Я.******* нат холбогдох хэгийн талаа

******* аймгийн эүү, игэний хэгийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуалдааныг шүүгч Ж.Баттогтох дагалж, шүүгч Ч.Энхтө, Б.Намхайдож наын бүэлдэхүүнтэй, шүүх хуалдааны наийн бичгийн дага Б.Долгосүэн Покуо Б.Төболд Яллагдагч Я.******* Д.******* Д.******* Яллагдагч Я.*******гийн өмгөөлөгч В.******* наыг оолцуулан тус шүүхийн шүүх хуалдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуалдаанаа ******* аймаг дахь сум дундын эүүгийн хэгийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 11 дүгээ саын 07-ны өдийн 130 дугаатай шүүгчийн захиамжийг эс зөвшөөч гагасан улсын яллагч Б.Төболдын эсэгүүцлээ Я.******* нат холбогдох 201713000054 дугаатай эүүгийн хэгийг 2017 оны 11 дүгээ саын 27-ны өдө хүлээн авч шүүгч Б.Намхайдожийн илтгэснээ хянан хэлэлцэв.

1. Яллагдагч Монгол Улсын игэн, ******* аймгийн ******* сумд ******* оны 01 дүгээ саын 10-ны өдө төсөн, 48 настай, ээгтэй, тусгай дунд боловсолтой, *******, мэгэжилтэй, эхэлсэн тодохой ажилгүй, ам бүл 3 эхнэ хүүхдийн хамт ******* аймгийн ******* сумын ******* багт ошин суух, уьд ******* аймгийн шүүхийн 2002 оны 03 дугаа саын 20-ны өдийн 08 дугаатай шийтгэх тогтоолоо 1986 оны Эүүгийн хуулийн тусгай ангийн 138 дугаа зүйлийн 138.1 дэх хэсэгт зааснаа 2 жилийн хугацаагаа хоих ялаа шийтгэгдэж байсан, хээг хаиуцах чадватай овгийн *******

2. Яллагдагч Монгол Улсын игэн, ******* аймгийн сумд оны 09 дүгээ саын 0 ны өдө төсөн, 30 настай, ээгтэй, бага боловсолтой, мэгэжилгүй, эхэлсэн тодохой ажилгүй, ам бүл 2 эхнэийн хамт ******* аймгийн ******* сумын багт ошин суух, уьд ял шийтгүүлж байгаагүй, хээг хаиуцах чадватай овгийн *******

3. Яллагдагч Монгол Улсын игэн, ******* аймгийн сумд оны 07 дугаа саын -ний өдө төсөн, 41 настай, ээгтэй, дээд боловсолтой, мэгэжилтэй, эхэлсэн тодохой ажилгүй, ам бүл 3, нөхө хүүхдийн хамт аймгийн сум баг хооолол дүгээ байны тоотод ошин суух, уьд ял шийтгүүлж байгаагүй, хээг хаиуцах чадватай Сатуул овгийн *******

Яллагдагч Д.*******, Д.******* на нь ******* аймгийн ******* сумд оших Улсын тусгай хамгаалалттай “Улаагчны ха нуу”-аас 2017 оны 06 дугаа сад зохих зөвшөөөлгүйгээ “пельд” нэтэй загас агнаж худалдсан, Яллагдагч Я.******* нь ******* аймгийн ******* сумд оших Улсын тусгай хамгаалалттай “Улаагчны ха нуу”-аас 2017 оны 06 дугаа сад зохих зөвшөөөлгүйгээ агнасан 43.330.000 төгөгийн үнэ бүхий 3095 шихэг пельд загасыг худалдан авч, аймгийн БаянӨндө сум хүтэл тээвэлэж яллагдагч на нь “Хууль бусаа ан агнасан” гэх гэмт хэгүүдэд тус тус холбогджээ. Анхан шатны шүүх: Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 33.3 дугаа зүйлийн 1 дэх хэсэг, 33.3 дугаа зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2, 1.3 -д заасныг баимтлан яллагдагч Я.*******, Д.*******, Д.******* нат холбогдох 201713000054 дугаатай эүүгийн хээгт мөдөн шалгах ажиллагаа хийлгэхээ ******* аймгийн Покуоын газат буцааж, хэгийг покуоын газат очтол яллагдагч Я.*******, Д.*******, Д.******* нат авсан хувийн баталгаа гагах таслан сэгийлэх ага хэмжээг хэвээ үгэлжлүүлж, хээгт эд мөийн баимтаа хуаагдаж исэн 2 шихэг загас агнах зоиулалттай тоыг хэгийн хамт покуот шилжүүлж,Покуо энэ шийдвэийг эс зөвшөөвөл хүлээн авснаас хойш ажлын 5 өдөт багтаан эсэгүүцэл бичих эхтэй болохыг тус тус дудаж шийдвэлэжээ. Покуо Б.