МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Н.Дуламсүрэн даргалж тус шүүхийн шүүх хуралдааны 4 дүгээр танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар

           Гомдол гаргагч: “Ч******* ******* банк” ХХК

Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөл, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Татварын улсын ахлах байцаагч Т.Б*******, Ш.Э*******

Гомдлын шаардлага: “Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн улсын байцаагч Т.Б*******, Ш.Э******* нарын 2018 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 2118200027 тоот Шийтгэлийн хуудас болон Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэл, Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 01 дугаар тогтоолын “2118200027 тоот шийтгэлийн хуудсанд өөрчлөлт оруулсан хэсгээс бусад заалтыг тус тус хүчингүй болгуулах”

Шүүх хуралдаанд: гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Т*******, Г.О, Г.Б*******, хариуцагч Т.Б*******, Ш.Э*******, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А*******, Ц.Т*******, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.О******* нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Гомдол гаргагч “Ч******* ******* банк” ХХК шүүхэд гаргасан гомдолдоо: Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч Т.Б*******, Ш.Э******* нар нь 2017 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдөр тус “Ч******* ******* банк” ХХК-ийн 2014-2016 оны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд иж бүрэн хяналт шалгалтыг эхлүүлж 2017 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдрийн 21171000275 тоот томилолтыг танилцуулсан. Тус банкны зүгээс Татварын улсын байцаагч нар шаардсан тухай бүрт холбогдох баримт мэдээллийг гарган өгч байсан болно.

Татварын улсын байцаагч нар нь Ч******* ******* банкинд нийт 5,996,130,329.4 төгрөгийн зөрчил илэрсэн нь Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1, 18.1.14-т заасныг болон бусад хууль тогтоомжийн заалтыг зөрчсөн гэж дүгнээд 510,423,927.6 төгрөгийг нөхөн татвар, 153,127,178.28 төгрөгийн торгууль, 193,581,812.95 төгрөгийн алданги, нийт 857,132,918.32 төгрөгийн төлбөр ногдуулахаар шийдвэрлэж 2018 оны 3 дугаар сарын 28-ны өдөр 211820027 тоот “Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэл” болон “Шийтгэлийн хуудас”-ыг тус тус гаргасан.

1. 211820027 тоот Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэл болон Шийтгэлийн хуудасны 1 дүгээр үндэслэлийн хувьд “Ч******* ******* банк” ХХК нь 2014 онд 414,305,298.60 төгрөгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогыг олоход 174,792,004.3 төгрөг, 2015 онд 795,080,626.30 төгрөгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогыг олоход 419,779,045.2 төгрөг, 2016 онд 1,601,340,582.20 төгрөгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогыг олоход 498,670,370.6 төгрөг, нийт 1,093,241,420.12 төгрөгийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.1 -г зөрчсөн гэж дүгнэсэн.

Тус банкны хувьд уг албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогыг олоход гарсан бодит зардлыг тодорхойлох бүрэн боломжтой бөгөөд татварын хяналт шалгалтын үеэр холбогдох тооцооллыг хүргүүлж байсан боловч татварын улсын байцаагч нар харгалзан үзэлгүй бодит бус тооцооллыг хийж тодорхойлсон нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.1-д “энэ хуульд з******* албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого олоход гарсан зардал”-ыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй тухай зохицуулалтыг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн үйлдэл болсон.

2. 211820027 тоот Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэл болон Шийтгэлийн хуудасны 2 дугаар үндэслэлийн хувьд 4,555,405,580.4 төгрөгийн өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрсдэлийн сангийн буцаалтыг орлогоор бүртгэсэн боловч залруулж татвар ногдох орлогыг бууруулсан нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 15.5 дахь хэсгийг зөрчсөн гэж дүгнэсэн.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.16-д “банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах санд төвлөрүүлсэн хөрөнгө’’-г албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсоны үндсэн дээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлох тухай зохицуулалт байна. Гэтэл Татварын улсын байцаагч нар нь бодит нөхцөл байдлыг дүгнэн тогтоож чадаагүйн улмаас хэрэглэх ёсгүй хуулийн зохицуулалтыг хэрэглэсэн байна.

3. Ногдуулсан шийтгэлийн хувьд Татварын байцаагч нар нь дээр дурдсанчлан холбогдох хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэн, хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэн гаргасан дүгнэлтүүд болон бусад үндэслэлүүдээр нөхөн төлөх татвар, торгууль, алданги төлөх шийтгэл ногдуулснаас гадна тэдгээрийг хувь хэмжээг тогтоохдоо мөн л холбогдох хууль тогтоомжийг ноцтой зөрчсөн. Тухайлбал, алданги тооцохдоо Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.3-т “энэ хуулийн 74.1, 74.2-т заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтрэхээргүй байна.” гэснийг үндэслэсэн байна. Гэтэл хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.2 дахь хэсэгт “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна” гэж з******* бөгөөд тус банкны эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийн зохицуулалтыг хэрэглэх зарчмыг зөрчсөн.

Ийнхүү дээр дурдсан үндэслэлээр зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа болон шийтгэл ногдуулах шийдвэр нь холбогдох хууль тогтоомжид з******* журамд нийцээгүй, тус банкны хууль ёсны эрх, ашиг сонирхлыг зөрчиж байх тул Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.Б*******, Ш.Э******* нарын гаргасан 2018 оны 3 дугаар сарын 28-ны өдрийн 211820027 тоот Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэл болон Шийтгэлийн хуудсыг тус тус хүчингүй болгож өгнө үү.

Мөн Ч******* ******* банкны зүгээс Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 1 дугаар тогтоолыг дараах үндэслэлээр зөвшөөрөхгүй байна. Үүнд:

1 Тогтоолын 4 дүгээр талд “... Иймээс тухайн хэлтсийн үйл ажиллагааг хариуцан гүйцэтгэсэн ажилтнуудын цалин хөдөлмөрийн хөлс, тэдгээртэй адилтгах орлого, нийгмийн даатгалын шимтгэл, байр өрөөний түрээсийн зардал, үндсэн хөрөнгийн элэгдэл зэрэг нь тодорхой байх тул нотлох баримтыг үндэслэх ...” гэжээ.

