2023 11 06 210/МА2023/01931

 

 

 

*******.******* нэхэмжлэлтэй

иргэний хэрг тухай

 

Нийслэл Иргэний хэрг давж заалдах шатны шүүх шүүгч Т.Бадрах даргалж, шүүгч Э.Золзаяа, Д.Золзаяа нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүх танхимд хийсэн давж заалдах шатны иргэний хэрг шүүх хуралдаанаар,

Сүхбаатар дүүрг Иргэний хэрг анхан шатны шүүх 2023 оны 08 дугаар сарын 16-ны өдр 181/ШШ2023/02537 дугаар шийдвэртэй,

*******.******* нэхэмжлэлтэй,

******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* *******- тус тус холбогдох,

Дотоод аудитын албаны даргын ажилд эгүүлэн томилуулах, ажилгүй байсан хугацааны олговор гаргуулах, нийгм ******* эрүүл мэнд даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлж, бичилт хийхийг даалгуулах тухай иргэний хэргийг хариуцагч нарын давж заалдах журмаар гаргасан гомдлыг үндэслэн шүүгч Д.Золзаяаг илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч өмгөөлөгч *******.Мөнхбат, хариуцагч ******* ******* ******* ******* *******- итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Жамсрандорж, хариуцагч ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Оюундарь, шүүх хуралдааны нар бичг дарга А.Гүррагчаа нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэл, тайлбарын агуулга:

1.1. *******.Чандмань нь ******* ******* ******* ******* *******- Дотоод аудитын албаны даргын албан тушаалд 2016 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр хөдөлмөр гэрээ байгуулан ажилласан бөгөөд 2017 оны 03 дугаар сарын 21-ний өдөр үндсэн ажилтнаар томилогдсон. 2019 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр тус *******ны зөвлөлтэй 04 тоот хөдөлмөр гэрээг нэг жил хугацаатай байгуулсан.

1.2. Миний бие ажиллаж байх хугацаандаа ямар нэгэн сахилгын зөрчил гаргаж байгаагүй. ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл 2022 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдөр хуралдаж манай албаны нэр бүхий 5 ажилтныг ажлаас нь чөлөөлөх тогтоол гаргасан. Тус тогтоолын үндэслэх хэсэгт ******* ******* ******* *******ны тухай хуул 18 дугаар зүйл 18.1, 20 дугаар зүйл 20.1.12, ******* ******* ******* *******ны дүрм 8 дугаар зүйл 8.20, Хөдөлмөр тухай хуул 78 дугаар зүйл 78.1.3-т заасныг тус тус үндэслэн 2022 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдрөөр тасалбар болгон *******.Чандманийг ажлаас чөлөөлсөн. Хөдөлмөр тухай хуул 78 дугаар зүйл 78.1.3-т заасны дагуу хөдөлмөр эрхлэлт харилцааг дуусгасныг хуульд нийцэхгүй гэж үзэж байна. ******* ******* ******* ******* *******-д хөдөлмөр маргаан таслах комисс байхгүй, Сүхбаатар дүүрг засаг захиргаанд Хөдөлмөр эрх маргаан зохицуулах гурван талт хороо байгуулагдаагүй тул шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан.

1.3. Иргэний хуул 72 дугаар зүйл 72.2 дахь хэсэгт заасан хугацаа тоолох журам тодорхойлсон. 1999 оны Хөдөлмөр тухай хуул 23 дугаар зүйл 23.3 дахь хэсэгт зааснаар хөдөлмөр хугацаатай гэрээний хугацаа дуусахад цуцлах санал тавиагүй бол анх заасан хугацаагаар сунгагдана гэсэн ойлголт байна. 2021 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр нэхэмжлэгч ажил үүргээ гүйцэтгэж байсан учраас цаашид хөдөлмөр гэрээ хугацаатай сунгагдсан гэж үзэж байна. Хөдөлмөр гэрээний хугацаа дууссанаас хойш нэхэмжлэгч ажил үүргээ гүйцэтгэж байсан нь нийгм даатгалын лавлагаа, цалинг тодорхойлолтоор нотлогдоно.

1.4. ******* ******* ******* ******* *******- дотоод журмын дагуу улирал тутам ажилтнуудаа үнэлж урамшуулал олгосон. Нэхэмжлэгч 5 жил ажиллахдаа 90-ээс дээш оноо авсан. Журмын дагуу 60-с доош үнэлгээ 2-3 удаа дараалан авсан зүйл байхгүй. 90-ээс дээш үнэлгээ авсан талаарх баримт архивт нь хадгалагддаг. Аудитын хорооны санал дүгнэлтээр 68 оноогоор үнэлэгдсэн ч гэсэн сахилгын шийтгэл оногдуулах, албан тушаал бууруулах гэсэн 2 санал дүгнэлт үйлдсэн. Энэ дүгнэлтийг танилцуулаагүй. Уг дүгнэлтээр гэрээг дуусгавар болгоно, ажлаас чөлөөлнө гэж шийдвэрлээгүй. Түүнчлэн *******.Чандмань Аудитын хорооны хуралд оролцсон гэдэг нь гэрээний хугацаа дуусгавар болоход цааш сунгагдахгүй болсон гэж мэдсэн гэсэн үндэслэл болохгүй.

