Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч А.Сарангэрэл даргалж, 2016 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдөр тус шүүхийн 1 дүгээр танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар нэхэмжлэгч “А******* трейд” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэст холбогдох захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэж энэхүү шүүхийн шийдвэрийг гаргав.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч М.Г, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.Н*******, Н.Т, хариуцагч Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т*******, хариуцагч Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Н, А.С, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Булган нар оролцов. 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 1.Нэхэмжлэлийн шаардлагын агга: “Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот акт, Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг тус тус хь бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгах” гэжээ.

Нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлд: Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот акт нь анх 2015 оны 03 дугаар сарын 23-нд “А******* к*******" ХХК-ний нэр дээр бичигдсэн бөгөөд энэхүү актыг “А******* к*******” ХХК-нд 2015 оны 05 дугаар сард танилцахад энэ компани зөвшөөрөхгүй гэдгээ илэрхийлсэн тул хэсэг хугацааны дараа буюу 2015 оны 12 дугаар сарын 05-нд Баянгол дүүргийн, Хан-Уул дүүрэг, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхээс тус компанинд мэдэгдэл ирсний дагуу очиход Улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот актын төлбөрийг төлүүлэх тухай тус “А******* к*******” ХХК-нд холбогдан Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсээс 2015.11.18-ны өдрийн 627 тоотоор нэхэмжлэл гаргасны дагуу иргэний хэрэг үүсгэгдсэн мэдэгдлийг нэхэмжлэлийн хамт Дүүргийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүхээс “А******* к*******” ХХК-нд гардсан юм.

“А******* к*******” ХХК нь дээрх нэхэмжлэлийг авсан даруйдаа холбогдох Захиргааны дээд шатны байглага, албан тушаалтнуудад хандаж урьдчилан шийдвэрлүүлэхээр гомдол гаргасан хийн хугацаанд гомдол нь шийдвэрлэгдээгүй тул улмаар Нийслэл дэх  Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын байцаагчийн 2015.03.23-ны өдрийн тоот актыг хүчингүй болгах тухай нэхэмжлэл гаргаж шүүгчийн 2016.02.03-ны өдрийн 1218 дугаар захирамжаар захиргааны хэрэг үүсгэгдэн энэ акттай холбогдох захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж байгаа юм.

Гэтэл захиргааны хэргийн шүүх дээр акттай холбоотой захиргааны хэрэг үүсгэснээс хойш 13 хоног болсон байхад Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 2 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг гаргаж “А******* к*******" ХХК-тай холбогдан гаргасан Улсын байцаагчийн тоот актыг “А******* трейд” ХХК-тай холбогдох акт болгож өөрчилсөн хь бус шийдвэр гаргасан байна. Зүй нь Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн дарга “А******* трейд" ХХК-тай холбоотой акт гаргах байсан бол шинээр акт тавих ёстой байсан. Даргын тушаалаар өөр компанитай холбоотой актыг манай байглагад холбоотой болгон өөрчилж байгаа нь хь бус шийдвэр боллоо.

Мөн “Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын байцаагчийн 2015.03.23-ны өдрийн тоот актад өөрчлөлт орах тухай Баянгол дүүргийн  Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 2 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг хүчингуй болгах тухай" асуудлаар захиргааны удирдах дээд байглага, албан тушаалтан Нийгмийн даатгалын ерөнхий Газрын даргад тус компаниас 2016.03.15-ны өдөр 67 тоотыг хүргүүлсэн. НДЕГ-аас 2016.04.07-ны өдрийн 1/653 тоотоор тус компанид ирүүлсэн хариу бичигт "... Засгийн газрын 2015 оны 8 дугаар сарын 31-ны өдрийн 348 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хийг хэрэгжүүлэх журам’’-д ...“А******* трейд” ХХК-н дээр тавигдсан актын 22.258.514 төгрөгийн төлбөрөөс алдангид ноогдсан 7.419.505 төгрөг нь хяналт шалгалтаар тогтоогдон тоот акт тавигдсан “А******* трейд” ХХК-ийн нягтлан бодогч М.Г нь гарын үсэг зурж зөвшөөрсөн нь дээрх хийн үйлчлэлд хамаарахгүй байна” гэсэн байгаа нь эндүүрсэн буруу ташаа хариулт байна. Учир нь Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн улсын байцаагчийн 2015.03.23-ны өдрийн тоот актыг “А******* трейд” ХХК-ний нэр дээр болгож өөрчлөлт орсан энэхүү актад манай компаниас ямар ч ажилтан гарын үсэг зураагүй. Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг тус компанид мэдэгдсэн даруй манайх хүлээн зөвшөөрөөгүй бөгөөд хариу өгөх 30 хоног дотор нь багтаж НДЕГ-ын даргад дээрх тушаалтай холбогдан тус компаниас 2016.03.15-ны өдрийн 67 тоотоор гомдол хүргүүлсэн. Мөн Нийслэл дэх  Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд “Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг хүчингүй болгах” асуудлаар нэхэмжлэлийг 2016.03.11-ны өдөр гаргасан байгаа нь НЗАШШүүхийн шүүгчийн 2016.04.07-ны өдрийн 2875 дугаар захирамжийн үндэслэх хэсэгт бичигдсэнээр нотлогдож байгаа болно.

Иймд Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын байцаагчийн 2015.03.23-ны өдрийн тоот акт болон Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалуудыг дараах үндэслэлээр хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй байна.

Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын байцаагчийн 2015.03.23-ны өдрийн тоот акттай холбогдан нэхэмжлэл гаргасны дагуу Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн 2016.02.03-ны өдрийн 1218 дугаар захирамжаар захиргааны хэрэг үүсгэгдэн энэ акттай холбогдох захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж эхэлснээс хойш буюу 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдөр энэхүү тушаалыг гаргасан зэрэг нь хь зөрчсөн үйлдэл гэж үзэж байна.

 “А******* к*******” ХХК-д холбоотой актыг шинээр акт гаргалгүйгээр шууд “А******* трейд” ХХК-тай холбоотой акт болгон өөрчилсөн нь тус тус хь бус гэж үзэж байна.