Төболд давж заалдах шатны шүүхэд гагасан эсэгүүцэлдээ: Шүүгчийн захиамжийг 2017 оны 11 дүгээ саын 13-ны өдө 17 цаг 20 минутанд хүлээн авлаа. Яллагдагч овогтой *******, овогтой ******* на нь ******* аймгийн ******* суманд оших Улсын тусгай хамгаалалттай “Улаагчины ха нуу”-аас 2017 оны 06 дугаа сад зохих зөвшөөөлгүйгээ пельд нэтэй загас агнаж, худалдсан. -Яллагдагч Сатуул овогт ******* нь ******* аймгийн ******* суманд оших Улсын тусгай хамгаалалттай “Улаагчны ха нуу”- аас 2017 оны 06 дугаа сад зохих зөвшөөөлгүйгээ агнасан 43.330.000 төгөгийн үнэ бүхий 3095 шихэг пельд загасыг худалдан авч, аймгийн сум хүтэл тээвэлэсэн гэмт хээг үйлдсэн. 1. Шүүгч З.Нандинцэцэг нь “...Я.*******, Д.*******, Д.******* нат холбогдох 201713000054 дугаатай хэгийн мөдөн шалгах ажиллагааны явцад Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 16.2 дугаа зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.д заасан Д.*******, Д.******* наын үйлдлийн улмаас учисан хохиол, хо ушгийг бүэн нотлоогүй байдал тогтоогдлоо...” гэжээ. Дээх хэгийн хээг бүтгэлт болон мөдөн байцаалтаа гэмт хэгийн улмаас “Хүээлэн байгаа очин буюу Амьтны аймаг”-т 43.330.000 төгөгийн хохиол учисан нь тогтоогдсон. Яллагдагч Д.*******, Д.******* на нь 2017 оны 06 сад буюу дээх тусгай хамгаалалттай газаас агнасан гэх загасыг худалдан авсан Я.******* нь 2017 оны 06 дугаа саын 03-ны өдө аймгийн суманд тээвэлэж яваад эх бүхий албан тушаалтан илүүлж шалгасан, хуаан авсан болох нь хэгийн матеиалд авагдсан нотлох баимтуудаа хангалттай тогтоогдсон. Дээх цаг хугацаанд 2002 оны Монгол улсын Эүүгийн хууль хүчин төгөлдө үйлчилж байсан бөгөөд тус хуулийн тусгай ангийн 203 дугаа зүйлийн 203.1 дэх хэсэгт “Улсын тусгай хамгаалалттай газа нутагт болон хоиотой үед хоиглосон ага, зэвсэг хээгслээ ан амьтан агнасан, баьсны улмаас үлэмж хэмжээний хохиол учисан, хово ан амьтанг зохих зөвшөөөлгүйгээ агнасан, баьсан, тэжээж гашуулсан, тэдгээийн түүхий эдийн зүйлийг хадгалсан, худалдсан, худалдан авсан, тээвэлэсэн бол хөдөлмөийн хөлсний доод хэмжээг тавин нэгээс нэг зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэмцэх хэмжээний төгөгөө тогох, гуваас дээш зугаан са хүтэл хугацаагаа баивчлах, эсхүл гуван жил хүтэл хугацаагаа хоих ял шийтгэнэ” гээд 2002 оны Эүүгийн хуулийн 203 дугаа зүйлийн 203.2 дахь хэсэгт “Энэ хэгийн улмаас их буюу онц их хэмжээний хохиол учисан, нэн хово ан амьтан агнасан, баьсан бол хөдөлмөийн хөлсний доод хэмжээг нэг зуун тавин нэгээс хоё зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэмцэх хэмжээний төгөгөө тогох, эсхүл гуваас дээш таван жил хүтэл хугацаагаа хоих ял шийтгэнэ” гэж заасан байна. Тус хуульд зааснаа Улсын тусгай хамгаалалттай газа нутагт болон хоиотой үед хоиглосон ага, зэвсэг хээгслээ ан амьтан агнасан, баьсны улмаас үлэмж хэмжээний хохиол учисан, эсхүл хово ан амьтанг зохих зөвшөөөлгүйгээ агнасан, баьсан, тэжээж гашуулсан, мөн тэдгээийн түүхий эд зүйлийг хадгалсан, худалдсан, худалдан авсан, тээвэлэсэн бол хөдөлмөийн хөлсний доод хэмжээ /0.000/-г тавин нэгээс нэг зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэмцэх хэмжээний буюу 12.0.000-36.000.000 төгөгөө тогох, гуваас дээш зугаан са хүтэл хугацаагаа баивчлах, эсхүл гуван жил хүтэл хугацаагаа хоих ял шийтгэх санкцтай байжээ. Хэдийгээ яллагдагч Д.