Иймд ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл 2022 оны 04 дүгээр сарын 08-ны өдр 14 дүгээр тогтоол үндэслэлгүй гарсан тул *******.Чандманийг урьд эрхэлж байсан ажилд эгүүлэн томилж, дундаж цалин хөлсийг Дундаж цалин хөлс тооцох журмын дагуу 2022 оны 01 дүгээр сарын 6,333,000 төгрөг, 02 дугаар сарын 6,297,000 төгрөг, 03 дугаар сарын 6,342,000 төгрөг, нийлбэр 18,972,000 төгрөгөөс тооцоход сарын дундаж цалин 6,324,000 төгрөг, үүнийг 21 хоногт хувааж нэг өдр дундаж цалин 301,142.85 төгрөг, нийт 90,644,000 төгрөгийг гаргуулж, ажилгүй байсан хугацааны эрүүл мэнд, нийгм даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлж, бичилт хийхийг даалгаж өгнө үү гэжээ.

 

2. Хариуцагч ******* ******* ******* ******* *******- татгалзал, тайлбарын агуулга:

2.1. ******* ******* ******* *******ны тухай хуул 20 дугаар зүйл 20.1.12, 26 дугаар зүйлд Банкны Дотоод аудитын нэгж нь Банкны гүйцэтгэх удирдлага ******* бусад газар, нэгжүүдээс хараат бус, бие даасан байх талаар зохицуулж өгсөн. Нэхэмжлэгч нь түүний хуулиар хамгаалагдсан эрх, ашиг сонирхлыг зөвлөл зөрчсөн хэмээн зөвлөл 2022 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдр 14 дүгээр тогтоолыг үндэслэлгүй болохыг тогтоолгохоор нэхэмжлэл гаргасан байх тул Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 28 дугаар зүйл 28.1 дэх хэсэгт зааснаар уг маргааны жинхэнэ хариуцагч нь зөвлөл байна. Иймд ******* ******* хөгжл ******* ******* нь нэхэмжлэгч эрх, эрх чөлөө, хуулиар хамгаалагдсан ашиг сонирхлыг зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэл гаргаагүй буюу нэхэмжлэл жинхэнэ хариуцагч биш тул Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 28 дугаар зүйл 28.1 дэх хэсэгт зааснаар ******* ******* ******* ******* *******-ийг хариуцагчаар тогтоосон шийдвэрт өөрчлөлт оруулж өгнө үү.  зөвлөл гаргасан хариу тайлбарыг дэмжиж байна гэжээ. 

 

3. Хариуцагч ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл татгалзал, тайлбарын агуулга:

3.1. Нэхэмжлэгч *******.Чандманьтай ******* ******* ******* ******* *******-ийг төлөөлж зөвлөл дарга М.Баярмагнай нь 2019 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр 04 дугаартай хөдөлмөр гэрээг Иргэний хуул 189 дүгээр зүйл 189.1 дэх заалтын хүрээнд харилцан тохиролцож 1 жил хугацаатай байгуулсан. 2020 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдрөөс дахин 1 жил хугацаагаар гэрээг сунгасан.

Хөдөлмөр гэрээний хугацаа 2021 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр дуусах байсан тул хариуцагчаас цаашид сунгахгүй талаарх мэдэгдлийг 2021 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдөр нэхэмжлэгчид хүлээлгэн өгсөн бөгөөд нэхэмжлэгч тухайн мэдэгдлийг хүлээн авч гарын үсэг зурсан.

3.2. ******* ******* ******* ******* *******- гүйцэтгэх захирлын 2017 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдр А-1456 дугаар тушаалын хавсралтаар баталсан Ажилтны ажлын төлөвлөлт, гүйцэтгэлийг үнэлэх журмын 4.11-т Ажилтан 3 улирал дараалан 70-аас доош үнэлэгдсэн тохиолдолд захиргаа, хүний нөөц асуудал хариуцсан хэлтэс тухайн ажилтны цалинг шатлалыг бууруулах, эсхүл сахилгын шийтгэл ногдуулах асуудлыг гүйцэтгэх удирдлагад танилцуулж, шийдвэрлэнэ гэж заасан. Мөн журмын 4.12-т ажилтан 2 улирал дараалан ажлын гүйцэтгэл үнэлгээ 60 онооноос бага үнэлэгдсэн тохиолдолд мэргэжил, ур чадварын хувьд эрхэлж буй ажилдаа тэнцэж байгаа эсэх талаар *******ны Мэргэжил, ур чадварын түвшин тогтоох комисс дүгнэлт гаргаж, гүйцэтгэх удирдлагад танилцуулан ажилдаа тэнцэх эсэх талаар дүгнэлт гаргах талаар заасан.