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх шүүгчийн 2016.04.07-ны өдрийн 2875 дугаар захирамжид “...Гүйцэтгэх захирал нь ижил 2 компанийн адил нэхэмжлэлийн шаардлагаар тус тусад нь захиргааны хэрэг үүсгэх шаардлага шалтгааныг тайлбарласны үндсэн дээр захиргааны хэрэг үүсэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэх нь зүйтэй байх тул... нэхэмжлэлийн бүрдүүлбэр хангах хугацаа тогтоох нь зүйтэй байна” гэжээ.

 Компанийн тухай хийн 9 дүгээр зүйлд “Компанийн болон хувьцаа эзэмшигчийн хариуцлага”-ын талаар заасан байдаг бөгөөд Компанийн тухай хийн 9 дүгээр зүйлийн 9.2-т “Компани нь хувьцаа эзэмшигчийн хүлээх үүргийг хариуцахгүй” гэдгийг тодорхойлон хьчилсан байдгийг үндэслэн урьд нь “А******* к*******” ХХК-ийн дээр тавигдсан Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын байцаагчийн 2015.03.23-ны өдрийн тоот акттай холбогдан “А******* к*******” ХХК-аас гаргаж байсан нэхэмжлэлд энэхүү “А******* трейд” ХХК-аас гаргаж байгаа “Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын айцаагчийн 2015.03.23-ны өдрийн тоот актыг “А******* трейд” ХХК-ний нэр дээр болгон өөрчлөлт орсан Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 2-р сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг, дээрх актыг тус тус хүчингүй болгах тухай” энэ нэхэмжлэл хамааралгүй гэж үзэж байна. Мөн “А******* к*******” ХХК-ний хувьцаа эзэмшигч, үүсгэн байгагч нь 2015 оны 12 дугаар сарын 01-нээс өөрчлөгдөж Улсын Бүртгэлийн албанд бүртгэгдсэн байгаа. Тиймээс “А******* к*******” ХХК-ний гүйцэтгэх захирал нь 2015.12.01-нээс эхлэн М.Г гэдэг иргэн албан ёсоор бүртгэгдсэн нотлох баримтыг хавсралтаар хүргүүлье.

  Харин “А******* трейд” ХХК-ний гүйцэтгэх захирал нь М.Б байгаа. Тэгэхлээр 2015.12.01-нээс хойш өнөөдрийг хүртэл “А******* к*******” ХХК болон “А******* трейд” ХХК-ний гүйцэтгэх захирал нь нэг ижил иргэн биш 2 өөр иргэн байгааг

нотлох баримтаар дүгнэлт хийнэ үү. Дээрх хь бус актуудын улмаас тус компани хүлээх ёсгүй нийгмийн даатгалын нөхөн төлбөр алданги, торгийг төлөхөөр болж хь ёсны эрх ашиг сонирхол маань хохирч байна.

  Иймд Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын байцаагчийн 2015.03.23- ны өдрийн тоот акт, Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг тус тус хь бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгож өгнө үү” гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Н******* шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Нэхэмжлэгчийн зүгээс Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 87 тоот актыг хь бус гэж үзэн хүчингүй болгох нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан. Мөн тухайн акттай холбогдан гаргасан Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2014 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн А09 дугаартай тушаалыг хүчингүй болгах нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан.

Анх гаргасан Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн гаргасан акт нь “А******* трейд” ХХК-ийн нэр дээр гаргасан улсын байцаагчийн акт бол биш. Энэ акт нь “А******* к*******” ХХК-ийн үйл ажиллагаанд Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсээс Цагдаагийн ерөнхий газраас өгсөн мэдээлэл болон Нийгмийн даатгалын ерөнхий газраас явсан албан тоотын дагуу шалгалт хийгээд тавьсан акт байдаг. “А******* к*******” ХХК-ийн нэр дээр Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсээс акт тавьж байгаад “А******* к*******” ХХК нь захиргааны хэргийн шүүхэд 87 тоот актыг хүчингүй болгахаар нэхэмжлэл гаргасан. Улмаар нэхэмжлэл гаргасны дараа захиргааны хэрэг үүссэн. Захиргааны хэрэг 2016 оны 02 дугаар сарын 07-ны өдөр хэрэг үүссэн байдаг. Гэтэл захиргааны хэрэг үүссэнээс хойш “А******* трейд” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй хэрэг үүссэн байх явцад тухайн актаар хариуцлага ногдсан субъектийг өөрчлөөд “А******* трейд” ХХК-ийн нэр дээр болгон өөрчлөөд акт дээр тавигдсан дүн болон нийгмийн даатгалыг нөхөн төлүүлэх шимтгэлийг хэвээр нь үлдээгээд шийдвэрлэсэн байдаг. Гэтэл “А******* трейд” ХХК дээр Нийгмийн даатгалын улсын байцаагч журмын дагуу “А******* трейд” ХХК дээр ямар нэгэн байдлаар Нийгмийн даатгалын улсын байцаагч удирдамжгүйгээр хяналт шалгалт хийхийг хориглоно гэсэн байдаг. Мөн Нийгмийн даатгалын тухай хьд заасан байдаг. Эдгээр заалтуудыг зөрчөөд “А******* трейд” ХХК-ийн нэрийг өөрчлөөд урьд нь өөр компани дээр тавьсан актыг халдааж акт тавьсан байгаа юм.

Мөн бодит байдал дээр хяналт шалгалт хийгдээгүй учраас “А******* трейд” ХХК дээр гадаадын иргэн ажиллсан, тухайн цалин хөлс олгогдсон эсэх дээр хяналт шалгалт хийлгүйгээр өмнөх компанийн актыг тавьсан. Нийгмийн даатгалын тухай хьд зааснаар Монгол Улсад гадаадаас ажиллах хүч орж ирээд цалин хөлс олгосон тохиолдолд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлнө гэсэн хийн заалт байдаг. Гэтэл “А******* трейд” ХХК-ийн хувьд гадаадаас ажиллах хүч орж ирээгүй. Мөн “А******* трейд” ХХК-ийн хувьд цалин хөлс олгосон талаар бодит шалгалт хийгдээгүй учраас акт тавьсан нь хь бус гэж үзэж байна. 

