| Шүүх | Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сум дахь сум дундын шүүх |
|---|---|
| Шүүгч | Бат-Эрдэний Уртнасан |
| Хэргийн индекс | 141/2023/00023/И |
| Дугаар | 141/ШШ2024/00087 |
| Огноо | 2024-05-29 |
| Маргааны төрөл | Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулиар бусад, |
Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сум дахь сум дундын шүүхийн Шийдвэр
2024 оны 05 сарын 29 өдөр
Дугаар 141/ШШ2024/00087
| 2024 оны 05 сарын 29 өдөр | Дугаар *******1/ШШ2024/00087 | ******* аймаг |
МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС
******* аймгийн ******* сум дахь сум дундын шүүхийн шүүгч Б.Уртнасан даргалж,
Нэхэмжлэгч *******,
Нэхэмжлэгч нарын өмгөөлөгч******* /цахимаар/,
Хариуцагч байгууллагын төлөөлөгч ******* нарыг оролцуулан,
Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Батбаяраар тэмдэглэл хөтлүүлэн тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй явуулсан шүүх хуралдаанаар ******* аймгийн ******* сумын ******* багийн ******* гудамж ******* тоот хаягаар оршин суудаг ******* овогт , овогт нараас ******* аймгийн ******* сум дахь холбогдуулан гаргасан “Хөрөнгийн үнэлгээний Дамно ХХК-ийн 2022 оны 5 дугаар сарын 06-ны өдрийн №22-67 тоот үнэлгээг хүчингүй болгуулах тухай” нэхэмжлэлийн шаардлага бүхий иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.
Нэхэмжлэгч Б. нь шүүх хуралдаанд намайг оролцуулахгүйгээр хэргийг лэж өгнө үү гэсэн хүсэлтийг шүүхэд ирүүлсэн байх тул Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.1 дэх хэсэгт зааснаар түүний эзгүйд хэргийг хянан лэв.
ТОДОРХОЙЛОХ нь:
Нэхэмжлэгч *******, Б. нар нь ******* аймгийн ******* сум дахь сум дундын шүүхэд ирүүлсэн нэхэмжлэлдээ: “...******* аймгийн ******* сум дахь сум дундын шүүхийн 2022 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 04 тоот ээр банк ******* бидний хооронд байгуулагдсан *******00020372 дугаартай зээлийн гэрээ *******00020372-1, *******00020372-2 дугаартай барьцааны гэрээнүүдийг цуцалж, хариуцагч Б., ******* биднээс 116,055,963 төгрөгийг гаргуулж, банк ХХК-д олгохоор лэж, ийн тогтоох хэсгийн 2 дахь заалтаар биднийг үүргээ гүйцэтгээгүй буюу зохих ёсоор гүйцэтгээгүй тохиолдолд барьцааны зүйл болох ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай 120м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн Ү-0905001308, гэрчилгээний дугаартай амралтын газрын байр, ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай тус бүр нь 20.25м.кв талбайтай улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай 4 ширхэг амралтын байр, ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай нэгж талбарын дугаар бүхий 10.000 м.кв талбайтай, гэрчилгээний дугаартай аялал жуулчлалын зориулалттай эзэмших газар, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлалтай, нэгж талбарын дугаар бүхийм.кв талбайтай гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалттай газар, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлалтай м.кв талбайтай хувийн сууц, дэлгүүрийн зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгөөр тус тус үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар лэсэн. Анхан шатны шүүхийн хүчин төгөлдөр болсонтой холбоотойгоор нэхэмжлэгч банк ХХК нь нэхэмжлэлийг албадан биелүүлэх болж үүний дагуу ийг албадан биелүүлэх захирамж, хуудас гарсан байдаг ба 2022 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдөр ахлах гүйцэтгэгч, ахлах дэслэгч тоот “Шийдвэр ажиллагаа үүсгэх тухай тогтоол” гаргаж энэ өдрөөс гүйцэтгэлийн ажиллагаа явуулах болсон. ажиллагаа явагдаж эхэлмэгц бидний өмчлөлийн болоод эзэмшлийн хөдлөх, үл хөдлөх эд хөрөнгөд халдаж ажиллагаа явуулж эхэлсэнд гомдолтой байна. Учир нь шүүхийн ээр үүргээ гүйцэтгээгүй буюу зохих ёсоор гүйцэтгээгүй тохиолдолд барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар заасан байх атал биднийг урин дулаан цаг ирж амралтын газраа ажиллуулах мөнгө олж, төлбөр төлөх боломж олгохгүйгээр шууд барьцаа хөрөнгө дээр ажиллагаа явуулж эхэлсэн. Шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагааны явцад барьцаа хөрөнгүүдийг албадан дуудлага худалдаанд оруулах зорилгоор хөрөнгийн үнэлгээний ХХК-ийг шинжээчээр томилж, улмаар барьцаа хөрөнгүүдийг Дамно ХХК-иас 2022 оны 05 сарын 06-ны өдөр хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгүүдийг нийт 298,042,781 төгрөгөөр үнэлсэн /******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай 120м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай амралтын байрыг 1*******,5*******,661 төгрөгөөр, мөн хаягт байрлах тус бүр нь 20.25 м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай 4 ширхэг амралтын газрын байрыг тус бүр 13,691,190 төгрөгөөр, мөн хаягт байрлах нэгж талбарын дугаар бүхий 10.000 м.кв талбайтай, гэрчилгээний дугаартай аялал жуулчлалын зориулалттай эзэмших эрхтэй газрыг 4,000,000 төгрөгөөр, газрын сайжруулалтыг 55,663,120 төгрөгөөр, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлалтай нэгж талбарын дугаар бүхийм.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалттай өмчлөх эрхтэй газар, мөн хаягт байрлалтай м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай хувийн сууц, дэлгүүр зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгүүдийг 69,100,240 төгрөгөөр үнэлсэн/ байсан. тухай хуулийн 122 дугаар зүйлийн 122.5 дах хэсэгт “Бие даасан шаардлага гаргах эрхтэй гуравдагч этгээд болон иргэний ажиллагааны талууд энэ хуулийн 6.2.1, 6.2.2-д заасан ийг үндэслэн явуулж байгаа иргэний ажиллагааны талаарх гомдлоо иргэний хэргийг эцэслэн лэсэн шүүхэд .... гомдлоо Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуульд заасан нийтлэг журмын дагуу гаргана” гэж, мөн хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.3 дахь хэсэгт “Шийдвэр гүйцэтгэгч хөрөнгийн үнэлгээг шинжээчээр тогтоолгосон бол шинжээчийн дүгнэлтийг хүлээн авснаас хойш ажлын 3 өдрийн дотор талуудад