МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ц.Цэрэндулам даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд хийсэн иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: Н.О--ы нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч:  Ш ХХК-д холбогдох,

24,739,000 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Л.Б,

Хариуцагчийн өмгөөлөгч Б.Н,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Т.Нямдаваа нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч Н.О--ы итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:

Иргэн Н.О- нь хариуцагч Ш ХХК-тай Барилгын материалын захын 30-р павильоныг 2 жилийн хугацаатай түрээслэхээр 2022 оны 01 сарын 31-ний өдөр түрээсийн гэрээ байгуулж, гэрээний 2.4-д заасан 24,739,000 төгрөгийг бүрэн төлсөн билээ. Гэтэл хариуцагчийн зүгээс энэхүү гэрээний 3-р зүйлд зааснаар нэхэмжлэгчид өнөөдрийг хүртэл хүлээлгэн өгөөгүй бөгөөд уг захын нээлт болоогүй, үйл ажиллагаа явагдаагүй байгаа болно. Барилгын материалын захын үйл ажиллагаа эхлээгүй, нэхэмжлэгчид хүлээлгэн өгөөгүй учраас гэрээний 2.4-д заасан төлбөрийг төлөөгүй болно. Түрээсийн гэрээний 11.1-д Түрээслэгч нь гэрээний 2.4-д заасан төлбөрийг тогтоосон хугацаанд бүрэн төлөөгүй тохиолдолд энэхүү гэрээг байгуулагдаагүйд тооцож, дэнчингийн гэрээнд заасан төлбөрийг суутган түрээслэгчийн дутуу төлсөн төлбөр /хэрэв төлсөн бол/-өөс буцаан олгоно гэсний дагуу энэхүү түрээсийн гэрээ байгуулагдаагүйд тооцох ба гэрээний 11.2-д заасан дэнчингийн гэрээ байгуулагдаагүй болно. Иймд түрээсийн 2022 оны 01 сарын 31-ний өдрийн гэрээний дагуу төлсөн 24,739,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж, нэхэмжлэгчийг хохиролгүй болгож өгнө үү.

Энэ гэрээ байгуулагдаад, дараа нь төлбөрөө төлнө. Дэнчингийн гэрээ байгуулах ёстой байсан. Актаар хүлээлгэж өгөөгүй өнөөдрийг хүртэл явж байгаа. Хэрэв төлбөрөө төлөөгүй бол гэрээ хүчин төгөлдөр бусад тооцно гэж гарын үсэг зурсан байгаа. Барилгын материалын талбайгаа хүлээлгэж өгөөгүй байхад яаж үйл ажиллагаа явуулах юм. Гэрээний 11.2 дугаар зүйлд заасны дагуу төлбөрөө төлсөн. Түүнийг нэхэмжилж байгаа.

Иргэн Н.О-тай түрээсийн гэрээ байгуулагдсан. 24,000,000 төгрөгийг 2022 оны 01 дүгээр сарын 30-ны өдөр төлсөн. Үлдэгдэл мөнгөө 2022 оны 02 дугаар сарын 25-ны өдөр төлнө гэж заасан боловч ковидоос болоод төлж чадахааргүй болсон. Мөнгөө төлж чадаагүй тул манай талаас гэрээ байгуулагдаагүй гэж үзэж байна. Энэ гэрээ хүчин төгөлдөр байвал актаар хүлээлгэж өгөх ёстой. Иргэний хуулийн 318.2 дугаар зүйлд зааснаар улсын бүртгэлд бүртгүүлэх ёстой байсан. Манай зүгээс гэрээний 2.4 дүгээр зүйлд заасан төлбөрөө төлөөгүй тул гэрээ байгуулагдаагүй гэж үзэж байсан. Тийм учраас манайх урьдчилгаанд өгсөн мөнгөө авахыг шаардсан. 30 дугаар павильоныг Н.О-д хүлээлгэж өгөөгүй тул эрх нь нээгдээгүй. Тийм учраас энэ гэрээг байгуулаагүйд тооцно. Шүүхэд нэхэмжлэл гаргах хүртэл түрээсийн гэрээний үүргээ биелүүлэхийг шаардаж байсан зүйл байхгүй. Гэрээг өнөөдөр хүртэл улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй байгаа тул гэрээг хүчин төгөлдөр бус гэж үзэж байна. Хариуцагч нь бодит үйлдлээр зөвшөөрөөд байгаа тул гэрээний 9.7 дугаар зүйлийг барьж чадахгүй байгаа. 8 сар Н.О-ы эзэмшилд байсан тул ашиггүй байна гэж хэлээд байна. Н.О- үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй байсан. Тийм учраас мөнгөө авъя гэж шаардаж байгаа. Нэхэмжлэлийн шаардлагад гэрээний зүйл заалт оруулаагүй. Тийм учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү. гэв.

