2022        02         07                      132/ШШ2022/00107

 

 МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Булган аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан ш*******ны шүүхийн шүүгч О.Одончимэг даргалж, тус шүүхийн хуралдааны танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

 Нэхэмжлэгч: Улаанба*******ар хот, Баянгол дүүрэг, * дугаар хороо, * дугаар байр, * тоот хаягт оршин суух, Д овогт Б-ий Б******* 

 Хариуцагч: Булган аймаг, Хангал сум, Хялган******* тосгон, Найрамдал * дүгээр гудамж, * дүгээр байрны * тоот хаягт оршин суух, Б овогт Ц-ын Э******* * -д холбогдох,

 Булган аймаг, Сэлэнгэ сумын * дугаар баг, Сэлэнгэ бүрэн, Найрамдал * дүгээр гудамж, ** дүгээр байрны * тоот орон сууцны өмчлөгч болохыг тогтоолгож, Ц.Э*******ыг уг орон сууцнаас албадан гаргуулах тухай үндсэн нэхэмжлэлтэй,  Б.Б*******ийг өвлөх эрхээ алдсан болохыг тогтоолгох тухай сөрөг нэхэмжлэл бүхий иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

 Шүүх хуралдаанд оролцогчид:

Нэхэмжлэгч Б.Б******* /онлайн/

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Г.Мө******* /онлайн/,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж.Б*******,

Хариуцагчийн өмгөөлөгч Р.Н*******

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Т.Б*******сайхан нар оролцлоо.

 ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 Нэхэмжлэгч Б.Б******* шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ... Миний бие Б.Б******* нь Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын * дугаар баг, Сэлэнгэ бүрэн Найрамдал, * дүгээр гудамжинд байрлалтай, * дүгээр байр, * тоот, нийт 248,4 мкв орон сууцны хууль ёсны өмчлөгч юм.

Хариуцагч Ц.Э******* нь дээрх дурдагдсан үл хөдлөх байрны 1 тоот******* оршин суудаг бөгөөд өөрийн эзэмшлийн орон сууцыг эзэмшиж, ашиглахаар хариуцагчид 2020 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр дүгээр байрны 1 тоотыг суллаж өгөх талаар мэдэгдэх хуудас өгсөн. Гэвч хариуцагч Ц.Э******* нь мэдэгдлийн дагуу 1 тоотыг суллаж өгөхгүй байх тул орон сууцнаас албадан гаргуулах тухай нэхэмжлэл гаргаж байна.

...Манай ээж 1999 онд нас барсан. Түүнээс хойш тухайн байр байдаг талаар мэдээгүй ба 2020 онд мэдсэн. Мэдсэн цагаас өөрийн өмчлөлд авсан. Тухайн орон сууцанд оршин суудаг хүмүүстэй тохиролцож эхэлсэн. Хариуцагч Ц.Э*******тай тохиролцож чадаагүйн улмаас шүүхэд орон сууцнаас албадан гаргуулах тухай нэхэмжлэл гаргасан.

 Мөн 2020 оны 11 сарын 03-ны өдөр тус шүүхэд Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын 3 дугаар баг, Сэлэнгэбүрэн Найрамдал * дүгээр гудамжинд байрлалтай * дүгээр байр * тоот орон сууцыг хариуцагч Ц.Э*******аас албадан чөлөөлүүлэх нэхэмжлэлийг гаргасан бөгөөд нэхэмжлэлийн шаардлагыг дараах байдлаар нэмэгдүүлэн гаргаж байна.

Үүнд: Миний бие тухайн орон сууцыг өөрийн төрсөн эх болох А.Б*******гаас өвлөж авсан бөгөөд тухайн өвлөх эрхийн гэрчилгээг 2019 оны 11 сарын 29-ны өдөр Булган аймгийн Хялган******* тосгоны Захирагчийн ажлын албаны дарга, нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгч А.С*******-Эрдэнээр гэрчлүүлэн гаргаж авсан. Хариуцагчийн зүгээс тухайн орон сууцны улсын бүртгэлийг Захиргааны хэргийн шүүхэд өгч маргаан үүсгэсэн бөгөөд Булган аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан ш*******ны шүүхийн 2021 оны 05 сарын 28-ны өдрийн 09 тоот шийдвэр мөн Нийслэлийн захиргааны хэргийн давж заалдах ш*******ны шүүхийн 2021 оны 08 сарын 04-ний өдрийн 420 дугаар магадлалаар Нотари*******ын тухай хуульд 2019 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдөр орсон нэмэлт өөрчлөлтөөр буюу 25 дугаар зүйлийн 25.3-т "Энэ хуулийн 16.2, 16.3-т заасан нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгч нь энэ хуулийн 25.1,4 /өвлөх эрхийн гэрчилгээ олгох/, 25.1.11, 25.1.12-т зааснаас бусад нотари*******ын үйлдлийг гэрчлэх эрхтэй байна” гэж заасныг үндэслэн өвлөх эрхийн гэрчилгээг нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгч бус харин тухайн орон сууцны тойргийн нотари******* болох Булган аймгийн нотари******* дээр гэрчлүүлэх ёстой байсан дүгнэлтийг гаргасан бөгөөд тухай шийдвэр магадлалдаа миний өөрийн эхээс тухайн орон сууцыг өмчлөх эрхийг хөндөөгүй болохыг маш т*******орхой заасан. Миний хувьд тухайн нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгчийн Нотари*******ын хуулинд орсон нэмэлт өөрчлөлтийг мэдэхгүй буруутай үйлдлээс болж ийнхүү хохирч байгаа болно. ...

