Сүхбаатар аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн иргэний шүүх хуралдааныг шүүгч О.Баатарсүх даргалж, шүүгч С.Оюунтунгалаг, Л.Наранбаяр нарын бүрэлдэхүүнтэй шүүх хуралдааны “Б” танхимд хийв.

Шүүх хуралдаанд:
Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Баярмаа
Хариуцагч: “Б” дотуур байрын захирал Д.Б
Нарийн бичгийн дарга Э.Энхсаруул нар оролцов.

Тус аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 07 дугаар сарын 16-ны өдрийн 289 дүгээр шийдвэрийг эс зөвшөөрч бичсэн нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Баярмаагийн давж заалдах гомдлоор  Г.Пын “урьд эрхэлж байсан ажилд эгүүлэн тогтоолгох, ажилгүй байсан хугацааны дундаж цалин хөлстэй тэнцэх олговрыг гаргуулж, эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын дэвтэрт бичилт хийлгэхийг даалгах тухай” нэхэмжлэлтэй “Боловсрол өргөө” нэгдсэн дотуур байранд холбогдох иргэний хэргийг давж заалдах шатны шүүх 2019 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдөр хүлээн авч,  шүүгч  О.Баатарсүхийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Нэхэмжлэгч Г.П шүүхэд ирүүлсэн нэхэмжлэлдээ: Би боловсролын байгууллагад тасралтгүй 24 жил ажилласан. Би Б нэгдсэн дотуур байрны нийгмийн ажилтнаар 2019.04.15-ыг хүртэл ажилласан. Намайг Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн дүрмийг зөрчиж, өгсөн үүрэг даалгаврыг эсэргүүцэж, ажлын байран дээр архи ууж ёс зүйн дүрмийг зөрчсөн гэсэн үндэслэлээр Бны захирлын Б/8 дугаар тушаалаар ажлаас чөлөөлсөн юм. 2019.04.13, 14-ний өдрүүд амралтын өдрүүд байсан ба 14-ний өглөө 7 цагт болдог гүйлтийн арга хэмжээнд пүүз байхгүйн улмаас оролцож чадаагүй. Гэтэл гүйлтэнд ирээгүй, ажлын цаг хоцорсон гэж гэж арга хэмжээ авна гэж загнахаар нь эсэргүүцэж маргалдсан. Тэр орой найзын төрсөн өдөр болж бид нийлээд удаан сууж тэмдэглэсэн. Маргааш нь сурагчдын улирлын амралт дуусч ирэх байсан учраас амралтын өдөр гэлтгүйгээр 4 сарын 14-нд ажилдаа очсон. Тэр үед надаас архи үнэртэж байсан нь үнэн. Захирал намайг архи уусан юм уу гэхэд би хэн уусан юм гэхэд цагдаа дуудаж багажаар шалгуулахад 1.3 хувьтай гэж гарсан. Би хүнтэй муудаагүй юм. Маргааш нь ажлаас халах тушаал гаргасан Би ажлын байранд ажлын болон ажлын бус цагаар согтууруулах ундаа хэрэглээгүй болно. Би амралтын өдөр ажлын байранд архи үнэртүүлэн ирснээ хүлээж байгаа боловч, янз бүрийн хэвийн бус байдал гаргаагүйг харгалзан надад ажлаас халахаас өөр арга хэмжээ авах боломжтой байсан гэж үзэж байна. Тушаалдаа Хөдөлмөрийн хуулийн 40 дүгээр зүйлийг давхар хэрэглээгүй. Иймд Сүхбаатар аймгийн Боловсрол Өргөө нэгдсэн дотуур байрны захирлын 2019.04.15-ны өдрийн Б/08 тоот тушаалыг хүчингүй болгож, намайг нийгмийн ажилтны албан тушаалд эгүүлэн томилж, ажилгүй байсан хугацааны цалинг гаргуулж эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын дэвтэрт бичилт хийлгэж өгнө үү гэв.