 

2. Хариуцагчийн өмгөөлөгч Б.Н шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:

Түрээслэгч нь 2022 оны 01 сарын 31-ний өдөр байгуулсан. Өөрөө ирж сонгож авсан байдаг. 210 павильоноос хуулиар ашиглах эрх нээгдсэний дараа хөнгөлөлттэй нөхцөл зарлаад эхний нэг жилийн түрээс үнэгүй гэж байсан. Үйл ажиллагаа жигдрээгүй байх үед эрсдэлийг бодоод 1 жилийн түрээсийг урьдчилан төлүүлсэн. Иргэн Н.О- нь өөрийн хүсэлтийн дагуу түрээсэлсэн. Ш ХХК-ийн оффис нь 1 давхар нь гаднаасаа ордог тусдаа хаалга бүхий объект байдаг. Нэхэмжлэгч нь түрээсийн гэрээнд гарын үсэг зурж баталгаажуулсан байдаг. 2022 оны 09 сарын 30-ны өдөр түрээсийн гэрээгээ цуцлах мэдэгдлийг өгсөн байдаг. Эхний 1 жилд түрээс тооцохгүй. Харин гэрээний 2.10 дахь хэсэгт заасны дагуу 2.5 дугаар зүйлд заасан хугацаа заасан үүргээ биелүүлээгүй тул 30 хувийн торгууль ноогдуулаад үлдэгдэл мөнгийг өгнө гэсэн нь үндэслэлтэй байна. Н.О- нь түрээсэлсэн лангуугаа ашиглая гэхэд түрээслүүлэгчийн зүгээс хориглосон зүйл байхгүй. Торгуулиа суутгая гэсэн.

Дэнчингийн гэрээ нь гэрээ хийхгүйгээр түр мөнгөө байршуулаад хийдэг зохицуулалт байгаа. Н.О-ы хувьд түрээсийн 50 хувиа төлсөн. Дараагийн төлбөрөө 2022 оны 02 сарын 25-ны өдөр бүрэн төлнө гэж хугацаа тохирдог. Бид бол гэрээний 2.5 дугаар зүйлд заасан хугацаагаа хэтрүүлэх юм торгууль төлнө гэдгийг Н.О-тай тохирсон. Нээлт хийх үүргийг түрээслүүлэгч гэрээгээр хүлээгээгүй. Барилгын захыг ашиглах боломж 2022 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдөр бий болсон байсан. Комисс хүлээж аваагүй барилга дээр түрээсийн гэрээ хийгээгүй. Н.О- нь талбайгаа авъя гэж ирсэн баримт байхгүй. Ер нь явцын дунд хүмүүс ирж байж худалдааны төв хүнээ татдаг тул эхний нэг жил үнэгүй байхаар түрээсийн гэрээ байгуулсан. 30 хувийн торгууль ноогдуулах талаар Н.О-тай тохирсон. Бид нарын хувьд тухайн объектыг Н.О-аас өөр хүнд түрээслүүлсэн зүйл байхгүй.