Татварын маргаан таслах зөвлөл нь “... Засгийн газрын бонд, түргэн борлогдох үнэт цаасны үйл ажиллагаа нь Санхүү, хөрөнгө оруулалтын зохицуулалтын хэлтсийн чиг үүрэгт ордог байна” буюу уг хэлтсийн үйл ажиллагаа нь зөвхөн Засгийн газрын бонд, түргэн борлогдох үнэт цаасаар хязгаарлагддаггүй болохыг зөв тодорхойлсон бөгөөд тус банкны зүгээс зөвхөн татвараас чөлөөлөгдөх орлогыг олохтой холбоотой гарсан зардлыг тооцож, гаргаж өгсөн боловч дээр дурдсан үзүүлэлтүүдээр бүхэлд нь тодорхойлсонд гомдолтой байна.

Мөн уг албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогыг олоход ямар ч хамааралгүй зар сурталчилгааны болон авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албат татварын зардлыг хамаатуулан тооцоолсон байгаа нь үндэслэлгүй байна. 

Ийнхүү Татварын маргаан таслах зөвлөл нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 15-р зүйлийн 15.1.1-д “энэ хуульд з******* албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого олоход гарсан зардал”-ыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй тухай зохицуулалтыг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн болно.

Иймд Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 1 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 1 дүгээр тогтоолыг тус тус хүчингүй болгож өгнө үү” гэжээ.

Хариуцагч Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Татварын улсын ахлах байцаагч Т.Б*******, Ш.Э******* нар шүүхэд гаргасан тайлбартаа: “Ч******* ******* банк нь 2014 онд 414,305,298.6 төгрөгийн, 2015 онд 795,080,626.3 төгрөгийн, 2016 онд 1,601,340,582.8 төгрөгийн чөлөөлөгдөх орлого олсон боловч тэдгээр орлого олохтой холбогдсон зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон нь Монгол улсын Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйл “Хасагдах зардалд тавигдах хязгаарлалт”-ийн 15.1-д “Дараахь тохиолдолд зардлыг албан ногдох орлогоос хасч тооцохгүй”, 15.1.1-д “энэ хуульд з******* албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого олоход гарсан зардал” гэсэн заалтуудыг зөрчсөн байсан тул Татварын ерөнхий газрын даргын баталсан 531 дүгээр аргачлалын дагуу нийт борлуулалтад чөлөөлөгдөх борлуулалтын эзлэх хувиар тооцож зөвхөн удирдлагын зардлаас хассан болно.

2012 онд татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон 4,555,405,580.4 төгрөгийн эрсдэлийн сангийн зардлыг 2015 онд буцааж орлогоор тооцсон боловч татварын зөрүүгийн тайлангаар татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон байсан тул Монгол улсын Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлд “Албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлох”, 16.5-д “Банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах болон хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн эрсдэлийн сангийн албан татвар ногдох орлогоос хасагдсан зээлийг эргүүлэн төлсөн бол ийнхүү төлөгдсөн зээлийн дүнд энэ хуульд заасны дагуу албан татвар ногдуулна” гэж заасны дагуу татвар ногдох орлогод оруулсан болно” гэжээ.

Хариуцагч Татварын ерөнхий газрын Татварын маргаан таслах зөвлөл шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: “ Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газраас Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2.3 дахь хэсэгт заасныг үндэслэн “Ч******* ******* банк” ХХК-ийн 2014-2016 оны албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийж 5,996,130,329.40 төгрөгийн зөрчил илрүүлсэн гэж 510,423,927.60 төгрөгийн нөхөн татвар, 153,127,178.28 төгрөгийн торгууль, 193,581,812.95 төгрөгийн алданги, нийт 857,132,918.32 төгрөгийн төлбөр төлүүлэхээр 2018 оны 3 дугаар 28-ны өдөр 211820027 дугаартай шийтгэлийн хуудсыг үйлдсэнийг татвар төлөгч эс зөвшөөрч гомдол гаргасан.

1. Татварын ерөнхий хуулийн 27¹ дүгээр зүйл “Татварын албаны удирдлага, бүрэн эрх 27¹.6.2. энэ хууль болон татварын бусад хууль тогтоомжоор олгосон эрхийн хүрээнд нийтээр дагаж мөрдөх журам, заавар, аргачлалыг баталж мөрдүүлэх, зөвлөмж гаргах”, Татварын ерөнхий газрын даргын 2009 оны 531 дүгээр тушаалаар батлагдсан “Аж нэгжийн орлогын алба татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт үзүүлэх заавар”-ын 5 дугаар зүйлийн 5.1.2-т “Албан татвараас чөлөөлөгдсөн орлогыг олохтой холбогдож гарсан зардлыг татвар ногдох орлогоос хасахгүй. Чөлөөлөгдөх орлогод ногдох зардлын хэмжээг тооцохдоо албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого олохтой холбогдсон үйл ажиллагааны төсөв, төлөвлөгөөг үндэслэнэ”, 5 дугаар зүйлийн 5.1.3-д “Хэрэв зардлууд нь нийтлэг байдлаар гарсан бол хувь тэнцүүлэх аргыг ашиглан чөлөөлөгдөх орлогод ногдох зардлыг хуваарилна. Энэ аргаар зардлыг хуваарилахдаа тайлант хугацааны чөлөөлөгдөх борлуулалтын орлогын дүнг нийт борлуулалтын орлогод хувааж, нийт тайлангийн үед гарсан хуваарилагдаагүй хасагдах зардлын дүнгээр үржүүлж, чөлөөлөгдөх борлуулалтад хамаарах хасагдах зардлын хэмжээг тодорхойлно” гэж тус тус зааж зохицуулсан. Уг хууль тогтоомжийг үндэслэл болгон татвар төлөгчөөс ирүүлсэн баримтад тулгуурлан “тухайн хэлтсийн үйл ажиллагааг хариуцан гүйцэтгэсэн ажилтнуудын цалин, хөдөлмөрийн хөлс, тэдгээртэй адилтгах орлого, нийгмийн даатгалын шимтгэл, байр өрөөний түрээсийн зардал, үндсэн хөрөнгийн элэгдэл” зэргийн зардлыг нотлох баримтыг үндэслэн шийдвэрлэсэн. Харин түүхий эд материалын зардал, үндсэн хөрөнгийн урсгал зардал, холбоо бичиг хэргийн зардал, зар сурталчилгааны зардал зэрэг нийтлэг байдлаар гарсан зардлыг хувь тэнцүүлэн авч үзсэн.