Хариуцагч “Б” нэгдсэн дотуур байрны захирлын үүрэг гүйцэтгэгч Д.Б шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: Би 2018 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдрөөс “Б” нэгдсэн дотуур байрын захирлын үүрэг гүйцэтгэгчээр томилогдон ажиллаж байна. Ажлаа хүлээн аваад бүх багш, ажилчидтай уулзаж тэдний санал, бодлыг сонсож, хамтарч ажиллах талаар харилцан ярилцаж, өөрийн зүгээс ажлын цаг баримтлах, хариуцсан ажлаа цаг тухайд нь чанартай гүйцэтгэх, байгууллагын ажлын онцлог зэргийн талаар ярьж, өөрөө хяналт тавьж ажиллана гэж хэлсэн. Манай багш, ажилчид энэ журмаар ажиллаж байгаа. Манай байгууллага бол эцэг, эхээсээ хол амьдарч байгаа насанд хүрээгүй хүүхдүүдийн эрхийг хамгаалж, амьдрах, хүмүүжих, сурч боловсрох нөхцлийг бүрдүүлэх, гарч болзошгүй эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх тал дээр үүрэг хүлээсэн онцлогтой байгууллага юм. Гэтэл нийгмийн ажилтан Г.П нь ажлын байранд согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ ирэх, ажил, үүргийн онцлогоос шалтгаалан амралтын өдрийг ажлын өдөрт шилжүүлсэн байхад ажилдаа ирэхгүй, 04 дүгээр сарын 13, 14-ний өдрийн ажлын цагийг таслах, удирдлагаас өгсөн үүрэг даалгаврыг биелүүлэхгүй, хэл амаар доромжилж, хэрүүл маргаан үүсгэх зэрэг ёс зүйн зөрчил гаргасан. Захирлын зөвлөлийн хурал болон аппаратын цуглаан хийж түүний гаргасан зөрчлийг удаа, дараа авч хэлэлцэж, өөрт нь хэлж ярьдаг байсан. Ажилтан Г.П нь хөдөлмөрийн дотоод журам, Хөдөлмөрийн хууль, Төрийн албаны тухай хууль, Засгийн газрын 258 дугаар тогтоол зэргийг удаа дараа зөрчсөн учир нийгмийн ажилтны үүрэгт ажлаас чөлөөлсөн шийдвэрээ үндэслэлтэй гарсан гэж үзэж байна гэжээ.
     Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Баярмаа шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Тушаалын үндэслэх хэсэгт заасан Засгийн газрын 2018 оны 258 дугаар тогтоолд нь ажилтны хөдөлмөрийн харилцааг цуцлах, зогсоох, дуусгавар болгох хууль зүйн үндэслэл болохгүй. Засгийн газрын тогтоолоор ажилтны хөдөлмөрийн харилцааг дуусгавар болгож болохгүй. Төрийн албаны сахилга хариуцлагын дэг журмыг чангатгах тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.7 гэж байна. Өнөөдөр Монгол улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуулиудад ийм хууль байхгүй. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 131 дүгээр зүйлийн 131.1.3 бол сахилгын шийтгэлийн хэлбэрийг заасан зохицуулалт болохоос хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах хуулийн үндэслэл биш юм. Хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах үндэслэлийг Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 37, 38, 39, 40 дүгээр зүйлд заасан. Тус хуулийн 37 дугаар зүйлд талуудын аль нэгний санаачилгагүйгээр өөрөө дуусгавар болохыг заасан. 40 дүгээр зүйлд ажил олгогч хөдөлмөрийн гэрээг санаачилгаар цуцлахаар заасан. Учир нь ажилтан, ажил олгогч хөдөлмөрийн харилцаанд орохдоо аль нэг нь давуу эрх эдэлдэг. Ажил олгогч нь ажил олгодог, шийдвэр гаргадаг, ажлын байраар хангаж, давуу эрх эдэлдэг учраас Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлд ажил олгогчийн санаачилгаар хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах үндэслэлийг тодорхой зааж өгсөн. Энэ үндэслэлээс бусад үндэслэлээр ажил олгогчийн санаачилгаар цуцалж болохгүй шүү гэсэн агуулгаар Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1 дэх хэсэгт заасан. 08 дугаартай тушаалд ажил олгогчийн санаачилгаар хөдөлмөрийн харилцааг цуцлах үндэслэл байхгүй учраас хөдөлмөрийн гэрээ цуцлагдаагүй байна. Гарсан шийдвэр нь хууль бус шийдвэр гэж үзэж байна.  Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 131 дүгээр зүйл бол сахилгын шийтгэлийн хэлбэрүүдийг тусгасан зүйл. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1 дэх хэсэгт заасан аль нэг зохицуулалтын үндэслэх байсан гэж үзвэл 40 дүгээр зүйлийн 40.1.4 дэх хэсэгт заасан зүйл анги нь сахилгын шийтгэлтэй зохицуулалт байгаа. Сахилгын шийтгэл гаргасан гэж ажлаас халах үндэслэл болох юм бол хоёр үндэслэл байгаа. Нэг нь сахилгын зөрчил давтан гаргасан, нөгөө нь хөдөлмөрийн гэрээнд тухайлан заасан ноцтой зөрчлийг гаргасан бол, тэдгээр нь тогтоогдсон бол сахилгын зөрчил гаргасан үндэслэлээр хөдөлмөрийн гэрээг цуцалж болно. Миний үйлчлүүлэгчийн хувьд хөдөлмөрийн гэрээнд ийм ийм зөрчлүүдийг ноцтой зөрчилд тооцно гэж заагаагүй. Тухайлан заагаагүй тохиолдолд хөдөлмөрийн гэрээ, хууль тогтоомжуудад заасан зөрчлийг ноцтой байдлаар зөрчсөн байлаа ч гэсэн түүнийг адилтган авч үзэх боломжгүй гэж Улсын дээд шүүхийн 2012 оны 01 тоот хөдөлмөрийн харилцаатай маргаанд хэрэг маргааныг шийдвэрлэхэд баримтлах зөвлөмжид байгаа. Ноцтой зөрчил гэдгийг зөвхөн хөдөлмөрийн гэрээнд тухайлан заасан байхыг ойлгоно. Аль нэг хууль, дүрэм журамд ноцтой зөрчил гэж заасныг ноцтой зөрчил гэж үзэхгүй гэж заасан.  2019 оны 03 дугаар сарын 07-нд архи уугаад ажил дээр ирж хоносон байсан гэдэг. Гэрч Эрдэнээ гэж хүн мэдүүлэг өгөхдөө манай байгууллага 03 дугаар сарын 07-нд арга хэмжээтэй байсан. Ажил дээр ирээд шөнө 03 цагт гараад явсан гэдэг. 