Гэрээний талууд гэрээг чөлөөтэй байгуулахаар хуульд заасан байдаг. Бидний хувьд шинээр худалдааны төв байгуулж байгаа тул эхний жилийг үнэгүй байлгаад, 2 дахь жилийн төлбөрийг төлснөөр энэ эрх нь нээгдэнэ гэдэг саналыг манайхаас гаргасан байсныг Н.О- мэдээд ирсэн. Гэрээний 9.7 дахь заалтыг Н.О-ы хүсэлтээр оруулсан заалт юм. Гэрээ байгуулах саналаа нийтэд зарласны дагуу Н.О- хүлээн зөвшөөрөөд ирсэн. Тийм учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлд заасан үндэслэл тогтоогдохгүй байна. Бодит байдал дээр 2022 оны 01 сарын 26-ны өдөр улсын комиссын дүгнэлт гараад гарын үсэг зурсан байна. Үйл ажиллагаа явуулж болно гэсэн үг. Барилгын хогтойгоо байж улсын комисс дуудах барилга нэг ч байхгүй. Худалдаа үйлчилгээний чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах боломж нь бүрдсэн байсан. Ковид байсан учраас мөнгөө төлөөгүй гэж байна. 2022 оны 02 сарын 14-ний өдрөөс ковидтой холбоотой бэлэн байдлыг бүгдийг байхгүй болгосон. Бусад түрээслэгчид олгоогүй давуу байдлыг Н.О-д өгсөн. Гэрээнд заасан үүргээ биелүүлээд явах боломж Н.О-д байсан. Эзэмших боломжгүй байсан зүйл байхгүй. Авъя гээд ирэхэд нь өгөхгүй байгаа ямар ч нөхцөл тогтоогдохгүй байна. Түрээсийн төлбөрийг 100 хувь буцааж олгохгүй гэх тайлбартай байна. Дэнчингийн гэрээ гээд байна. Дэнчин гэж Н.О-аас огт мөнгө аваагүй тул дэнчингийн гэрээ байгуулаагүй. Дэнчин гэдэг бол гэрээ хийхийн урьдач нөхцөл болгож өгдөг үйлдэл юм. Үүргээ ихэнхийг нь биелүүлсэн хүний хувьд дэнчин гэж яригдах боломж байхгүй. Түрээсийн байрыг ажиллуулаагүй нь Н.О-аас шалтгаалсан л асуудал юм. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү. гэв.

 

3. Нэхэмжлэгч тал хавтаст хэргийн 3-10 талд авагдсан нотлох баримтуудыг,

Хариуцагч тал хавтаст хэргийн 49-53 дугаар талд авагдсан нотлох баримтуудыг шүүхэд гаргаж өгсөн байна.

Шүүхийн журмаар нотлох баримт бүрдүүлээгүй.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэв.

2. Нэхэмжлэгч нь хариуцагчаас түрээсийн гэрээний дагуу төлсөн 24,739,000 төгрөг гаргуулах шаардлага гаргаж, үндэслэлээ барилгын материалын захын үйл ажиллагаа эхлээгүй, нэхэмжлэгчид хүлээлгэн өгөөгүй тул гэрээний 2.4-т заасан төлбөрийг түрээслэгч төлөөгүй тул гэрээг байгуулагдаагүйд тооцож, дэнчингийн гэрээнд заасан төлбөрийг суутган түрээслэгчийн дутуу төлсөн төлбөрөөс буцаан олгоно гэж тайлбарлаж,

хариуцагч нь шүүхэд бичгээр тайлбар гаргаагүй, шүүх хуралдаанд мэтгэлцэж тайлбараа гаргана, хариуцагчийг нэмж нотлох баримт гаргаж өгсөнтэй холбоотой нэхэмжлэгч шүүх хуралдааныг хойшлуулж, тайлбар, нотлох баримт гаргах хугацаа шаардлагагүй гэсэн тул шүүх хуралдаанд хариуцагч тал хариу тайлбараа гаргаж, маргаж байгаа үндэслээ тодорхойлсон.