мэдэгдэж, дүгнэлтийг танилцуулж, санал хүсэлтийг авч, тэмдэглэл хөтөлнө” гэж, 55.7-д “Талууд эд хөрөнгийн үнэлгээний талаарх гомдлоо энэ хуулийн 55.3-т заасны дагуу мэдэгдсэн өдрөөс хойш 7 хоногийн дотор шүүхэд гаргаж болно” гэж хуульчилсны дагуу хөрөнгийн үнэлгээний тайланг эс зөвшөөрч тус шүүхэд хандаж байна. Учир нь гүйцэтгэгчийн зүгээс шинжээчийн дүгнэлт хэзээ ирсэн тухай бидэнд мэдэгдээгүй ба та нар өөрсдөө зараад төлбөрөө төлж болно гэсэн боловч гэнэт дуудлага худалдаа зохион байгуулах тогтоол гарсан, ирж танилцаарай гэсэн учир очиход шинжээчийн дүгнэлт бичгээр ирсэн байсан ба мөн 2022 оны 06 сарын 17-ны өдөр албадан дуудлага худалдаа зохион байгуулах тухай 06/01 тоот тогтоол гаргасан байсан ба үүнийг бидэнд 2022 оны 06 сарын 20-нд танилцуулсан бөгөөд энэ тухай гүйцэтгэгчид хандан бидний хөрөнгийг яагаад ийм хямдхан үнэлж байгаа юм бэ?, наадах үнэлгээ чинь бараг боссон үнэ нь, түүнээс хойш өчнөөн зардал гаргаж засан сайжруулалт хийсэн гэхэд би шинжээч биш шүү дээ, та энэ тухайгаа шүүхэд хандаж лүүлээрэй гэсэн хариуг өгсөн. байгууллага бид шинжээч биш гэх шалтаг хэлж бидний бүх насаараа хөдөлмөрлөж бий болгосон хөрөнгийг хямдхан зарагдах эрсдэлтэй үйл ажиллагаа явуулахаар дуудлага худалдааны тов тогтоож дуудлага худалдаа зохион байгуулах гэж байна. Түүнчлэн хөрөнгийн үнэлгээний төвийн Дамно ХХК-ийн 2022.05.06-ны өдрийн дүгнэлт нь Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1-д “Хөрөнгийн үнэлгээг тухайн үнэлгээний зүйлийн шинж байдал, онцлог, зориулалтыг харгалзан хөрөнгийн үнэлгээний өртгийн, жишиг үнийн, орлогын аргуудыг хослуулан, олон улсын болон хөрөнгийн үнэлгээний үндэсний стандарт, энэ хуулийн 8.2-т заасан хөрөнгийн үнэлгээний аргачлалд нийцүүлэн тодорхойлно” гэж заасны дагуу жишиг үнийн аргаар үнэлэхдээ ямар хөрөнгүүдийг харьцуулсан нь тодорхойгүй түүнчлэн бидний амралтын газар нь бусад амралтын газраас байгалийн үзэсгэлэн болоод орчноор илүү тул амралтын газрын үнэ цэн болоод үнэлгээнд чухал нөлөө үзүүлж байдаг боловч үнэлгээ гаргахдаа энэ нөхцөл байдлыг харгалзан үзээгүй нь үнэлгээг үндэслэлгүй гаргахад нөлөөлсөн байна. Үүгээр үл барам бидний амралтын газар нь өвлийн улиралд жуулчин болоод дотоодын аялагч нарыг хүлээн авах боломжтой 4 улирлын амралтын газар гэдгээрээ бусад амралтын газрыг бодвол илүү давуу талтай ба энэ мөн манай амралтын газрыг жуулчид сонгон ирэх давуу тал юм. Амралтын газар аль болох жуулчид татах давуу талтай байна гэдэг уг амралтын газрын үнэлгээнд нөлөөлж байдаг боловч энэ тухай үнэлгээ гаргахдаа анхаарч тусгаагүй. Иймд хөрөнгийн үнэлгээний Дамно ХХК-ийн 2022 оны 05 дугаар сарын 06-ны өдрийн №22-67 тоот үнэлгээг хүчингүй болгож өгнө үү...” гэжээ.
Нэхэмжлэгч тал нь нэхэмжлэлийнхээ хамтаар шүүхэд дараах нотлох баримтуудыг гаргаж өгсөн байна. Үүнд:
Нэхэмжлэгч талаас ирүүлсэн нотлох баримтууд нь хуульд заасан нотлох баримтын шаардлагыг хангасан байна.
Мөн нэхэмжлэгч нарын өмгөөлөгч*******ийн хүсэлтээр шүүх Дамно ХХК-ий захирал, мэргэшсэн үнэлгээчин гэрчийн мэдүүлэг авч хэрэгт нотлох баримтаар хавсаргасан болно.
Хариуцагч ******* аймгийн ******* сум дахь хэлтэс нь *******, Б. нарын нэхэмжлэлийг 2023 оны 02 дугаар сарын 06-ны өдөр гардан авсан бөгөөд 2023 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдөр шүүхэд ирүүлсэн тайлбартаа: “...Төлбөр төлөгч Б. //, ******* // нарын 2023 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдөр ******* аймгийн ******* сум дахь сум дундын шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлтэй танилцаад нэхэмжлэлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байх тул дараах тайлбарыг гаргаж байна. ******* аймгийн ******* сум дахь сум дундын шүүхийн 2022 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 04 дүгээр ээр "" банкны нэхэмжлэлтэй, хариуцагч Б., ******* нарт холбогдох зээлийн гэрээний үүрэг болох 116,864,393 /нэг зуун арван зургаан сая найман зуун жаран дөрвөн мянга гурван зуун ерэн гурван/ төгрөг гаргуулахаар лэсэн. т хариуцагч Б., ******* нар үүргээ гүйцэтгээгүй буюу зохих ёсоор гүйцэтгээгүй тохиолдолд барьцааны ******* аймгийн ******* сумын багийн бэл хаягт байрлах 120м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай амралтын байр, мөн хаягт байрлах тус бүр нь 20.25 м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай 4 ширхэг амралтын газрын байр, мөн хаягт байрлах нэгж талбарын дугаар бүхий 10.000 м.кв талбайтай, гэрчилгээний дугаартай аялал жуулчлалын зориулалттай эзэмших эрхтэй газар, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлах нэгж талбарын дугаар бүхийм.кв талбайтай улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалттай өмчлөх эрхтэй газар, мөн хаягт байрлалтай м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай хувийн сууц, дэлгүүр зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах болохыг дурджээ. Нэхэмжлэгч нар шүүхэд гаргасан гомдолдоо: ... ажиллагаа явагдаж эхэлмэгц бидний өмчлөлийн болоод эзэмшлийн хөдлөх, үл хөдлөх эд хөрөнгөнд халдаж ажиллагаа явуулж эхэлсэнд гомдолтой байна... гэжээ. ******* аймгийн ******* сум дахь хэлтсийн дарга, ахлах гүйцэтгэгч, ахлах дэслэгч ын 2022 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн дугаар "Шийдвэр ажиллагаа үүсгэх тухай тогтоол”-ын дагуу ажиллагааг эхлүүлж, 2022 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдөр төлбөр төлөгч нарт эрх, үүргийг танилцуулан төлбөрийн талаар тайлбар авч, шүүхийн ийг сайн дураар биелүүлэх /01 дүгээр мэдэгдлийн хувийг төлбөр төлөгч нарт гардуулан өгсөн. /Хувийн хэргийн 1, 2, 3, 4, 5, 6, *******, 15, 16, 22 дугаар хуудас/ тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.2.8 –д "Гүйцэтгэх баримт бичгийн шаардлагыг биелүүлэх зорилгоор 2022 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн /03, /05 дугаар эд хөрөнгө битүүмжлэх тогтоолоор битүүмжлэн, шүүхийн ийг сайн дураар биелүүлэх тухай /04 /06 дугаар мэдэгдлүүдийг гардуулан өгсөн. Үүргийн гүйцэтгэлд барьцаалсан хөрөнгийг 2022 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн /07, /08 дугаар тогтоолоор хураах ажиллагааг гүйцэтгэсэн. Төлбөр төлөгч нарын нэхэмжлэлд: ... ээр үүргээ гүйцэтгээгүй буюу зохих ёсоор гүйцэтгээгүй тохиолдолд барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар заасан байх атал биднийг урин дулаан цаг ирж амралтын газраа ажиллуулах мөнгө олох төлбөр төлөх боломж олгохгүйгээр шууд барьцаа хөрөнгө дээр ажиллагаа явуулж эхэлсэн... гэжээ. Төлбөр төлөгч Б., ******* нарын 2022 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр тус гаргасан ...