03 дугаар сарын 07-нд ирээд явсан уу? шөнө унтаад явсан уу? гэдэгт маргах шаардлага байхгүй. Ажлаас халсан шийдвэрт удаа дараа архи уусан учраас ажлаас чөлөөллөө гэсэн зүйл байхгүй. Сахилгын зөрчил гаргасан гэж ажлаас халж байгаа бол заавал шалган тогтоосон байхыг шаарддаг. Г.Пын хувьд байгууллагын ямар хэмжээний нэр хүндэд яаж муугаар нөлөөлөх үйлдэл гаргасныг хэн тогтоосон бэ?, ёс зүйн хэм хэмжээг гажуудуулсан гэдгийг яаж ойлгох вэ? гэдгийг тогтоогдсон зүйл байхгүй. Захиргаанаас хүлээлгэсэн ямар итгэл боломжийг хувийн ашиг сонирхолдоо яаж ашиглах үйлдэл гаргасан, тэр нь тогтоогдсон эсэх зэрэг нь тодорхойгүй, тогтоогдсон бичгийн нотлох баримт байхгүй байна. Хариуцагч тайлбартаа ажлын цагаар удаа дараа архи уусан нь тогтоогдсон учир ажлаас халсан гэсэн. Удаа дараа гэдэг нь 2 болон түүнээс дээш удаа сахилгын зөрчил гаргасан улмаар шалган тогтоогдсон байхыг ойлгоно. Сахилгын зөрчил гаргасан гэдгийг аль нэг жижүүрийн мэдүүлгээр тогтоохгүй. Аль нэг ажилтны мэдүүлгээр сахилгын зөрчил гаргасан байна гэж үзэж боломжгүй. Тиймээс тогтоосон гэж үзэхгүй. Нөгөө талаар ажлын байранд архидан согтуураагүй, ажлаа хийгээгүй, ажлын бус цагаар ажлын байранд ороод гарсан байхыг үгүйсгэхгүй. Сахилгын зөрчил гаргасан гэж үзэж байгаа юм бол захирлын үүрэг гүйцэтгэгчийн хувьд тэр үед нь яагаад арга хэмжээ аваагүй юм бэ? яагаад шалган тогтоогоогүй, юм бэ? хэлээд өнгөрсөн гэж байна. Хэлээд өнгөрсөн гэдэг агуулгаас харахад сахилгын зөрчил биш байсан юм байна. 03 дугаар сарын 07-ны шөнө гаргасан гэж яриад бичээд байгаа үйлдэл нь тогтоогдохгүй байна. Айлд идэж уусан, муудсан асуудал нь 08 тоот тушаалд бичигдээгүй. Тиймээс маргах зүйлгүй. Энэ шийдвэрийн 1 дүгээр заалтад ёс зүйн алдаа гарсан гэж байна. Ер нь сахилгын шийтгэл мөн байсан юм уу? шалган тогтоогоогүй юм биш үү? Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 131 дүгээр зүйлийг барьсан байж ёс зүйн алдаа гаргасан гэж тодорхойлох хэсэгт байгаа. 2 удаа сахилгын зөрчил гаргасан, аль эсвэл ноцтой зөрчил гаргасан гэдгийг тогтоосон, хэрэгт ач холбогдолтой нотлох баримт байхгүй байна. Хариуцагчийн тайлбар хагас, бүтэн сайн өдрүүдэд ажиллахаар ажилчдын хуралдаанаар шийдвэрлэсэн гэж 04 дүгээр сарын 14-ний өдрийг ярьдаг. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 78 дугаар зүйлийн 78.1-д зааснаас бусад үндэслэлээр долоо хоног бүрийн амралтын өдөр ажил олгогчийн санаачилгаар ажиллуулахыг хориглосон. Энэ нь хурал хийгээд хагас сайн өдөр ажиллая, бүтэн сайн өдөр ажиллая гэж шийдвэрлэдэг үндэслэл биш. Амралтын өдрийг ажлын өдөр болгох талаар Монгол улсын хууль, Засгийн газрын тогтоол шийдвэр, ажил олгогчийн шийдвэр гараагүй. Энэ талаар хэрэгт байхгүй. Хавтаст хэрэгт 14, 15-нд ажлын өдөр байгаад ажилласан талаарх нотлох баримт байхгүй. Ажилчдын хуралдааны тэмдэглэл бол шийдвэр биш. Пүрэвжавтай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээнд Пүрэвжавыг амралтын өдөр ажиллуулах талаар тохиролцоогүй. 5 жил ингэж явсан гэж байгаа нь тухайн байгууллагад тогтсон дэг жаяг байж магадгүй. Гэхдээ хөдөлмөрийн харилцаа бол дүрэм журмын дагуу Хөдөлмөрийн хуульд захирагдаж явах ёстой. Тиймээс 2019 оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 7 хоног бүрийг амралтын өдөр гэж үзэж байна. 2019 оны 04 дүгээр сарын 15-аас өнөөдрийг хүртэл буюу 07 дугаар сарын 16-ыг хүртэл 64 хоногийн ажлын өдөр байна. Тиймээс ажилгүй байсан хугацааны 3.115.777 төгрөгийг нэхэмжилж байна. Үүнийг бодож гаргахдаа Нийгмийн хамгаалал хөдөлмөрийн сайдын 2005 оны 55 дугаар тушаалын хавсралтад дундаж цалин хөлс тогтоох журам гэж байдаг. Уг журмын 7 дугаарт ажилтан ажлаас халагдсаны тэтгэмж олгохдоо дундаж цалин хөлсийг тодорхойлохдоо ажилтны сүүлийн 3 сарын цалин хөлсийг тооцно гэсэн байгаа. Пүрэвжавын цалингийн хүснэгтийг харахад 04 дүгээр сарын 15-нд буюу ажлын 10 хоног ажиллаад чөлөөлөгдсөн байдаг. 04 дүгээр сард ажилласан хугацаа нь ажлын 21.5 хоногт хүрэхгүй байгаа учраас 1, 2, 3 дугаар сард бүтэн ажилласан цалинг 21.3, 21.5-д хуваахад ийм хэмжээний мөнгө гарч байгаа. Нотлох баримтын хувьд цагдаагийн байгууллагын илтгэх хуудас гэж байна. Ямар ч тамга, тэмдэг байхгүй, толгой байхгүй, цагаан цаасан дээр гарын үсэг зурсан зүйл байна. Үүнийг хэн ч хийж болно. Үүнийг үйлдсэн огноо нь 2019 оны 05 дугаар сарын 25-нд гэсэн байгаа. Энэ үйлдэл 04 дүгээр сарын 15-нд гарсан гээд байгаа. Энэ нотлох баримт цагдаагийн байгууллагаас ирээгүй, хариуцагч өөрөө гаргаж өгсөн. Согтуурлын зэргийг шалгасан драйгер багажны зургийг хаана авсан, ямар учиртай нь ойлгомжгүй зүйл байгаа. Үүний толгойг нь уншихаар согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон жолоочийн согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис хэрэглэсэн эсэхийг шалгасан тэмдэглэл гэсэн тамга, тэмдэг байхгүй, нэг хүний гарын үсэгтэй тэмдэглэл байгаа. Пүрэвжав тэр үед жолоо бариагүй, жолооч биш. Мөн үйлдсэн огноо байхгүй. Үүнийг шүүх үнэлэхгүй байх гэж бодож байна. Ажлын өдөр байсан гэж нэг ажилтан мэдүүлэг өгсөн байсан. Ажлын өдөр мөн, биш гэдгийг ажилтны мэдүүлгээр тогтоох боломжгүй. Ажил олгогчийн шийдвэр гарсан байх ёстой. Тиймээс шүүх үүнийг үнэлэхгүй байх гэж бодож байна.
 
