтыг үндэслэн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгосон.

          Эрх зүйн үндэслэлийн тухайд: Төрийн албаны тухай хууль¹-ийн 60 дугаар зүйл 60.1-д "Төрийн улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох үндэслэлээр чөлөөлөгдсөн бол үндсэн цалингийн дунджаас ажилласан хугацааг нь үндэслэн тооцож нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг олгоно. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дээд хэмжээ нь 36 сарын үндсэн цалингийн дунджаас хэтрэхгүй байна. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцох цалингийн дундаж хэмжээ болон олгох шалгуур нөхцөлийг тодорхойлсон журмыг төрийн албаны төв байгууллагын саналыг үндэслэн Засгийн г******* тогтооно.", Авлигын эсрэг хууль²-ийн 30 дугаар зүйлийн 30.4-т "А******* т******* г*******т 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох бол түүнд албан тушаалынх нь 36 сар хүртэл цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно." гэж;

          Монгол Улсын Засгийн г 2019 оны 7 дугаар тогтоолоор “Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журам"-ын 1.1-д Төрийн албаны тухай хуулийн 46.2.2, 46.2.3-т заасан үндэслэлээр төрийн албанаас чөлөөлөгдөж, өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон төрийн улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн албан хаагчид Төрийн албаны тухай хуулийн 60.1-д заасан нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоход энэ журмыг мөрдөнө.” гэж;

          2.1-д "Нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцох үндсэн цалингийн хэмжээг тогтоохдоо тухайн албан тушаалын үндсэн цалингийн сүүлийн 3 жилийн дунджаар тооцно.", 2.2-т Энэ журмын 1.1-д заасан үндэслэлээр төрийн албанаас чөлөөлөгдөж, өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон төрийн албан хаагчид 2.1-д зааснаар тогтоосон үндсэн цалингийн дунджийг нь төрийн албанд ажилласан нийт жилийн тоотой тэнцэх сарын тоогоор үржүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно. Төрийн албан хаагчид олгох нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дээд хэмжээ нь тухайн албан хаагчийн 36 сарын албан тушаалын үндсэн цалингийн дунджаас ихгүй байна." гэж;

          А******* т******* г даргын 2018 оны 7 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/70 дугаар тушаалын наймдугаар хавсралтаар баталсан “А******* т******* г хөдөлмөрийн дотоод журам”-ын 12.1.2-т “Төрийн албаны тухай хуульд заасан үндэслэлээр төрийн албанаас чөлөөлөгдсөн албан хаагчид үндсэн цалингийн дунджаас ажилласан хугацааг нь үндэслэн, Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4 дэх хэсэгт зааснаар 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох бол албан тушаалынх нь цалингаас тооцож, нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дээд хэмжээ нь 36 сарын албан тушаалын цалингийн хэмжээнээс хэтрэхгүй байна. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцох цалингийн дундаж хэмжээ болон олгох шалгуур, нөхцөлийг тодорхойлохдоо Засгийн газраас тогтоосон журмыг баримтална. " гэж заасан.

          Б.Э*******д олгосон тэтгэмжийн хэмжээг тооцсон тухайд: "Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журам"-ын 2.1, 2.2-т заасныг баримтлан Б.Э*******д олговол зохих нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцох үндсэн цалингийн хэмжээг тогтоохдоо тухайн албан тушаалын үндсэн цалингийн сүүлийн 3 жилийн дундаж нь 2,111,373  төгрөг байхаар тооцоо гарсан. Дээрх журмын 2.2-т зааснаар Б.Э*******гийн үндсэн цалингийн дундаж болох 2,111,373 төгрөгийг түүний төрийн албанд ажилласан нийт жил буюу 33 жилийн тоотой тэнцэх сараар бус шууд 36 сарын тоогоор үржүүлэн тооцож, нийт 76,009,428 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцон олгосон.