Хариуцагч Ц.Э******* нь тухайн орон сууцыг 2017 онд бусдаас худалдаж авсан гэх боловч худалдагч нь Хувь хүний орлогын албан т*******варын тухай хуульд заасны дагуу үл хөдлөх хөрөнгө борлуулсны 2%-ийн т*******вар төлөөгүй, харьяа аймгийн бүртгэлийн газарт хандан ямар нэгэн мэдүүлэг, өргөдөл гаргаагүй, тухайн орон сууцыг эзэмших ашиглах талаар ямар нэгэн баримт бичиггүйгээр *******оог хүртэл амьдран сууж байна. Миний хувьд өөрийн эхээс өвлөж авсан орон сууцыг албадан чөлөөлөх мэдэгдлийг өгсөн боловч суллаж өгөхгүй байгаа тул нэхэмжлэгч Б.Б******* миний бие тухайн орон сууцны хууль ёсны өмчлөгчөөр тогтоолгох мөн тухайн орон сууцнаас хариуцагчийг албадан чөлөөлүүлэх тухай нэхэмжлэл гаргаж байна.

Иймд намайг Булган аймгийн Хялган******* тосгоны Сэлэнгэбүрэн Найрамдал * дүгээр гудамжинд байрлалтай ** дүгээр байрны * тоот орон сууцны өмчлөгчөөр тогтоож өгнө үү гэв.

 

Хариуцагч Ц.Э******* шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: Миний бие 2017 онд Хялган******* тосгоны иргэн Г.Б*******-Энхээс * дугаар байрны * тоотыг 5,000,000 төгрөгөөр худалдан авсан. Тухайн үед байрны гэрчилгээний тухай асуухад байранд гэрчилгээ гэж байхгүй олон жил амьдрахад энэ талаар асуудал гарч байгаагүй гэсэн тул бид харилцан тохиролцож бэлэн мөнгөөр худалдаж авсан. Б*******-Энх нь амьдарч байх хугацаанд тосгоны засаг захиргаанд өгсөн үүрэг даалгаврын хүрээнд  2-3 удаа засвар үйлчилгээг хийсэн. 2017 онд авахад энэ гурван өрөө буюу 48,5 мкв байр засваргүй байсан тул би өөрөө 4,000,000-5,000,000 төгрөгийн засвар үйлчилгээг хийсэн гэжээ.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь шүүхэд гаргасан сөрөг нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ...Б.Б*******ийн ээж А.Б******* /Б*******/ нь 1999 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр нас барсан байх ба түүний хүүхэд Б.Б*******, Б.Б*******түвшин, Б.Түвшинбаяр нар нь өвлөх эрхээ алдсан болохыг тогтоож өгнө үү.

Үндэслэл нь өвлөх эрхийн хугацааны талаар 1994 оны Иргэний хуулийн 412 дугаар зүйлийн 1,2 дахь хэсэгт өвлөгч өв хүлээн авах тухай, 3 дахь хэсэгт “Энэ зүйлийн 1,2 дахь хэсэгт заасан хугацаанд өв залгамжлагч өвлөгдөх эд хөрөнгийг хүлээн аваагүй буюу хүлээн авах тухай хүсэлтээ зохих байгууллага, этгээдэд гаргаагүй бол түүнийг өв хүлээн авахаас т*******галзсан гэж үзнэ.” гэжээ. 2002 оны *******оо мөрдөж байгаа Иргэний хуулийн 528 дугаар зүйлийн 528.1, 528.2 дахь хэсэгт өв хүлээн авах тухай, 528.3-т “528.1, 528.2 -т заасан хугацаанд өвлөгдөх эд хөрөнгийг хүлээн аваагүй буюу хүлээн авах тухай хүсэлтээ зохих байгууллага, этгээдэд гаргаагүй бол түүнийг өвлөхөөс т*******галзсан гэж үзнэ.” гэж зохицуулсан.

Нэмэгдүүлсэн шаардлагын тухайд: ...Энэ хувьчлал гэгч буюу 1991 оны 12 дугаар сарын 1-ний дуудлага худалдаа нь БНМАУ-ын Өмч хувьчлалын тухай хууль зөрчсөн болохыг тогтоолгох агуулг*******ай сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасныг шүүгчийн 2021 оны 11 дүгээр сарын 15-ны 02017 тоот захирамжаар хүлээн авахаас т*******галзсан. Уг нь хүлээн авсан бол нэг мөр шийдвэрлэгдэх байсан. Дээр дурдсан үйл явдлын тухай бичиг баримтад хамаарсан хүн нь Б.Б*******ийн ээж Б******* /Б*******/ байсан бөгөөд тэрээр 1999 оны 12 сарын 29-нд нас барсан байдал маргах үндэслэлгүйгээр тогтоогдсон. Дээрх орон сууцанд 1991 онд болон түүнээс хойш А.Б*******, Б.Б******* нар огт амьдарч байгаагүй нь т*******орхой болсон. Б.Б******* нь *******оо уг орон сууцны өмчлөх эрхийг шаардана гэвэл Иргэний хуульд зааснаар уг үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч болох эсхүл өв хүлээн авч хөрөнгийг өвлөснөөр өмчлөгч болох боломжтой. Энэ талаар хариуцагч тал сөрөг нэхэмжлэл гаргасан тул түүнтэй хамаарч Б.Б*******ийн энэ шаардлага болон сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага шийдвэрлэгдэнэ.