    Хариуцагчийн өмгөөлөгч Т.Хүдэр шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: 2019 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдрийн ажлаас чөлөөлөх тухай Б/08 тоот захирлын тушаал гарсан. Уг тушаал нь 3 зүйл хэсэгтэй гарсан. Тушаалын нэг дэх хэсэгт:
1. 2018 оны 08 дугаар сарын 22-ны өдрийн 258 дугаар тогтоол, Төрийн албаны сахилга хариуцлагыг чангатгах тухай хуулийн 1.7 дахь хэсэгт заасан төрийн албан хаагч албан томилолтын явцад, ажлын болон ажлын бус цагаар ажлын байранд согтууруулах ундаа хэрэглэх явдлыг таслан зогсоох, төрийн байгууллагын байр, ажлын байранд согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, галт болон хүйтэн зэвсэг, тэсэрч дэлбэрэх болон шатамхай бодис, хэрэгслийг нэвтрүүлэх, хадгалах, хэрэглэх, ашиглахыг байгууллагын дотоод журамд тусган хориглож, зөрчсөн тохиолдолд хариуцлага тооцох
2. Монгол улсын Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 131 дүгээр зүйлийн 131.1.3 дахь хэсэг ажлаас халах
3. Г.Птай байгуулсан Хөдөлмөрийн гэрээний 5.3.1 дэх хэсэгт заасан байгууллагын нэр хүндэд муугаар нөлөөлөх зүй бус үйлдэл гаргах, Хөдөлмөрийн дотоод журам болон бусад дүрэм журмуудад зааснаар ажилтан ёс зүйн хэм хэмжээг гажуудуулах, захиргаанаас хүлээлгэсэн итгэл боломжийг хувийн ашиг сонирхолд ашиглах, 5.3.3 дахь хэсэгт заасан ажлын байранд болон ажлын цагаар согтууруулах ундаа хэрэглэсэн нь нотлогдсон гэсэн үндэслэл бүхий заалтуудаар хөдөлмөрийн гэрээг ажил олгогчийн санаачилгаар шууд цуцалж, ажлаас чөлөөлөх тухай тушаал гарсан. Иймээс нэхэмжлэгч Пүрэвжавыг ажлаас халах нь үндэслэлтэй гэж үзэж байна. Нэхэмжлэгч нь гэрчүүдийн мэдүүлснээр ажлын байран дээр удаа дараа согтуу ирсэн нь нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зан суртахууны хэм хэмжээг зөрчиж байгаа явдал бөгөөд үүнээс гадна захирлын санаачилгаар нийт ажилчид хурал хийх явцад гаргасан шийдвэрийг дагаж мөрдөхгүйгээр харин ч нийгмийн ажилтны нийтийг хамарсан арга хэмжээнд идэвх санаачлагатай оролцох байтал ажилчдад буруу үлгэр дуурайлал үзүүлж тухайн үед сураг чимээгүй, хүндэтгэх шалтгаанаа урьдчилан хэлэхгүйгээр зохион байгуулж буй арга хэмжээг захиргааны болон хамт олны шийдвэр гэдгээс үл хамааран хүндэтгэхгүй байхаас гадна, хурлын үеэр зүй бус үйлдэл гарган хамтарч ажиллаж чадахгүйгээ илэрхийлж байгаа явдал нь ажлын байрнаасаа татгалзаж буй байр сууриа мөн илэрхийлсэн гэж үзэж болохоор байна. Мөн Хөдөлмөрийн гэрээний 5.3.3 дахь хэсгийг нэхэмжлэгч тайлбарлахдаа ажлын байран дээр архи согтууруулах ундаа хэрэглээгүй, согтуу ирсэн нь үнэн гэвч энэ нь ажлаас халах үндэслэл болохгүй гэж байгаа нь мөн үндэслэлгүй юм. Тухайн заалт нь согтуурсан мансуурсан бүхий байдал нь ажлын байранд, ажлын цагаар илэрсэн, түүнийг нь нотолсон тохиолдолд ажил олгогч хөдөлмөрийн гэрээг дангаар цуцлах эрхтэй гэдгийг харуулж байна. Өөрөөр хэлбэл согтууруулах ундаа хэрэглэсэн нь ажлын байранд ажлын цагаар илэрсэн нь нотлогдвол халах үндэслэл болно гэж нэхэмжлэгчээс гадна бүхий л ажилчид ойлгох явдал нь зүй ёсных юм. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 131 дүгээр зүйлийн 131.2 дахь хэсэгт сахилгын зөрчил гаргаснаас хойш зургаан сар, илрүүлснээс хойш нэг сарын дотор сахилгын шийтгэл ногдуулна гэж заасан байх бөгөөд мөн хуулийн 131.1.3 дахь хэсэгт заасан сахилгын шийтгэл ногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзэж байна. Иймд нэхэмжлэгч Г.П нь удаа дараа хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах үндэслэл бүхий үйлдэл гаргаж бусад ажилчдад буруу үлгэр дуурайлал үзүүлж байгаа явдал гаргасан нь гэрчүүдийн мэдүүлгээр нотлогдож байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөх үндэслэлгүй байна. Хавтаст хэрэгт цагдаагийн байгууллагын эргүүлийн жолоочийг дуудаж драйгер багажаар үлээлгэж, согтуурлын зэргийг тогтоосон баримт байгаа. Бямбажавын гаргасан тушаал нь онолын хувьд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.4 дэх хэсгийн баримтлахгүй боловч түүнд заасан үндэслэл болно гэв.