Хариуцагч талын татгалзалд, гэрээ байгуулагдсан, гэрээний 9.7-д Түрээслэгч нь энэхүү гэрээний 2.5-д заасан хугацаанд төлбөрөө төлөөгүй, эсвэл цуцалсан тохиолдолд түрээсийн төлбөрийг эргүүлэн олгохгүй гэж зааснаар нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй гэж маргаж байна.

3. Нэхэмжлэгч Н.О-, хариуцагч Ш ХХК-ийн хооронд 2022 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдөр Түрээсийн гэрээ байгуулж, Улаанбаатар хот, Баянзүрх дүүрэг, 26 дугаар хороо, Шинэ зуун айл барилгын материалын захын А1 блок, 1 давхарт, 38.06 м.кв талбайтай, 30 дугаар павилоныг барилгын материал, түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг худалдаалах зориулалтаар түрээслүүлэхээр, түрээсийн павилоны нэг жилийн төлбөр нь 45,672,000 төгрөг байхаар заажээ.

Уг гэрээнд үйл ажиллагааны нээлтийн урамшуулал, хөнгөлөлт үзүүлж түрээсийн эхний 1 жилийн түрээсийн төлбөр болох 45,672,000 төгрөгийн түрээсийн төлбөрөөс чөлөөлнө, түрээслэгч анх гэрээ байгуулахдаа түрээсийн 1 жилийн төлбөр 45,672,000 төгрөг болон энэхүү гэрээний 7.3-т заасан нэг сарын барьцаа төлбөр болох 3,806,000 төгрөг буюу нийт 49,478,000 төгрөгийг гэрээнд гарын үсэг зурснаас хойш 1 хоногийн дотор түрээслүүлэгчид төлөх үүрэгтэй бөгөөд түрээслэгчээс өгсөн хүсэлтийн дагуу түрээслэгч нийт 49,478,000 төгрөгийн 50 хувь болох 24,739,000 төгрөгийг 2022 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдөр бүрэн төлсөн,

энэхүү гэрээний 2.4-т заасан үлдэгдэл 24,739,000 төгрөгийг түрээслэгч нь 2022 оны 02 дугаар сарын 25-ны өдөр бүрэн төлнө гэж заасан байна.

4. Зохигч талууд гэрээний дээрх заалтыг тус тус тайлбарлан маргаж байгаа ба хэргийн баримтаар нэхэмжлэгч нь гэрээний 2.2-т зааснаар эхний 1 жилийн түрээсийн төлбөрөөс чөлөөлөгдөж, 2.4-т зааснаар 2 дахь жилийн төлбөр, 1 сарын барьцаа нийт 49,478,000 төгрөгийн 50 хувь болох 24,739,000 төгрөгийг 2022 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдөр буюу гэрээ байгуулсан өдөр хариуцагч талд төлсөн болох нь хэрэгт авагдсан Хаан банкны шилжүүлгийн баримт, зохигчийн тайлбараар тогтоогдсон, талууд уг мөнгийг шилжүүлсэн үйл баримтын талаар маргаагүй, харин уг мөнгийг нэхэмжлэгч буцаан шаардах эрхтэй эсэх нь маргаантай байна.

5. Түрээсийн гэрээний 11 зүйлийн 11.1-т Энэхүү гэрээ нь талуудын эрх бүхий этгээд гарын үсэг зурж, тэмдэг дарж, Түрээслэгч гэрээний 2.4-т заасан түрээсийн байрны 2 дахь жилийн төлбөр болон энэхүү гэрээний 7.3-т заасан барьцаа мөнгийг бүрэн төлснөөр хуулийн хүчин төгөлдөр болно гэж заасан.