Бид амралтын газар ажиллуулж, бизнес эрхэлдэг, одоо урин дулаан цан ирж амралтын газраа ажиллуулахад үйлчлүүлэгч нар дансаар мөнгөө шилжүүлэх үед бидэнд мэдээлэл ирэхгүй байна. Мөн амралтын газраа хэвийн ажиллуулах боломжгүй байна. банканд төлөх 116,864,393 төгрөгийн төлбөрийг барьцаа хөрөнгөөр хангуулах тул бидний арилжааны банкин дахь дансыг хаахгүй байж өгнө үү... гэсэн хүсэлтийг хангасан байна. Үүргийн гүйцэтгэлд барьцаалсан, ******* аймгийн ******* сумын Баян- Улаан багийн бэл хаягт байрлах 120м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн Ү- 0905001309, гэрчилгээний дугаартай амралтын байр, мөн хаягт байрлах тус бүр нь 20.25 м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай 4 ширхэг амралтын газрын байр, мөн мөн хаягт байрлах нэгж талбарын дугаар бүхий 10.000 м.кв талбайтай, гэрчилгээний дугаартай аялал жуулчлалын зориулалттай эзэмших эрхтэй газар, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлах нэгж талбарын дугаар бүхийм.кв талбайтай улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалттай өмчлөх эрхтэй газар, мөн хаягт байрлалтай м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай хувийн сууц, дэлгүүр зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгүүдэд Иргэний хуулийн 177 дугаар зүйлийн 177.1, тухай хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.2-т заасны дагуу хөрөнгийн үнэлгээний "Дамно” ХХК-иар үнэлгээ тогтоолгоход 2022 оны 05 дугаар сарын 06-ны өдөр 298,042,781 /хоёр зуун ерэн найман сая дөчин хоёр мянга долоон зуун наян нэгэн/ төгрөгөөр үнэлсэн 38 хуудас бүхий тайланг 2022 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдөр хүлээн авсан. Нэхэмжлэгч нар ...Шийдвэр гүйцэтгэгчийн зүгээс шинжээчийн дүгнэлт хэзээ ирсэн тухай бидэнд мэдэгдээгүй ба та нар өөрсдөө зараад төлбөрөө төлж болно гэсэн боловч гэнэт дуудлага худалдаа зохион байгуулах тогтоол гарсан ирж танилцаарай гэсэн учир очиход шинжээчийн дүгнэлт бичгээр ирсэн байсан ба мөн 2022 оны 06 дугаар сарын 17-ны өдөр албадан дуудлага худалдаа зохион байгуулах тухай 06/01 тоот тогтоол гаргасан байсан, үүнийг бидэнд 2022 оны 06 дугаар сарын 20-нд танилцуулсан, энэ тухай гүйцэтгэгчид хандан бидний хөрөнгийг яагаад ийм хямдхан үнэлж байгаа юм бэ? Наадах чинь бараг боссон үнэ нь, түүнээс хойш өчнөөн зардал гаргаж засан сайжруулалт хийсэн гэхэд би шинжээч биш шүү дээ та энэ тухайгаа шүүхэд хандаж лүүлээрэй гэсэн хариу өгсөн... гэжээ. Нэхэмжлэгч нарын энэ гомдлыг дараах баримтыг үндэслэн зөвшөөрөхгүй байна. Хөрөнгийн үнэлгээний "Дамно" ХХК-ий 2022 оны 05 дугаар сарын 06-ны өдөр гаргасан үнэлгээг 2022 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдрийн 10 цаг 05 минутад "Жигд эргэлт" ХХК-ий ажилтан хүлээж аваад мөн өдрийн 16 цаг 10 минутад тухай хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.3 дахь заалтыг үндэслэн эд хөрөнгийн үнэлгээг төлбөр төлөгч Б., ******* нарт 2022 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдрийн 1/249 дүгээр албан бичгээр мэдэгдэж, мөн хуулийн 62 дугаар зүйлийн 62.1, 55 дугаар зүйлийн 55.3 / гүйцэтгэгч хөрөнгийн үнэлгээг шинжээчээр тогтоолгосон бол шинжээчийн дүгнэлтийг хүлээн авсан өдрөөс хойш ажлын 3 хоногийн дотор талуудад мэдэгдэж дүгнэлтийг танилцуулж, санал хүсэлтийг авч тэмдэглэл хөтөлнө./, 55.7- д /Талууд хөрөнгийн үнэлгээний талаарх гомдлоо энэ хуулийн 55.3-д заасны дагуу мэдэгдсэн өдрөөс хойш 7 хоногийн дотор шүүхэд гаргаж болно./ гэж заасныг тайлбарлан өгч хууль сануулан тэмдэглэлээр баталгаажуулсан байна. /хувийн хэргийн 124, 125, 126, 128, 129 дүгээр хуудас/ тухай хуулийн 62 дугаар зүйлийн 62.1-д Хөрөнгийн үнэлгээний талаар талуудаас гомдол гараагүй тохиолдолд төлбөр төлөгч энэ хуулийн 55.3-д заасан ийг хүлээн авснаас хойш ажлын 3 өдрийн дотор өөрийн хөрөнгийг уг т зааснаас багагүй үнээр бие даан худалдан борлуулах саналаа гаргаж болно гэж заасны дагуу төлбөр төлөгч Б., ******* нар нь 2022 оны 05 дугаар сарын 12-ны өдөр үүргийн гүйцэтгэлд барьцаалсан хөрөнгийг шинжээчийн тогтоосон үнэ 298,042,781 /хоёр зуун ерэн найман сая дөчин хоёр мянга долоон зуун наян нэгэн/ төгрөгөөс багагүй үнээр бие даан худалдан борлуулах саналаа тус гаргасныг 2022 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдрийн 1/260 дугаар албан бичгээр хангаж лэсэн байна. /хувийн хэргийн 130, 138 дугаар хуудас/ Нэхэмжлэгч нар нь хөрөнгийн үнэлгээний талаарх гомдлоо гүйцэтгэгчийн хөрөнгийн үнэлгээг танилцуулсан өдөр буюу 2022 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдрөөс 7 хоногийн дотор шүүхэд гаргах эрхтэй. /ШШШГТХуулийн 55.3/ Хэрэв шинжээчийн тогтоосон үнийг хүлээн зөвшөөрч, шүүхэд гомдол гаргаагүй тохиолдолд үнэлгээг мэдэгдсэн өдрөөс хойш 3 хоногийн дотор үүргийн гүйцэтгэлд барьцаалсан хөрөнгийг бие даан худалдан борлуулах хүсэлт /ШШШГТХуулийн 62.1/ Үүний дагуу нэхэмжлэгч нар тус 2022 оны 05 дугаар сарын 12-ны өдөр үүргийн гүйцэтгэлд барьцаалсан хөрөнгийг бие даан худалдан борлуулах хүсэлт гаргаж лүүлсэн нь /хувийн хэргийн 130, 138-р хуудас/ ажиллагааны бүхий дарааллыг мэдэж байсан атал шүүхийн ийг биелүүлэхээс санаатайгаар зайлсхийж байна. Иймд 2023 оны 01 дүгээр сарны 09-ний өдөр хөрөнгийн үнэлгээний талаарх шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийг зөвшөөрөхгүй байна....” гэжээ.
