Л.Х-гийн нэхэмжлэлтэй                                                                                        иргэний хэргийн тухай

 

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч Э.Золзаяа даргалж, шүүгч Д.Байгалмаа, Н.Батзориг нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн давж заалдах шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар,

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 7 дугаар сарын 23-ны өдрийн 101/ШШ2020/02633 дугаар шийдвэртэй нэхэмжлэгч Л.Х-гийн нэхэмжлэлтэй, хариуцагч Б.Б-т холбогдох

 

Түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бусд тооцуулах, 21.000.000 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хариуцагч, түүний өмгөөлөгч нар хамтран гаргасан гомдлыг үндэслэн, шүүгч Н.Батзоригийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Л.Отгондорж, хариуцагчийн өмгөөлөгч Н.Энхтуяа, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Билэгжаргал нар оролцов.

Нэхэмжлэгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Л.Х- миний бие 2020 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдөр үйлчилгээний зориулалт бүхий талбайг түрээслэхээр Б.Б-тэй Түрээсийн гэрээ-г байгуулсан болно. Тус гэрээний дагуу сар бүр 3.500.000 төгрөгийн төлбөр төлөн Баянзүрх дүүргийн 14 дүгээр хороо, 14 дүгээр хорооллын /13336/ Намъянжу гудамжны 37 дугаар байрны 2015 тоотод байрлах 23.15 м.кв үйлчилгээний талбайг 2020 оны 3 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 1 жилийн хугацаатай түрээслэхээр тохиролцсон. Ингээд гэрээгээр тохиролцсоны дагуу 6 сарын урьдчилгаа төлбөр 21.000.000 төгрөгийг 2020 оны 02 дугаар сарын 18, 19-ний өдрүүдэд Б.Б-т шилжүүлсэн бөгөөд 2020 оны 3 дугаар сарын 05-ны өдрөөс эхлэн түрээсийн талбайг ашиглаж эхэлсэн. Тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгө нь өөрөө тусдаа үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээтэй учраас зайлшгүй улсын бүртгэлд бүртгүүлэхийг хуулиар шаардсан. Гэвч дээрх түрээсийн гэрээ нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3, 318.4, түрээсийн гэрээний 7.8-д тус тус заасан. Гэрээний оролцогчид хэн хэн нь гэрээг бүртгүүлэх үүрэгтэй боловч нэхэмжлэгчид үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээ байгаагүй учир гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлэх боломжгүй байсан. Гэрээ байгуулагдсанаас хойш 2020 оны 04 сард түрээслэгч М.Хандсүрэнгийн зүгээс түрээсийн гэрээ нь хуульд заасан шаардлагыг хангаагүй учир түрээсийн харилцааг дуусгавар болгож байгаагаа албан ёсоор мэдэгдсэн. Улмаар түрээсийн талбайг чөлөөлж, түлхүүрийг нь хүлээлгэж өгөх гэсэн боловч түрээслүүлэгч өөрөө аваагүй учраас шуудангаар түлхүүрийг илгээсэн. Үүнээс үзвэл 2020 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдөр гэхэд түрээсийн харилцаа дууссан. Иймд талуудын хооронд байгуулагдсан түрээсийн гэрээг Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.8-д зааснаар хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцож, Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1 дэх хэсэгт зааснаар хэлцэл хийсэн талууд уг хэлцлээр шилжүүлсэн бүх зүйлээ харилцан буцааж өгөх, боломжгүй бол үнийг төлөх үүрэгтэй гэж заасны дагуу түрээсийн төлбөрт төлсөн 21.000.000 төгрөгийг Б.Б-ээс гаргуулж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Б.Б- миний бие өөрийн өмчлөлийн лангуу болох Сандэй Плаза төвийн 2015 тоот лангууг 2020 оны 02 дугаар сард бусдад түрээслүүлэх зар өгсөн юм. Үүний дагуу 2020 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдөр Л.