Ц.Э******* нь Г.Б*******-Энхээс хуулийн шаардлага хангасан гэрээ хэлцлээр орон сууцыг худалдан авсан эсэх, үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдсаны т*******варыг Г.Б*******-Энх төлсөн эсэх асуудал энэ нэхэмжлэл болон сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэл болон шаардах эрхэд хамаарахгүй. Иймд Б.Б*******ийн нэхэмжлэлийн шаардлага үндэслэлгүй байна гэв.

           

Нэхэмжлэгч нь шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан сөрөг нэхэмжлэлийн хариу тайлбартаа: ...1. Б.Б******* хууль ёсны өмчлөгч болохын тухайд: 1991 оны 12 сарын 1-ний өдөр явагдсан дуудлага худалдаагаар Б.Б*******ийн ээж болох А.Б******* нь 34 ширхэг тасалбараар Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын 3 дугаар баг, Сэлэнгэбүрэн Найрамдал 1 дүгээр гудамжинд байрлалтай дүгээр байрны 1 тоот орон сууцыг анх худалдан авсан. Улмаар Б.Б*******ийн ээж 1999 онд нас барсан. Түүний төрсөн ах Б.Түвшинбаяр, Б.Б*******түвшин нар өвлөх эрхээс т*******галзсаны дараа 2019 оны 11 сарын 29-ны өдөр өвлөх эрхийн гэрчилгээг Булган аймгийн Хялган******* тосгоны Захирагчийн ажлын албаны дарга, нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгч А.С*******- Эрдэнээр гэрчлүүлэн авсан.

Хавтаст хэрэгт авагдсан баримтаас үзвэл, Б.Б*******ийн Өвлөх эрхийн гэрчилгээг Монгол Улсын Иргэний хуулийн 520, 531 дүгээр зүйлүүдийг тус тус үндэслэн Булган аймгийн Хангал сумын 4-р багийн даргын албан тушаалыг тур орлон гүйцэтгэгч А.С*******-Эрдэнэ нь Иргэний хуулийн 528 дугаар зүйлд заасны дагуу холбогдох Нотари*******ын болон Иргэний хууль тогтоомжийг үндэслэн олгосон. Тус өвлөх эрхийн гэрчилгээн дээр Б.Б*******ийн төрсөн ах нар болон Б.Б*******түвшин, Б.Түвшинбаяр нар өвлөх эрхээс т*******галзсан талаар маш т*******орхой зааж өгсөн бөгөөд холбогдох төлбөр хураамжийг төлсөн болно.

 

Хариуцагчийн зүгээс тухайн орон сууцны улсын бүртгэлийг захиргааны хэргийн шүүхэд өгч маргаан үүсгэсэн бөгөөд Булган аймаг дахь захиргааны хэргийн анхан ш*******ны шүүхийн 2021 оны 05 сарын 28-ны өдрийн 09 тоот шийдвэр мөн Нийслэлийн захиргааны хэргийн давж заалдах ш*******ны шүүхийн 2021 оны 08 сарын 04-ний өдрийн 420 дугаар магадлалаар Нотари*******ын тухай хуульд 2019 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдөр орсон нэмэлт өөрчлөлтөөр буюу 25 дугаар зүйлийн 25.3-т “Энэ хуулийн 16.2, 16.3-т заасан нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгч нь энэ хуулийн 25.1.4 /өвлөх эрхийн гэрчилгээ олгох/, 25.1.11, 25.1.12-т зааснаас бусад нотари*******ын үйлдлийг гэрчлэх эрхтэй байна” гэж заасныг үндэслэн өвлөх эрхийн гэрчилгээг нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгч бус харин тухайн үл хөдлөх хөрөнгийн тойргийн нотари******* болох Булган аймгийн нотари******* дээр гэрчлүүлэх ёстой байсан гэсэн дүгнэлтийг гаргасан бөгөөд тухай шийдвэр магадлалдаа Б.Б*******ийн өөрийн эхээс тухайн орон сууцыг өмчлөх эрхийг хөндөөгүй болохыг маш т*******орхой заасан. Б.Б*******ийн хувьд тухайн нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгчийн Нотари*******ын хуулинд 2019 оны 05 сарын 30-ны өдөр орсон нэмэлт өөрчлөлтийг мэдэхгүй буруутай үйлдлээс болж ийнхүү хохирч байгаа болно.