Сүхбаатар аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 07 дугаар сарын 16-ны өдрийн 289 дүгээр шийдвэрт: Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 128 дугаар зүйлийн 128.1.2-т заасныг баримтлан Сүхбаатар аймгийн Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын “Б” нэгдсэн дотуур байрны нийгмийн ажилтнаар ажиллаж байсан Г.Пын “ажилд эгүүлэн тогтоож ажилгүй байсан хугацааны цалинг гаргуулах, эрүүл мэнд болон нийгмийн даатгалын дэвтэрт бичилт хийлгэх тухай” нэхэмжилсэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож, уг нэхэмжлэл нь улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.5-д зааснаар улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгддөг болохыг дурдан тус тус шийдвэрлэжээ.
Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Баярмаа давж заалдах гомдолдоо: Шүүх хэргийг шийдвэрлэхдээ хөдөлмөрийн гэрээнд тухайлан заагаагүй зөрчлийн тохиолдлыг шууд ноцтой зөрчилд хамааруулан, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.4-ийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн. Г.Птай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээнд “согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ ажилд ирсэн бол хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах” гэсэн тохиолдлыг нэрлэн заагаагүй. Урьд шөнө нь гэртээ согтууруулах ундаа хэрэглэсэн байх нь хөдөлмөрийн гэрээний 5 дугаар зүйлийн 5.3.3-д заасныг зөрчсөн гэж үзэх үндэслэл биш. Мөн хөдөлмөрийн дотоод журмын 11.2-т заасныг хөдөлмөрийн гэрээний заалттай адилтган үзэх боломжгүй юм. Ажлын байранд болон ажлын цагаар согтууруулах ундаа хэрэглэсэн нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдоогүй. Ажлаас халсан тушаал нь захиргааны акт болохын хувьд үндэслэсэн хуулийн зохицуулалт нь ажилтныг ажлаас халсан үндэслэлтэй тохирч байх нь хөдөлмөрийн тухай хуульд нийцнэ. Иймээс хөдөлмөрийн тухай хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн, нотлох баримтыг тал бүрээс нь бодитойгоор харьцуулан үзэж үнэлээгүй тул шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү гэжээ.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