          Авлигын эсрэг хуульд албан хаагчид олгох буцалтгүй тусламжийн хэмжээг туйлын тодорхой байдлаар тусгаагүй, түүнчлэн албан тушаалын цалингийн хэмжээг хэрхэн тогтоох журам хуульд тусгагдаагүй тул хэн нэгэн этгээдэд давуу байдал олгохгүй байх, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байх шаардлагаар Төрийн албаны тухай хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.2.2-т “тэтгэвэр тогтоолгох насанд хүрсэн” заасан үндэслэлээр төрийн албанаас чөлөөлөгдсөн албан хаагчид олгох буцалтгүй тусламжийн хэмжээг тогтоохдоо Төрийн албаны тухай хуулиар эрх олгосноор Засгийн г 2019 оны 7 дугаар тогтоолоор баталсан “Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журам”-ыг баримтлан тэтгэмжийн хэмжээг тогтоон олгож байгаа болно.

          Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлдээ “Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журам”-ын 4.4-т заасныг үндэслэж, 96.739.272 төгрөгийн буцалтгүй тусламж авах хууль ёсны эрхтэй.” гэж мдаг боловч журмын 4-т “Бусад хуульд зааснаар нэг удаагийн тэтгэмж олгох” зохицуулалтыг тусгасан буюу өөрөөр хэлбэл, цэргийн албан хаагч болон боловсрол, эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж байгаа төрийн тусгай болон төрийн үйлчилгээний албан хаагчдад олгох мөнгөн тэтгэмжийн талаарх онцлог төрлийн зохицуулалтыг тусгасан байна. Төрийн албаны тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1.3-т зааснаар А******* т******* г удирдах, гүйцэтгэх албан тушаал нь төрийн тусгай албан тушаалд хамаардаг.

          Иймд Б.Э******* нь журамд зааснаар цэргийн албан хаагч эсхүл боловсрол болон эрүүл мэндийн салбарын төрийн үйлчилгээний албан хаагч биш тул журмын 4 дэх хэсэгт заасан зохицуулалт нь нэхэмжлэгчид хамаарахгүй юм.

          Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.7, 30.8-д зааснаар Төрийн албаны тухай хууль, Авлигын эсрэг хуульд заасан тэтгэвэр, тэтгэмж, буцалтгүй тусламж, нэмэгдлийг давхардуулан олгохгүй байх зохицуулалттай бөгөөд сонголтыг албан хаагч хийхээр хуульчилсан. Харин аль нэгийг илүүг сонгох тухай асуудлыг хуульчлаагүй болно. Иймд А******* т******* газраас нэхэмжлэгч Б.Э*******д буцалтгүй тусламж олгохдоо түүний эрхийг болон хууль тогтоомж ямар нэг байдлаар зөрчөөгүй тул нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэж өгнө үү.” гэжээ.

          7. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар шүүх хуралдаанд гсан хариу тайлбартаа:

          “2022 оны 9 дүгээр сарын 27-ны өдөр Авлигын эсрэг хуулийн 30.4 дэх хэсэгт заасны дагуу нэг удаагийн буцалтгүй тусламж авах тухай хүсэлтээ гсны дагуу А******* т******* г даргын 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б/100 дугаар тушаалаар нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4 дэх хэсэгт заасныг баримтлан олгосон.

          Ийнхүү олгохдоо албан тушаалын цалингийн хэмжээг Засгийн газраас тогтоосон журмыг баримтлан сүүлийн гурван жилийн цалин хөлсний дунджаар нийт 34 жил төрийн албанд ажилласан, тухайн байгууллагад урт удаан жил ажилласан байдлыг нь хлзаад 36 сараар тооцоод 76.009.428 төгрөгийн буцалтгүй тусламжийг олгосон.

          Тухайн тушаалын үндэслэлд Төрийн албаны тухай хуулийн 60.1 дэх хэсэгт улс төрийн албан хаагчаас бусад албан хаагч Төрийн албаны тухай хуулийн 46.2.2 дахь хэсэгт заасан үндэслэлээр өндөр насны тэтгэвэрт гарсан тохиолдолд нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно. Буцалтгүй тусламж олгох журмыг Засгийн г******* тогтооно гэж заасан. Авлигын эсрэг хуулийн 30.4 дэх хэсэгт тухайн тэтгэмжийн хэмжээг хэрхэн тооцох, 36 сар хүртэл тэтгэмжийг тооцохдоо хэрхэн тооцох талаар туйлын тодорхой байдлаар хууль тогтоогч зааж өгөөгүй байдаг.