Хэрэв татвар төлөгч хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөж байсан бол тухайн хугацаандаа хуулийн дагуу албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогод хамаарах зардлын санхүүгийн бүртгэлийг тусгайлан үйлдэж тайлагнах байсан. Энэ үйлдлийг тухай бүр гүйцэтгэж байгаагүйн улмаас уг асуудал үүссэн байна. Татварын улсын байцаагчид тус орлогод хамаарах зардлыг тогтоохдоо банкны нийт зардлын дүнг суурь болгон авсан байсныг залруулсан.

Банкны зар сурталчилгаа, авто тээврийн хэрэгслийн албан татварын зардал нь нийтлэг байдлаар гардаг гэж үзэж байна. Нэгэнт татвар төлөгч өөрөө тус үйл ажиллагаанд хамаарах хэсгийг тусгайлан бүртгэж тайлагнаагүй тул хууль тогтоомжийн дагуу хувь тэнцүүлэн авч үзэхээс өөр аргагүй юм. Учир нь тухайн байгууллагад ашиглагдаж буй автомашины үйлчилгээ нь нэгдсэн удирдлагад ч хэрэглэгддэг, хамаардаг асуудал. Тухайлбал, банкны захирал нь байгууллагыг бүхэлд нь нэгдсэн удирдлагаар хангадаг, иймд удирдлагын ашиглаж буй тээврийн хэрэгслийн зардал ч мөн нийтлэг байдлаар нөлөөлөл үзүүлдэг гэж үзэхээр байна.

Ийм учраас татвар төлөгч өөрсдөө Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 15.1-д “Дараахь тохиолдолд зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй”, 15.1.1-д “энэ хуульд з******* албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого олоход гарсан зардал” гэж заасны дагуу холбогдох зардал өртгөө тусгайлан бүртгээгүй байж дээрх гомдлыг гаргаж буй нь үндэслэлгүй байна.

2. Тус банк нь 2007-2008 онд “Р” ХХК-д нийт 7,390,139,343.55 төгрөгийн зээл олгосон бөгөөд 2009 оны 03 дугаар сарын 31ны өдөр Монголбанкны ерөнхийлөгч, Сангийн сайдын хамтарсан тушаалаар батлагдсан “Активыг ангилах, активын эрсдэлийн сан байгуулж, зарцуулах журам”-ын дагуу активын ангиллыг хугацааны болон чанарын хүчин зүйлээр тогтоож “хэвийн бус” ангиллыг өөрчлөн “Эргэлзээтэй” ангилал руу шилжүүлсэн ба 2009 оны11 дүгээр сарын 19-ний өдөр уг зээлийн 50 хувиар буюу 3,695,069,671.83 төгрөгөөр “эрсдэлийн сан” байгуулсан байна. 2012 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдөр “2012 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн СС.12.093 тоот Зээлийн хорооны шийдвэр болон 2012 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн 12.09.004, 12.09.005, 12.09.006, 12.09.007 тоот гүйлгээний шийдвэрийн дагуу өмчлөх бус хөрөнгөөр “Р” ХХК-ийн зээлийг хаав” гэсэн утгатай гүйлгээгээр 7,390,139,343.65 төгрөгийн бичилт хийсэн байна.

Мөн өдөр буюу 2012 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдөр “2012 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн СС.12.093 тоот Зээлийн хорооны шийдвэрийн дагуу “Р” ХХК-ийн муу зээлийн өрөнд хураан авсан Өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөнгөнд 50 хувь буюу 4,309,222,589.58 төгрөгийн эрсдэлийн сан байгуулав” гэсэн гүйлгээг хийж эрсдэлийн сангаас “612140.0.000” тоот зардлын дансанд бичилт хийсэн байна.

Дараагийн жил буюу 2013 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдөр “2013 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн СС.13.093 тоот Зээлийн хорооны шийдвэрийн дагуу “Р” ХХК-ийн муу зээлийн өрөнд хураан авсан Өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөгөд 50 хувь буюу 4,309,222,589.58 төгрөгийн эрсдэлийн сан байгуулав” гэсэн гүйлгээг давтан хийж эрсдэлийн сангаас “612140.0.000” тоот зардлын дансанд бичилт хийсэн бүртгэлтэй.

Татвар төлөгчийн төлөөлөл болох тус банкны Төлбөр тооцооны хэлтсийн захирал бөгөөд ерөнхий нягтлан бодогч Г.О, хуульч Б.Т******* нартай 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр өдөр уулзаж ярилцлага хийсэн бөгөөд энэ үед дээр дурдсан 2012, 2013 онд Өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөнгөнд 2 удаа буюу давтан “Эрсдэлийн сан” байгуулж /4,309,222,589.58 төгрөгөөр/ зардалд бүртгэсэн гүйлгээний холбогдох нотлох баримт, Зээлийн хорооны шийдвэр, харилцагчтай хийсэн гэрээ хэлцлийг ирүүлэхийг мэдэгдсэн. Мөн түүнээс хойш удаа дараа уг материалыг ирүүлэхийг шаардсан боловч “Архивын материалаас хайж байгаа, олдохгүй байна, архиваа нүүлгэж байгаа гэх мэт” тайлбарлаж байсан ба хянан магадлагааны явцад буюу 2019 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдөр 2012 оны 12 дугаар сарын 27-28-ны өдрийн гүйлгээтэй холбоотой мэдээлэл ирсэн болно. Уг мэдээлэл дэх дансны бичилт гүйлгээг өмнө нь татварын улсын байцаагчаа авч тулгасан байсан.