    Анхан шатны шүүх зохигчдын хооронд хөдөлмөрийн харилцаанаас үүссэн маргааныг зохицуулсан холбогдох хуулийг зөв хэрэглэж, хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг тал бүрээс нь бодитойгоор харьцуулан үзсэний үндсэн дээр тухайн хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой, үнэн зөв, эргэлзээгүй талаас нь үнэлж шийдвэрлэсэн нь шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хангажээ.

    Нэхэмжлэгч Г.П нь “Б” нэгдсэн дотуур байрны нийгмийн ажилтны ажлын байранд эгүүлэн тогтоолгох, ажилгүй байсан хугацааны дундаж цалин хөлстэй тэнцэх олговрыг гаргуулж, эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын дэвтэрт бичилт хийлгэхийг даалгах тухай” нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасныг  “Б” нэгдсэн дотуур байрны захирал Д.Б эс зөвшөөрч хуулийн дагуу ажлаас чөлөөлсөн гэжээ.
 
Нэхэмжлэгч нь  2019 оны 03 дугаар сарын 07-08-нд шилжих шөнө, мөн оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдрүүдэд согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ ажлын байрандаа ирсэн гэдгийг  хүлээн зөвшөөрсөн боловч,  ажлын байранд архи уугаагүй, ажилдаа архи ууж ирсэн тохиолдлыг хөдөлмөрийн гэрээнд ноцтой зөрчил гэж тусгаагүй учраас намайг ажлаас үндэслэлгүй чөлөөлсөн гэх тайлбарыг өгдөг.

