“М ц х” ХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

Татварын ерөнхий газрын Улсын төсөв, орлого хяналтын газрын

 улсын байцаагч нарт холбогдох захиргааны хэргийн тухай

 

Монгол Улсын Дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны бүрэлдэхүүн:

Даргалагч:                         Танхимын тэргүүн М.Батсуурь                 

Шүүгчид:                            Л.Атарцэцэг,

                                            Х.Батсүрэн,

                                            Д.Мөнхтуяа,

Илтгэгч шүүгч:                   П.Соёл-Эрдэнэ,

Нарийн бичгийн дарга:    Д.Мөнхцэцэг,

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “2016 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 210022525 дугаар актаар тогтоосон 50,656,341.75 төлбөрөөс 43,219,294.04 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгуулах”

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2018 оны 08 дугаар сарын 21-ний өдрийн 128/ШШ2018/0504 дүгээр шийдвэр,

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2018 оны 11 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 221/МА2018/0601 дүгээр магадлалтай,

Шүүх хуралдаанд оролцогч: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.Т, хариуцагч Ж.Э, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А, Б.Б нарыг оролцуулж,

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гомдлыг үндэслэн хэргийг хянан хэлэлцэв. 

ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:

Өмнөх шүүхийн шийдвэр:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2018 оны 08 дугаар сарын 21-ний өдрийн 128/ШШ2018/0504 дүгээр шийдвэрээр: Татварын ерөнхий хуулийн 271 дугаар зүйлийн 271.1, 271.6.2, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006/ 16 дугаар зүйлийн 16.1.2, 17 дугаар зүйлийн 17.2, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4, 8 дугаар зүйлийн 8.1, 8.1.9, 15 дугаар зүйлийн 15.1, 15.1.7, Харилцаа холбооны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.4, 3.1.6, 17 дугаар зүйлийн 17.1, Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 7, 6 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсгүүдийг тус тус баримтлан “М ц х” ХК-ийн нэхэмжлэлийн зарим хэсгийг хангаж, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын улсын байцаагч Л.А, Ж.Э нарын 2016 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн “Татвар ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай” 210022525 дугаар актаас гадаад ярианы төлбөрийг оршин суугч биш этгээдэд шилжүүлэхдээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төсөвт төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 42,429,205.70 төгрөгийн төлбөрийг хасч, үлдсэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэжээ.

2. Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2018 оны 11 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 221/МА2018/0601 дүгээр магадлалаар: Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2018 оны 08 дугаар сарын 21-ний өдрийн 128/ШШ2018/0504 дүгээр шийдвэрийн “тогтоох” хэсгийн 1 дэх заалтыг “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006/ 7 дугаар зүйлийн 7.3.5, 7.4.9, 16 дугаар зүйлийн 16.1.2, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4, 8 дугаар зүйлийн 8.1, 8.1.9, 15 дугаар зүйлийн 15.1, 15.1.7, Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 7, 6 дугаар зүйлийн 3-т заасныг тус тус баримтлан “М ц х” ХК-ийн Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Татварын улсын байцаагч Л.А, Ж.Э нарт холбогдуулан гаргасан “Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2016 оны 10 дугаар сарын 10-ны өдрийн 210022525 дугаар актын Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх маргаан таслах зөвлөлийн шийдвэрээр тогтоосон төлбөл зохих 50656341.75 төлбөрөөс 285221888.09 төгрөгийн зөрчилд ногдох 28522188.81 төгрөгийн нөхөн татвар, 14568624.40 төгрөгийн торгууль, 128480.83 төгрөгийн алданги, нийт 43219294.04 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай” гэж өөрчлөн шийдвэрийн тогтоох хэсгийн бусад заалтыг хэвээр үлдээж, хариуцагч түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын гаргасан давж заалдах гомдлыг хангаж шийдвэрлэжээ.

3. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо: Иргэн О гадагшаа (Япон) ярьсан яриа буюу гадаад ярианы үйлчилгээ үзүүлсэн гэх нэг л харилцаанд ногдож буй татварын асуудлын хувьд бид Монгол улсын нутаг дэвсгэрт болсон ажил гүйлгээ гэдэгтэй маргаагүйгээр үл барам, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4-т заасны дагуу нийт ярианы төлбөрт ногдох НӨАТ-аа төлчихсөн. Энэхүү үйлчилгээг аль ч улсын нутаг дэвсгэрт үл хамаарах сансар огторгуйд байрлах хиймэл дагуулаар дамжуулан үзүүлдэг гэснийг буруу ойлгож тайлбарласан.