 

БНМАУ-ын Өмч хувьчлах тухай хуулийн зохицуулалтаас үзэхэд, Хялган******* хорооны 1991 оны 12 сарын 01 өдөр явагдсан дуудлага худалдааны протоколоос харвал, дуудлага худалдааг тус хуулийн 14 дүгээр зүйлд заасан “Бага хувьчлалыг хэрэгжүүлэх арга”-ын дагуу бага хувьчлалд хамаарах эд хөрөнгийг дуудлагын худалдаагаар худалдах замаар хувьчлан авсан. Дуудлага худалдаа нь хавтаст хэргийн м*******ериалд авагдсан баримтын дагуу Хялган******* ой м*******ны үйлдвэрийн танхимд явагдаж, Дуудлага худалдааны хөтлөгчөөр Ганб*******, төрийн захиргааны хянагчаар Доржпалам, нарийн бичгийн даргаар Сүхба*******ар нар ажилласан. Нарийн бичгийн дарга Сүхба*******ар дуудлага худалдааны журмыг танилцуулсан. Өрсөлдөгчгүй тул бүгд анхны үнээр худалдан авсан. Байр худалдан авсан хүмүүсийн нэрсийг жагсаасан. Дан байрыг нийт 18 иргэн, давхар байрыг 38 иргэн худалдан авсан ба үүний дотор тухай үед Хялган******* ой м*******ны үйлдвэрт ажиллаж байсан, уг орон сууцанд амьдарч байсан А.Б******* буюу Б.Б*******ийн ээж нь 34 ширхэг тасалбараар худалдан авсан байсан нь Орхон аймгийн архивын баримтаар тогтоогдсон байна. Үүний дараа байр худалдан авсан нэр бүхий иргэдийн нэрсийн дотор А.Б******* нь мөн байгаа юм. ...2. Хариуцагч Ц.Э******* хууль ёсны өмчлөгч биш болохын тухайд:

Монгол Улсын Иргэний хуулийн 84 дүгээр зүйлийн 84.2-т “Эд хөрөнгө нь үл хөдлөх, хөдлөх эд хөрөнгө байна.”, 84.3-т “Газар, түүнээс салгамагц зориулалтын дагуу ашиглаж үл болох эд юмс үл хөдлөх эд хөрөнгөд хамаарна” гэж заасны дагуу Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын 3 дугаар баг, Сэлэнгэбүрэн Найрамдал 1 дүгээр гудамжинд байрлалтай дүгээр байрны 1 тоот орон сууц нь үл хөдлөх эд хөрөнгө байна,

 Мөн Монгол Улсын Иргэний хуулийн 109 дүгээр зүйлд үл хөдлөх эд хөрөнгө үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх эрхийг шилжүүлэх талаар маш т*******орхой зааж өгсөн.

 ... Дээрх хуулийн зохицуулалтаас үзэхэд, нэхэмжлэгч Ц.Э******* нь Г.Б*******-Энхээс 2017 онд тус орон сууцыг худалдан авахдаа Иргэний хуулийн 109.1,109.2,110.1 дүгээр зүйлүүдэд тус тус заасан орон сууц худалдах, худалдан авах гэрээ, өмчлөх эрх шилжүүлэх гэрээг бичгээр байгуулах, нотари*******аар гэрчлүүлэх, харьяа бүртгэлийн газарт анхан ш*******ны бүртгэлийн баримтуудыг бөглөх, мэдүүлэг гаргах мөн Хувь хүний орлогын албан т*******варын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.2.1-т заасан үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулж олсон орлогыг нийт дүнгийн 2%-ийг т*******варт төлөх, Булган аймгийн улсын бүртгэлд бүртгүүлэн Үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх эрхийн гэрчилгээг хуульд заасны дагуу олж авах ёстой байсан.

Үүний үр дагаварт Иргэний хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.10-т заасан “Энэ хуулийн 42¹.1-д зааснаас бусад тохиолдолд бичгээр хийх хуулийн шаардлагыг хангаагүй хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байх бөгөөд энэ тохиолдолд талууд хэлцлээр авсан бүх зүйлээ харилцан буцааж өгнө”, мөн Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.8-т “хуулиар тогтоосон хэлбэрийг зөрчсөн, хуульд заасан тохиолдолд зохих этгээдийн зөвшөөрөлгүй хийсэн хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байна” гэж заасны дагуу хүчин төгөлдөр бус байх хэлцлийг 2017 онд Г.Б*******-Энхтэй байгуулсан байна. Энэ талаар буюу хуулийн шаардлага хангасан ямар ч баримт хэргийн м*******ериалд байхгүй болно.

 Иймд Б.Б*******ийн нэхэмжлэлтэй иргэний хэрэгт хариуцагч Ц.Э*******ын сөрөг нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож, нэхэмжлэгч Б.Б*******ийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг ханган нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь ханган шийдвэрлэж өгнө үү гэв.

 Нэхэмжлэгчээс шүүхэд дараах нотлох баримтуудыг гаргаж өгсөн: 000715588 дугаар үл хөдлөх эд  хөрөнгө өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хуулбар, Ц.Э*******аас байр чөлөөлүүлэх тухай мэдэгдэл,

 Хариуцагчаас шүүхэд дараах нотлох баримтыг гаргаж өгсөн. Маргаан бүхий байрны дотор орчинг харуулсан фото зураг, Булган аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан ш*******ны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдрийн 09 дугаар шүүхийн шийдвэрийн хуулбар, Захиргааны хэргийн давж заалдах ш*******ны шүүхийн 2021 оны 08 дугаар сарын 04-ний өдрийн 420 дугаар магадлалын хуулбар, Булган аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан ш*******ны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдрийн 9 дугаар шүүх хуралдааны тэмдэглэлийн хуулбар, Алгаагийн Б*******/-гийн нас барсны гэрчилгээний хуулбар, Монголын нотари*******чдын холбооны 2021 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдрийн 21/03 дугаар Булган аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан ш*******ны шүүхэд ирүүлсэн албан тоотын хуулбар, Булган аймгийн Хангал сумын Хялган******* тосгоны Захирагчийн ажлын албаны 2021 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 02/17 дугаар албан бичиг, түүний хавсралтын хуулбар,