    “Б” нэгдсэн дотуур байрын захирлын 2019 оны  04 дүгээр сарын 15-ны өдрийн Б/08 дугаар тушаалын агуулгаас үзэхэд “ажилтан хөдөлмөрийн сахилгын зөрчлийг давтан гаргасан, хөдөлмөрийн харилцааг шууд зогсоохоор хөдөлмөрийн гэрээнд тухайлан заасан ноцтой зөрчил гаргасан” гэх үндэслэлээр Г.Пыг ажлаас чөлөөлсөн гэж ойлгогдохоор байна.
Мөн дотуур байрны захирлаас 2019 оны 04 дүгээр сарын 09-ний өдөр хийсэн хамт олны хурал дээр 4 дүгээр улирлын хичээл эхлэхтэй холбогдуулан хөдөө сумдуудаас ирэх хүүхдүүдийг хүлээн авах, бүртгэх, байрлуулах, хооллох, эрүүл мэндийн үзлэг хийх,  гал тогоо, хана, шал зэргийг угаах, их цэвэрлэгээ хийх, хүнсний бүтээгдэхүүнээ татах, мах нөөцлөх зэрэг ажлын онцлогоос шалтгаалан 4, 5 дахь өдрүүд  буюу 04 дүгээр сарын 11, 12-ны өдрүүдийг амралтын өдөр болгож, нийтээр амрах хагас, бүтэн сайн өдөр буюу 04 дүгээр сарын 13, 14-ний өдрүүдийг ажлын өдөр болгож, нийт багш, ажилчид тухайн өдрүүдэд ажиллахыг үүрэг болгосны дагуу  нийтээр амрах амралтын өдрүүдэд ажилласан болох нь хамт олны хурлын тэмдэглэл, жижүүр хүлээлцэх дэвтэр,  жижүүр багшийн дэвтрээр тогтоогдож байх бөгөөд энэ нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 77 дугаар зүйлийн 77.2 дахь хэсэгтэй нийцжээ. /хх-ийн 27-28, 32-36 дугаар тал/.  
Нийгмийн ажилтан Г.П нь 2019 оны 03 дугаар сарын 07-08-нд  шилжих шөнө, мөн оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдөр согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ дотуур байр буюу ажлын байрандаа ирсэн, мөн оны 04 дүгээр сарын 13, 14-ний өдрийн ажлын цагийг тасалсан, удирдлагаас өгсөн үүрэг даалгаврыг биелүүлэхгүй, хэл амаар доромжилж, хэрүүл маргаан үүсгэсэн үйл баримт нь зохигчдын тайлбар, 2019 оны 04-р сарын 13, 15-ны өдрийн хамт олны хурлын тэмдэглэл, жижүүрийн офицер, дэслэгч З.Баясгалангийн илтгэх хуудас, гэрч С.Пагма, Я.Эрдэнээ, Б.Адъяасүрэн нарын мэдүүлэг зэрэг нотлох баримтуудаар  тогтоогдсон байна.  /хх-ийн 18-21, 27-31, 40-45 дугаар тал/.
Ажлын болон ажлын бус цагаар ажлын байранд согтууруулах ундаа хэрэглэхийг хориглохоос гадна  ажлын байр буюу дотуур байранд согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ ирэхийг зөрчлийн шинж, үр дагавраар нь адилтгаж ойлгоно. Тухайлбал: Ажил олгогч,  нийгмийн ажилтан Г.П нарын хооронд 2017 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдөр байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээнд “ажлын байранд болон ажлын цагаар согтууруулах ундаа хэрэглэсэн, хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хоёр буюу түүнээс дээш хоногоор ажил тасалсан тохиолдолд ажил олгогчийн санаачилгаар хөдөлмөрийн гэрээг шууд цуцлахаар тохиролцжээ. Энэ заалтаас үзэхэд  ажилтан согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ ажлын байр буюу дотуур байранд нэг удаа ирсэн тохиолдолд хөдөлмөрийн сахилгын ноцтой зөрчилд тооцож, ажил олгогч,  ажилтантай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээг шууд цуцлах үндэслэл болно. /хх-ийн 7-8 дугаар тал/.

Сурагчдын нийтийн буюу дотуур байр нь эцэг, эхээсээ хол амьдарч байгаа насанд хүрээгүй хүүхдүүдийн эрхийг хамгаалах, амьдрах, хүмүүжих, сурч боловсрох нөхцөлийг бүрдүүлэх, гарч болзошгүй эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх үүрэг хүлээсэн байнгын шинжтэй үйл ажиллагаа явуулдаг онцлогтой тусгай объект бөгөөд тухайн байгууллагад ажилладаг багш, ажилчдад тохирсон дүрэм, журам үйлчилдэг. Тухайлбал: ажилтан Г.П нь согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ ажлын байранд хоёр удаа ирсэн, ажлын цаг баримталдаггүй, удирдлагаас өгсөн үүрэг даалгаврыг биелүүлдэггүй, хэл амаар доромжилж, хэрүүл маргаан үүсгэсэн үйлдлүүдийг хуулиар болон бусад дүрэм, журмаар хориглосноороо төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг чанд мөрдөх, байгууллагын эрх ашиг, нэр хүнд,  хэвийн үйл ажиллагаа хамгаалагддаг.