4. Гадаад ярианы үйлчилгээг дотоодын буюу Монголын цахилгаан холбооны компани дангаар үзүүлэх боломжгүй тул гадаад харилцаа холбооны компанитай хамтран нэг л үйлчилгээ үзүүлдэг. Энэхүү үйлчилгээний хөлс/ярианы төлбөр/-ийг гадаад болон дотоод харилцаа холбооны 2 компанийн орлогыг хоёуланг нь оруулж тооцон хэрэглэгчээс нэхэмжилдэг. Нэхэмжлэлийн нийт дүн дээр НӨАТ-ыг нэмж авч төсөвт төлсөн. М ц х ХК нь өөрт ногдох орлогоосоо ААНОАТ, гадаад харилцаа холбооны компани нь өөрт ногдох орлогоосоо ААНОАТ тус тус төлсөн байтал “орлого олдог тул НӨАТ-ын тухай хуулийн 7.4-т хамруулна” гэж дүгнэжээ. Орлого олсон эсэх дээр маргаагүй байтал цар хүрээг өргөтгөж шийдвэрлэсэн.

5. Улс хоорондын гадаад ярианы үйлчилгээг зөвхөн хэрэглэгч л авч байгаа болохоос М ц х ХК үйлчилгээ аваагүй. Шүүхүүдийн харилцаа холбооны өөрийн онцлог байдал болох нэг цаг үед хэрэглэгч нарыг тасралтгүй яриагаар холбож өгдөг дотоодын болон гадаадын харилцаа холбооны компаниудын хамтран үзүүлж байгаа “нэг үйлчилгээ” гэж дүгнэснийг үгүйсгээгүй хирнээ Монголын цахилгаан холбоо ХК нь гадаад улсад бүртгэлтэй хуулийн этгээдүүдээс сансрын долгион дамжуулах үйлчилгээг худалдан авч, Монгол улсад оршин сууж буй иргэдэд улс хоорондын гадаад ярианы үйлчилгээ үзүүлдэг гэж авцалдаагүй дүгнэлт гаргасан байна. Түүнчлэн Гадаад яриа нь эхэлж худалдан аваад дараагийн хүмүүст ашиг нэмж зардаг бараа биш байтал нэг бараа, ажил үйлчилгээнд нэг татвар ногдоно гэх ойлголт байхгүй бөгөөд нэг бараа хэдэн удаа борлуулагдана, мөн удаа нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногддог тул анхан шатны дүгнэлт үндэслэлгүй гэж хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн.

6. Маргаж буй маргааны зүйл болох оршин суугч бус гадаадын харилцаа холбооны үйлчилгээг үзүүлэгч хуулийн этгээдийн Монгол улсаас эх үүсвэртэй орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох, төлөх эсэх талаарх татварын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага болох Татварын ерөнхий газрын хууль эрх зүйн хэлтсээс өгсөн тодруулгыг анхаарч үзээгүй.

7. Татварын ерөнхий газрын 2010 оны 07 дугаар сарын 21-ний өдрийн 8/1862 дугаар албан бичигт гадаад ярианы үйлчилгээг хамтран үзүүлж буй кариер орны харилцаа холбооны компанийн үзүүлж буй үйлчилгээний төлбөрт нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох хууль зүйн үндэслэл байхгүй гэсэн нотлох баримтыг үнэлээгүй байна.

8. 1996 ны 10 дугаар сарын 25-ны өдөр баталсан Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д заасны дагуу төрийн өмчийн орон сууцыг түүнийг эзэмшигчдэд тухайн орон сууцны дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөөс ногдох хэсгийн хамт сайн дурын нь үндсэн дээр, нэг удаа үнэгүй, зөвхөн орон сууцны зориулалтаар, хувьчлах ажлыг төр, олон нийтийн хяналтын дор ил тод явуулах зарчмаар хувьчилсан бөгөөд энэхүү орон сууц хувьчилсан орлого нь ХХОАТ-ын тухай хуулийн 8 дугаар зүйл буюу албан татвар ногдох орлогод хамаарахгүй байна.