 Хариуцагчийн өмгөөлөгч Р.Н*******гийн хүсэлтийг үндэслэн шүүх Булган аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсээс ********************* тоот үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн хувийн хэрэг,   Г.Б*******-Энхээс  гэрчийн мэдүүлэг авсан тухай нотлох баримт, Архивын Ерөнхий газрын албан тоот, түүний хавсралт, Улсын бүртгэлийн Ерөнхий газрын албан тоот, хавсралт, Булган аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан ш*******ны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдрийн 09 дүгээр шийдвэртэй хэргээс Орхон аймгийн Архивын тасгаас Хялган******* хорооны 1991 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдрийн Архивын тасгаас авсан дуудлага худалдааны протоколын хуулбар зэрэг нотлох баримтыг бүрдүүлсэн, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Г.Мө*******ын хүсэлтийг үндэслэн Булган аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан ш*******ны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдрийн 09 дүгээр шийдвэртэй хэргээс гэрч Дын мэдүүлэг болон Ц.Э*******ын нэхэмжлэлийн хуулбарыг бүрдүүлсэн байна.

 Хэрэгт цугларсан нотлох баримтууд болон зохигчийн тайлбарыг шинжлэн судлаад

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Б.Б*******  нь Ц.Э*******д холбогдуулан Булган аймаг, Сэлэнгэ сум, 3 дугаар баг, Сэлэнгэ бүрэн Найрамдал * дүгээр гудамж, ** дүгээр байрны* тоот орон сууцны өмчлөгчөөр тогтоолгож, Ц.Э*******ыг уг орон сууцнаас албадан гаргуулах тухай,  Ц.Э******* нь Б.Б*******т холбогдуулан өвлөх эрхээ алдсан болохыг тогтоолгох тухай сөрөг нэхэмжлэлийг тус тус шүүхэд гаргажээ.

Шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн болон хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд, зохигчдын гаргасан тайлбарыг үндэслэн үндсэн нэхэмжлэл болон сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг тус тус хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Нэхэмжлэгч нь Булган аймаг, Сэлэнгэ сум, 3 дугаар баг, Сэлэнгэ бүрэн Найрамдал * дүгээр гудамж, ** дүгээр байрны * тоот орон сууцны өмчлөгч болохоо тогтоолгож, Ц.Э*******ын хууль бус эзэмшлээс албадан чөлөөлүүлнэ гэж, хариуцагч нь тухайн орон сууцыг худалдаж авсан, Б.Б*******ийн эх А.Б******* нь 1999 онд нас барсан, Б.Б******* нь хуульд заасан хугацаанд өвлөгдөх эд хөрөнгийг хүлээн аваагүй буюу хүлээн авах тухай хүсэлтээ зохих байгууллага, этгээдэд гаргаагүй тул өвлөх эрхээ алдсан гэж мэтгэлцэж байна.

Нэг. Маргаан бүхий орон сууц нь “Булган аймгийн Хангал сумын Хялган******* тосгоны Найрамдал * дүгээр гудамжны * дүгээр байр”, “Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын * дугаар баг Сэлэнгэбүрэн Найрамдал * дүгээр гудамж * дүгээр байр” гэх зөрүүтэй байдлаар дурдагдаж байх бөгөөд * дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгө нь нэг үл хөдлөх эд хөрөнгө байна. Учир нь; Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлд заасанчлан Хялган******* тосгон нь тус аймгийн Хангал сумын засаг захиргааны нэгжид хамаардаг хэдий ч түүний эдэлбэр газар нь Хангал болон Сэлэнгэ сумын эдэлбэр газрыг дамнан байршдаг байна. дугаартай орон сууц нь Булган аймгийн Хангал сумын Хялган******* тосгоны засаг захиргааны нэгжид харьяалах бүртгэлтэй ч байрших нутаг дэвсгэр Сэлэнгэ сумын засаг захиргааны харьяалах нэгжид хамаарагддаг байна.

Хэрэгт авагдсан баримтаас үзэхэд дугаартай орон сууц нь 1991 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдөр дуудлага худалдаагаар хувьчлагдсан байна. /2-хх-ийн 17-18/

Хариуцагчийн өмгөөлөгч “...Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын өмч хувьчлах тухай хуулийн 13 дугаар зүйлд  бага хувьчлалд худалдаа үйлчилгээ болон бусад газрын жижиг үйлдвэрийн газар томоохон бие даасан газар, нэгжийн эд хөрөнгө хамаарна гэж заасан. Орон сууцыг бага хувьчлалд хамаарна гэж заагаагүй. Орон сууц өмчлөх асуудал нь 1996 онд хувьчлагдсан...” гэж тайлбарлаж байгаа хэдий ч хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас 1991 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдөр Булган аймгийн Хангал сумын Хялган******* тосгонд байршилтай дүгээр байрыг дуудлага худалдаагаар хувьчилсан үйл ажиллага*******ай холбогдуулан маргаан үүсгэсэн байсан гэх тайлбарыг хэн аль нь гаргаагүй, энэ талаарх нотлох баримтыг шүүхэд ирүүлээгүй байна.