Х-тэй түрээсийн гэрээг 1 жилийн хугацаатай байгуулсан. Түрээсийн төлбөр нэг сарын 3.500.000 төгрөгийг гэрээний 3.2.1-т зааснаар төлөхөөр тохиролцож эхний 5 сарын төлбөрийг барьцаа төлбөрийн хамт төлөхөөр тохиролцсоны дагуу 21.000.000 төгрөгийг миний дансанд шилжүүлсэн. Анх зар өгсний дараа олон хүн надтай холбогдож түрээслэх санал тавьж байсан, би тухайн үед лангуугаа хувааж, нэг хэсгийг нь сарын 2.000.000 төгрөгөөр түрээслүүлэх сонирхолтой байгаа гэдгээ Л.Х-д хэлсэн. Гэтэл Л.Х- би бүтнээр нь түрээслэх сонирхолтой байна. Та надад бүтнээр нь түрээсэлчих, би 6 сарын мөнгийг нь өгье, мөн тохижилт хийж өгье гэсэн тул түүнтэй гэрээ байгуулсан юм. Л.Х-тэй гэрээ байгуулсны дагуу 10 гаруй жил ажиллуулсан лангуугаа бүрэн суллаж, өөрийнхөө гоёл чимэглэлийн худалдаагаа үргэлжлүүлэхийн тулд Дүнжингарав худалдааны төвд 2*3 харьцаатай лангуу түрээсэлсэн. Л.Х- нь 2020 оны 3 дугаар сарын 10-ны өдөр лангууг цааш түрээслэхгүй гэдгээ мэдэгдсэн, ийнхүү мэдэгдсэнээс хойш 1 сарын дараа буюу 2020.04.15-ны өдөр лангууг суллаж, сулласнаас хойш надтай биечлэн уулзаагүй бөгөөд шууд шүүхэд хандсан байсан. Талууд анхнаасаа өөрсдийн хүсэл зоригоо илэрхийлж түрээсийн гэрээг байгуулсан бөгөөд 1 /нэг/ жилийн хугацаатай, сарын 3.500.000 төгрөгийн төлбөртэй байхаар тохиролцсон. Л.Х- нь гэрээг цуцлах талаар Б.Б-т мэдэгдэж байсан боловч талууд энэ талаар харилцан тохиролцоогүй байдаг. Учир нь хариуцагч Б.Б- нь түрээслэх санал тавьсан олон хүмүүсээс Л.Х-г сонгосон бөгөөд түрээсийн төлбөрөөр тухайн лангууны банкны зээл төлөхөд зарцуулсан учраас цуцлахыг зөвшөөрөөгүй. Иргэний хуулийн 320 дугаар зүйлийн 320.3, 320.4 дэх хэсэгт заасан. Гэтэл нэхэмжлэгч Л.Х-гийн гэрээг цуцлах санал нь түрээсийн жилийн эцэст биш, 4 дүгээр сард тавьсан байсан. Мөн Иргэний хуулийн 324 дүгээр зүйлийн 324.1 дэх хэсэгт заасан. Нэхэмжлэгч нь түрээсийн талбайн түлхүүрийг хүлээлгэж өгсөн гэдэг ч ийнхүү түлхүүр өгсөн эсэхээс хамаарахгүйгээр түрээсийн төлбөрөөс чөлөөлөгдөхгүй юм. Түрээслэгч Л.Х- нь түрээсийн гэрээг цуцлахаар хүсэлт гаргасан бол дараагийн түрээслэгчийг олж улмаар түрээслүүлэгч түүнийг зөвшөөрсөн тохиолдолд түрээсийн төлбөр төлөхөөс чөлөөлөгдөх боломжтойг Иргэний хуулийн 324 дүгээр зүйлийн 324.2-т зохицуулсан байна. Талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээ нь Иргэний хуульд зааснаар бие даасан хөрөнгийг бүхэлд нь биш зөвхөн Сандэй плаза доторх үйлчилгээний зориулалттай талбайн нэг хэсэг юм. Иргэний хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.2 дах хэсэгт заасны дагуу талууд түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулж, хүсэл зоригоо илэрхийлж, гарын үсгээ зурж баталгаажуулсан учраас хэлцлийг хүчин төгөлдөр гэж үзнэ. Түүнээс гадна Иргэний хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.2.1-д талууд хүсэл зоригоо илэрхийлсэн баримт бичиг үйлдэж, гарын үсэг зурснаар бичгээр хэлцэл хийгдсэн гэж үздэг. Иргэний хуулийн 196 дугаар зүйлийн 196.1.2-д тодорхой зохицуулсан. Ийнхүү түрээслэгч нь тухайн лангуунд сууж худалдаа үйлчилгээгээ хэрэгжүүлсэн үйл баримт болсоор байтал нэхэмжлэгч Л.Х- нь шүүхэд нэхэмжлэл гаргаснаас хойш түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус гэж үзэж, түрээсийн төлбөрийн 21.000.000 төгрөгөө буцаан нэхэмжилж байгааг үндэслэлгүй гэж үзэж байна. Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.1 дэх хэсэгт заасны дагуу түрээслүүлэгч нь түрээсийн гэрээг улсын бүртгэлийн газарт бүртгүүлсэн байгаагаас үзэхэд гэрээ хуулийн шаардлагыг хангасан. Иймд нэхэмжлэгч Л.Х-гийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь зөвшөөрөхгүй гэжээ.