Яагаад хяналт шалгалт хийгээгүй байж акт тавьсан байна гэж үзээд байгаа гэхээр бодит хяналт шалгалт хийгдээгүй учраас хь бус гэж үзэж байгаа. Тийм ямар нэгэн шалгалт хийсэн зүйл огт байдаггүй. Мөн Нийгмийн даатгал, Татварын асуудал нь санхүүтэй холбогддог асуудал байгаа санхүүгийн үйл ажиллагаа нь заавал 2 талт орлого зарлага гэсэн зүйл хөтлөгдөж явж байдаг. Нийгмийн даатгал, татварын онцлог нь орлого олсон бол татвар төлнө. Хөдөлмөр эрхлээд орлого олсон бол нийгмийн даатгалын шимтгэл төлнө. Бид үнэхээр ажилтан ажиллаад бодитой орлого олсон бол  бид нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төлөх ёстой. Тийм ямар нэгэн хяналт шалгалт хийсэн зүйл байхгүй. Жишээ нь тухайн ******* гэдэг Хятад хүнийг хэдэн өдөр ажилсан болон хэдэн төгрөгийн цалин авдаг байсан талаар тогтоох ёстой байсан. Улмаар ингэж тогтоож байж тухайн Хятад улсын иргэний нийгмийн даатгалыг тайлагнаж төлөх ёстой. 

“А******* трейд” ХХК-ийн хувьд 13 дугаар хороололд барьж байгаа хавдар судлалын эмнэлгийн барилгад ажиллахаар орж ирсэн. Энэ ажилчдыг орж ирсэн цаг хугацаатай давхцаад тухайн үед Нийслэлийн Засаг дарга, Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар, Сонгинохайрхан, Баянгол, Хан-Уул дүүргийн иргэний хэргийн шүүхийн анхан шатны шүүхийн шийдвэр, Нийслэлийн ерөнхий төлөвлөгөөний газрын шийдвэр, Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн шүүгчийн захирамж гэсэн баримтуудаар барилгын үйл ажиллагаа зогсоод энэ ажилчид ямар нэгэн байдлаар барилга дээр ажиллах боломжгүй болсон байгаа юм.  

Тэгэхээр манай энэхүү нөхцөл байдлуудыг Нийгмийн даатгалын байглага зөв  шалгаад, тогтоогоод тэгж тогтоосны үндсэн дээр актыг тавих ёстой байсан гэж үзэж байна. Иймд эдгээр актыг хь бус гэж үзэн нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү” гэжээ.

2.Хариуцагчийн хариу тайлбарт

Хариуцагч шүүхэд бичгээр ирүүлсэн хариу тайлбарт: “Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот акт, Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг тус тус хь бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгах” шаардлага бүхий “А******* трейд” ХХК-ийн нэхэмжлэлд дараах хариу тайлбар гаргаж байна.

Нэг. 2011-2014 онуудад гадаадын иргэдийг авч ажиллсан аж ахуйн нэгж, байглагын жагсаалтыг Цагдаагийн ерөнхий газрын зохион байгалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын эрүүгийн цагдаагийн газраас албан ёсоор гаргасан судалгааг үндэслэн Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын 2014 оны 3 дугаар сарын 19-ний өдрийн 6/416 тоот албан бичгээр ирүүлсэн албан бичгийн дагуу Баянгол дүүргийн нутаг, дэвсгэрт үйл ажиллагаа явж байгаа аж ахуйн нэгж, байглагад ажиллаж байгаа гадаад иргэдийн нэрсийг өөрийн мэдээллийн сангийн бүртгэлтэй тулган шалгахад “А******* трейд” ХХК нь 2013-2014 онуудад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр орж ирсэн 49 гадаад иргэдийг нийгмийн даатгалд хамраагүй зөрчил илэрсэн.

“А******* трейд” ХХК нь Нийгмийн даатгалын тухай хийн 4 дүгээр зүйлийн 2- ын 1/ “Нийгмийн даатгалд дор дурдсан ажилтан албан журмаар даатгна:

 1/ өмчийн бүх хэвшлийн аж ахуйн нэгж, байглага, төрийн бус, шашны болон бусад байглага, иргэнтэй байгсан хөдөлмөрийн гэрээ болон Иргэний хийн 343, 359 дүгээр зүйлд заасан гэрээний дагуу ажиллаж байгаа Монгол Улсын иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн;’\ мөн хийн 17 дугаар зүйлийн 1-ийн 1/ “Ажил олгогч болон энэ хийн 4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан даатгагч нь шимтгэл төлөх талаар дор дурдсан үүрэг хүлээнэ:

2/ хөдөлмөрийн хөлсний сан, түүнтэй адилтгах орлого болон түүнд оногдох шимтгэлийг үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх;" гэсэн заалтуудыг зөрчсөн гэж үзэж Нийгмийн даатгалын тухай хийн 20 дугаар зүйлийн 20.1-ийн 1/ “Нийгмийн даатгалын тухай хь тогтоомж зөрчсөн нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгчид дараахь хариуцлага хүлээлгэнэ:

3/ ажил олгогч шимтгэл ногдох хөдөлмөрийн хөлсний сан, түүнтэй адилтгах орлогыг нуусан буюу хэмжээг нь санаатайгаар буурсан бол нуусан буюу буурсан орлогод ногдох шимтгэлийг нөхөн төлүүлж, мөн орлоготой тэнцэх хэмжээний алданги ногдна. Энэхүү алдангийн хэмжээ нь төлбөл зохих шимтгэлийн 50 хувиас хэтрэхгүй байна;” гэсэн заалтыг үндэслэн дутуу төлөгдсөн 14839009 төгрөгийн шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх, шимтгэлийн дүнгээс 7419505 төгрөгийн алданги тооцож, бүгд 22258514 төгрөгийг төлүүлэх тухай Улсын байцаагчийн 2015 оны 3 дугаар сарын 23- ны өдрийн тоот акт тавигдсан.