Хялган*******ын “Ой м*******ны үйлдвэр”-ийн танхимд 1991 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдөр явагдсан дуудлага худалдааны протокол”-ын 30 дугаарт “Давхар байр №5 /I орц/ амбааргүй 34 тасалбар А.Б*******” гэх нэр тэмдэглэгдсэн, мөн уг протоколд “Худалдан авагчид 15 хоногийн дотор м*******ериалаа бүрдүүлсний дараа хөрөнгө эзэмших эрхийн гэрчилгээг олгохоор тогтов” гэсэн байна.

“Хялган******* хорооноос дуудлагын худалдаанд орсон байрнуудын судалгаа”-ны 33 дугаарт тэмдэглэгдсэнээр А.Б*******гийн худалдан авсан гэх байрны 1-6 тоот******* Гантулга,  Энхтөр, Энхтуяа, Б*******мөнх, Б*******-Эрдэнэ, М зэрэг айлууд оршин суудаг байсан байна. /2-хх-ийн 13-17/

Уг дуудлага худалдааны протоколд “Худалдан авагчид 15 хоногийн дотор м*******ериалаа бүрдүүлсний дараа хөрөнгө эзэмших эрхийн гэрчилгээг олгохоор тогтов” гэсэн ба дуудлага худалдаанд оролцогч А.Б******* нь дуудлага худалдаа явагдсанаас хойш худалдан авсан “Давхар байр №5 /I орц/  1-6 тоот байрныхаа м*******ериалыг бүрдүүлж хөрөнгө эзэмших эрхээ б*******алгаажуулсан талаарх нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй.

А.Б******* /А.Б*******/ нь 1999 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр нас барсан болох нь нас барсны бүртгэлийн лавлагаагаар тогтоогдож байна. Иргэн А.Б*******, А.Б******* нар нь нэг хүн гэх тайлбарыг талууд гаргасан ба түүний нэрийн зөрүүтэй байдлаар маргахгүй байна. /1-хх-ийн 211/

Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Өмч хувьчлах тухай хуулийн дагуу 1991 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдөр Булган аймгийн Хангал сумын Хялган******* тосгонд байршилтай Хялган*******ын Ой м*******ны үйлдвэрийн харьяа дүгээр байрыг дуудлага худалдаагаар хувьчилж, иргэдэд худалдах үйл ажиллагаа явагдсан. Тухайн үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Иргэний хуульд зааснаар улсын бүх байгууллагын эд хөрөнгө улсын өмч байхаар заасан бөгөөд иргэд хувьчилж авсан амины буюу хувийн өмчийг өмчлөх эрхийг хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар тусгайлсан зохицуулалт байгаагүй.

Харин А.Б*******г нас барах үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан 1994 онд б*******лагдсан Монгол улсын Иргэний хуулийн 69 дүгээр зүйлийн 69.1-д “Зөрчигдсөн эрхийг хамгаалахын тулд нэхэмжлэл гаргах хөөн хэлэлцэх ерөнхий хугацаа гурван жил байна”, 69.4-т “хуульд өөрөөр заагаагүй бол нэхэмжлэл гаргах эрх нь эрх зөрчигдсөн өдрөөс буюу эрх зөрчигдсөнийг хожим мэдсэн, эсхүл мэдэх ёстой байсан, түүнчлэн б*******алга******* буюу гомдлын шаардлага гаргах хугацаа тогтоосон бол гомдлын шаардлагын хариуг авсан буюу эдгээр хугацаа дууссан өдрөөс эхлэн үүснэ”, 77 дугаар зүйлийн 77.3-т “Үл хөдлөх эд хөрөнгийг түүний байгаа газарт орших төрийн эрх бүхий байгууллага хуульд заасны дагуу бүртгэнэ”, 87 дугаар зүйлийн 87.1-д “Өмчлөгч нь өмчлөлийн зүйлээ хуулийн хүрээнд бүрэн мэдэж эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхтэй.” 87.3-т “Хууль буюу гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол өмчлөгч нь эзэмшилдээ байгаа эд хөрөнгийг хадгалан хамгаална” гэж заасан зохицуулалт үйлчилж байсан байна.

Хуулийн 77 дугаар зүйлийн 77.3 дахь зохицуулалт нь иргэн үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх бол тухайн хөрөнгөө эрх бүхий байгууллагад бүртгүүлсэнээр түүний өмчлөх эрх үүснэ гэх агуулгыг илэрхийлж байна.

А.Б******* нь Давхар байр №5 /I орц/ * тоот******* байрлах орон сууцыг худалдан авахаар Хялган*******ын “Ой м*******ны үйлдвэр”-ийн танхимд 1991 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдөр явагдсан дуудлага худалдаанд оролцсон боловч дуудлага худалдааны протоколд “Худалдан авагчид 15 хоногийн дотор м*******ериалаа бүрдүүлсний дараа хөрөнгө эзэмших эрхийн гэрчилгээг олгохоор тогтов” гэсний дагуу орон сууцыг тухайн үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан хуулийн дагуу төрийн эрх бүхий байгууллагад бүртгүүлж өмчлөх эрхээ үүсгээгүй байна.