          Ийм учраас Засгийн газраас тогтоосон журам, тэгш байдлын зарчмыг баримтлан члалаар нь тооцож тэтгэмжийг олгосон. Үүнийг Б.Э******* үл зөвшөөрч нэхэмжлэл гсан. Нэхэмжлэгч, нэхэмжлэлийн шаардлага, үндэслэлдээ түүнд Авлигын эсрэг хууль үйлчилнэ, Засгийн г тогтоол, Төрийн албаны тухай хууль үйлчлэхгүй гэсэн байдлаар тайлбарлаад байгаа. Гэтэл өөрийн нэхэмжлэлийн шаардлага дээрээ Засгийн г 2019 оны 7 дугаар тогтоолын 4.4 буюу аль илүүг сонгох сонголтыг хэрэглэх ёстой байсан гэсэн байдлаар үндэслэж байгаа.

          Бид нар буцалтгүй тусламжийн хэмжээг тооцохдоо Засгийн г тогтоолыг баримтлахаар буруу гээд байдаг, харин өөрөө үндэслэхдээ Засгийн г тогтоолыг баримтлах мэтээр тайлбарлаад байгаа нь үндэслэлгүй байна. Засгийн г журмын 4 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэг нь тодорхой салбарт төрийн алба хашиж байгаа албан хаагчид, ялангуяа цэргийн албан хаагч, эрүүл мэндийн болон боловсролын салбарт ажиллаж байгаа онцлог төрлийн буцалтгүй тусламж биш тэтгэмж авч байгаа албан хаагчдын тэтгэмжийн асуудлыг хэрхэн зохицуулах вэ гэдэг онцлог төрлийн зохицуулалтыг зохицуулсан.

          Авлигын эсрэг хуулийн 30.7, 30.8 дахь хэсэгт А******* т******* г албан хаагч нь Төрийн албаны тухай хуульд энэ хуульд заасан баталгаагаар хангагдана, энэ хуульд заасан баталгаагаар хангагдахдаа А******* т******* г албан хаагчид ижил төрлийн тэтгэвэр, тэтгэмж, тусламж, нэмэгдлийг давхардуулж олгож болохгүй бөгөөд сонголтыг А******* т******* г албан хаагч өөрөө хийнэ гэж заасан. Тэгэхээр тухайн албан хаагч нь өргөдөл гхдаа Авлигын эсрэг хуулийн 30.4 дэх хэсэгт заасны дагуу тэтгэмжээ авъя гэснийг манай байгууллага сонголтоо хийсэн гэж үзэж байгаа.

          Б.Э******* өргөдөл гсан, өргөдлийн хариуг бид 12 дугаар сарын 16-ны өдрийн 0317351 тоот албан бичгээр өгсөн. А******* т******* г д буцалтгүй тусламжийн хэмжээг тооцон олгохдоо Засгийн г тогтоол баримталсан нь хууль бус гэж үзэж байгааг үндэслэлгүй гэж үзэж байгаа бөгөөд ямар нэгэн хууль бус эс үйлдэхүй гагүй. Манай байгууллага албан тушаалын цалингийн хэмжээг тогтоохдоо Засгийн г тогтоолыг баримталсныг хууль бус гэж үзэхгүй. Монгол Улсад хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа төрийн албан хаагчийн эрх зүйн байдлыг тодорхойлж байгаа бүхий л хуульд тэтгэвэр, тэтгэмж, буцалтгүй тусламжийг олгож байгаа бүх зохицуулалтыг судалж үзлээ. Бүгдээрээ дундаж хэмжээгээр өгч байна. 2021 онд Шүүхийн тухай хууль үйлчилсэн, 36 сарын тэтгэмжийг олгохдоо албан тушаалын цалингийн дунджаар нь тооцож олгож байгаа.     

         Тийм учраас Засгийн г тогтоолыг баримталж буцалтгүй тусламжийн хэмжээг тогтоосон нь хууль бус гэж үзэхгүй байна. А******* т******* г д ямар нэгэн хууль бус эс үйлдэхүй гагүй гэж үзэж байна. Нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү.” гэв.         