9. Ш.Г-т орон сууцыг үнэ төлбөргүй шилжүүлсэн асуудал нь Төрийн өмчийн хорооны шийдвэрийн дагуу Орон сууц хувьчлах тухай хуулийн дагуу хувьчлагдсан байх тул ХХОАТ-ын тухай хуулийн 15.1-д заасан ажил олгогч гэсэн гипотезийг хангахгүй байна. Хувь эзэмшигч, хуулийн этгээд гэсэн субьектүүд нь өөр өөр эрх үүрэгтэй, өөр субьектүүд билээ.

10. Иймд магадлалыг хянаж өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

11. Давж заалдах шатны шүүхээс хуулийг зөв тайлбарлан хэрэглэж, нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн байх тул нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэлээ.

12. “Гадаад улсын хуулийн этгээдэд төлбөр шилжүүлсэн” тухайд: Хариуцагчаас “гадаад ярианы төлбөр, сувгийн түрээсийг гадаад улсын хуулийн этгээдэд шилжүүлэхдээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар нэмж авч, төсөвт төлөөгүй” гэх үндэслэлээр зөрчилд тооцож төлбөр тогтоосон байх бөгөөд нэхэмжлэгчээс “сувгийн түрээс нь аль ч улсын нутаг дэвсгэрт хамаарахгүй, Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр борлуулсан бараа, ажил үйлчилгээ биш, татварыг дахин тооцсон, нэг ажил, үйлчилгээнд нэг удаа татвар ногдоно” гэх үндэслэлээр маргаж байна.

13. Маргаан бүхий татварын улсын байцаагчийн 2016 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн актаар “М ц х” ХК-ийн 2015 оны татвар төлөлтийн байдлыг шалгасан байх тул энэ маргааны үйл баримтад 2006 оны Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хуулийг хэрэглэх байна. Уг хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2, 7.3.5, 7.4.9, 16 дугаар зүйлийн 16.1.2 дахь хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь улс хоорондын ярианы үйлчилгээ явуулахдаа  гадаад улсад байрлах хуулийн этгээдэд төлбөр төлж, уг үйлчилгээг үзүүлэх эрх үүссэн, иймээс гадаад улсын хуулийн этгээд нь Монгол Улсад нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь гадаад улсын хуулийн этгээдэд төлбөр шилжүүлэхдээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган авч, төсөвт төлөх үүрэгтэй, энэ талаарх давж заалдах шатны шүүхийн дүгнэлт зөв болжээ.

14. Нэхэмжлэгчийн “татвар давхардсан, нэг үйлчилгээ болох” тухай гомдол хууль зүйн үндэслэлгүй байна. Учир нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1 дэх хэсэгт зааснаар бараа, ажил үйлчилгээ борлуулагдах тохиолдол бүрт нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох бөгөөд гадаад улсад яриа хийсэн иргэний эцсийн хэрэглэгчийн хувьд төлсөн төлбөр нь нэхэмжлэгч хуулийн этгээдэд хамааралгүй, харин нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь өөрөө дамжуулан хэрэглэж буй бараа, үйлчилгээний хувьд /гадаад ярианы үйлчилгээ явуулах техникийн боломж буюу сувгийн үйлчилгээ авсан хэрэглэгчийн хувьд/ нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг суутган төлөх үүрэгтэй, татвар давхардаагүй байна.

15. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “эцсийн хэрэглэгч биш” гэх гомдлын тухайд: нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь улс хоорондын гадаад ярианы үйлчилгээг дотоодын зах зээлд борлуулдаг, ингэхдээ уг үйлчилгээг өөрөө бие даан үүсгэж борлуулдаггүй, гадаад улсад байрлах хуулийн этгээдэд төлбөр төлж, худалдан авдаг тул нэхэмжлэгчийг хэрэглэгч биш гэж үзэхгүй, иргэний захиалгаар ярины үйлчилгээ эхэлсэн байх нь маргааны үйл баримтад ач холбогдолгүй тул дээрх гомдол үндэслэлгүй.

16. “Орон сууц шилжүүлсэн” тухайд: Актын “ажилтанд орон сууц шилжүүлэхдээ хувь хүний орлогын албан татвар суутгаагүй” гэх зөрчлийн хувьд нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь өөрийн үндсэн хөрөнгөд бүртгэлтэй, 78 мкв талбайтай орон сууцыг компанийн ажилтан Ш.Г-т 2014 оны 04 сарын 30-ны өдөр шилжүүлэхээр шийдвэрлэсэн, Төрийн өмчийн хорооны 2014 оны 06 дугаар сарын 09-ний өдрийн тэмдэглэлээр орон сууц хувьчлахыг дэмжсэн байна.