Хариуцагч тал нь хариу тайлбарынхаа хамтаар шүүхэд дараах нотлох баримтуудыг гаргаж өгсөн байна. Үүнд:
Хариуцагч талаас ирүүлсэн шүүхийн ийн хуулбар, шүүхийн ийг албадан гүйцэтгүүлэх захирамжийн хуулбар, хуудасны хуулбар, үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээний хуулбаруудаас бусад нотлох баримтууд нь хуульд заасан нотлох баримтын шаардлагыг хангасан байна.
Нэхэмжлэгч ******* нь шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжиж байна. Үнэлгээ хэт доогуур үнэлсэн учраас нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжиж байна...” гэв.
Нэхэмжлэгч нарын өмгөөлөгч******* нь шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжиж байгаа. Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуульд зааснаар харьцуулалтын арга хэрэглэнэ гэж заасан байгаа. Харьцуулалтын арга гэдэг нь ойролцоо үл хөдлөх хөрөнгөтэй харьцуулахаар байгаа. Тухайн нэхэмжлэгчийн объектод харьцуулалтын арга хэрэглэж дүгнэлт гаргаагүй. Харьцуулалтын арга хэрэглээгүй үнэлсэн нь хуульд заасан шаардлагыг хангахгүй байна. Үнэлгээг хууль бус тушаал, ийн үндсэн дээр гарсан гэж үзэж байгаа. тухай хуульд зааснаар үнэлгээг гаргаж, шинжээч томилохдоо битүүмжлэх ажиллагаа явагдана. Үнийн санал авна. Үнэ зөрсөн гэж үзвэл шинжээч томилно. Битүүмжлэх ёстой. Битүүмжлэх ажиллагаанд хөндлөнгийн гэрчүүдийг байлцуулах ёстой, тэмдэглэл үйлдэх, битүүмжлэх тогтоолд гэрчүүдээр гарын үсэг зуруулсан байх ёстой, битүүмжилж байгаа зүйлүүдийг дэлгэрэнгүй тусгах ёстой. Хавтаст хэрэгт авагдсан баримтаар энэ ажиллагаа зөрчигдсөн байгаа. Энэ шаардлага зөрчигдсөн гэж үзэж байгаа. Энэ процесс ажиллагаа хууль зөрчиж хийгдсэн учраас уг дүгнэлтийг хүчингүй гэж үзэж байна. Тухайн нэхэмжлэгч нарын объектыг зах зээлийн үнэлгээнээс хэт доогуур үнэлсэн учраас дахин үнэлгээ тогтоолгох хүсэлттэй байгаа. Тухайн үнэлгээг гаргахдаа тог цахилгаан татсан байдал, тухайн амралтын газар нь байгалийн цогцолборт газарт байрлаж байгаа зэргийг харгалзаж үзээгүй дүгнэлт гаргасан учраас дахин үнэлгээ тогтоолгох хүсэлттэй байгаа. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжиж байна...” гэв.
Хариуцагч байгууллагын төлөөлөгч ******* нь шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Шинжээчийн дүгнэлтийн талаар ярьж байна. Үнэлгээнд орсон хөрөнгүүдийн мэдээллийг баазлаад архивлаад үүсгэдэг. Нэхэмжлэгчийн объекттой ойролцоо буюу тэр амралтын газартай харьцуулж дүгнэлт гаргах объект байхгүй байсан гэх тайлбарыг шинжээч өгсөн. Өөрөөр хэлбэл ******* аймгийн ******* суманд нэхэмжлэгчийн объекттой ижил төстэй амралтын газар байхгүй байсан. Ийм учраас үнэлгээ хийх боломжгүй гэсэн тайлбарыг шинжээч өгсөн. ажиллагаа, эд хөрөнгө хураах, битүүмжлэх ажиллагаа хууль зөрчсөн гэж байна. Уг ажиллагаа нь 2022 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдөр эд хөрөнгө хураах ажиллагаа явагдсан байдаг. Нэхэмжлэгч хөрөнгөө 150 сая төгрөгөөр үнэлсэн байдаг. Энэ нь төлбөр төлөгчийн эрх байгаа. тухай хуульд зааснаар гүйцэтгэгчээс тогтоосон хугацаанд төлбөрийг биелүүлээгүй, төлбөрийг төлөөгүй нөхцөлд хөрөнгийг худалдан борлуулах арга хэмжээ авагддаг. Хөрөнгийг худалдан борлуулахад тухайн хөрөнгийн үнийн саналыг талуудаас албан бичгээр заавал авсан байх ёстой. Нэхэмжлэгч нарт 2022 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр 1/205 дугаартай албан бичгээр үнийн саналаа ирүүлэхийг мэдэгдсэн байна. Нэхэмжлэгч нар банкны үнэлгээг зөвшөөрөхгүй, шинжээч томилж өгнө үү гэсэн хүсэлтийг гаргасны дагуу шинжээч томилсон. Шинжээчээр үнэлгээ тогтоолгоход 298 сая төгрөгөөр үнэлэгдсэн. Хураан авах, битүүмжлэх ажиллагаа хуульд зааснаар явагдсан байгаа...” гэв.
Шүүх хуралдаанаар хэрэгт цугларсан дээрх бичгийн нотлох баримтуудыг хэлэлцэж, шинжлэн судлаад ҮНДЭСЛЭХ нь:
Нэхэмжлэгч ******* овогт , овогт нараас ******* аймгийн ******* сум дахь холбогдуулан “Хөрөнгийн үнэлгээний Дамно ХХК-ийн 2022 оны 5 дугаар сарын 06-ны өдрийн №22-67 тоот үнэлгээг хүчингүй болгуулах тухай” нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргажээ.