*******, Д.******* на нь хэдэн шихэг загас баьсныг тогтоох боломжгүй хэдий ч хуульд зааснаа бол Улсын тусгай хамгаалалттай газа нутагт болон хоиотой үед хоиглосон ага, зэвсэг хээгслээ ан амьтан агнаад түүнийгээ худалдсан тохиолдолд хууль зааснаа хэдэн төгөгийн хохиол учуулсан нь хамааалгүйгээ дээх хуульд зааснаа ял шийтгүүлэхээ зохицуулсан байна. Өөөө хэлбэл яллагдагч Д.*******, Д.******* на нь Улсын тусгай хамгаалалттай газа нутагт болон хоиотой үед хоиглосон ага, зэвсэг хээгслээ ан амьтан агнасан үйлдэл нь тус хуулийн 203 дугаа зүйлийн 203.1 дэх хэсэгт зааснаа заавал “үлэмж” хэмжээний хохиол учисан байхыг шаадахгүй байхад шүүгч хуулийг бууу ойлгож хээглэсэн, шаадлагагүй ажиллагааг тогтоолгохоо покуот буцаасан гэж үзэж байна. Монгол улсын Засгийн газын 2011 оны 01 дүгээ саын 2ны өдийн 23 дугаа тоот тогтоолоо Пельд загасны экологи эдийн засгийн үнэлгээг тогтоохдоо нэг шихэг загасыг .000/ аван дөвөн мянган төгөг/ гэж тогтоосон. Байгаль хамгаалах жумын эсэг гэмт хээгт ямаваа нэг амьтан хэдэн килогамм жинтэй болох эсэхээс үл хамаааад түүний амь, бодгалийн тоо хэмжээгээ явдаг тул хууль тогтоогчид тоо толгойгоо нь хохилын хэмжээг тогтоожээ. Яллагдагч наын 2 эсхүл 3 шуудайнд хэдэн шихэг загас байсан талаа тогтоох боломжгүй юм. Учи нь дээх загаснуудыг аймгийн суманд хуааж аваад хөлдөөгчид хийж хадгалсан. Загасыг хөлдөөх, эгэн гэсгээх зээгт тухайн амьтны амьдын жин өөчлөгдөх бөгөөд мөн ямаваа нэг тушилт хийж загас баиад шуудайнд хийгээд тоолно, хэмжинэ гэвэл тэ нь өөөө хууль бус, ага хээгсэл, хуульд заасан жуам зөчсөн нотлох баимт болох тул амьд бодгалийн буюу хуаагдсан загасны нийт тоогоо хохилын хэмжээ тооцох нь зүйтэй байна. Иймд хэгийг хянаж үзээд Д.*******, Д.******* нат холбогдуулан 2017 оны 10 дугаа саын 03-ны өдө 5/41, 5/40 дугаатай покуоын тогтоолоо 2015 оны Эүүгийн хуулийн тусгай ангийн .5 дугаа зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаа эүүгийн хээг үүсгэж яллагдагчаа татсан. Хэдийгээ дээх хээг нь 2017 оны 06 сад 2002 оны Эүүгийн хууль хүчин төгөлдө үйлчилж байхад үйлдэгдсэн, 2002 оны Эүүгийн хуулийн тусгай ангийн 203 дугаа зүйлийн 203.1 дэх хэсэгт зааснаа Д.*******, Д.******* наын үйлдлийг зүйлчлэх ёстой боловч 2015 оны Эүүгийн хуулийн 1.9 дүгээ зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан “Үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хээгт шинээ тооцсон, оногдуулах ялыг хүндүүлсэн, гэмт хээг үйлдсэн этгээдийн эх зүйн байдлыг додуулсан хуулийг буцаан хээглэхгүй”-ыг удидлага болгон яллагдагч наын эх зүйн байдлыг дээдүүлсэн юм. 2002 оны Эүүгийн хуулийн 203 дугаа зүйлийн 203.1 дэх хэсэгт хоих ялын доод хэмжээг тогтоогоогүй боловч тус хуулийн еөнхий ангийн 52 дугаа зүйлийн 52.2 дахь хэсэгт ”... хоих ялын үндсэн хугацаа нэгээс 15 жил хүтэл байна” гэснээ ойлгох нь зүйтэй. 