   Шүүх: Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3, 318.4 дэх хэсэгт тус тус зааснаар талуудын хооронд байгуулагдсан 2020 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдөр байгуулагдсан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэл гэж үзэж, Иргэний хуулийн хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-д заасныг баримтлан хариуцагч Б.Б-ээс 15.633.318 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч Л.Х-д олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 5.366.682 төгрөгт холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-т зааснаар хариуцагч Б.Б-ээс улсын тэмдэгтийн хураамжид 236.117 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч Л.Х-д олгож, нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 414.540 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэжээ.

 

Хариуцагч Б.Б-, түүний өмгөөлөгч Н.Энхтуяа нар хамтран давж заалдах шатны шүүхэд гаргасан гомдолдоо: Гэрээний гол нөхцөлд 3.1 гэрээний хугацаа 2020 оны 3 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 2021 оны 3 дугаар сарын 01-ний хүртэл- 1 жилийн хугацаагаар түрээслүүлэхээр заасан. Хариуцагч Б.Б-ийн зүгээс гэрээний хугацаа дуусахаас өмнө буюу гэрээний ерөнхий хугацаанд 2020 оны 5 дугаар сарын 25-ны өдөр Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар түрээсийи гэрээт бүртгүүлсэн байдаг.  Анхан шатны шүүхээс шийдвэр гаргахдаа түрээсийн гэрээг Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3, 318.4 дэх хэсэгт зааснаар хүчин төгөлдөр бус хэлцэл гэж үзсэнд гомдолтой байна. Иргэний хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.2 дахь хэсэгт зааснаар энгийн хэлбэртэй бичгийн хэлцэл нь хүсэл зоригоо илэрхийлэгч этгээд гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно. Мөн Иргэний хуудийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт заасны дагуу хүчин төгөлдөр гэрээ юм. Учир нь талууд лангуу түрээсэлсэн болон түрээсийн төлбөр төлсөн дээр маргадаггүй. Иргэний хуулийн  196 дугаар зүйлийн 196.1.2, 43 дугаар зүйлийн 43.2.1, Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 22.1-д тус тус зохицуулсан. Ийм учраас нэгэнт түрээсийн харилцаа үүсэн байсан учир энэ эрхийнхээ дагуу түрээслүүлэгч тал улсын бүртгэлийн газар түрээсийн гэрээг бүртгүүлсэн. Дээрх байдлуудаас дүгнээд үзэхэд талуудын байгуулсан түрээсийн гэрээ нь хуулийн шаардлага хангасан хүчин төгөлдөр гэрээ юм. Иймд шийдвэрийг хүчингүй болгож нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

 

ХЯНАВАЛ:

 

 Анхан шатны шүүхийн шийдвэр Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 116 дугаар зүйлийн 116.2 дахь хэсэгт заасан “Шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байна” гэсэн шаардлагыг хангасан байна.

 

Нэхэмжлэгч Л.Х- нь хариуцагч Б.Б-т холбогдуулан талуудын хооронд 2020 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдөр байгуулагдсан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бусд тооцуулах, 21.000.000 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжилснийг хариуцагч эс зөвшөөрч маргажээ.

 

Түрээслүүлэгч Б.Б- 2020 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдрийн 140 тоот түрээсийн гэрээгээр Баянзүрх дүүрэг, 14 дүгээр хороо, 14 дүгээр хороолол /13336/, Намъяанжу гудамж, 37 байр, 2015 тоот, 23.15 м.кв талбай бүхий үйлчилгээ зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгийг түрээслэгч Л.Х-д 2020 оны 3 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 2021 оны 3 дугаар сарын 01-ний өдрийг хүртэл нэг жилийн хугацаатай сарын 3.500.000 төгрөгөөр түрээслүүлэхээр харилцан тохиролцсон, гэрээнд талууд гарын үсэг зурсан талаар зохигчид маргаагүй.