Ажил олгогчоос 2019 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдрийн “нийгмийн ажилтан Г.Пыг 2019 оны 03 дугаар сарын 07-08-нд шилжих шөнө согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ ажлын байр буюу дотуур байранд ирсэн, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 131 дүгээр зүйлийн 131.2 дахь хэсэгт заасан 6 сарын дотор буюу хөөн хэлэлцэх хугацааны дотор дахин мөн оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдөр согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ ажлын байр буюу дотуур байранд ирснийг хөдөлмөрийн сахилгын ноцтой зөрчлийг давтан гаргасан, хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хоёр удаа буюу 2019 оны 04 дүгээр сарын 13, 14-ний өдрүүдэд ажил тасалсан гэсэн үндэслэлүүдээр ажлаас чөлөөлсөн тухай” тушаал нь хамт олны 2018 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн хурлаар хэлэлцэн баталсан  “Б” нэгдсэн дотуур байрны хөдөлмөрийн дотоод журмын 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 11.2, 11.3-т “Багш, ажилчид ажлын цагаар албан ажил дээрээ архи уух, үнэртүүлж явахыг хориглох, ажлын байранд согтуу буюу халамцуу ирсэн хүнийг дотуур байрны захиргааны зөвлөл хуралдан хөдөлмөрийн гэрээг цуцалж, үүрэгт ажлаас нь чөлөөлөх, ажлын бус цагаар ажлын байранд согтууруулах ундаа хэрэглэх явдлыг таслан зогсоож  хариуцлага тооцох,
Хөдөлмөрийн гэрээний 5.3.1, 5.3.3, 5.3.4-т  “байгууллагын нэр хүндэд муугаар нөлөөлөх зүй бус үйлдэл гаргах, хөдөлмөрийн дотоод журам болон бусад дүрэм, журамд заасан ажилтны ёс зүйн хэм хэмжээг гажуудуулах, ажлын байранд болон ажлын цагаар согтууруулах ундаа хэрэглэсэн нь нотлогдсон, хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хоёр буюу түүнээс дээш өдөр ажил тасалсан тохиолдолд ажил олгогчийн санаачлагаар хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах”  гэх,  
    Засгийн газрын 2018 оны 08 дугаар сарын 22-ны өдрийн 258 дугаар “Төрийн албаны сахилга хариуцлага, дэг журмыг чангатгах тухай тогтоол”-ын  1.7-д төрийн албан хаагч  ... ажлын болон ажлын бус цагаар ажлын байранд согтууруулах ундаа хэрэглэх явдлыг таслан зогсоох, төрийн байгууллагын байр, ажлын байранд согтууруулах ундаа хэрэглэж, ...  зөрчсөн тохиолдолд хариуцлага тооцох гэх,
Архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн  7.1.4-т  “сурагчдын нийтийн байранд согтууруулах ундаа хэрэглэхийг  хориглоно” гэх,
Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.4-т “ажилтан хөдөлмөрийн сахилгын зөрчлийг давтан гаргасан эсхүл хөдөлмөрийн харилцааг шууд зогсоохоор хөдөлмөрийн гэрээнд тухайлан заасан ноцтой зөрчил гаргасан бол ажил олгогчийн санаачилгаар хөдөлмөрийн гэрээг цуцална” гэх заалтуудтай нийцэж байна.  
Иймд нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Баярмаагийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж,  анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн үзэв.
Мөн шүүхийн шийдвэрийн удиртгал хэсэгт зохигчдын өмгөөлөгчийн нэрийг сольж бичсэнийг цаашид анхаарах нь зүйтэй.
    
    Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.1.1, энэ зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

Нэг. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Баярмаагийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж, Сүхбаатар аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 07 дугаар сарын 16-ны өдрийн 289 дүгээр шийдвэрийг  хэвээр үлдээсүгэй.

Хоёр:  Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч нь давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамж төлөөгүй болохыг дурдсугай.

Гурав.Зохигчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч магадлалыг эс зөвшөөрвөл гардан авсан эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй, хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн, хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн, төсөөтэй харилцааг зохицуулсан хуулийг буруу хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн үндэслэлээр хяналтын шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэйг мэдэгдсүгэй.



                           ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                           О.БААТАРСҮХ

                                                  ШҮҮГЧИД                           С.ОЮУНТУНГАЛАГ

                                                                                              Л.НАРАНБАЯР