2015 оны Эүүгийн хуулийн тусгай ангийн .5 дугаа зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Улсын тусгай хамгаалалттай газа нутагт зөвшөөөлгүйгээ амьтан агнасан, баьсан, эсхүл хово амьтныг тусгай зөвшөөөлгүйгээ агнасан, баьсан, зоиудаа тэжээж гашуулсан, үжүүлсэн, тэдгээийн гаалтай түүхий эдийн зүйлийг хадгалсан, худалдсан, худалдан авсан, тээвэлэсэн, гадаад улсад гагасан, хово амьтны чихмэл, эд, эхтэн, тэдгээийн гаалтай түүхий эдийн цуглуулга хийсэн бол таван мянга дөвөн зуун нэгжээс хоин долоон мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгөгөө тогох, эсхүл нэг жилээс таван жил хүтэл хугацаагаа зочих эхийг хязгаалах, эсхүл нэг жилээс таван жил хүтэл хугацаагаа хоих ял шийтгэнэ” гэсэн нь хоих ялын доод хэмжээ нь 2002 оны Эүүгийн хуулийн тусгай ангийн 203 дугаа зүйлийн 203.1 дэх хэсэгт заасантай адил 1 жил боловч тогуулийн ялын хэмжээ 5.400.000-27.000.000 төгөг байгаа нь яллагдагч нат ашигтай байна. Мөн нөгөө талаас 2015 оны Эүүгийн хуульд хүээлэн байгаа очны эсэг гэмт хээгт “Хууль бусаа ан агнах” гэмт хээгт хохилын хэмжээг заагаагүй бөгөөд хэдэн шихэг загас агнасан, баьсан, худалдсан, тээвэлэсэн нь төдийлөн ач холбогдолтой бус, улсын тусгай хамгаалалттай газа нутагт л загас баьсан, агнасан, тэдгээийг болон түүхий эдийг нь тээвэлэсэн үйлдлийг гэмт хээг гэж үзэхээ байх тул хуучин хуулийн зохицуулалтаа үлэмж хэмжээнд хүээгүй загас агнаагүй, баиагүй этгээдүүдэд ял завшуулдаг байдлыг халсан байна. Хууль бусаа ан агнах гэмт хэгийн онцлог шинж нь Тусгай хамгаалалттай газа нутгийн тухай хууль, Амьтны тухай хууль бусад олон салба хуулиуд эх зүйн акт, дүэм, жуам, Улсын их хуал болон Засгийн газын тогтоолуудыг зөчсөн, байгаль экологид хо ушигтай хээг юм. Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 34. дүгээ зүйлд зааснаа хээг хянан шийдвэлэх ажиллагааны хэмжээ хязгаа нь “Анхан шатны жумаа хээг хянан шийдвэлэх ажиллагаа нь тухайн шүүгдэгчийн хувьд покуооос шүүхэд шилжүүлсэн эүүгийн хэгийн хүээнд явагдана” гэсэн байдаг. Гэтэл анхан шатны шүүх нь дээх жумыг зөчиж, покуооос хэлбэийн бүэлдэхүүнтэй, хохиол шаадахгүй зүйл, хэсэг, заалт буюу Эүүгийн хуулийн тусгай ангийн .5 дугаа зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаа буюу “Хууль бусаа ан агнах” гэмт хээг үйлдсэн гэж яллагдагч нат эүүгийн хаиуцлага тооцуулахаа шүүхэд шилжүүлсэн байхад уг хэгийн хүээнээс хальж, тухайн зүйл, хэсэг, заалтанд байхгүй, хохилыг нотлох үүгийг хүлээлгэсэн нь бууу байна. 2. Яллагдагч Я.*******гийн загас худалдан авсан, тээвэлэсэн гэх үйлдэлтэй холбогдуулан гэчээ Э., Т. наыг асуухдаа Монгол улсын Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуульд заасан жумыг ноцтой зөчсөн гэх үндэслэлд: Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 1.7 дугаа зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаа мөдөгч, покуо нь нотлох баимтыг тал бүээс нь бүэн бодитойгоо шалгаж хянасны үндсэн дээ хэгийг бодит байдлыг тогтоох үүэгтэй. Хэгийн бодит байдал бол яллагдагч Я.******* нь ******* аймгийн ******* суманд оших Улсын тусгай хамгаалалттай “Улаагчины ха нуу”-аас 2017 оны 06 дугаа сад зохих зөвшөөөлгүйгээ агнасан 43.330.000 төгөгийн үнэ бүхий 3095 шихэг пельд загасыг худалдан авч, аймгийн сум хүтэл тээвэлэж явсан бөгөөд дээх загаснуудыг тээвэлэж явсан тээвийн хээгсэлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, загаснуудыг эх бүхий ажилтнууд тоолсон, устгасан тэмдэглэл зэгээ хангалттай тогтоогдсон. Хойшлуулшгүй ажиллагааны явцад дээх загаснуудыг хуаан авч, мэдүүлэг авахад хэнээс авсан болох, хаанаас авсан болохоо заасан байдаг. Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 16.3 дугаа зүйлийн 3 дахь хэсэгт “Мэдүүлэг өгөгч мэдүүлгийнхээ эх сувалжийг зааж чадаагүй бол тухайн мэдүүлэг нь дангаааа нотлох баимт болохгүй” гэж заасан байх бөгөөд Я.