“Р” компани нь Ч******* ******* банкинд өөрийн компанийн 100 хувь буюу 10,000 ширхэг хувьцааг эзэмших эрхээ шилжүүлэх “Хувьцааг өр төлбөрт тооцон шилжүүлэх” гэрээг 2015 оны 06 дугаар сарын 11-ний өдөр хийсэн баримттай байна. Уг гэрээний 2 дугаар зүйлийн 2.2-т “Хувьцааны эзэмшлийн өөрчлөлтийг улсын бүртгэлд бүртгүүлснээр Шүүхийн шийдвэрийн дагуу Компанийн төлбөр зохих өр төлбөрөөс 8,921,651,174.84 (Найман тэрбум есөн зуун хорин нэгэн сая зургаан зуун тавин нэгэн мянга нэг зуун далан дөрвөн төгрөг наян дөрвөн мөнгө) төлөгдсөнд тооцогдоно” гэж тусгасан байна. Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын Хуулийн этгээдийн бүртгэлийн газарт хүсэлт хүргүүлж лавлагаа авсан бөгөөд лавлагаагаар “2015 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн бүртгэлийн өөрчлөлтөөр Ч******* ******* банк уг компанийн хувьцааг 100 хувь эзэмшсэн” мэдээлэл ирсэн. Харин 2017 оны 08 дугаар сарын 18-ны өдөр Ч******* хаан банк “Р” компанийн хувьцааны 25 хувийг “Нүүдэлчин групп” ХХК-д шилжүүлсэн мэдээлэлтэй байна. Хувьцааг өрөндөө авснаар холбогдох зээлийн төлбөр бүрэн хаагдсаныг “Нотариат”-аар баталгаажуулсан 2 талын гэрээгээр нотлогдож байна.

Мөн дээрх гэрээний дагуу хувьцааны эзэмшлийн бүртгэлийн өөрчлөлт хийгдсэнээр 2015 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдөр 8,618,445,179.15 төгрөгийн үнэ бүхий “Өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөнгө”-ийг урт хугацаат хөрөнгө оруулалтын дансанд шилжүүлэн бүртгэсэн ба энэ нь холбогдох зээл 2015 онд эцэслэн хаагдсаныг давхар илэрхийлж байна. “Ч******* ******* банк” ХХК-ийн өмчлөлд байх үл хөдлөх эд хөрөнгийн лавлагаа судалгааг Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын Үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлийн газар, Татварын ерөнхий газрын Эрсдэлийн удирдлагын хэлтэст хандан авч, мэдээллийг нягталсан.

Зээлийн төлбөр төлүүлэхээр гаргасан “Дархан-Уул аймгийн Сум дундын шүүх”-ийн 2012 оны 12 дугаар сарын 641 дүгээр шийдвэр биелэгдээгүй байсныг тус гэрээний 1 дүгээр зүйлийн 1.3-т заасан байгаа нь “зээл төлөгдөөгүй” байсныг давхар нотолно. Иймээс ч 2012, 2013 онд зээл олголтын хэлбэр өөрчлөгдсөнтэй холбоотойгоор “муу зээлийн өрөнд хураан авсан Өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөнгөнд эрсдэлийн сан”-г дүнгийн 50 хувиар байгуулж зардлын дансанд бүртгэсэн байсан.

Энэ эрсдэлийн сан байгуулсан дүнг “Татвар ногдох орлогоос хасагдах зардал”-д оруулан тооцсон тухайгаа тус банкны төлбөр тооцооны хэлтсийн захирал бөгөөд ерөнхий нягтлан бодогч ярилцлагадаа тодорхойлсон бөгөөд 2012, 2013 оны Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангийн холбогдох хавсралт тайлан СТ-30 маягтаар гаргасан “Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах тайлан”-д тусгагдаж залруулга хийгдээгүй нь Татварын албаны “Бүртгэл мэдээллийн нэгдсэн сан”-ийн баталгаажсан мэдээллээр нотлогдож байна. Өөрөөр хэлбэл Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1-д “Дараахь зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсоны үндсэн дээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлно”, 12.1.6-д “банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах санд төвлөрүүлсэн хөрөнгө” гэж заасны дагуу албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон.

Нягтлан бодох бүртгэлийн дансны бичилтийг холбогдох журнал, ерөнхий дансны мэдээллээс тулгахад 2012 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдөр байгуулсан 4,309,222,589.58 төгрөгийн эрсдэлийн санг 2015 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдрийн 15,09,002 тоот шийдвэрийг үндэслэн буцаах гүйлгээг тухайн өдөр хийсэн ба 2015 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр уг сангийн буцаалтыг “тухайн жилийн ашиг” буюу 1310010000 дансанд бүртгэн хааж орлого хүлээн зөвшөөрсөн байна. Мөн хугацаанд дээрх шийдвэрийг /15,09,003 тоот/ үндэслэн “авлагын болзошгүй эрсдэлийн зардлын нөхөлтийг тухайн жилийн ашигт хаав” гэсэн утга бүхий 246,182,990.83 төгрөгийн орлогыг 131001000, 131001100 тоот дансанд тус тус бүртгэсэн.

Иймд Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлд “Албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлох” 16.5-д “Банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах болон хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн эрсдэлийн сангийн албан татвар ногдох орлогоос хасагдсан зээлийг эргүүлэн төлсөн бол ийнхүү төлөгдсөн зээлийн дүнд энэ хуульд заасны дагуу албан татвар ногдуулна” гэж заасны дагуу татварын улсын байцаагчдын, нийт 4,555,405,580.40 төгрөгийн /өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгийн эрсдэлийн сангийн буцаалтыг орлогоор бүртгэснээ залруулж/ “татвар ногдох орлого”-ыг бууруулсанд хариуцлага тооцон төлбөр ногдуулсан нь хуульд нийцсэн.

Харин Улсын төсвийн орлого хяналтын газраас тус банкны 2012-2013 оны албан татварын ногдуулалт төлөлтийг шалгасан 2014 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдрийн 210003882 тоот актаар дээрх өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбоотой асуудлыг тогтоож шийдвэрлэсэн гэдэг нь үндэслэлгүй гэдэг дээр дурдсан нотлох баримтаар тогтоогдоно. Тус банк нь 2012, 2013 онд анх эрсдэл бүхий зээлийн 50 хувиар “Эрсдэлийн сан’’-г байгуулж зардал хүлээн зөвшөөрсөн байсан. Гэтэл тухайн хугацааны шалгалтыг хийсэн татварын улсын байцаагчид, эрсдэл бүхий зээлийн эргэн төлөлттэй холбоотойгоор хийгддэг “эрсдэлийн сангийн хаалт”-тай холбоотой гүйлгээний “Орлого хүлээн зөвшөөрөлт”-ийг 2013 онд дутуу тайлагнасан гэдэг үндэслэл гарган акт үйлдсэн байна. Тус 2013 онд банк алдагдалтай ажилласан байсан тул 4,309,222,589.60 төгрөгөөр алдагдлыг бууруулан шийдвэрлэсэн байна. |

Татвар төлөгчийн хуульч Б.Т*******аас, татварын улсын байцаагчийн 2014 оны 210003882 тоот актаар буруу дүгнэлт гаргасан тухайд гомдол гаргахгүй яасан бэ гэж асуухад тус 2013 онд манай байгууллага алдагдалтай ажиллаж байсан. Тиймээс төлбөр гаргаагүй, алдагдал буурсан тус орхисон гэж тайлбар өгч байсан болно. Иймд гомдол гаргагчийн гомдол үндэслэлгүй байна.