******* аймгийн ******* сум дахь сум дундын шүүх нь нэхэмжлэгч *******, Б. нараас ирүүлсэн нэхэмжлэлийг хүлээн аваад тус шүүхийн харьяаллын хэрэг мөн байна гэж үзсэн, түүнчлэн нэхэмжлэлийн бүрдүүлбэрийг хангаж байна гэж үзсэн учраас 2023 оны 01 дүгээр сарын 16-ны өдөр иргэний хэрэг үүсгэж хэрэг хянан лэх ажиллагааг эхлүүлсэн.
Нэхэмжлэгч нар нь нэхэмжлэлийнхээ хамтаар иргэний гүйцэтгэлийн ажиллагааг түдгэлзүүлэх хүсэлтийг нэхэмжлэл гаргасан огнооны дагуу 2023 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдөр шүүхэд ирүүлсэн байх боловч “...2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдөр хөрөнгийг дуудлага худалдаанд оруулах гэж байгаа учир иргэний гүйцэтгэлийн ажиллагааг зогсоож өгнө үү...” гэсэн агуулга бүхий буюу өнгөрсөн цаг хугацааны асуудлыг лүүлэх агуулгатай байсан тул ач холбогдол нь өнгөрсөн гэж шүүх дүгнээд иргэний хэрэг үүсгэх гаргахдаа хамтатган лээгүй болно.
Нэхэмжлэгч нараас ******* аймгийн ******* сум дахь хэлтэс буюу хуулийн этгээдэд холбогдуулан нэхэмжлэл гаргасан тул шүүх тус байгууллагын удирдлага болох хэлтсийн дарга бөгөөд ахлах гүйцэтгэгч ыг дуудаж, нэхэмжлэлийн хувийг гардуулсан ба тэрээр 2023 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдрийн 1/160 дугаартай албан бичгээрээ хэрэг хянан лэх ажиллагаанд гүйцэтгэгч, ахлах дэслэгч *******г оролцуулахаар томилсон байна.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.1 дэх хэсэгт “Хуулийн этгээд төлөөлөгчөөрөө дамжуулан хэрэг хянан лэх ажиллагаанд оролцоно” гэж, 35.2 дахь хэсэгт “Хуулийн этгээдийг төлөөлж байгаа этгээд өөрийн албан тушаал, эсхүл төлөөлөх эрх олгогдсоныг гэрчилсэн баримт бичгийг шүүхэд үзүүлнэ” гэж хуульчилсан бөгөөд хуулийн этгээд болох ******* аймгийн ******* сум дахь хэлтсийн удирдлагаас өөрийн байгууллагыг төлөөлөн хэрэг хянан лэх ажиллагаанд оролцох этгээдээр томилж, баримтыг шүүхэд ирүүлсэн учир *******г хариуцагч байгууллагын төлөөлөгчөөр хэрэг хянан лэх ажиллагаанд оролцуулсан болно.
Мөн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1 дэх хэсэгт “Хэрэг хянан лэх ажиллагаанд оролцох өмгөөлөгчийн төлөөлөх эрх нь эрх зүйн туслалцаа авч байгаа талын хүсэлтээр тодорхойлогдоно” гэж хуульчилсан ба нэхэмжлэгч *******, Б., өмгөөлөгч******* нар нэхэмжлэгч тал өмгөөлөгчөөс хууль зүйн туслалцаа авах агуулгаар байгуулагдсан хууль зүйн туслалцаа үзүүлэх гэрээг байгуулж шүүхэд ирүүлсэн байх тул өмгөөлөгч*******ийг хэрэг хянан лэх ажиллагаанд оролцуулсан болно.
Нэхэмжлэгч, хариуцагч талуудаас хэрэгт авагдсан, нотлох баримтын шаардлага хангасан баримтууд болон нотлох баримтын шаардлага хангаагүй 2022 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 04 дугаартай шүүхийн , 2022 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн шүүгчийн захирамж, 2022 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн 22 дугаартай хуудсаар лэсэн үүд болон үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээнүүдэд тусгагдсан мэдээллийн агуулгын талаар маргаагүй, хуурамч нотлох баримтыг хууль бусаар бүрдүүлсэн, цуглуулсан талаар гомдол гаргаагүй, хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаас хасуулах хүсэлт гаргаагүй болно.
Харин маргааны агуулга нь 2022 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 04 дугаартай шүүхийн , 2022 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн шүүгчийн захирамж, 2022 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн 22 дугаартай хуудсаар лэсэн үүдийн дагуу гэрчилгээ бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийн үнийг тогтоосон үнэлгээтэй холбоотой байх тул талуудын маргаагүй дээрх баримтуудыг үнэн зөв баримт гэж шүүх үнэлэв.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-д зааснаар хүний эрх, эрх чөлөө, хууль ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн гэж үзэж байгаа аливаа этгээд уг эрхээ хамгаалуулахаар энэ хуульд заасан журмын дагуу шүүхэд нэхэмжлэл, хүсэлт, гомдол гаргах хэлбэрээр мэдүүлэх эрхтэй бөгөөд нэхэмжлэгч хэнээс, ямар үндэслэлээр, юуг шаардахаа өөрөө тодорхойлох, нэхэмжлэлийн шаардлагаа ихэсгэх, мөн багасгах эрхтэй болно.
Нэхэмжлэгч *******, Б. нар нь төлбөрийн гүйцэтгэлд барьцаалагдсан ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай 120м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн Ү-0905001308, гэрчилгээний дугаартай амралтын газрын байр, ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай тус бүр нь 20.25м.кв талбайтай улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай 4 ширхэг амралтын байр, ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай нэгж талбарын дугаар бүхий 10.000 м.кв талбайтай, гэрчилгээний дугаартай аялал жуулчлалын зориулалттай эзэмших газар, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлалтай нэгж талбарын дугаар бүхийм.кв талбайтай гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалттай газар, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлалтай м.кв талбайтай хувийн сууц, дэлгүүрийн зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгийг Дамно ХХК нь нийт 298,042,781 төгрөгөөр үнэлсэн нь өнөөгийн зах зээлийн ханшнаас хэт доогуур, хөрөнгийг үнэгүйдүүлэх нөхцөл байдал үүсгэж байгаа учраас энэ үнэлгээг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Түүнчлэн хөрөнгийн үнэлгээний төвийн Дамно ХХК-ийн 2022.05.06-ны өдрийн дүгнэлт нь Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1-д “Хөрөнгийн үнэлгээг тухайн үнэлгээний зүйлийн шинж байдал, онцлог, зориулалтыг харгалзан хөрөнгийн үнэлгээний өртгийн, жишиг үнийн, орлогын аргуудыг хослуулан, олон улсын болон хөрөнгийн үнэлгээний үндэсний стандарт, энэ хуулийн 8.2-т заасан хөрөнгийн үнэлгээний аргачлалд нийцүүлэн тодорхойлно” гэж заасны дагуу жишиг үнийн аргаар үнэлэхдээ ямар хөрөнгүүдийг харьцуулсан нь тодорхойгүй түүнчлэн бидний амралтын газар нь бусад амралтын газраас байгалийн үзэсгэлэн болоод орчноор илүү тул амралтын газрын үнэ цэн болоод үнэлгээнд чухал нөлөө үзүүлж байдаг боловч үнэлгээ гаргахдаа энэ нөхцөл байдлыг харгалзан үзээгүй нь үнэлгээг үндэслэлгүй гаргахад нөлөөлсөн байна гэж нэхэмжлэлийн үндэслэлээ тайлбарлажээ.