******* нь , гэгчээс худалдаж авсан, тэгээд аймагт авчисан гэдэг бөгөөд дээх , буюу Д.*******, Д.******* на нь агнасан загасаа засан болохоо хүлээн зөвшөөч мэдүүлэг өгсөн бөгөөд үүнээс хэгийн нөхцөл байдал хаилцан зөүүгүй, эгэлзээгүй байна. Хэгийн мөдөн байцаалтын үед мөдөгч нь 2017 оны 10 дугаа саын 10-ны өдө гэч ийг асуухдаа “Та 2017 оны 06 дугаа саын эхээ Я.*******тай хамт ******* аймгийн ******* сумын нутагт байх Улаагчны ха нууаас загас баьж тээвэлэсэн зүйл байна уу, энэ талаа тодохой яина уу” гэж, 2017 оны 09 дүгээ саын - ний өдө гэч Д.Баттулгыг асуухдаа “Танай эхнэ Я.******* 2017 оны 06 дугаа саын 03-ны өдө ******* аймгийн ******* сумын нутагт байх Улаагчны ха нууаас зохих зөвшөөөлгүй их хэмжээний загасыг хууль бусаа агнан аймагт авчисан, энэ хэгийн талаа мэдэх зүйлээ яина уу” гэж асуусан байгаа нь хээгт авагдсан байна. Энэ нь Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 25.1 дүгээ зүйлийн 7, 13 дахь хэсэгт заасан зөчил байж болно. Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуульд зааснаа мөдөн шалгах ажиллагааны явцад, цуглуулж бэхжүүлсэн нотлох баимтыг шүүх покуоын санал, оолцогчийн хүсэлтийг хагалзан нотлох баимтад тооцохгүй байх эхтэй. Гэвч шүүх энэ эхээ ашигласангүй, хээглэсэнгүй, мөн нөгөө талаа покуот санал гагах дээх эхийг хээгжүүлэх боломжийг олгосонгүй. Учи нь Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 16.11 дүгээ зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Энэ хуульд заасан үндэслэл, жумыг зөчин цуглуулж, бэхжүүлсэн нотлох баимтыг эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх ажиллагааны зоилтод нийцэж байгаа эсэхийг хагалзан бүхэлд нь, эсхүл заим хэсгийг нь, тодохой мөдөн шалгах ажиллагаагаа цуглуулж, бэхжүүлсэн нотлох баимтын заимыг нотлох баимтаа тооцохгүй байх тухай покуоын санал, оолцогчийн хүсэлтийг шүүх хянан хэлэлцэж, дааахь шийдвэ гагана” гээд гагах шийдвэт: 2.1.санал, хүсэлтийг хүлээн авахаас татгалзах; 2.2.бүхэлд нь, эсхүл заим хэсгийг нотлох баимтаа тооцохгүй байх; 2.3.тодохой мөдөн шалгах ажиллагаагаа цуглуулж, бэхжүүлсэн нотлох баимтын заимыг нь нотлох баимтаа тооцохгүй байх” гээд мөн хуулийн 16.11 дүгээ зүйлийн 3 дахь хэсэгт “Энэ зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт заасан нотлох баимтад үндэслэн цуглуулж, бэхжүүлсэн нотлох баимтыг нотлох баимтаа тооцохгүй байх тухай покуоын санал, оолцогчийн хүсэлтийг үндэслэн шүүх хянан шийдвэлэнэ” гэж өгөн эхийг олгожээ. Хээгт яллагдагч Я.*******тай цуг ******* аймгийн ******* сумаас аймгийн сум хүтэл цуг явсан жолооч Э., Я.*******гийн нөхө Д. наыг гэчээ мэдүүлэг авсан нь Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн зоилгод хашилж байна гэж үзэхгүй байна. Мөн нөгөө талаас Э., Д. на нь дээх мэдүүлэг өгсөнтэй холбоотойгоо гомдол, хүсэлт гагаагүй бөгөөд мэдүүлгээс холбогдох хууль зөчсөн хэсгийг хүчингүй болгуулах талаа покуоын санал өгөх боломжийг хангаагүй тул захиамжийг хүлээн зөвшөөөх үндэслэлгүй байна. Иймд ******* аймаг дахь Сум дундын эүүгийн хэгийн анхан шатны шүүхийн шүүгч 2017 оны 11 дүгээ саын 07-ны өдийн 201713000054 дугаатай хэгийг покуот буцаасан 130 дугаатай захиамжид Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 39.5 дугаа зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2-д заасан “Эүүгийн хуулийг бууу хээглэсэн”, мөн хэсгийн 1.3-д заасан “Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хууль ноцтой зөчсөн” үндэслэлүүд байх тул уг шүүгчийн захиамжийг хүчингүй болгуулахаа Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 33.3 дугаа зүйлийн 2 дахь хэсгийг удидлага болгон Покуоын эсэгүүцэл бичив. Шүүх хуалдаанд эсэгүүцэл бичсэн покуоыг оолцуулж өгнө үү гэжээ. Покуо Б.