                                              ҮНДЭСЛЭХ нь:

Шүүх энэ хэрэгт хуульд з******* журмын дагуу цугларсан бичгийн нотлох баримтууд, гомдол гаргагч, хариуцагч тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар зэргийг шинжлэн судалж үнэлээд гомдол гаргагч “Ч******* ******* банк”-ны гомдлын шаардпагыг дор дурдсанаар  шийдвэрлэв.

Гомдол гаргагч “Ч******* ******* банк”-ийг төлөөлж Гүйцэтгэх захирал С.Сандагдорж тус шүүхэд хандаж “татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 2118200027 тоот Шийтгэлийн хуудас болон Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлийг тус тус хүчингүй болгуулах гомдлын шаардлага гаргаж, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад гомдлын шаардлагаа Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 01 дугаар тогтоолын “2118200027 тоот шийтгэлийн хуудсанд өөрчлөлт оруулсан хэсгээс бусад заалтыг нь хүчингүй болгуулахаар нэмэгдүүлсэн болно.

            Түүнчлэн гомдол гаргагч гомдлын шаардлагын үндэслэлээ “...хариуцагч нар татварын хууль тогтоомжийг буруу тайлбарлан хэрэглэж компанид их хэмжээний татвар, торгууль, алданги төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь хууль бус..., албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогыг олоход гарсан нийт 1,093,241,420.12 төгрөгийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсоныг зөрчил гэж үзсэн нь үндэслэлгүй, 4,555,405,580.4 төгрөгийн өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрсдлийн сангийн буцаалтыг орлогоор бүртгэсэн боловч үүнийг залруулж татвар ногдох орлого бууруулсан гэж дүгнэснийг хүлээн зөвшөөрөхгүй, хариуцагч нар хуулийн зохицуулалтыг буруу хэрэглэсэн...” гэж маргасныг хариуцагч нар бүхэлд нь эс зөвшөөрч байна.

            Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.Б*******, Ш.Э******* нар “Ч******* ******* банк" ХХК-ийн 2014-2016 оны татварын ногдуулалт төлөлтийн байдалд иж бүрэн хяналт шалгалт хийж 2018 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 2118200027 тоот Шийтгэлийн хуудас болон Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлээр дараахь зөрчлүүдийг гаргасан гэж үзжээ. Үүнд:

            -2014 онд 174,792,004.3 төгрөгийн, 2015 онд 419,779,045.2, 2016 онд 498,670,370.6 төгрөгийн, нийт 1,093,241,420.12 төгрөгийн чөлөөлөгдөх орлого олоход гарсан зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж тооцсон

            -2015 онд 4,555,405,580.4 төгрөгийн Өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгийн эрсдэлийн сангийн буцаалтыг орлогоор бүртгэсэн боловч татварын зөрүүгийн тайлангаар залруулж татвар ногдох орлогыг бууруулсан

            -2014 онд 82,557,252.8 төгрөг, 2015 онд 69,661,591.7 төгрөг, 2016 онд 97,632,242.1 төгрөгийн, нийт 249,851,086.7 төгрөгийн АНУ, Бельгийн Вант улс, Хонконгийн байнга оршин суугч этгээдэд шилжүүлсэн үйлчилгээний төлбөрөөс аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар суутгаж тайлагнаагүй

            -97,632,242.1 төгрөгийн АНУ, Бельгийн Вант улс, Хонконгийн байнга оршин суугч этгээдэд шилжүүлсэн техникийн үйлчилгээний төлбөрөөс Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутгаж тайлагнаагүй хууль зөрчсөн нь санхүүгийн тайлан  тэнцэл, татварын тайлан, нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны баримт, харилцах данс, кассын орлого, зарлагын баримтаар нотлогдон тогтоогдсон гэж дүгнэн улмаар уг зөрчилд нотлох баримт бүрдүүлэх, шалгаж тодруулах шаардлагагүй, хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэх боломжтой гэж үзэж Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3,4 дэх заалт 1.5 дугаар зүйлийн 8 дахь заалт, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.2 дугаар зүйлд заасныг үндэслэн 5,996,130,329.4 төгрөгийн зөрчлөөс 2014 оны тайлангаар алдагдлыг 174,792,004.3 төгрөгөөр, 2015 оны тайлангаар алдагдлыг 1,530,576,239.1 төгрөгөөр тус тус бууруулж, үлдсэн 4,290,762,085.95 төгрөгийн зөрчилд 510,423.927.6 төгрөгийн нөхөн татвар, 153,127,178.28 төгрөгийн торгууль, 193,581,812.95 төгрөгийн алданги, нийт 857,132,918.32 төгрөгийн төлбөр оногдуулахаар, уг 857,132,918.32 төгрөгөөс Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын 500,660,703.38 төгрөгийг Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Төрийн сангийн дансанд, оршин суугч бусын нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 9,763,224.21 төгрөгийг Татварын ерөнхий газрын Төрийн сангийн дансанд, торгууль алдангийн 346,708,991.23 төгрөгийг Баянгол дүүргийн татварын хэлтсийн дансанд тус тус төвлөрүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

      Харин Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 01 дугаар тогтоолоор Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 211820027 дугаар шийтгэлийн хуудсаар 5,996,130,329.40 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 510,423,927.60 төгрөгийн нөхөн татвар, 153,127,178.30 төгрөгийн торгууль, 193,581,812.95 төгрөгийн алданги, нийт 857,132,918.30 төгрөгийн төлбөрөөс 607,525,705.30 төгрөгийн зөрчилд ногдох 57,763,278.59 төгрөгийн нөхөн татвар, 17,328,983.60 төгрөгийн торгууль, 103,049,683.08 төгрөгийн алданги, нийт 178 141,945.26 төгрөгийн төлбөрийг бууруулж, 5,388,604,624.03 төгрөгийн зөрчилд ногдох 452,660,649.11 төгрөгийн нөхөн татвар, 135,798,195.00 төгрөгийн торгууль, 90,532,129.82 төгрөгийн алданги, нийт 678,990,973.94 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр өөрчилсөн байна.