Хариуцагч ******* сум дахь нь ажиллагаа хуульд заасан журмын дагуу явагдсан, манай байгууллага хууль зөрчсөн зүйлгүй, нэхэмжлэгч нар нь хөрөнгийн үнэлгээ гарсны дараа зөвшөөрөхгүй гэж маргаагүй, харин ч зөвшөөрч уг үнээс багагүй үнээр хөрөнгөө өөрсдөө худалдан борлуулах хүсэлт гаргаж, хүсэлтээ лүүлээд явж байсан, мөн шүүхэд нэхэмжлэл гаргаад удаа дараа шалтаг хэлж шүүх хуралдааныг хойшлуулж, гүйцэтгэлийн ажиллагааг санаатайгаар удаашруулж байгаа гэж тайлбарлан нэхэмжлэлийн шаардлагыг үл зөвшөөрч маргасан. Тиймээс нэхэмжлэлийг хариуцахгүй гэж мэтгэлцжээ.
Ийнхүү талуудын хооронд маргаант байдал үүссэн учир тэдний хоорондох маргааныг шүүх лэх үндэслэлтэй байна.
******* аймгийн ******* сум дахь сум дундын шүүхийн 2022 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 04 дугаартай шүүхийн ээр “... Иргэний хуулийн 225 дугаар зүйлийн 225.1, 451 дүгээр зүйлийн 451.1, 452 дугаар зүйлийн 452.2, 453 дугаар зүйлийн 453.1 дэх хэсэгт заасныг тус тус баримтлан банк ХХК, Д., ******* нарын хооронд байгуулсан *******00020372 дугаартай зээлийн гэрээ, *******00020372-1, *******00020372-2 дугаартай барьцааны гэрээнүүдийг цуцалж, хариуцагч Б., ******* нараас зээлийн гэрээний үүрэгт нийт 116,055,963 /нэг зуун арван зургаан сая тавин таван мянга есөн зуун жаран гурав/ төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгч банк ХХК-д олгож, Иргэний хуулийн 158 дугаар зүйлийн 158.1, 175 дугаар зүйлийн 175.1 дэх хэсэгт заасныг тус тус баримтлан хариуцагч Б., ******* нар нь үүргээ гүйцэтгээгүй буюу зохих ёсоор гүйцэтгээгүй тохиолдолд барьцааны ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай 120м.кв талбайтай улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай амралтын газрын байр, ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай тус бүр нь 20.25 м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай 4 ширхэг амралтын газрын байр, ******* аймгийн ******* сумын багийн бэлд байрлалтай нэгж талбарын дугаар бүхий 10.000 м.кв талбайтай, гэрчилгээний дугаартай аялал жуулчлалын зориулалттай эзэмших эрхтэй газар, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлалтай нэгж талбарын дугаар бүхийм.кв талбайтай улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалттай өмчлөх эрхтэй газар, ******* аймгийн ******* сумын ******* багт байрлалтай м.кв талбайтай, улсын бүртгэлийн , гэрчилгээний дугаартай хувийн сууц, дэлгүүр зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар...” лэсэн байна.
Уг ийг гүйцэтгүүлэхээр 2022 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн 22 дугаартай хуудас бичигдэж, ******* аймгийн ******* сум дахь хэлтэс 2022 оны 3 дугаар сарын 30-ны өдөр ажиллагаа эхлүүлсэн байх ба төлбөр төлөгч *******, Б. нарт ажиллагааны явцад эдлэх эрх, хүлээх үүргийг танилцуулж, ийг 2022 оны 4 дүгээр сарын 06-ны өдрийн дотор сайн дураараа гүйцэтгээгүй тохиолдолд албадан гүйцэтгэж, холбогдон гарсан зардлыг төлүүлэх талаар мэдэгдэж тэмдэглэл үйлдсэн байна.
Мөн гүйцэтгэгч төлбөр авагч нартай уулзалт зохион байгуулж, төлбөрөө сайн дураар төлөх эсэх талаар тодруулахад ...сайн дураар төлөх боломжгүй... талаараа мэдэгдсэнийг гүйцэтгэгч тэмдэглэлдээ тусгажээ.
тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.2.8 дахь хэсэгт “Гүйцэтгэх баримт бичгийн шаардлагыг биелүүлэх зорилгоор төлбөр төлөгчийн бие, бэлэн мөнгө, бусад хөрөнгөд үзлэг хийх, тэдгээрийг битүүмжлэх, барьцаалах, хураан авах...” гэж хуульчилсны дагуу гүйцэтгэгч нь 2022 оны 4 дүгээр сарын 06-ны өдрийн /03, /05 дугаартай эд хөрөнгө битүүмжлэх тогтоолуудаар шүүхийн т дурдагдсан үл хөдлөх хөрөнгүүдийг битүүмжлэн, шүүхийн ийг сайн дураараа биелүүлэх тухай /04, /06 дугаартай мэдэгдлүүдийг төлбөр авагч нарт гардуулан өгчээ.
Харин төлбөр төлөгч *******, Б. нар нь мөн өдөр хандан “...******* сум дахь банкны салбарт 116,864,393 төгрөгийг барьцаа хөрөнгөөр хангуулах тул Б., ******* нарын банкны дансыг хаахгүй байж өгнө үү...” гэсэн хүсэлтийг бичгээр гаргасан байх ба үүргийн гүйцэтгэлийг барьцаа хөрөнгөөр хангуулахыг зөвшөөрсөн байна.
тухай хуулийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1 дэх хэсэгт “Шийдвэр гүйцэтгэгч төлбөр төлөгчийн эд хөрөнгийг худалдан борлуулах, эсхүл баримт бичигт заасан тохиолдолд төлбөр авагчид шилжүүлэх зорилгоор төлбөр төлөгчийн эд хөрөнгийг хураана” гэж хуульчилсан байх ба гүйцэтгэгч нь үүргийн гүйцэтгэлд барьцаалсан хөрөнгүүдийг 2022 оны 4 дүгээр сарын 19-ний өдрийн /07, /08 дугаартай тогтоолуудаар хураах ажиллагааг гүйцэтгэсэн байна.
2022 оны 5 дугаар сарын 06-ны өдөр хөрөнгийн үнэлгээний Дамно ХХК-ий №22-67 тоот үнэлгээ гарсан байх ба үнэлгээг гүйцэтгэгч 2022 оны 5 дугаар сарын 09-ний өдөр хүлээн авч, мөн өдрөө төлбөр төлөгч *******, Б. нарт мэдэгдэх хуудсаар мэдэгдсэн байна.