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Нэхэмжлэгч Б.Э*******гаас А******* т******* г дд холбогдуулан гсан А******* т******* г даргын нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дутуу олгосон зөрүүг олгохгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хууль бус болохыг тогтоож, 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б\100 дугаар тушаалын 1 дэх хэсгийг 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 96.739.272 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох гэж өөрчлөн, дутуу олгосон 20.729.844 төгрөгийг Б.Э*******д олгохыг А******* т******* г дд даалгах шаардлага бүхий захиргааны хэргийг шүүх хуралдаанаар хэлэлцээд нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

         2. Нэхэмжлэгч Б.Э******* нь өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгохоор албан тушаалаас чөлөөлөгдөх хүсэлт гсны дагуу А******* т******* г даргын 2022 оны 8 дугаар сарын 26-ны өдрийн ... /нууц/ тушаалаар төрийн жинхэнэ албан хаагчийн албан тушаалаас чөлөөлөгдсөн.

          3. Нэхэмжлэгч нь дараах үндэслэлээр мсан:

1/Миний бие хууль, журамд зааснаар 36 capын цалинтай тэнцэх хэмжээний буюу 96.739.272 төгрөгийн буцалтгүй тусламж авах хууль ёсны эрхтэй.

2/А******* т******* г******* нь миний төрийн албанд ажилласан сүүлийн 3 жилийн цалингийн дунджаар тооцон, эрх ашгийг маань хохироож, зөрүү 20.729.844 төгрөгийг дутуу олгож байна.

3/Авлигын эсрэг хуулийн 30.7, 30.8 дахь хэсэгт заасан сонголтыг А******* т******* г албан хаагч өөрөө хийнэ гэсэн заалтууд зөрчигдсөн.

          4. Нийгмийн даатгалын ерөнхий г Өндөр насны тэтгэвэр тогтоолтын хуудсаар /х.х-53 дахь тал/ нэхэмжлэгч Б.Э******* нь төрийн албан хаагчаар 35 жил 6 сар 23 өдөр ажилласан нь тогтоогдсон бөгөөд А******* т******* г даргын 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б\100 дугаар тушаалаар Б.Э*******д 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 76.009.428 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгохоор шийдвэрлэсэн.

          5. Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4-т “А******* т******* г*******т 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох бол түүнд албан тушаалынх нь 36 сар хүртэл цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно.",   30 дугаар зүйлийн 30.8-д " Энэ хуулийн 30.7-д заасан баталгааг А******* т******* г албан хаагчид эдлүүлэхдээ ижил төрлийн тэтгэвэр тэтгэмж, тусламж, нэмэгдлийг давхардуулж олгохгүй бөгөөд сонголтыг А******* т******* г албан хаагч өөрөө хийнэ“ гэжээ.

6. Төрийн албаны тухай хуулийн 46.2.2-т “тэтгэвэр тогтоолгох насанд хүрсэн”, 60 дугаар зүйлийн 60.1-т “Төрийн улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох үндэслэлээр чөлөөлөгдсөн бол үндсэн цалингийн дунджаас ажилласан хугацааг нь үндэслэн тооцож нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг олгоно. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дээд хэмжээ нь 36 сарын үндсэн цалингийн дунджаас хэтрэхгүй байна. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцох цалингийн дундаж хэмжээ болон олгох шалгуур нөхцөлийг тодорхойлсон журмыг төрийн албаны төв байгууллагын саналыг үндэслэн Засгийн г******* тогтооно.” гэж заасан.

7. Засгийн г 2019 оны 7 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журам”-ын 1.1-т “Төрийн албаны тухай хуулийн 46.2.2, 46.2.3-т заасан үндэслэлээр төрийн албанаас чөлөөлөгдөж, өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон төрийн улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн албан хаагчид Төрийн албаны тухай хуулийн 60.1-д заасан нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоход энэ журмыг мөрдөнө”, 2.1-т “Нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцох үндсэн цалингийн хэмжээг тогтоохдоо тухайн албан тушаалын үндсэн цалингийн сүүлийн 3 жилийн дунджаар тооцно.”, 2.2-т “Энэ журмын 1.1-д заасан үндэслэлээр төрийн албанаас чөлөөлөгдөж, өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон төрийн албан хаагчид 2.1-д зааснаар тогтоосон үндсэн цалингийн дунджийг нь төрийн албанд ажилласан нийт жилийн тоотой тэнцэх сарын тоогоор үржүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно. Төрийн албан хаагчид олгох нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дээд хэмжээ нь тухайн албан хаагчийн 36 сарын албан тушаалын үндсэн цалингийн дунджаас ихгүй байна.” гэж заасан байна.