            Нэг. Шийтгэлийн хуудас болон тэмдэглэлийн 1 дэх хэсэгт “2014 онд 174,792,004.3 төгрөгийн, 2015 онд 419,779,045.2, 2016 онд 498,670,370.6 төгрөгийн, нийт 1,093,241,420.12 төгрөгийн чөлөөлөгдөх орлого олоход гарсан зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж тооцсон нь үндэслэлгүй гэж дүгнэснийг зөвшөөрөхгүй, бодит бус тооцооллоор тодорхойлсон нь хууль бус тул хүчингүй болгож өгнө үү” гэх гомдлын шаардлагын тухайд

            Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 03 сарын 28-ны өдрийн 2118200027 тоот шийтгэлийн хуудас болон хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлийн 1 дэх заалтаар 2014 онд 174,792,004.3 төгрөгийн, 2015 онд 419,779,045.2, 2016 онд 498,670,370.6 төгрөгийн, нийт 1,093,241,420.12 төгрөгийн чөлөөлөгдөх орлого олоход гарсан зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж тооцсон нь үндэслэлгүй гэж дүгнэн 2014-2016 онд нийт 1,093,241,420.10 төгрөгийн  чөлөөлөгдөх борлуулалтад ногдох зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж тооцсон  зөрчилд 91,844,941.60 төгрөгийн нөхөн татвар, 27,553,482.50 төгрөгийн торгууль, 28,042,142.50 төгрөгийн алданги, нийт 147,440,566.60 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан байна.

            Тус банк нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаар 2014 онд 414,305,298.60 төгрөгийн, 2015 онд 784,304,006.34 төгрөгийн, 2016 оны тайлангаар 1,586,473,255.96 төгрөгийн, нийт 2,785,082,560.90 төгрөгийн орлогын албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогоор тайлагнасан, энэ талаар хэргийн оролцогчид маргаагүй.

Монгол Улсын Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлд “Хасагдах зардалд тавигдах хязгаарлалт”-ыг з******* бөгөөд хуулийн 15.1-д “дараахь тохиолдолд зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй” 15.1.1-д “энэ хуульд з******* албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого олоход гарсан зардал” гэж з******* байна.

Түүнчлэн Татварын ерөнхий газрын даргын 2009 оны 531 дүгээр тушаалаар батлагдсан “Аж ахуйн нэгжийн орлогын алба татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт үзүүлэх заавар”-ын 5 дугаар  зүйлийн 5.1.2. "Албан татвараас чөлөөлөгдсөн орлогыг олохтой холбогдож гарсан зардлыг татвар ногдох орлогоос хасахгүй. Чөлөөлөгдөх орлогод ногдох зардлын хэмжээг тооцохдоо албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого олохтой холбогдсон үйл  ажиллагааны төсөв, төлөвлөгөөг үндэслэнэ", 5 дугаар зүйлийн 5.1.3. “Хэрэв зардлууд нь нийтлэг байдлаар гарсан бол хувь тэнцүүлэх аргыг ашиглан чөлөөлөгдөх орлогод ногдох зардлыг хуваарилна. Энэ аргаар зардлыг хуваарилахдаа тайлант хугацааны чөлөөлөгдөх борлуулалтын орлогын дүнг нийт борлуулалтын орлогод хувааж, нийт тайлангийн үед гарсан хуваарилагдаагүй хасагдах зардлын дүнгээр үржүүлж, чөлөөлөгдөх борлуулалтанд хамаарах хасагдах зардлын хэмжээг тодорхойлно” гэжээ.

Гомдол гаргагч, хариуцагч нарын тайлбараар тус банкны "орлогын албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого” нь Засгийн газрын бондын хүүгийн орлого байх бөгөөд уг үйл ажиллагаа нь тус банкны Санхүү, хөрөнгө оруулалтын зохицуулалтын хэлтсийн хариуцан хэрэгжүүлдэг чиг үүрэгт хамаарч байна.

Иймд хууль болон журмын дээрхи заалтуудаас үзвэл тус банкны Санхүү, хөрөнгө оруулалт зохицуулалтын хэлтсийн ажилтнуудын цалин, хөдөлмөрийн хөлс, тэдгээртэй адилтгах орлого, нийгмийн даатгалын шимтгэл, байр өрөөний түрээсийн зардал, үндсэн хөрөнгийн элэгдэл зэрэг нь тодорхой байгаа нөхцөлд бодит зардалд үндэслэн тооцоолох боломжтой, харин нийтлэг байдлаар гарсан зардлын тухайд хувь тэнцүүлэх тооцооллоор авч үзэх үндэслэлтэй байна.

Өөрөөр хэлбэл, Татварын улсын байцаагч нар банкны нийт орлогын дүнд "орлогын албан татвараас чөлөөлөгдөх орлого”-ын эзлэх хувийг тооцохдоо бусдад татвар нь суутгагдсан ногдол ашгийн орлогыг оруулан тооцож албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогыг 2015 онд 10,776,620.00 төгрөгөөр, 2016 онд 14,867,326.80 төгрөгөөр тус тус илүү тооцсоноос гадна "орлогын албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогод ногдох зардал”-ыг тооцоолохдоо тухайн банкны нийт удирдлагын зардлыг суурь болгон авсан нь дээрхи хуулийн заалтыг зөрчсөн байна.

            Иймд Татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудсаар 2014-2016 онд нийт 1,093,241,420.10 төгрөгийн чөлөөлөгдөх борлуулалтад ногдох зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж тооцсон зөрчилд ногдуулсан төлбөрөөс илүү тооцсон 91,844,941.60 төгрөгийн нөхөн татвар, 27,553,482.50 төгрөгийн торгууль, 28,042,142.50 төгрөгийн алданги, нийт 147,440,566.60 төгрөгийн төлбөрийг багасгах нь зүйтэй гэж шүүх дүгнэв.