“Хялган******* хорооноос дуудлагын худалдаанд орсон байрнуудын судалгаа”-ны 33 дугаарт А.Б*******гийн худалдан авсан гэх байрны *-* тоот******* Гантулга,  Энхтөр, Энхтуяа, Б*******мөнх, Б*******-Эрдэнэ, М зэрэг айлууд оршин суудаг талаар тэмдэглэгдсэн тэмдэглэгээ, Хялган******* тосгоны захирагчийн ажлын албаны 2021 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 01/01, 01/02 тоот албан бичиг, 2021 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 02/17 тоот албан бичиг, түүнд хавсаргасан баримт, гэрч Г.Б*******-Энхийн “...Би 1987 онд төрсөн цагаасаа эхлэн дүгээр байрны * тоот******* аав, ээж, дүүийн хамт амьдарч байсан. ... Миний аав Гантулга нь 2013 онд нас барсан. Би байрандаа 2014 онд хүртэл амьдарсан. ...2014 онд Орхон аймаг руу шилжсэн. Байраа 2017 онд Э*******д зарсан” гэх мэдүүлэг, нэхэмжлэгч Б.Б*******ийн шүүх хуралдаанд гаргасан “...Бид дүгээр байрны * 1 тоот******* огт амьдарч байгаагүй... ” гэх тайлбар зэргээс дүгнэхэд А.Б*******г Давхар байр №5 /I орц/ 1 тоот******* байрлах орон сууцыг худалдан авахаар Хялган*******ын “Ой м*******ны үйлдвэр”-ийн танхимд 1991 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдөр явагдсан дуудлага худалдаанд оролцсон үе, түүнээс хойш А.Б*******г нас барах хүртлэх буюу 1999 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр хүртэл, нас барснаас хойш 2013 он хүртэл дүгээр байрны 1 тоот******* Гантулга гэх айл оршин сууж байсан үйл баримт тогтоогдож байх ба тухайн орон сууц нь А.Б*******гийн эзэмшилд байгаагүй байна.

А.Б******* нь дуудлага худалдаанд оролцож худалдан авсан орон сууцаа эзэмших, ашиглах, хадгалан хамгаалах эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь иргэн Гантулгын  хууль бус эзэмшил саад учруулж байна гэж үзвэл зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэхээр шүүхэд нэхэмжлэл гаргах замаар үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх эрхээ хэрэгжүүлэх боломжтой байсан боловч тухайн үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан Иргэний хуулийн хөөн хэлэлцэх хугацааны дотор зөрчигдсөн эрхээ хамгаалуулахаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргаагүй байна.

Дээр дурдагдсан үйл баримт хийгээд хэрэгт авагдсан нотлох баримтын хүрээнд А.Б*******д Давхар байр №5 /I орц/ 1 тоот******* байрлах орон сууцыг өмчлөх эрх хуульд заасны дагуу үүсээгүй байна.

А.Б*******г нас барахад хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан Иргэний хуулийн 403 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, 4, 5, 6 болон *******оо хучин төгөлдөр үйлчилж буй Иргэний хуулийн 520 дугаар зүйлийн 520.1.1, 520.5, 520.6 дахь хэсэгт заасан зохицуулалтуудын аль алинаар нь Б.Б******* нь эх А.Б*******гийн өмчлөлийн хөрөнгөөс өөрт ногдох хэсгийг өвлөх эрхтэй боловч өвлөх эрх нь хуульд заасан шаардлагыг хангасан өмчлөх эрхийн тухайд хэрэгжих юм.

А.Б*******гийн охин Б.Б*******т  2021 оны 01 дүгээр сарын 19-ний өдөр ******* дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх эрхийн гэрчилгээ олгосон байсныг Булган аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан ш*******ны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдрийн 158/ШШ2021/0009 дугаартай шийдвэрээр Булган аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн захиргааны үйл ажиллагаа /захиргааны актыг/-г хууль бус болохыг тогтоож, үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн ******* дугаарын бүртгэлд бүртгэгдсэн Б.Б*******т Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын * дугаар баг, Сэлэнгэ бүрэн Найрамдал 1 дүгээр гудамжны * дүгээр байрны * тоот******* байрших орон сууцыг өмчлөх эрх олгосон улсын бүртгэлийг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн байна.

Маргаан бүхий Давхар байр №5 /I орц/ 1 /хуучнаар/ тоот******* байрлах орон сууцыг өмчлөх эрх А.Б*******д хуульд заасан журмын үүсээгүй тул нэхэмжлэгч Б.Б*******ийг өв хүлээн авах журмаар “Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын 3 дугаар баг Сэлэнгэбүрэн Найрамдал*1 дүгээр гудамж * дүгээр байрны * тоот******* байрлах орон сууцны өмчлөгч гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

Хэрэгт авагдсан дуудлага худалда*******ай холбогдох баримт болох “Хялган******* хорооноос дуудлага худалдаанд орсон байрнуудын судалгаа”-нд “Гантулга” гэх нэр бүртгэгдсэн байх ба хариуцагчийн “... дүгээр байрны *01 тоот******* байрлах орон сууцыг 2017 онд Гантулгын Б*******-Энх гэх иргэнээс 5,000,000 төгрөгөөр худалдаж авсан...” гэх тайлбар болон гэрч Г.Б*******-Энхийн “...Би 1987 онд төрсөн цагаасаа эхлэн дүгээр байрны * тоот******* аав, ээж, дүүийн хамт амьдарч байсан. ... Миний аав Гантулга нь 2013 онд нас барсан. Би байрандаа 2014 онд хүртэл амьдарсан. ...Би 2014 онд Орхон аймаг руу шилжсэн. Байраа 2017 онд Э*******д зарсан” гэх мэдүүлэг зэргээс үзвэл Ц.Э*******ыг тухайн орон сууцыг худалдан авсан гэх үйл баримтыг үгүйсгэх үндэслэлгүй болохыг дурдах нь зүйтэй.