Төболд давж заалдах шатны шүүх хуалдаанд гагасан тайлбатаа: Дээх гэмт хээг үйлдсэн цаг хугацаа 2017 оны 06 дугаа сад байгаа. Хуучин 2002 оны Эүүгийн хууль хүчин төгөлдө үйлчилж байсан. Уг хуулийн 203 дугаа зүйлийн 203.1 дэх хэсэгт Улсын тусгай хамгаалалттай газа нутагт болон хоиотой үед, хоиглосон ага, зэвсэг, хээгслээ ан амьтан агнасан, баьсны улмаас үлэмж хэмжээний хохиол учисан, хово ан амьтанг зохих зөвшөөөлгүйгээ агнасан, баьсан, тэжээж гашуулсан,тэдгээийн түүхий эдийн зүйлийг хадгалсан, худалдсан, худалдан авсан, тээвэлэсэн бол хөдөлмөийн хөлсний доод хэмжээг тавин нэгээс нэг зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгөгөө тогох, гуваас дээш зугаан са хүтэл хугацаагаа баивчлах, эсхүл гуван жил хүтэл хугацаагаа хоих ял шийтгэнэ гэсэн санкцтай байхад, 2015 оны Эүүгийн хуулийн зүйлийн 5.1 дэх хэсэгт заасны дагуу ял сонгож яллагдагчаа татсан байна. Шинэ Эүүгийн хуулийн 1.9 дүгээ зүйлийн 1 дэх хэсэгт Үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хээгт тооцохгүй болсон, оногдуулах ялыг хөнгөүүлсэн, гэмт хээг үйлдсэн этгээдийн эх зүйн байдлыг дээдүүлсэн хуулийг буцаан хээглэнэ гэсний дагуу яллах дүгнэлт үйлдэж шүүхэд иүүлсэн. Гэтэл шүүх хохиолыг шүүгдэгч бүээ тогтоож иүүлээгүй байна гээд шүүхээс буцаасан байдаг. Энэ нь 2015 оны Эүүгийн хуулийн дүгээ 5.1 хэсэг, 2002 оны Эүүгийн хуулийн 230 дугаа зүйлийн 203.1 дэх хэсгүүд нь хохиол учисан байхыг шаадсан байдаг. Ийм учаас Д.*******, Д.******* наын загас агнасан загас баиад байгаа үйлдэл нь загас агнаж байж үйлдэл болно гэсэн үг биш, Улсын тусгай хамгаалалтай газа нутгаас загас агнаж байгаа үйлдэл нь “хууль бусаа ан агнах” гэмт хэгийн шинжтэй байна. Мөн хууль зөчиж гэчээс мэдүүлэг авсан гэж байна. Үүнд тайлба хийхэд: Эүүгийн хянан шийдвэлэх тухай хуульд ...хээг бүтгэгч, мөдөн байцаагч, покуо хэгийг бүх талаас нь хянан шалгаж хэгийн бодит байдлыг тогтооно гэж заасан. Хэгийн бодит байдлыг тогтоохын тулд тухайн загас тээвэлэж явсан этгээдийг саатуулаад хэдэн шихэг загас байгааг шалгаж үзэхэд 3095 шихэг буюу 43.300.000 /дөчин гуван сая гуван зуун мянга / төгөгний үнэ бүхий загас тээвэлэж явсан. Тэгээд тухайн загасыг хаанаас авсаныг асуухад ******* аймгийн ******* сумын нутагт байх Улаагчний ха нууаас , Д.******* гэсэн хүмүүсээс худалдаж авсан гэдгээ хэлсэн байдаг. Тэгээд шалгахад тэ 2 нийлээд 03-04 шуудай загас баьсан гэж хэлдэг. Өөөө хэлбэл энэ мэдүүлэг нь хооондоо зөүүгүй загас худалдан авч, тээвэлэж явсан хүн загас баьсан гэх хүмүүсийн мэдүүлэг таач байна. Тухайн загасыг тээвэлэж явсан жолоочоос та загас тээвэлэж байгаас гадна загас агнасан уу гэж асуухад үгүй гэж хэлж байсан. Энэ ганцхан загас тээвэлэж явсан жолоочоос асууж мэдүүлэг авсан юм биш, энэ нь зайлшгүй хийгдэх шаадлагатай ажиллагаа байсан. Хэгийг шүүж байгаа шүүгчээс яагаад энэ асуудлыг ингэж үзээд байгаа талаааа санал хүсэлт гагаагүй. Хэгийг