Хоёр. 1. “А******* трейд” ХХК-ийн нэр дээр “Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлж, алданги ногдах тухай” акт бичигдэх явцад тус компанийн нягтлан бодогч М.Г нь "А******* к*******" ХХК-ийн нягтлан бодогчийн ажлыг давхар эрхэлдэг/ - Актыг “А******* трейд” ХХК дээр тавиулмааргүй байна, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний даатгалын шимтгэлийн хэмжээ өөрчлөгдөх учир барилгын засвар үйлчилгээний чиглэлээр байгагдсан “А******* к*******” ХХК- ийн нэр дээр актаа тавьж өгнө үү, хурдан түргэн шимтгэлээ төлнө гэх мэтээр гуйсны дагуу “А******* к*******” ХХК-ийн нэр дээр акт тавигдсан.

 2. Уг актын хэрэгжилтийг хангах талаар удаа дараа шаардсан боловч нийгмийн даатгалын шимтгэл, алдангийг төлөхгүй байсан тул Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэс Нийслэлийн Баянгол, Хан-, Сонгинохайрхан дүүргийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд 2015 оны 11 дүгээр сарын 18-ны өдөр нэхэмжлэл гаргасан.

Хариуцагч тал өөрсдөө гуйж “А******* к*******” ХХК-ийн нэр дээр актаа гаргсанаа мартаад нэхэмжлэлийн хариу тайлбарт “А******* к*******” ХХК нь тэр үед байгагдаагүй байсан, гадаад ажилчид орж ирээгүй, ямар ч үйл ажиллагаа яваагүй, эдийн засгийн хүнд хэцүү цаг үед ашиг, орлого байхгүй гэх мэт “А******* к******* ХХК нь гадаад ажилчид орж ирсэн эсэх баахан лавлагаа авч хавсаргаж уг актыг хүчингүй болгохыг санаархсан.

3.Нэхэмжлэгч Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсээс 2016 оны 1 дүгээр сарын 28-ны өдрийн Баянгол, Хан-, Сонгинохайрхан дүүргийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүх хуралдаанд “Нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжиж хариуцагчийг солих тухай” хүсэлт гаргасан ба шүүх хуралдаанаас хариуцагчийг "А******* трейд” ХХК-иар солих тухай шүүгчийн захирамж гарсан. Иргэний шүүх хуралдааныг дахин товлож “А******* трейд” ХХК-тай холбогдан хэргийг хэлэлцэхээр шийдвэрлэсэн болно.

 4. Нэгэнт хариуцагч солигдсонтой холбогдан Улсын байцаагчийн тоот актыг хүчингүй болгох, эсвэл өөрчлөх асуудал Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн үүрэг болсон. Мөн түүнчлэн хариуцагч “А******* трейд” ХХК нь нийгмийн даатгалын байглагыг хууран мэхэлж “А******* к*******” ХХК-ийн нэр дээр акт тавиулчхаад эргээд хариуцлагаас мултрах, нийгмийн даатгалын шимтгэл, алдангийг хүчингүй болгах элдэв арга сүвэгчилж байгаа нь тодорхой болсон тул Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн Хяналт, мониторингийн албаны даргын хүсэлтээр Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн дарга бөгөөд Улсын ахлах байцаагч Х.О******* хьд заасан эрх хэмжээнийхээ хүрээнд тушаал гаргаж улсын байцаагчийн актыг өөрчилсөн.

Засгийн газрын 2014 оны 354 дүгээр тогтоолоор баталсан “Улсын байцаагчийн дүрэм”-ийн 6 дугаар зүйл:

“Зургаа. Акт, албан шаардлагыг өөрчлөх, хүчингүй болгох

6.1. Нийгмийн даатгалын байцаагчийн акт, албан шаардлагыг тухайн нийгмийн даатгалын байглагын даргын тушаалаар дараах үндэслэлээр өөрчлөх буюу хүчингүй болгоно:

6.1.2. нийгмийн даатгалын байцаагчийг шууд удирдаж байгаа нэгжийн дарга нь түүний үйлдсэн акт, албан шаардлагыг өөрчлөх буюу хүчингүй болгох саналаар;” гэсний дагуу 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот Улсын байцаагчийн актад өөрчлөлт орсон.

5. Баянгол, Хан-, Сонгинохайрхан дүүргийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүх хуралдаан 2016 оны 2 дугаар сарын 18-ны өдөр болсон ба уг хуралдаан дээр хариуцагч талаас тус актыг хүчингүй болгах хүсэлт, шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг Нийслэлийн  Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд гаргасан, тус шүүхийн 2016 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдрийн 1218 тоот шүүгчийн захирамжаар захиргааны хэрэг үүсгэсэн, хэргийг хойшлах хүсэлт гаргасан зэрэг үндэслэлээр шүүх хурал завсарлаж шүүхээс: “нэхэмжлэгч Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэс 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн тоот тушаалаар актын төлбөр төлөгчийг өөрчилсөн, хариуцагч солигдсонтой холбогдан хэргийг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй” гэж шийдвэрлэсэн болно.

6. Хариуцагч “А******* к*******” ХХК-иас тус актыг хүчингүй болгахаар Нийгмийн даатгалын ерөнхий газарт 2016 оны 2 дугаар сарын 25-ны өдөр хандсан ба Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын 2016 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдрийн 3/317 тоот албан бичгээр: - “Нийгмийн даатгалын улсын байцаагчийн дүрмийн 6.1-д “Нийгмийн даатгалын байцаагчийн акт, албан шаардлагыг тухайн нийгмийн даатгалын байглагын даргын тушаалаар дараах үндэслэлээр өөрчлөх буюу хүчингүй болгоно:” гэж заасан тул Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргад хандаж тухайн актыг хүчингүй болгах асуудлаа шийдвэрлүүлнэ үү” гэсэн хариуг өгсөн.