Харин *******, Б. нар нь 2022 оны 5 дугаар сарын 19-ний өдөр “... тухай хуулийн 62 дугаар зүйлийн 62.1-д заасны дагуу өөрийн өмчлөлийн хөрөнгийг 298,042,781 төгрөгөөс багагүй үнээр бие даан худалдан борлуулах саналтай байх тул хуулийн дагуу лэж өгнө үү..." гэсэн хүсэлтийг гаргасан байх ба хөрөнгийн үнэлгээний Дамно ХХК-ий 2022 оны 5 дугаар сарын 06-ны өдрийн №22-67 тоот үнэлгээтэй маргаагүй байна.
хэлтсээс төлбөр төлөгч нарын дээрх хүсэлтийг хүлээн авч 2022 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийг хүртэлх хугацаанд үнэлгээний компаниас үнэлэгдсэн үнээс багагүй үнээр хөрөнгөө худалдан борлуулах боломжийг олгож, энэ талаараа мэдэгдэх хуудсаар мэдэгдсэн байна.
Эдгээр үйл баримтууд нь нэхэмжлэгч, хариуцагч талуудын нэхэмжлэл, тайлбар, тэдгээрийн хамт хавсарган шүүхэд ирүүлсэн холбогдох нотлох баримтуудаар бүрэн дүүрэн нотлогдож байна.
Тодруулбал шүүхийн процесс ажиллагаа хуульд заасан журмын дагуу явагдсан байна.
Харин байгууллагын шинжээч томилох тогтоолын дагуу шинжилгээ хийж, хөрөнгийн үнэлгээ тогтоосон Дамно ХХК-ий №22-67 тоот үнэлгээ нь тухайн хөрөнгүүдийн үнэ цэнийг бодитоор тогтоосон эсэхэд болон үндэслэл бүхий дүгнэлт эсэхэд эргэлзээ үүсэхүйц байна гэж шүүх дүгнэв.
Учир нь:
Дамно ХХК-ий №22-67 тоот үнэлгээ гарах цаг хугацаанд 2010 оны 01 дүгээр сарын 21-ний өдөр батлагдсан “Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хууль” хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан байх ба уг хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.4 дэх хэсэгт “Хөрөнгийн үнэлгээ хийх гэж хөрөнгийн үнэлгээний зүйлийн үнэ цэнийг тогтооход чиглэсэн үнэлгээчний хараат бус үйл ажиллагааг хэлнэ” гэж, 3.1.5 дахь хэсэгт “Үнэ цэнэ гэж хөрөнгийн үнэлгээ хийсний үр дүнд тогтоосон хөрөнгийн үнэлгээний зүйлийн тухайн үеийн мөнгөөр илэрхийлэгдэх үнийн дүнг хэлнэ” гэж, 7 дугаар зүйлийн 7.1.5 дахь хэсэгт “Хөрөнгийн үнэлгээ хийхэд шаардагдах баримт материалыг үйлчлүүлэгчээс гаргуулан авсан байх” гэж, 9 дүгээр зүйлийн 9.2.3 дахь хэсэгт “Хөрөнгийн үнэлгээний зүйлийн тогтоосон үнэ цэнэ үндэслэл бүхий, тодорхой байх” 11 дүгээр зүйлийн 11.1.5 дахь хэсэгт “Үйлчлүүлэгч нь хөрөнгийн үнэлгээ хийхэнд шаардлагатай үнэн зөв баримт мэдээллээр үнэлгээчнийг хангах” гэж тус тус хуульчилсан ба шинжээч Ц.Түвшинцэнгэлийн шүүхэд өгсөн “...Зах зээлийн жишиг хандлагыг хэрэглэхдээ нийтэд арилжаалагддаг жишиг зүйлсийн аргыг авч үзэх шаардлагатай. Энэ арга дээр тухайн хөрөнгөтэй ижил байршилд байршилтай, хийцлийн хувьд ойролцоо хөрөнгүүдийн сүүлийн 6+ сард худалдан борлуулагдсан арилжааны үнэд тулгуурлаж үнэлгээг тогтоодог. Үнэлгээ хийж байх үед ******* аймгийн ******* суманд ижил төрлийн хийцлэл, зориулалт бүхий хөрөнгө сүүлийн 6 сард худалдан борлуулагдсан мэдээлэл байхгүй тул зах зээлийн жишиг хандлагаар үнэлэх боломжгүй талаар тайланд дурдсан. ...Зхавхан аймгийн ******* сумандаа тухайн ижил тойргийн бүсчлэлд адилхан ижил хийц, загвар бүхий хөрөнгийг арилжаалсан мэдээ нийт үнэлгээчдийн ашигладаг мэдээллийн сан баазад байхгүй. ...Бид тухайн бүс нутагт ойролцоо үл хөдлөх эд хөрөнгө байсан эсэхэд ач холбогдол өгөөгүй. Арилжааны үнийн мэдээлэл болон мэргэшсэн үнэлгээчдийн хэрэглэдэг мэдээллийн сан, бааз дээр ийм төрлийн мэдээллийг шүүз үзэхэд 6 сард энэ төрлийн мэдээлэл байгаагүй. ...Ижил төрлийн объект тухайн бүс нутагт байгаа эсэхийг судалж үзээгүй. ...Тухайн хөрөнгө нь барилгын ажлын зургийн дагуу хийж гүйцэтгэсэн ү хөдлөх хөрөнгө биш юм. Тийм учраас бид Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2016 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн 203 дугаар тушаалын 2 дугаар хавсралтад заасны дагуу барилгын нэгж хүчин чадлын жишиг үнэлгээг Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2021 оны үнийн индексээр өсгөж авч тухайн хөрөнгүүдийг үнэлсэн гэсэн үг юм. ...Шинжээч томилох тогтоолд дэд бүтцийн асуудал тусгагдаагүй. Гэхдээ бид зайлшгүй анхаарч авч үзэх шаардлагатай зүйл байна гээд агаарын дэд өртөг болонг барьсан банзан хашааг тойроод бүгдийг үнэлсэн...” гэсэн мэдүүлгээс үзвэл үйлчлүүлэгч болох хэлтэс нь хөрөнгийн үнэлгээ тогтоолгох шинжилгээ хийлгэхдээ үнэлүүлэх эд хөрөнгүүдэд холбогдох мэдээллийг үнэлгээний байгууллагад бүрэн гүйцэт хүргүүлээгүй, шинжээч томилох тогтоолдоо тусгаагүй, үнэлгээчин нь тухайн үл хөдлөх хөрөнгө байрлаж байгаа газар нь байгалийн үзэсгэлэнт газарт байрладаг эсэх, ямар төрлийн үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөрөлтэй эсэхийг судалж үүнээс тухайн эд хөрөнгийн үнэлгээ өсөх эсэх, уг эд хөрөнгүүд барилгын ажлын зураг төслийн дагуу хийгдээгүй ч бодит байдалд ямар өртөгөөр бий болох эсэх, тухайн бүс нутаг дахь ойролцоо төрлийн эд хөрөнгүүд ямар өртгөөр бүтэж үнэ цэнэ нь ямар байгаа эсэхэд ач холбогдол өгөхгүйгээр зөвхөн газар, түүн дээр баригдсан барилга байшин, агаарын дэд өртөг, хашаа зэргийг үнэлгээчдийн хэрэглэдэг мэдээллийн бааз, Барилга, хот байгуулалтын сайдын баталсан дүрэм журамд хязгаарлагдсан байдлаар үнэлгээг хийсэн байна.