нотлох баимтын шаадлага хангаагүй гэж буцааж байгааг хүлээн зөвшөөөхгүй байна. Тийм учаас Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 16.11 хэсэгт дааахь тохиолдолд өөийнхөө эсэг мэдүүлэг өгсөн сэжигтэн, яллагдагч, шүүгдэгчийн мэдүүлгийг нотлох баимтаа тооцохгүй байх тухай покуоын санал, оолцогчийн хүсэлтийг шүүх хянан хэлэлцэж байна. Миний хувьд яма нэг байдлаа покуоын санал гагасан зүйл байхгүй, хэгийн оолцогч нааас миний эхийг яма нэг байдлаа зөчсөн гэсэн хүсэлт гагаагүй. Ийм учаас анхан шатны шүүхийн шүүгчийн захиамжийг эс зөвшөөч, покуоын эсэгүүцлийг бичсэн юм гэв. Яллагдагч Я.*******гийн өмгөөлөгч В.******* давж заалдах шатны шүүх хуалдаанд гагасан тайлбатаа: Миний хувьд покуоын бичсэн эсэгүүцэлтэй танилцсан. Покуоын бичсэн эсэгүүцлийг үндэслэл муутай эсэгүүцэл байна гэж үзэж байна. ******* аймаг дахь сум дундын эүүгийн хэгийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 11 дүгээ саын 07-ны өдийн 130 дугаатай шүүгчийн захиамжийг хуульд нийцсэн захиамж гэж үзэж байна. Учи нь: Я.******* нат холбогдох эүүгийн хээгт хохилын хэмжээг тогтоох шаадлагатай. Тухайн хохилын хэмжээг тогтоосноо хээгт холбогдож байгаа хүмүүсийн хэн нь яма хэмжээний хохиол учуулсан, тухайн хохилыг яаж төлөх вэ гэдэг асуудал яигдах ёстой байсан гэж үзэж байна. Энэ хээгт уьдчилсан хэлэлцүүлэг дууссаны дааа Я.******* гэж хүний хүсэлтээ өмгөөлөгчөө оолцоод хэгийн матеиалтай танилцахад шинжээчийн гагасан /хавтаст хэгийн 79 хуудсанд 43.000.000 дөчин гуван сая/ төгөгийн экологи эдийн засгийн гагасан үнэлгээ бий, Шинжээч нь 2011 оны 01 дугаа саын 2ны өдө гасан Засгийн газын тогтоолыг үндэслэн экологи эдийн засгийн үнэлгээ хийгдсэн байсан. Гэтэл 2011 оны 01 дугаа саын 2ны өдийн экологи эдийн засгийн үнэлгээ тогтоосон Засгийн газын тогтоол, шинжээчийн гагасан дүгнэлт зөүүтэй. Миний хувьд алийг нь баимтлахыг мэдэхгүй байна. 000 төгөг байхаа тогтоосон байсан. Гэтэл Засгийн газын тогтоолоо төгөг байхаа тогтоосон байхад шинжээч 000 төгөг байхаа тогтоосон байсан. Хэвээ 0 тавьсан бол 000 төгөг үнэн байна гэж хэлэхээ байна. Хавтаст хээгт авагдсан нотлох баимтын үнэлгээгээ хаахаа 2 өө байна тэгэхээ би нэг пельд загасны үнэ төгөг байхаа байна гэж хаж байна. Гэтэл шинжээч нэг шихэг загасыг 000 төгөг байхаа тогтоосон ийм үнэлгээ байх боломжгүй гэж үзэж байна. Тухайн хэгийг гэмт хээг гэж үзвэл 2016 оны 06 саын эхний асуудал яигдна. Тэгэхээ өнөөдө Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулиа зүйлчлээд явж байгааг хүлээн зөвшөөөх боломжгүй байна. Хууль гааагүй хээгжээгүй байх үед хуучин гагасан гэмт хэгийг хүндүүлэх нөхцөл байдлаа авч үзэж байна гэж ойлгож байна. Нэгэнт энэ хүмүүсийн холбогдсон хэгийг үйлдэгдсэн үед хуучин Эүүгийн хуулийн 203 дугаа зүйлд заасан Ан агнууын тухай хууль тогтоомж хүчингүй болоод Амьтны аймгийн тухай хууль гач мөдөгдөж эхэлсэн байна. Энэ хуулийг хээгжих явцад яллагдагчийн эх зүйн байдлыг дээдүүлсэн байна гэж үзэх боломж байхгүй байна. Хуучин хуульд заасан хэм хэмжээгээ тухайн асуудлыг шийдвэлэх ёстой гэж үзэж байна. Тийм учаас покуоын гагасан эсэгүүцэлтэй холбогдуулан ийм тайлбаыг хийж байна. “Пельд” гэдэг загас бол нэн хово загас биш гэдэг хавтаст хээгт авагдсан Засгийн газын 2 удаагийн тогтоолоо тогтоож байна. Шинэ хуулиа зүйлчилж байгаа нь яллагдагч наын эх зүйн байдлыг додуулсан гэж үзэхээ байна. Шинжээчийн гагасан дүгнэлтийн 3 дахь хэсэгт загас үжүүлгийн үед Я.