17. Нэхэмжлэгчээс “орон сууцыг үнэ төлбөргүй шилжүүлсэн асуудал нь Төрийн өмчийн шийдвэрийн дагуу хувьчлагдсан тул ажил олгогчоос олгосон орлого биш” гэж маргаж байгаа нь үндэслэлгүй. Учир нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1, 15.1.7 дахь хэсэгт зааснаар ажил олгогчоос ажилтанд олгож байгаа цалин, хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогод албан татвар ногдохоор байна. Нэхэмжлэгч хуулийн этгээдээс өөрийн компанийн ажилтанд орон сууц үнэ төлбөргүй шилжүүлсэн байдал нь хуулийн дээрх урьдчилсан нөхцлийг хангасан, цалин, түүнтэй адилтгах шууд бус орлогод хамаарах тул нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь суутгагчийн үүрэг хүлээхээр байна. Төрийн өмчийн хороо өөрийн эрх хэмжээний хүрээнд хувьчлах шийдвэр гаргасан нь нэхэмжлэгч хуулийн этгээдийг суутгагчийн үүргээс чөлөөлөх үндэслэл биш, тусдаа эрх зүйн харилцаа юм.

18. Хувь хүний орлогын  албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлд албан татвараас чөлөөлөх орлогыг нэрлэн заасан, эдгээр тохиолдлын алинд ч маргаан бүхий орон сууцыг шилжүүлсэн орлого хамаарахгүй байх тул нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн шүүхүүдийн шийдэл зөв байна. 1996 оны Орон сууц хувьчлах хуулийн дагуу төрөөс орон сууц хувьчилсан үйл баримт нь энэхүү маргааны үйл баримтад шууд хамааралгүй, тодруулбал, Орон сууц хувьчлах хууль нь төрийн өмчийн орон сууцыг иргэдэд хувьчлах явцад төрийн эрх бүхий байгууллага иргэний хооронд үүсэх харилцааг зохицуулсан тул энэхүү татварын маргаанд хэрэглэгдэхгүй юм. Түүнчлэн энэхүү харилцаа татвар суутган тооцохтой холбоотой эрх зүйн харилцаа тул нарийвчилсан зохицуулалттай хууль болох Хувь хүний орлогын албан татварын хуулийг хэрэглэхээр байна.

19. Нэхэмжлэгчийн “Татварын ерөнхий газрын 2010 оны 07 дугаар сарын 21-ний өдрийн 8/1862 дугаар албан бичгийг шүүхүүд үнэлээгүй” тухай гомдол нь маргааны үйл баримтад шууд хамааралгүй, татвар төлөх, ногдуулахтай холбогдсон харилцааг зөвхөн хуулиар зохицуулах тул татварын улсын байцаагч нарыг буруутгах боломжгүй, Татварын ерөнхий газрын албан бичгээр татвараас чөлөөлөгдөх хууль зүйн үндэслэлгүй.

20. Харин Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн дагуу нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь татварын хүү, торгууль, алдангиас чөлөөлөгдөх эрх зүйн үндэслэлтэй, энэхүү хэрэгт нэхэмжлэгчээс ийнхүү маргаагүй тул энэ хэрэгт нэг мөр шийдвэрлэх боломжгүй байгаа боловч шүүхийн энэхүү тогтоол нь нэхэмжлэгчийн хариуцлагаас чөлөөлөгдөх эрхийг хязгаарлахгүй болохыг дурдах нь зүйтэй.

21. Дээр үндэслэлүүдээр, магадлалыг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүнээс үзлээ.

            Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127 дугаар зүйлийн 127.1, 127 дугаар зүйлийн 127.2.1-т заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2018 оны 11 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 221/МА2018/0601 дүгээр магадлалыг хэвээр үлдээж,  нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70.200 төгрөгийг төрийн сангийн дансанд хэвээр үлдээсүгэй

 

 

ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН                                                                М.БАТСУУРЬ    

     ШҮҮГЧ                                                                                         П.СОЁЛ-ЭРДЭНЭ