Түрээсийн гэрээний 11.2-т Түрээслэгч нь гэрээний 2.4-т заасан төлбөрийг тогтоосон хугацаанд бүрэн төлөөгүй тохиолдолд энэхүү гэрээг байгуулагдаагүйд тооцож, Дэнчингийн гэрээнд заасан төлбөрийг суутган Түрээслэгчийн дутуу төлсөн төлбөр /хэрэв төлсөн бол/-өөс буцаан олгоно гэх 2 заалтаас үзэхэд нэхэмжлэгч нь эхний 1 жилийн төлбөрөөс чөлөөлөгдөж, 2 дахь жилийн төлбөр, барьцаа нийт 49,478,000 төгрөгийн 50 хувийг төлж, үлдэх 50 хувийн төлбөр 24,739,000 төлөөгүй тул гэрээний заалт хүчин төгөлдөр хэрэгжүүлээгүй байна.

Нөгөө талаас Түрээсийн гэрээний ерөнхий нөхцлийн 1.2-т заасан Түрээсийн байрыг түрээслэгчид актаар хүлээлгэн өгч, энэхүү гэрээний 2.3-т заасны дагуу түрээслэгчид олгосон хугацаа /засвар тохижилтын хугацаа/ дуусгавар болсноос хойш 2 жилийн хугацаанд түрээсээр эзэмшүүлж ашиглуулна гэсэн заалт хэрэгжээгүй.

6. Талуудын хооронд Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлд заасан түрээсийн гэрээний харилцаа үүссэн гэж дүгнэлээ. Хүчин төгөлдөр гэрээний тухайд гэрээний аль нэг тал гэрээнээс татгалзвал үр дагаврыг шийдвэрлэх зохицуулалт Иргэний хуулийн 205 дугаар зүйлийн 205.1-т байна.

Гэвч Түрээсийн гэрээний зарим заалт болох түрээсийн төлбөрийг түрээслэгч гэрээнд заасан хугацаанд бүрэн төлөөлөөгүй, түрээсийн зүйлийг түрээслүүлэгч нь түрээслэгчид хүлээлгэн өгөөгүйгээс шалтгаалан гэрээний үүрэг бодитой бүрэн хэрэгжээгүй, ийнхүү хэрэгжээгүй асуудалд хэн нь буруутай болох нь хэргийн баримтаар хангалттай тогтоогдохгүй, талууд энэ талаар өмнө дурдсанчлан өөр өөрөөр тайлбарлаж, тайлбараа хэн аль нь нотлоогүй, энэ талаар шүүх нэмэлт нотлох баримт бүрдүүлэх шаардлагатай гэж үзэх үндэслэл шүүхийн хэлэлцүүлэгт тогтоогдоогүй тул шүүх Түрээсийн гэрээний 11.1-т гэрээ хүчин төгөлдөр болох нөхцлийг тусгайлан заасан зэргийг харгалзан талуудын гэрээгээр тохирсон тохиролцоо хүчин төгөлдөр хэрэгжээгүй тул нэхэмжлэгчийн шаардах эрхийг Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-т гэрээний төлбөрт төлсөн мөнгөө буцаан шаардах эрхтэй гэж үзлээ.

Иймд хариуцагч Ш ХХК-иас 24,739,000 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгч Н.О-д олгох нь зүйтэй байна.

Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухайд нэхэмжлэгчийн төлсөн 281,645 төгрөгийг улсын орлогод үлдээж, хариуцагчаас 281,645 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгчид олгох нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7.1.1-т заасантай нийцнэ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2.1, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-т зааснаар хариуцагч Ш ХХК-иас 24,739,000 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгч Н.О-д олгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 281,645 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас улсын тэмдэгтийн хураамж 281,645 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.4, 119.5, 119.7-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба уг өдрөөс 14 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор шүүх хуралдааны оролцогч талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж шийдвэрийг өөрөө гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй бөгөөд шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд шийдвэрийг гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээр гомдол гаргах хугацааг тоолохыг дурдсугай.

 

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ Ц.ЦЭРЭНДУЛАМ