*******г загас баьсан, агнасан байх магадлалтай талаа дүгнэлт гагасан. Хавтаст хэгийн матеиалд Я.*******г загас баьсан агнасан талаа яма ч баимт байхгүй энэ тухай яигдахгүй тэгэхээ дүгнэлт хийсэн шинжээч дүгнэлт хийсэн. Мөн шинжээч өөийн эх мэдлийг хэтүүлэн дүгнэлт гагасан. Яллагдагч нааас мэдүүлэг авахдаа хөтөлсөн асуулт тавьсан байна. Энэ нь тухайн хавтаст хэгийн матеиалд нотлох баимтын хэмжээнд байгаа гэж үзэж байна. Ийм учаас 2017 оны 11 дүгээ саын 07-ны өдийн 130 дугаатай захиамжийг хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзэж байгаа тул ******* аймаг дахь сум дундын эүүгийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 11 дүгээ саын 130 дугаатай шүүгчийн захиамжийг хэвээ үлдээж өгнө үү гэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Яллагдагч Д.*******, Д.******* наын загас хууль бусаа агнасны улмаас яллагдагч тус бүт яма хэмжээний хохиол учуулсан, мөн яллагдагч Я.*******гийн хууль бусаа загас худалдан авч тээвэлэсний улмаас Улсын тусгай хамгаалалттай газа буюу ******* аймгийн ******* сумын Ха нуут яма хэмжээний хохиол учисан болохыг мөдөн байцаалтаа тогтоож иүүлээгүй байна. Мөн хээгт Э. Т. наыг гэчээ асуухдаа Монгол Улсын Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 25.1 дүгээ зүйлийн 13 дахь хэсэгт заасан “...мэдүүлэг авах үед хөтөлж, эсхүл тулгаж асуулт тавихыг хоиглоно” гэсэн хуулийн заалтыг зөчсөн байна. Дээх шүүгчийн захиамжид заасан ажиллагаанаас гадна хавтаст хэгийн 30-31 дүгээ хуудсанд ******* аймгийн Байгаль очин, аялал жуулчлалын газаас 2017 оны 06 дугаа саын 23-ны өдө 01 тоот шинжээчийн дүгнэлтийг гагахдаа мөдөн байцаагчийн асуултад тавигдаагүй асуултанд хаиулж яллагдагч Я.*******г хоиглосон газа загас агнасан нь үндэслэлтэй байна гэж дүгнэсэн нь хууль зөчсөн байна. Мөдөгч л эдгээ яллагдагч наын хэн нь хууль бусаа загас баьсан, худалдсан тээвэлэснийг тогтоох ёстой болохоос шинжээч хөндлөнгөөс тэ яллагдагч нь тэ үйлдэлд гэм бууутай гэж дүгнэх, үнэлэлт хийх нь хууль зүйн бууу юм. Энэ шинжээчийн дүгнэлт хууль зөчсөн байгаа учаас дахин гагуулах шаадлагатай байна. Иймд анхан шатны шүүхийн шүүгчийн захиамжийг хэвээ үлдээж, покуоын бичсэн эсэгүүцлийг хээгсэхгүй болгож шийдвэлэх нь зүйтэй гэж шүүх бүэлдэхүүн үзэв.

Эүүгийн хээг хянан шийдвэлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээ зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1 дэх хэсэгт заасныг удидлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. ******* аймаг дахь сум дундын эүүгийн хэгийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 11 дүгээ саын 07-ны өдийн 130 дугаатай шүүгчийн захиамжийг хэвээ үлдээж, покуо Б.Төболдын бичсэн эсэгүүцлийг хээгсэхгүй болгосугай.

2. Яллагдагч Я.*******, Д.*******, Д.******* нат өмнө авсан хувийн баталгаа гагах таслан сэгийлэх ага хэмжээнд нь хэвээ үлдээсүгэй.

3. Давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд оолцогч хяналтын жумаа гомдол, покуо, дээд шатны покуо эсэгүүцлийг магадлалыг гадуулсан эсхүл хүгүүлсэнээс хойш 30 хоногийн дото Хяналтын шатны шүүхэд гомдол, эсэгүүцэл гагах эхтэй.

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ Ж.БАТТОГТОХ

ШҮҮГЧИД Ч.ЭНХТӨР

Б.НАМХАЙДОРЖ