            Хоёр. Шийтгэлийн хуудас болон тэмдэглэлийн 2 дах хэсэгт “2015 онд 4,555,405,580.4 төгрөгийн Өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөнгийн эрсдэлийн сангийн буцаалтыг орлогоор бүртгэсэн боловч татварын зөрүүгийн тайлангаар залруулж татвар ногдох орлогыг бууруулсан зөрчил гаргасан гэж үзсэн нь үндэслэлгүй” тул хүчингүй болгож өгнө үү гэх гомдлын шаардлагын тухайд:

Тус банк нь Монгол банкны ерөнхийлөгч, Сангийн сайдын хамтарсан тушаалаар батлагдсан “Активыг ангилах, активын эрсдэлийн сан байгуулж, зарцуулах журам”-ын дагуу активын ангиллыг хугацааны болон чанарын хүчин зүйлээр тогтоож “хэвийн бус” ангиллыг өөрчлөн "Эргэлзээтэй” ангилал руу шилжүүлсэн, 2009 оны 11 дүгээр сарын 19-нд уг зээлийн 50 хувиар буюу 3,695,069,671.83 төгрөгөөр эрсдэлийн сан байгуулсан гэж тайлбарласан, энэ талаар оролцогчид маргаагүй.

            Түүнчлэн "2012.12.27-ны өдрийн СС.12.093 тоот Зээлийн хорооны шийдвэр болон 2012.12.28-ны өдрийн 12.09.004, 12.09.005, 12.09.006, 12.09.007 тоот гүйлгээний шийдвэрийн дагуу өмчлөх бус хөрөнгөөр Р ХХК- ийн зээлийг хаав” гэсэн гүйлгээгээр 7,390,139,343.65 төгрөгийн бичилт, мөн  “2012.12.27-ны өдрийн СС.12.093 тоот Зээлийн хорооны шийдвэрийн дагуу “Р” ХХК-ийн муу зээлийн өрөнд хураан авсан Өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөнгөнд 50% буюу 4,309,222,589.58 төгрөгийн эрсдэлийн сан байгуулав” гэсэн гүйлгээг тус тус хийж зардлын дансанд бичилт хийсэн болох нь талуудын тайлбараар тогтоогдож байна.

            Уг 2012 оны 12 дугаар сарын 28-нд байгуулсан 4,309,222,589.58 төгрөгийн эрсдэлийн санг 2015 оны 06 дугаар сарын 29-ны өдрийн 15,09,002 тоот шийдвэрийг үндэслэн буцаах гүйлгээг мөн өдөр хийсэн, 2015 оны 12 дугаар сарын 31-нд уг эрсдлийн сангийн буцаалтыг "тухайн жилийн ашиг” гэж бүртгэснээр орлогоо хүлээн зөвшөөрсөн байна.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1. "Дараах зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасаж тооцсоны үндсэн дээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлно: ...12.1.6 "банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах санд төвлөрүүлсэн хөрөнгө” гэж, мөн хуулийн 16 дугаар зүйлд "Албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлох; ...16.5. Банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах болон хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн эрсдэлийн сангийн албан татвар ногдох орлогоос хасагдсан зээлийг эргүүлэн төлсөн бол ийнхүү төлөгдсөн зээлийн дүнд энэ хуульд заасны дагуу албан татвар ногдуулна" гэж тус тус заажээ.

Хуулийн дээрхи заалтаас үзвэл гомдол гаргагч нь орлогооор хүлээн зөвшөөрсөн нийт дүнг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайланд “бусад орлого” гэж бүртгэсэн атлаа Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах тайлангаар буцаан залруулж "татвар ногдох орлого”-ыг бууруулсан нь тогтоогдсон байх тул энэ үндэслэлээр гомдол гаргагчийг зөрчил гаргасан гэж үзсэн нь хууль зүйн үндэслэлтэй гэж шүүх дүгнэв.

            Гурав. Хуулийг буруу хэрэглэсэн тул Шийтгэлийн хуудсаар ногдуулсан нийт алдангийг багасгаж өгнө үү гэх гомдлын шаардлагын тухайд:

Татварын ерөнхий хуульд өөрчлөлт оруулах тухай 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн хуулийн 1 дүгээр зүйлд “Татварын ерөнхий хуулийн 74, 75 дугаар зүйлийг доор дурдсанаар өөрчлөн найруулсугай: “74 дүгээр зүйлийн 74.1-д "хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт  алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн  20 хувиас хэтрэхээргүй байна” гэж, мөн хуулийн 2 дугаар зүйлд “Энэ хуулийг Зөрчлийн тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/ хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө” гэж тус тус заажээ.

            Түүнчлэн Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1.4.4-т “Зөрчилд тооцохгүй болсон, оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хөнгөрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг буцаан хэрэглэнэ”, 1.4.5-д  "Шинээр зөрчилд тооцсон, оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хүндрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан хуулийг буцаан  хэрэглэхгүй" гэж нарийвчлан зохицуулсан тул гомдол гаргагчид ногдуулсан шийтгэлийн арга хэмжээг хөнгөрүүлэх боломжтой байна.

            Өөрөөр хэлбэл шийтгэлийн хуудсаар ногдуулсан 5,388,604,624.03 төгрөгийн зөрчилд тооцсон алдангийг буюу 20 хувиар буюу нийт 90,532,129.80 төгрөгийн алданги төлүүлэхээр шийдвэрлэв.