Гурав. “А******* трейд” ХХК нь Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэст, Нийгмийн даатгалын ерөнхий газарт хандаж: “Баянгол, Хан-, Сонгинохайрхан дүүргийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүхээс хариуцагчийг сольсонтой холбогдан ... “А******* трейд” ХХК дээр тавигдсан бүгд 22258515 төгрөгийн төлбөрөөс нөхөн татварт ногдсан алданги 7419505 төгрөгийг Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хийн дагуу өршөөлд хамрж өгнө үү, Улсын байцаагчийн актын төлбөрийн дүнг 14839009 төгрөг болгож буурж өгнө үү" гэсэн хүсэлтүүд ирүүлж байсан нь акт анхнаасаа “А******* трейд” ХХК-ийн нэр дээр тавигдах ёстой акт байсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрч, нотолсон.

Дээрх хүсэлтүүд ирэхээс өмнө Улсын байцаагчийн актыг Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн дарга бөгөөд Улсын ахлах байцаагч Х.О******* нь өөрийн эрх хэмжээний хүрээнд өөрчилсөн байсан тул тушаал, актыг албан ёсоор “А******* трейд” ХХК-д хүргүүлсэн болно.

Дөрөв. “А******* к*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй захиргааны хэргийн шүүх хуралдаан 2016 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр хуралдаж шүүхээс Улсын байцаагчийн тоот акт хь ёсны болж, хь зүйн дагуу өөрчлөлт орсон тул маргаан бүхий нөхцөл байдал арилсан гэж үзэж нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн.

Иймд Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хийн 70 дугаар зүйлийн 70.2.9 дэх заалтын дагуу нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү” гэжээ.

Хариуцагч Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Нгаас шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсээс 2015 оны 1 дүгээр улирлын хяналт шалгалтын ажлын график гээд одоо Баянгол дүүргийн нутаг дэвсгэр дээр үйл ажиллагаа явж байгаа бүх аж ахуй нэгжүүдийн жагсаалтыг гаргасан. Үүний 106-д нь “А******* трейд” ХХК /21134/ 12 дугаар хороо “А******* Их дэлгүүр” буюу хувийн гадаад худалдаа гээд Ц.Т******* Ч.Ба******* гэсэн байцаагчийн хавсралттай удирдамж гарсан байна. Анх 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдөр гарсан. Тэгэхээр үүгээр 2015 онд шалгалтын удирдамж гарсан. 

Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 0087 тоот акт гарах болсон шалтгаан нь 2011-2014 онуудад гадаадын иргэдийн авч ажиллсан аж ахуй нэгж байглагын жагсаалтыг Цагдаагийн ерөнхий газрын Зохион байгалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын Эрүүгийн цагдаагийн газраас албан ёсоор гаргасан судалгааг Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар ирүүлсэн. 2014 оны 03 дугаар сарын 19-ний өдрийн 6/416 тоот албан бичгээр бүх дүүрэг болон аймгийн Нийгмийн даатгалын хэлтэст энэ жагсаалтыг хүргүүлсэн. Хүргүүлсэн агга нь тухайн нутаг дэвсгэр дээр үйл ажиллагаа явж байгаа гадаад ажилчдыг орж ирсэн аж ахуй нэгжүүдэд шалгалт явж Нийгмийн даатгалын хь тогтоомжийн дагуу Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөгүй бол төлүүлэх үүрэг өгсөн албан бичгийн Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэст ирүүлсэн. Энэ шалгалтаар “А******* трейд” ХХК дээр 2013, 2014 онуудад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр орж ирсэн нийт 49 гадаад иргэдийг нийгмийн даатгалд хамраагүй зөрчил илэрсэн тул акт тавигдсан байдаг.

Тухайн үед “А******* трейд” ХХК-д тавигдах байсан акт яагаад “А******* к*******” ХХК-ийн нэр дээр тавьсан бэ гэхээр нэхэмжлэгч компанийн охин компани нь болох “А******* к*******” ХХК-д энэхүү актыг тавиад өгчих харин бид маш хурдан тухайн актыг биелүүлнэ гэсэн яриа бол Нийгмийн даатгалын байцаагч нар болон н.Билэг н.Г гэдэг хүмүүсийн хооронд болоод улмаар актын биелэлтийг болох нийгмийн даатгалыг шимтгэлийг төлүүлэхээр “А******* к*******” ХХК-д тухайн үед тавьсан байдаг. Харин ямар нэгэн андуурсан зүйл байхгүй.

Улмаар энэхүү тавьсан актыг биелүүлэхгүй байсан. Үүний дагуу Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн шүүхэд хандахад “А******* трейд” ХХК нь “А******* к*******” ХХК бол нэг ч гадаад ажилтан орж ирээгүй, огт ажиллаагүй, 2011-2014 онуудад “А******* к*******” ХХК байгагдаагүй байсан гэх мэтээр үгүйсгэж байгаа юм.

Үүний дагуу энэхүү асуудлыг зөвтгөх шаардлага бидэнд ирсэн. Тиймээс ч “А******* трейд” ХХК нь гадаад ажилтан орж ирсэн нь үнэн. 

Тиймээс нэгэнт “А******* к*******” ХХК-ийн акт тавигдаж байгаа асуудал нь буруу болчихож байгаа учраас “А******* трейд” ХХК болгон өөрчилөх шаардлага үүссэн. Акт албан шаардлагыг өөрчлөх, хүчингүй болгох гэсэн Засгийн газрын 2014 оны 354 дүгээр тогтоолоор баталсан Нийгмийн даатгалын улсын байцаагчийн дүрэм гэж байгаа. Энэхүү дүрмийн 6 дугаар зүйлийн 6.1-д “нийгмийн даатгалын  байцаагчийн акт, албан шаардлагыг  тухайн нийгмийн даатгалын  байглагын  даргын тушаалаар дараах үндэслэлээр өөрчлөх буюу хүчингүй болгоно” гэсэн заалттай. Мөн журмын 6.1.2-т “нийгмийн даатгалын байцаагчийг шууд удирдаж байгаа нэгжийн дарга нь түүний үйлдсэн акт, албан шаардлагыг  өөрчлөх буюу хүчингүй болгох саналаар” гэсний дагуу 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 0087 тоот актад өөрчлөлт орсан байгаа юм.