зөвлөл Аудитын хорооны үнэлгээгээр нэхэмжлэгч ахалж буй Дотоод аудитын албаны аудиторуудын гүйцэтгэл үнэлгээ нь өмнөх онтой харьцуулахад буурсан. Аудитын хорооны 2022 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдр 03 дугаар дүгнэлтэд Дотоод аудитын албаны дарга *******.******* ажлын гүйцэтгэлд 68 үнэлгээ өгч, дотоод аудитын нэгж аудиторууд нь аудит хийж илрүүлсэн зөрчил дутагдлыг арилгуулах талаар хангалттай арга хэмжээг авч ажиллаагүй гэсэн дүгнэлтийг өгсөн. Мөн хангалтгүй үнэлгээ авсан аудиторуудыг хууль журмын дагуу сахилгын арга хэмжээ авах, албан тушаал бууруулах эсэх асуудлыг зөвлөл хурлаар хэлэлцүүлэх саналыг хүргүүлсэн.

3.3. ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл 2022 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдр 14 дүгээр тогтоолоор *******.Чандманийг Хөдөлмөр тухай хуул 78 дугаар зүйл 78.1.3-т заасан хөдөлмөр гэрээний хугацаа дуусаж, цаашид сунгагдахгүй болсон гэсэн үндэслэлээр ажлаас чөлөөлсөн. Талууд гэрээний биелэлтийг дүгнэсний дараа гэрээг сунгахаар харилцан тохиролцсон тул хөдөлмөр гэрээний хугацаа дуусах өдөр болох 2022 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдр байдлаар хөдөлмөр гэрээг дүгнээгүй нь хөдөлмөр гэрээг үргэлжлүүлэх боломжгүй байсныг нотолно.

Иймд зөвлөл тогтоол хууль зүйн үндэслэлтэй тул нэхэмжлэгч гаргасан нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

 

4. Анхан шатны шүүх шийдвэр тогтоох хэсг агуулга:

Хөдөлмөр тухай хуул 158 дугаар зүйл 158.2.2 дахь хэсэг, 127 дугаар зүйл 127.1 дэх хэсэг, 43 дугаар зүйл 43.2.7 дахь заалтад заасныг баримтлан нэхэмжлэгч *******.Чандманийг ******* ******* ******* ******* *******- Дотоод аудитын албаны даргын ажилд эгүүлэн тогтоож, ******* ******* ******* ******* *******-иас олговорт 90,644,000 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч *******.Чандманьд олгож, нийгм даатгалын шимтгэл, эрүүл мэнд даатгалын хураамжийг нөхөн төлж, бичилт хийхийг ******* ******* ******* ******* *******-д даалгаж, ******* ******* ******* *******ны холбогдох шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож,

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 56 дугаар зүйл 56.1, 60 дугаар зүйл 60.1, ******* тэмдэгт хураамж тухай хуул 7 дугаар зүйл 7.1.1, 7.1.2, 41 дүгээр зүйл 41.1.5-д зааснаар нэхэмжлэгч *******.******* нэхэмжлэл улсын тэмдэгт хураамжаас чөлөөлөгддөг болохыг дурдаж, ******* ******* хөгжл ******* *******-аас 681,370 төгрөгийг гаргуулж улсын төсв орлогод оруулж шийдвэрлэсэн.

 

5. Хариуцагч ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл давж заалдах гомдлын агуулга:

5.1. Хөдөлмөр гэрээний хугацаа дууссан тухайд: Талуудын хооронд 2019 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр хөдөлмөр гэрээ 1 жил хугацаатай байгуулагдсан ба гэрээний 2.8-д "Гэрээний хугацаа дуусахад аль нэг тал нь цуцлах санал тавиагүй, ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэсээр байгаа бол гэрээний биелэлтийг дүгнэж, сунгалтыг хэ" гэж заасан. Тус заалтын дагуу зөвлөл дэргэдэх Аудитын хорооны 2022 оны 02 дугаар сарын 11-ний өдр хурлаар *******.******* гэрээний биелэлтийг дүгнэж хангалтгүй" үнэлгээ авсан тул хөдөлмөр гэрээний хугацааг сунгахгүй санал гаргасан. Тус Аудитын хорооны хуралд нэхэмжлэгч *******.Чандмань оролцож, хангалтгүй үнэлгээ авсан, гэрээ сунгагдахгүй талаар мэдэж байсан. Хөдөлмөр гэрээний 2.8-д заасны дагуу хэрэв хөдөлмөр гэрээний хугацааг сунгах бол гэрээний биелэлтийг дүгнэж, сунгалтыг хийх зохицуулалттай. Иймд шүүхээс гэрээний хугацаа сунгагдсан гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй байна.