Хоёр. Хариуцагч Ц.Э******* нь Б.Б*******ийн эх А.Б******* нь 1999 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр нас барсан байтал Б.Б******* нь өнөөг хүртэл хуульд зааснаар өв нээлгээгүй тул түүнийг өвлөх эрхээ алдсан болохыг тогтоолгохоор сөрөг нэхэмжлэл гаргажээ.

Булган аймгийн Хангал сумын Хялган******* тосгоны захирагчийн ажлын албаны дарга нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр Б.Б*******т 08 дугаартай “Өвлөх эрхийн гэрчилгээ” олгосон байна. /1-хх-ийн 89/

Нотари*******ын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.2, 16.2.2-т тус тус зааснаар Хялган******* тосгоны захирагчийн ажлын албаны дарга нь нотари*******чийн үүргийг гүйцэтгэх эрхтэй боловч үүрэг гүйцэтгэгч нь өвлөх эрхийн гэрчилгээ олгох эрхгүй юм.

Тиймээс Булган аймгийн Хангал сумын Хялган******* тосгоны захирагчийн ажлын албаны дарга буюу нотари*******ын үүрэг гүйцэтгэгчээс 2019 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр Б.Б*******т олгосон 08 дугаарын “Өвлөх эрхийн гэрчилгээ” нь хуулиар олгогдоогүй эрхийг хэрэгжүүлэн олгосон баримт бичиг байх тул энэхүү гэрчилгээ Б.Б*******ийн өвлөх эрхийг нотлох чадвартай баримт биш юм.

Нотари*******ын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.4-т зааснаар нотари*******ч нь өвлөх эрхийн гэрчилгээ олгох эрхтэй бөгөөд нэхэмжлэгч Б.Б******* нь  нотари*******чид хандаж өвлөх эрхийн гэрчилгээг шинээр авсан талаарх тайлбар, түүнтэй холбоотой нотлох баримтыг гаргаагүй.

Өв залгамжлал нь иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцож байгаа бүх оролцогч нарт хамаарах ойлголт биш, харин  өв хүлээн авах эрхтэй этгээдийн хууль зүйн дагуу хийгдэх ойлголт юм.

Иргэний хуульд өв хүлээн авах эрхтэй этгээд нь өвлүүлэгчийг, эсхүл хууль ёсны буюу гэрээслэлээр өвлөгчийг сана*******айгаар алсан, түүнчлэн тэдгээрийн аль нэгний нас барах шалтгаан болсон бусад гэмт хэргийг сана*******айгаар үйлдсэн нь шүүхийн шийдвэрээр тогтоогдсон бол уг гэм буруутай этгээд хуульд зааснаар болон гэрээслэлээр өвлөх эрхээ алдахаар зохицуулсан байна.

Өөрөөр хэлбэл хуулийн дээрх зохицуулалтаас бусад шалтгаанаар өв хүлээн авах эрхтэй этгээд нь өв хүлээн авах эрхээ алдахгүй юм.

Б.Б*******ийг хууль заасан үндэслэлээр өвлөх эрхээ алдсан болохыг нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй байна.

Иймд Б.Б*******ийн нэхэмжлэлтэй, Ц.Э*******д холбогдох,  Булган аймаг, Сэлэнгэ сумын* дугаар баг, Сэлэнгэ бүрэн, Найрамдал * дүгээр гудамж, * дүгээр байрны * тоот орон сууцны өмчлөгч болохыг тогтоолгож, Ц.Э*******ыг орон сууцнаас албадан гаргуулах тухай,  Ц.Э*******ын нэхэмжлэлтэй, Б.Б*******т холбогдох, Б.Б*******ийг өвлөх эрхээ алдсан болохыг тогтоолгох тухай сөрөг нэхэмжлэлийг тус тус хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж үзлээ.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2.3, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг тус тус удирдлага болгон  ТОГТООХ нь:

 1. Иргэний хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.1, 106 дугаар зүйлийн 106.1, 517 дугаар зүйлийн 517.1-д заасныг баримтлан Б.Б*******ийн нэхэмжлэлтэй, Ц.Э*******д холбогдох,  Булган аймаг, Сэлэнгэ сумын * дугаар баг, Сэлэнгэ бүрэн, Найрамдал * дүгээр гудамж, * дүгээр байрны * тоот орон сууцны өмчлөгч болохыг тогтоолгож, Ц.Э*******ыг орон сууцнаас албадан гаргуулах тухай,  Ц.Э*******ын нэхэмжлэлтэй, Б.Б*******т холбогдох, Б.Б*******ийг өвлөх эрхээ алдсан болохыг тогтоолгох тухай сөрөг нэхэмжлэлийг тус тус хэрэгсэхгүй болгосугай.

 2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 140,400 /нэг зуун дөчин мянга дөрвөн зуу/ төгрөгийг, хариуцагчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 /далан мянга хоёр зуу/ төгрөгийг тус тус Төрийн санд хэвээр үлдээсүгэй.

  3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7-д зааснаар шийдвэрийг танилцуулан сонсгож, 14 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор зохигч талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж шийдвэрийг өөрөө гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолох******* саад болохгүйг тайлбарласугай.

  4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигчид, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Булган аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах ш*******ны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэйг дурдсугай.

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                              О.ОДОНЧИМЭГ