Нэхэмжлэгчээс “А******* трейд” ХХК дээр байх ёстой акт гэж Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэс болон Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар удаа дараа өгч байсан. Энэ нь хавтаст хэрэгт байж байгаа. Нэхэмжлэгч нь “А******* к*******” ХХК дээр тавьсан байсан актыг “А******* трейд” ХХК- дээр тавиад өгөөч гээд улмаар зөвтгөөд “А******* трейд” ХХК дээр тавихаар эсрэгээрээ одоо “А******* трейд” ХХК дээр тавьсан нь үндэслэлгүй гэх маягаар нэхэмжлэл гаргаад байгаа юм. Үүнийг шүүх анхаарч үзнэ үү.

Өнөөдөр бол энэхүү акт нь нэгэнт “А******* трейд” ХХК дээр тавигдсан акт энэ нь хь зүйн үндэслэлтэй. Үүнийг хь зүйн үндэслэлтэй болгохын тулд Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын дарга 09 тоот тушаал гаргасан. Энэхүү тушаал нь хь зүйн үндэслэлтэй юм. Энэхүү тушаалын 1 дэх заалтыг өмнөх шүүх хуралдаанд үгүйсгэж ярьсан. Бидний зүгээс ямар ч хь зөрчсөн асуудал байхгүй гэж харж байгаа. 

2 дугаарт нь Нийгмийн даатгалын Улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн он сар өдөр дугаар шимтгэл, алдангийг өөрчлөхгүйгээр найргын засвар орсугай гэж байгаа. Улмаар акт гарсан. Нэхэмжлэгч тал нь “А******* к*******” ХХК нь хь бус үйл ажиллагаа яваагүй, гадаад ажилтан орж ирээгүй гэдэг. Улмаар журмын дагуу өөрчлөөд зөв акт гарчхаар эргээд энэ актыг хүчингүй болгож өгөөч гэж нэхэмжлэл гаргаж байгаа. Мөн алдангиас нь чөлөөлж өгнө үү гэсэн хүсэлтийг Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар албан бичгээр явж байсан. Энэ нь бол хүлээн зөвшөөрч байгаагийн илрэл гэж харж байгаа. Гэхдээ тухайн алдангийг Өршөөлийн тухайн хьд хамрж өгнө үү гэсэн албан бичиг мөн явдаг. Яг энэ асуудал дээр “Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хь 04 дүгээр сарын 01-ний өдөр хүртэл хэрэгжиж байгаа явцад танайхыг хамръя” гэдэг байдлаар манай талаас үндсэн нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлчих гэхэд “мөнгө төлөх юм бол бид чадахгүй гэх маягаар хандсан байгаа” гэжээ.

Хариуцагч Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч А.С шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Яагаад нэхэмжлэгч талд акт тавиад түүнийг нь яагаад хүлээн зөвшөөрсөн гэхээр 2016 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдөр 2016 оны 08 дугаар сараас хойш Эдийн засгийн илт тод байдлыг дэмжих тухай хь гарч энэ нь 2016 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдөр дуусгавар болсон байдаг. Энэ дагуу нэхэмжлэгч нь 02 дугаар сарын 05-ны өдөр Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэст хандаад улсын байцаагчийн тоот актаар тогтоосон төлбөрийг төлнө. Гэхдээ тухайн актыг “А******* трейд” ХХК болгон өөрчилж байгаа бол тус актад тавигдсан 22 сая төгрөгийн төлбөрөөс алданги болох 7.419.000 төгрөгийг Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хиар чөлөөлж өгнө үү гэсэн бичиг ирсэн байгаа юм. Энэ хүсэлтийн дагуу бид Нийгмийн даатгалын ерөнхий газарт өргөдөл бичиж хандаад улмаар “А******* трейд” ХХК-д 7 сая төгрөгийн төлбөрийг Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хьд хамраад үлдсэн 14 сая төгрөгийг төлөөд явах боломжтой гэсэн боловч Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх боломж байхгүй гэдгээр хойшлсан байгаа юм” гэжээ. 

Хариуцагч Ч.Ба******* шүүх хуралдаанд гаргасан талбартаа: “Бид актыг тавихдаа Нийгмийн даатгалын ерөнхий газраас болон Цагдаагийн ерөнхий газраас ирсэн нэрсийн жагсаалтыг танилцсан. Улмаар санхүүгийн баримтыг авч үзсэн. Үүнийгээ баталгаажж үзье гэхээр Иргэний шилжилт хөдөлгөөний газар хандъя гээд тэндээс бичиг ирэхээр эцсийн байдлаар тулгая гэсэн. Улмаар тулгалт хийгээд актыг гаргасан байгаа” гэжээ.  

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч ““А******* трейд” ХХК-иас Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалынхэлтсийн улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот акт, Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02-р сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг тус тус хь бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгах” гэсэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг гаргажээ.

1.Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот актыг хүчингүй болгох нэхэмжлэлийн шаардлагын талаар:

Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсээс 2015 онд хийх хяналт шалгалтын ажпын удирдамж /хх 3-р хавтас 161-167/, Эрүүгийн цагдаагийн газраас ирүүлсэн хөдөлмөр эрхлэхээр орж ирсэн гадаад иргэдийн жагсаалт /хх 3-р хавтас 130-133/, Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын 2014 оны 03 дугаар сарын 19-ний өдрийн 6/416 албан бичиг /хх 1-хавтас 102/-ийн дагуу “А******* трейд” ХХК-ийг Нийгмийн даатгалын тухай хийн 4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 1,17 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 4 дэх заалтыг зөрчиж, БНХАУ-ын 49 иргэний 67.450.039 төгрөгийн хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөгүй зөрчил гаргасан гэж маргаан бүхий актыг гаргажээ. /хх 1-р хавтас 12-13, 53-54, 65, 66/.