Дөрөв. Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 01 дугаар тогтоолын “2118200027 тоот шийтгэлийн хуудсанд өөрчлөлт оруулсан хэсгээс бусад заалтыг нь хүчингүй болгуулах” гомдлын шаардлагын тухайд:

Татварын ерөнхий хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.1-д “Маргаан таслах зөвлөл нь татварын акт, дүгнэлттэй холбоотойгоор татварын алба, татвар төлөгчийн хооронд үүссэн маргааныг зөвхөн татвар төлөгчийн гомдлоор хянан хэлэлцэнэ.”, 42.7-д “Маргаан таслах зөвлөл нь татварын улсын байцаагчийн акт, дүгнэлтийг өөрчлөх, хүчингүй болгох, хэвээр үлдээх шийдвэрийн аль нэгийг гаргах бөгөөд уг шийдвэр нь тогтоол хэлбэртэй байна” 72 дугаар зүйлийн 72.1-д “Татварын алба болон татварын улсын байцаагчийн зөрчил шалган шийдвэрлэхээс бусад асуудлаар гаргасан шийдвэрийн талаар татвар төлөгч нь захиргааны журмаар дараахь харьяаллаар гомдол гаргах эрхтэй” 72.1.3-д “татварын улсын байцаагчийн шийдвэртэй холбоотой гомдлыг тухайн байцаагчийн шууд харьяалах татварын албаны дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлд”, 72.2-т “Энэ хуулийн 72.1.2, 72.1.4-т заасны дагуу гаргасан шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл татвар төлөгч нь гомдлоо шүүхэд гаргах эрхтэй” 72.3-д “Татварын алба болон Маргаан таслах зөвлөл нь энэ хуулийн 72.1-д заасны дагуу гаргасан гомдлыг хянан шийдвэрлэхдээ энэ хууль, Захиргааны ерөнхий хууль, Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хууль, Маргааны таслах зөвлөлийн ажиллах журмыг дагаж мөрдөнө.”  гэж тус тус заажээ.

Дээрхи хуулиудад зааснаас үзвэл Татварын маргаан таслах зөвлөл нь урьдчилан шийдвэрлэх журмаар “Ч******* ******* банк”-ны гаргасан гомдлыг шийдвэрлэхдээ шийтгэлийн хуудас болон тэмдэглэлээр зөрчил илрүүлж нөхөн татвар, алданги төлүүлэхээр шийдвэрлэснийг хянаад шийтгэлийн хуудсанд өөрчлөлт оруулж, гомдол гаргагчийн төлөх нөхөн татвар, алдангийн хэмжээг багасгаж шийдвэрлэсэн нь гомдол гаргагчид тодорхой үр дагавар үүсгээгүй байна.

Иймд урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар гаргасан Татварын маргаан таслах зөвлөлийн тогтоол нь маргаан бүхий захиргааны акт биш, харин уг актын талаархи гомдлыг хянан шийдвэрлээд гаргасан Татварын маргаан таслах зөвлөлийн тогтоол бөгөөд уг тогтоолыг эс зөвшөөрсөн гомдол гаргагч нь шүүхэд улсын байцаагчийн гаргасан захиргааны акт болох-Шийтгэлийн хуудас болон тэмдэглэлийн талаар нэхэмжлэл гаргаж, зөрчигдсөн эрхээ хамгаалуулах боломжтой болно. Иймд Ч******* ******* банкны гаргасан “Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 01 дүгээр тогтоолын “2118200027 тоот шийтгэлийн хуудсанд өөрчлөлт оруулсан хэсгээс бусад заалтыг хүчингүй болгуулах” гомдлын шаардлагыг хүлээн авахаас татгалзаж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй.

            Гомдол гаргагч нь гомдлын шаардлагадаа маргаан бүхий захиргааны актуудын бусад үндэслэлийн талаар тодорхой дурдаагүй, шүүхийн мэтгэлцээний явцад ч тодруулга хийгээгүй боловч 2014 онд 82,557,252.8 төгрөг, 2015 онд 69,661,591.7 төгрөг, 2016 онд 97,632,242.1 төгрөгийн, нийт 249,851,086.7 төгрөгийн АНУ, Бельгийн Вант улс, Хонконгийн байнга оршин суугч этгээдэд шилжүүлсэн үйлчилгээний төлбөрөөс аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар, 97,632,242.1 төгрөгийн АНУ, Бельгийн Вант улс, Хонконгийн байнга оршин суугч этгээдэд шилжүүлсэн техникийн үйлчилгээний төлбөрөөс Нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг тус тус суутгаж тайлагнаагүй нь тогтоогдсон тул шийтгэлийн хуудас болон тэмдэглэлийн эдгээр зөрчилд холбогдох хэсгийг хэвээр үлдээх хууль зүйн үндэслэлтэй гэж шүүх үзлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.13-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.1, 18.1.3, 74 дүгээр зүйлийн 74.1.4, 74.3, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай  хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1-д заасныг тус тус баримтлан гомдол гаргагч Ч******* ******* банкны гаргасан гомдлын шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, “Татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 2118200027 тоот Шийтгэлийн хуудас болон Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлийн тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтыг хүчингүй болгож, 607, 525, 705.30  төгрөгт холбогдох зөрчлийг бууруулж 91,844,941.60 төгрөгийн нөхөн татвар, 27,553,482.50 төгрөгийн торгууль, 28,042,142.50 төгрөгийн алданги, нийт 147,440,566.60 төгрөгийн төлбөрийг хасч багасгасугай.

2. Татварын ерөнхий хуульд өөрчлөлт оруулах тухай 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн хуулийн 1 дүгээр зүйл, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1.4.4-т  заасныг тус тус баримтлан “Татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 2118200027 тоот Шийтгэлийн хуудас болон Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлээр тогтоосон нийт төлбөрт ногдуулсан алдангийг хэмжээг 90,532,129.80 төгрөгөөр тооцсугай.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.1-д заасныг баримтлан Ч******* ******* банкнаас гаргасан “Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 01 дугаар тогтоолын “2118200027 тоот шийтгэлийн хуудсанд өөрчлөлт оруулсан хэсгээс бусад заалтыг нь хүчингүй болгуулах”  гомдлын шаардлагыг хүлээн авахаас татгалзаж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосугай.

            4. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д зааснаар гомдол гаргагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 /далан мянга хоёр зуу/ төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 35100 /гучин таван мянга нэг зуу/ төгрөгийг гаргуулан гомдол гаргагчид олгосугай.

Захиргааны  хэрэг  шүүхэд  хянан  шийдвэрлэх  тухай  хуулийн  108  дугаар зүйлийн 108.2-т заасны дагуу шүүхийн энэ шийдвэр танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд мөн хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч өмгөөлөгч нар нь шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                  Н.ДУЛАМСҮРЭН