 

Үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлэх бөгөөд энэ шаардлагыг хангаагүй гэрээ хүчин төгөлдөр бус байна гэж Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3, 318.4 дэх хэсэгт заасан байна.

 

Гэрээний зүйл нь үйлчилгээний зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгө байх бөгөөд талууд уг үл хөдлөх эд хөрөнгийг түрээслэх 2020 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдрийн 140 тоот гэрээг холбогдох бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлээгүй учир гэрээ хүчин төгөлдөр бус байна гэж шүүх үзсэн нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.4 дэх хэсэгт заасантай нийцжээ.

 

Иймд талуудын хооронд байгуулагдсан түрээсийн гэрээ хүчин төгөлдөр бус хэлцэл болох нь тогтоогдсон тул Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дахь хэсэгт  зааснаар талууд уг хэлцлээр шилжүүлсэн зүйлээ харилцан буцааж өгөх, боломжгүй бол үнийг төлөх үүрэгтэй боловч түрээсийн эд хөрөнгийг эзэмшиж, ашиглаж байсан байдлыг түрээслэгч түрээслүүлэгчид биет байдлаар буцаах боломжгүй тул шүүх түрээсийн гэрээний зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгийг хүлээлгэж өгөх хүртэл хугацаанд түрээслэгчээс түрээсийн төлбөр гаргуулсан нь Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх заалтад нийцсэн байна.

 

Гэрч М.Анхзаяагийн “...2020 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдөр байрны түлхүүрийг шуудангаар явуулсан...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 162, 163/  болон хариуцагч Б.Б- “...шуудангаар хүлээж авсан...” гэх тайлбар /хх-ийн 164/, “Монгол шуудан” ХК-ийн тодорхойлолт /хх-ийн 9/, 2020 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдрийн нэхэмжлэгчийн мэдэгдэл /хх-ийн 10/ зэрэг нотлох баримтаар түрээсийн гэрээний зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгийг 2020 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдөр хүлээлгэж өгсөн болох нь тогтоогдсон. Үл хөдлөх эд хөрөнгө хариуцагчийн эзэмшил ашиглалтад байсан дээрх хугацааг тодорхойлсон нэхэмжлэгчийн тайлбар, нотлох баримтыг хариуцагч үндэслэл бүхий баримтаар няцааж чадаагүй байна.

 

Хариуцагч нь тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийг эзэмшиж, ашигласны үнийн зарим хэсгийг төлөөгүй байсан тул анхан шатны шүүх нийт төлсөн 21.000.000 төгрөгөөс түрээслэгч талын эзэмшилд байсан 46 хоногийн төлбөрт 5.366.682 төгрөгийг хасч 15.633.318 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж нэхэмжлэгчид олгохоор шийдвэрлэсэн нь зөв байна.

 

Шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримт болон талуудын тайлбарыг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1 40.2 дахь хэсэгт заасан журмын дагуу үнэлсэн байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, хариуцагч, түүний өмгөөлөгч нар хамтран гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхих нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн  167.1.1-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ НЬ:

1. Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 7 дугаар сарын 23-ны өдрийн 101/ШШ2020/02633 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, хариуцагч, түүний өмгөөлөгч нар хамтран гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

 

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 162 дугаар зүйлийн зааснаар 162.4 дэх хэсэгт зааснаар давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжинд хариуцагчийн төлсөн 236.317 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.3, 172 дугаар зүйлийн 172.1 дэх хэсэгт зааснаар магадлал танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч магадлалыг эс зөвшөөрвөл гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор хяналтын журмаар Улсын Дээд шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.4, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар магадлалыг танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд энэ өдрөөс тооцон 7 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор шүүх хуралдаанд оролцсон талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж магадлалыг гардан авах, энэхүү үүргээ биелүүлээгүй нь хяналтын журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй ба магадлалыг гардуулснаар хугацааг тоолохыг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                       Э.ЗОЛЗАЯА

                                         ШҮҮГЧИД                                       Д.БАЙГАЛМАА

                                                                                                 Н.БАТЗОРИГ