Уг актаар Нийгмийн даатгалын тухай хийн 20 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-д заасныг үндэслэн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөгүй 67.450.039 төгрөгийн хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос 14.889.009 төгрөгийн шимтгэлийг нөхөн төлүүлж, 7.419.505 төгрөгийн алданги ногдж, нөхөн ногдсан шимтгэл, алданги нийт 22.258.514 төгрөгийг 2015 оны 04 дүгээр сарын 08-ны дотор төлөхийг нэхэмжлэгч компанид үүрэг болгожээ.

Нийгмийн даатгалын байцаагч нараас маргаан бүхий актын тооцлолыг нэхэмжлэгч компаниас 2013-2014 онуудад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр БНХАУ-ын 49 иргэнийг орж ирсэн нөхцөл байдлыг үндэслэн тухайн иргэдийн Монгол Улсад байрласан хугацааг нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болох 192000 төгрөгөөр үржүүлэн тооцсон харин тэдгээртэй байгсан аливаа төрлийн хөдөлмөрийн хөлс авсан баримт хөдөлмөрийн гэрээ, ажил гүйцэтгэх гэрээ зэргийг үндэслээгүй гэдэг нь хариуцагч талын тайлбар /хх 1-р хавтас 67-69, 230, 234, 236, 3-р хавтас /, хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчлийн жагсаалт /хх 1-р хавтас 103-106/ зэргээр тогтоогдож байна.

Нэхэмжпэгч талаас “А******* трейд” ХХК-иас БНХАУ-аас 2013-2014 онуудад барилгын ажил хийлгүүлэхээр гадаадын иргэдийг орж ирсэн боловч эдгээр иргэд нь ажил, хөдөлмөр эрхлээгүй байж байгаад явсан, хөдөлмөрийн хөлс аваагүй учир албан журмын даатгалыг ажил олгогчийн хувьд манай компани төлөх үүрэггүй гэж маргажээ.

Харин хариуцагч талаас гадаадын иргэдийг Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр орж ирсэн нь нотлогдож байгаа, эдгээр иргэд тодорхой хугацаагаар байрлаж байсан учир хөдөлмөр эрхэлсэн байгаа, ажил олгогчийн хувьд албан журмаар нийгмийн даатгалийн шимтгэл төлөх үүрэгтэй, хэдий хэмжээний хөдөлмөрийн хөлс олгосноо тайлагнаагүй учир хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг үндэслэн тогтоосон гэж маргажээ.

Нийгмийн даатгалын тухай хийн 4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт нийгмийн даатгал нь албан журмаар даатгах, сайн дураар даатгах гэсэн хэлбэртэй байхаар заажээ. Мөн хийн 4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт 1-д өмчийн бүх хэвшлийн аж ахуйн нэгж, байглага, төрийн бус, шашны болон бусад байглага, иргэнтэй байгсан хөдөлмөрийн гэрээ болон Иргэний хийн 343, 359 дүгээр зүйлд заасан гэрээний дагуу ажиллаж байгаа Монгол Улсын иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн албан журмаар даатгахаар заажээ.

Уг хийн 16 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Ажил олгогч нь даатгагчийн төлбөл зохих нийгмийн даатгалын шимтгэлийг түүнд хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлого олгох бүртээ энэ хийн 15 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хувь хэмжээгээр тооцон суутгаж, тухайн сард нь багтаан нийгмийн даатгалын сангийн дансанд шилжүүлнэ” гэжээ. Мөн хийн 16 дугаар зүйлийн 2-т “Шимтгэлийн тайлан буюу ажил олгогчийн хөдөлмөрийн хөлсний сан, түүнтэй адилтгах орлого, даатгагчийн хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлого, шимтгэл тодорхойлох хуудсыг үндэслэн шимтгэлийн тооцоог хийх бөгөөд төлбөрийг бэлэн бус тооцооны журмаар гүйцэтгэнэ.” гэжээ.

Нийгмийн даатгалын хийн 17 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Ажил олгогч болон энэ хийн 4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан даатгагч нь шимтгэл төлөх талаар хөдөлмөрийн хөлсний сан, түүнтэй адилтгах орлого болон түүнд оногдох шимтгэлийг үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх үүрэг хүлээнэ”, уг хийн 32 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Дараах хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогод нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдна: 1/Хөдөлмөрийн тухай хийн 47 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан цалин хөлс, мөн хийн 55, 56, 57, 59, 64, 66, 69 дүгээр зүйлд заасан олговор; 2/Иргэний хийн 343, 359 дүгээр зүйлд заасан гэрээгээр тохирсон хөлс; 3/энэ хийн 4 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан даатгагчийн өөрөө мэдүүлсэн орлого; 4/аж ахуйн нэгж, байглагаас ажилтанд олгож байгаа хоол, унааны зардал, орон сууц, түлээ, нүүрсний үнийн хөнгөлөлт, түүнтэй адилтгах бусад орлого.” гэж заажээ.

Дээрх хийн заалтуудаас дүгнэхэд албан журмаар даатгах урьдчилсан нөхцөл нь хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлого олсон үед үүсэх бөгөөд шимтгэлийн тайлан буюу ажил олгогчийн хөдөлмөрийн хөлсний сан, түүнтэй адилтгах орлого, даатгагчийн хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлого, шимтгэл тодорхойлох хуудсыг үндэслэн шимтгэлийн тооцоог хийхээр байна.

Гадаадын иргэд албан журмаар даатгах хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлого олсон гэдэг нь тэдгээр иргэд Монгол Улсын хилээр орж ирж, байрласанаар тоггоогдохгүй.

Гэтэл маргаан бүхий актаар нэхэмжлэгч компанийн гадаадын иргэдийг албан журмаар даатгах урьдчилсан нөхцөл болох хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах тогтмол орлого олсон эсэхийгтопгоогоогүй, шимтгэлийн тайлан, шимтгэл тодорхойлох хуудас, тэдгээртэй байгсан хөдөлмөрийн гэрээ болон бусад гэрээ байхгүй байхад хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогыг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ

/192000 төгрөг/-гээр тооцон тогтоосон нь дээр дурдсан хийн заалтуудыг зөрчжээ.