Монгол улсын Үндсэн хуулийн 5 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Төр нь нийтийн болон хувийн өмчийн аливаа хэлбэрийг хүлээн зөвшөөрч, өмчлөгчийн эрхийг хуулиар хамгаална” гэж, 3 дахь хэсэгт “Өмчлөгчийн эрхийг гагцхүү хуульд заасан үндэслэлээр хязгаарлаж болно” гэж өмчлөгчийн эрхийг баталгаажуулсан.
хүчин төгөлдөр нь өмчлөгчийн эрхийг хязгаарлах хуульд заасан үндэслэл бүхий баримт мөн хэдий ч уг баримтын дагуу хийгдэж байгаа ажиллагаа нь хууль зөрчсөн, үндэслэлгүй, бодит байдалд нийцээгүй, эргэлзээтэй байж таарахгүй юм.
Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа 2022 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдөр батлагдсан “Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хууль”-ийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.5 дахь хэсэгт “Үнэ цэнэ гэж хөрөнгийн үнэлгээ хийсний үр дүнд үнэлгээний зүйл дэх хувь оролцоонд тохирох эдийн засгийн үр ашгийн тооцооллын боломжит мөнгөн илэрхийллийг хэлнэ” гэж, 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4 дэх хэсэгт “Хөрөнгийн үнэлгээ хийхэд бодитой байх зарчмыг баримтална” гэж хуульчилснаас үзвэл хөрөнгийн үнэлгээ нь тухайн эд хөрөнгийн эдийн засгийн үр ашгийн тооцооллыг үнэн зөв, бодитой гаргах явдал юм.
Тодруулбал шүүхийн байгууллага буюу төрийн байгууллага нь үнэлгээний байгууллагад үнэлгээ хийлгүүлэх эд хөрөнгөд холбогдох баримт материалыг бүрэн гүйцэт хүргүүлээгүй, зохих мэдээллээр хангаагүй, шинжээч томилох тогтоолдоо ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлуудыг тусгаагүй, шинжилгээ хийсэн байгууллага буюу үнэлгээний байгууллага нь үнэлгээчдийн мэдээллийн баазад байхгүй, барилгын ажлын зураг төслийн дагуу хийгдээгүй үндэслэлээр үнэлгээний эд хөрөнгүүдийн үнэ цэнийг үнэлэгдэж буй он цаг хугацааны индексээр үнэлснээс үнэлгээг үнэн зөв бодитой, үндэслэл бүхий гэдэгт эргэлзэхүйц байдал үүсэж, өмчлөгчийн эрхийг хууль бусаар хязгаарлаж болзошгүй нөхцөл байдал үүсжээ.
хэлтэс нь шүүхэд Дамно ХХК-ий №22-67 тоот үнэлгээний тайланг нотлох баримтаар ирүүлээгүй ба төлөөлөгч нь нэхэмжлэгч нарын “...Манай амралтын газрын үл хөдлөх эд хөрөнгүүд байгалийн үзэсгэлэнт газарт байрлалтай, 4 улирлын турш жуулчид болон амрагчид хүлээн авах зориулалттай, амралтын газрын зөвшөөрөлтэй, ******* сумын төвд байрлах үл хөдлөх эд хөрөнүүд нь төв гудамжид байрлал сайтай газарт байрладаг, дэлгүүрийн зориулалттай болон хүн амьдрах зориулалтуудтай. Байрлал, зориулалтаасаа авхуулаад үнэ цэнэ нь бусад газарт байрлалтай ижил төрлийн үл хөдлөх эд хөрөнгүүдээс илүү байдгийг харгалзаж үзээгүй...” гэсэнтэй маргаагүй тул шүүх нэхэмжлэгчийн тайлбарыг үндэслэлтэй байх боломжтой гэж үзлээ.
Өөрөөр хэлбэл үнэлгээчин нь орон нутаг, улсын хэмжээнд үнийн судалгаа хийж, цахимаар зар хайж үнийн мэдээлэл авч, хэрэв зах зээл дээр тодорхой үнийн мэдээлэл олдохгүй бол энэ төрлөөр мэргэшсэн худалдааны байгууллага, хувь хүнээс асууж тодруулж, үл хөдлөх эд хөрөнгүүд байрлах газар зүйн болон эдийн засгийн байршлыг тодорхойлж үнийн судалгаа хийж, тухайн эд хөрөнгүүдийн бий болох болон зардлын бусад өртгүүдийг тооцоолж, үйл ажиллагааны зөвшөөрлийг нь судалж үнэ цэнэ нь өсөх эсэхийг тодорхойлсноор дээрх үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийн бодит үнэ цэнэ тогтоогдох ба ингэснээр Монгол улсын Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан өмчлөгчийн эрхийг хангах ба нөгөө талаар төр нь иргэний өмчлөх эрхийг хуульд заасан журмын дагуу хязгаарлах нөхцлийг хангана гэж шүүх үзсэн болно.
Иймд хөрөнгийн үнэлгээний Дамно ХХК-ий №22-67 тоот үнэлгээг хүчингүй болгж лэх нь зүйтэй гэж дүгнэв.
Түүнчлэн нэхэмжлэгч *******, Б. нар нь шүүхэд нэхэмжлэл гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид 70,200 төгрөг төлсөн байх ба Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.5 дахь хэсэгт “Гомдлоор авч хэлэлцэх хэргийн нэхэмжлэл улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгдөнө” гэж хуульчлагдсан тул тэдний улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 төгрөгийг төрийн сангийн данснаас гаргуулж буцаан олгох нь хуульд нийнэ гэж дүгнэлээ.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1 дэх хэсэг, 12 дугаар зүйлийн 12.1.2 дахь хэсэг, 115 дугаар зүйлийн 115.2.1 дэх хэсэг, 116, 118 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:
1. тухай хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.7 дахь хэсэг заасныг баримтлан Хөрөнгийн үнэлгээний Дамно ХХК-ийн 2022 оны 05 дугаар сарын 06-ны өдрийн №22-67 тоот үнэлгээг хүчингүй болгосугай.
2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.5 дахь хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгч нарын улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 /далан мянга хоёр зуу/ төгрөгийг төрийн сангийн данснаас буцаан гаргуулж, нэхэмжлэгч *******д 35,100 /гучин таван мянга нэг зуу/ төгрөгийг, Б.д 35,100 /гучин таван мянга нэг зуу/ төгрөгийг тус тус олгосугай.
3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүхийн танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болохыг дурдсугай.
4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан лэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүхийн ийг эс зөвшөөрвөл зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч гардан авснаас хойш ******* хоногийн ******* аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.
ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ Б.УРТНАСАН