         8. Монгол Улсын Их Хурлын 2021 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 85 дугаар тогтоолоор батлагдсан А******* т******* г албан хаагчийн албан тушаалын цалингийн хэмжээг тогтоосон тогтоолын дагуу Б.Э*******гийн албан тушаалын цалингийн хэмжээ 2.687.202 төгрөгөөр тогтоогдсон.

          9. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлдээ “...Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журмын 4.4-т заасныг үндэслэж, 96.739.272 төгрөгийн буцалтгүй тусламж авах хууль ёсны эрхтэй.” гэж мдаг боловч уг заалтын “Бусад хуульд зааснаар нэг удаагийн тэтгэмж олгох” зохицуулалт зөрчигдөөгүй.

          10. Учир нь, хариуцагч нь Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4-т “А******* т******* г*******т 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох бол түүнд албан тушаалынх нь 36 сар хүртэл цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно." гэж заасны дагуу Б.Э*******д нэг удаагийн тэтгэмж олгосон.

        11. Харин А******* т******* г даргын 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б/100 дугаар тушаалаар Б.Э*******д нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгохдоо Засгийн г 2019 оны 7 дугаар тогтоолоор баталсан Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журмын 2.1, 2.2-т заасныг баримтлан Б.Э*******д тухайн албан тушаалын үндсэн цалингийн сүүлийн 3 жилийн дундаж 2,111,373  төгрөгийг түүний төрийн албанд ажилласан 36 сараар тооцож, нийт 76,009,428 төгрөгөөр тогтоосон нь Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4, Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журмын 4.4-т заасныг зөрчөөгүй, нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хөндөөгүй байна.

          12. Түүнчлэн А******* т******* г даргын 2018 оны 7 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/70 дугаар тушаалын наймдугаар хавсралтаар баталсан А******* т******* г хөдөлмөрийн дотоод журмын 12.1.2-т “Төрийн албаны тухай хуульд заасан үндэслэлээр төрийн албанаас чөлөөлөгдсөн албан хаагчид үндсэн цалингийн дунджаас ажилласан хугацааг нь үндэслэн, Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4 дэх хэсэгт зааснаар 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох бол албан тушаалынх нь цалингаас тооцож, нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгоно. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дээд хэмжээ нь 36 сарын албан тушаалын цалингийн хэмжээнээс хэтрэхгүй байна. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцох цалингийн дундаж хэмжээ болон олгох шалгуур, нөхцөлийг тодорхойлохдоо Засгийн газраас тогтоосон журмыг баримтална.” гэж заажээ.

            13. Иймд нэхэмжлэгч Б.Э*******гаас А******* т******* г дд холбогдуулан гсан “А******* т******* г даргын нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дутуу олгосон зөрүүг олгохгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хууль бус болохыг тогтоож, 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б\100 дугаар тушаалын 1 дэх хэсгийг 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 96.739.272 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох гэж өөрчлөн, дутуу олгосон 20.729.844 төгрөгийг Д.Э*******д олгохыг А******* т******* г дд даалгах нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

            Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.14-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

          1. Төрийн албаны тухай хуулийн 60 дугаар зүйлийн 60.1, Авлигын эсрэг хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.4-д заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч Б.Э*******гийн А******* т******* г дд холбогдуулан гсан “...нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийн дутуу олгосон зөрүүг олгохгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хууль бус болохыг тогтоож, 2022 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрийн Б\100 дугаар тушаалын 1 дэх хэсгийг 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний 96.739.272 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох гэж өөрчлөн, дутуу олгосон 20.729.844  төгрөгийг Д.Э*******д олгохыг А******* т******* г дд даалгах” нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр 114.1-т зааснаар хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомдол гх эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                              Б.АДЪЯАСҮРЭН