Нийгмийн даатгалын тухай хийн 4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 1, 15 дугаар зүйлийн 1, 32 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн зохицалтаар нийгмийн даатгалын шимтгэлийг ажил олгогч нь тодорхой хөдөлмөр эрхэлж байгаа этгээдийн хувьд байнгын тогтмол хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлого олсон үед албан журмаар даатгах үүрэгтэй. Харин нэхэмжлэгч компани нь гадаадын иргэдийг орж ирээд тэдгээртэй байнгын тогтмол шинжтэй хөдөлмөрийн харилцаанд орсон гэдгийг тогтоогоогүй атлаа нэхэмжлэгчийг эдгээр иргэдийн албан журмаар нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх ажил олгогчын үүргийг биелүүлээгүй гэж буруутган Нийгмийн даатгалын тухай хийн 4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 1, 17 дугаар зүйлийн 1 дүгээр зүйлийн 1, 20 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-д заасны дагуу хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос шимтгэлийг нөхөн төлүүлж, алданги ногдж, нөхөн ногдсан шимтгэл төлөхийг үүрэг болгосон акт үйлдсэн нь дээр дурдсанаар хьд нийцээгүй байна. Түүнчлэн маргаан бүхий акт нь нэхэмжпэгч компанийн хьд нийцсэн үндэслэлээр хариуцлага хүлээх эрх, хь ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн байх тул Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот актыг хүчингүй болгох нь зүйтэй байна.

2.Баянгол дуургийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02-р сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг хүчингүй болгох нэхэмжлэлийн шаардлагын талаар:

Нэхэмжлэгчээс “А******* трейд ХХК-тай холбоотой акт гаргах байсан бол шинээр акт гаргах байсан” гэж маргажээ.

Нийгмийн даатгалын тухай хийн 25 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-д Нийгмийн даатгалын байглага нийгмийн даатгалын доод шатны байглагын гаргасан шийдвэрийг үндэслэлгүй гэж үзвэл өөрчлөх эрх эдлэхээр заажээ. Мөн Нийгмийн даатгалын тухай хийн 26 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт Нийгмийн даатгалын улсын байцаагчийн дүрмийг Засгийн газар батална гэжээ.

Засгийн газрын 2014 оны 354 дүгээр тогтоолын 2 дугаар хавсралтаар баталсан “Нийгмийн даатгалын байцаагчийн дүрэм”-ийн 6 дугаар зүйлийн 6.1, 6.1.2-д тухайн нийгмийн даатгалын байглагын даргын тушаалаар шууд удирдаж байгаа нэгжийн даргын саналаар актыг Нийгмийн даатгалын байцаагчийн актыг өөрчлөхөөр заажээ. Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02-р сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалаар Хяналт мониторингийн албаны дарга С /хх-1-р хавтас 61/-гийн хүсэлтийг үндэслэн Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот актын “А******* к******* ХХК” гэснийг “А******* трейд ХХК” болгон өөрчилсөн гэдэг нь тогтоогдож байна /хх 1-р хавтас 11, 52/. Түүнчлэн “А******* к*******” ХХК бус харин “А******* трейд” ХХК нь 2013-2014 онуудад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр БНХАУ-аас 49 гадаад иргэд орж ирсэн мэдээллийн сангийн бүртгэл байгаа гэдэг нь хэрэгт авагдсан баримтууд /хх 1-р хавтас 61, 72-84, 2-р хавтас, 3-р хавтас 1-123/-аар тогтоогдож байна.

Мөн “А******* к*******” ХХК-ийн захирал М.Г******* “...Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын мэдээллийн санд тус “А******* к*******” ХХК-ний нэр дээр ташаа мэдээлэл орсон эсэхийг тодрж улмаар залрга хийж өгч...” гэсэн агга бүхий 2016 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 02 албан бичиг /хх 1-р хавтас 161/-ийг Нийгмийн даатгалын ерөнхий газарт гаргаж байжээ.

Үүний учир гэдэг нь “А******* трейд” ХХК-ийн 2013-2014 онуудад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр гадаад иргэд орж ирсэнтэй холбоотойгоор нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн эсэхэд шалгалт хийсэн байцаагчийн актыг он, сар, өдөр дугаар, шимтгэл, алдангийн дүн аггыг өөрчлөхгүйгээр “А******* к*******” ХХК гэснийг “А******* трейд” ХХК болгон өөрчилсөн маргаан бүхий актыг хь бус гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

Иймд Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02-р сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг хүчингүй болгох нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэв.

 

           Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.1, 106.3.13-д заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1.Нийгмийн даатгалын тухай хийн 4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 1, 16 дугаар зүйлийн 1, 2 дахь хэсэг, 17 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, 20 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, 32 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч “А******* трейд" ХХК-ийн “Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот актыг хь бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгах” нэхэмжпэлийн шаардлагыг хангаж, Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн улсын байцаагчийн 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн тоот улсын байцаагчийн актыг бүхэлд нь хүчингүй болгосугай.

2.Нийгмийн даатгалын тухай хийн 25 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, 26 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “А******* трейд” ХХК- ийн “Баянгол дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрийн дугаар тушаалыг хь бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгох” нэхэмжпэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

3.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 48 дугаар зүйлийн 48.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг баримтлан улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчээс төлсөн 70.200 (далан мянга хоёр зуун) төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас гаргж нэхэмжлэгчид буцаан олгосугай.

4.3ахиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 108 дугаар зүйлийн 108.2-т заасны дагуу шүүхийн энэ шийдвэр танилцан сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд мөн хийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу хэргийн оролцогчид тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь энэхүү шүүхийн шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэйг мэдэгдсүгэй.

 

 

ШҮҮГЧ                                  А.САРАНГЭРЭЛ