5.2. Хуулиар эрх олгогдсон этгээд бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй байсан тухайд: зөвлөл үйл ажиллагааны үндсэн хэлбэр нь хурал бөгөөд 2022 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдөр ээлжит хурлаа зарлаж, тус асуудлыг шийдвэрлэж 14 дугаар тогтоолыг гаргасан. Иргэний хуул 221 дүгээр зүйл 221.2 дахь хэсэгт заасны дагуу шийдвэр гаргах хуулиар эрх олгогдсон эрх бүхий этгээд томилогдоогүй нь гэнэт нөхцөл байдал тул хүндэтгэн үзэх шалтгаан мөн. Мөн ******* ******* ******* *******ны тухай хуул 20 дугаар зүйл 20.3 дахь хэсэгт ******* *******ны зөвлөл сард нэгээс доошгүй удаа хуралдана гэж заасны дагуу хэлэлцүүлэх асуудлыг хамтын зарчмаар хурлаар шийдвэрлэх ба өдөр тутам хуралдах зохицуулалтгүй гэдгийг дурдах нь зүйтэй.

5.3. Хариуцагчийг тодорхойлох тухайд: ******* ******* ******* *******ны тухай хуул 20 дугаар зүйл 20.1.12-т *******ны дотоод аудитын нэгжийг гүйцэтгэх удирдлагаас хараат бусаар зохион байгуулж, түүний төсөв, орон тоог батлах, ажилтныг томилох, цалин, урамшууллын хэмжээг тогтоох гэж хуулиар тогтоосон томилох, чөлөөлөх эрх бүхий этгээдийг хариуцагчаас чөлөөлсөн нь үндэслэлгүй ба хуул этгээд л хариуцагч байх гэсэн зохицуулалт байхгүй.

5.4. Мөн шүүх шийдвэр тогтоох хэсг 2 дахь заалтад "... ******* ******* ******* ******* *******-аас 681,370 төгрөг гаргуулж улсын төсв орлогод оруулсугай" гэжээ. Гэтэл ******* тэмдэгт хураамж тухай хуул 41 дүгээр зүйл 41.1.16 дахь хэсэгт зааснаар ******* ******* ******* ******* ******* улсын тэмдэгт хураамжаас чөлөөлөгддөг гэдгийг мөн дурдах нь зүйтэй.

Иймд дээрх үндэслэлээр анхан шатны шүүх шийдвэрийг бүхэлд нь хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү гэжээ.

 

6. Хариуцагч ******* ******* ******* ******* *******- давж заалдах гомдлын агуулга:

6.1. Хууль тогтоогчоос ******* ******* ******* *******ны тухай 3 дугаар зүйл 3.1, 20 дугаар зүйл 20.1.12-т Дотоод аудитын нэгж үйл ажиллагааг ******* ******* ******* *******ны гүйцэтгэх удирдлагаас хараат бусаар явуулах, эд засг баталгаа, хөдөлмөр харилцаатай холбогдох шийдвэрийг зөвлөлөөс шийдвэрлэхээр тусгайлан заасан байгааг анхаарах шаардлагатай. Түүнчлэн хуул 26 дугаар зүйл 26.1 дэх хэсэгт Дотоод аудитын нэгжийг зөвлөл шууд удирдлагад үйл ажиллагаа явуулна гэж, 26.3 дахь хэсэгт Дотоод аудитын нэгж үйл ажиллагааны журмыг зөвлөл батлах-аар зохицуулсан. Хөдөлмөр тухай хууль /2021/- 4 дүгээр зүйл 4.1.1-т зааснаар ажил олгогч гэж хөдөлмөр эрхлэлт харилцааны үндсэн дээр хүнийг ажиллуулж байгаа дотоод, гадаадын аж ахуйн нэгж, байгууллагыг хэлэх бөгөөд Компан тухай хуул 75 дугаар зүйл 75.1 дэх хэсэгт Хувьцаа эзэмшигчд хурлын чөлөөт цагт компан эрх барих байгууллага нь зөвлөл байна гэж заасан.

Дээрхээс дүгнэвэл, ******* ******* ******* *******ны тухай хуул холбогдох зохицуулалтаар зөвлөл нь дотоод аудитын нэгжийг сонгох, өөрчлөх, түүний бүрэн эрхийг тогтоох эрхтэй талаар заасан бөгөөд нэхэмжлэгч *******.Чандмань зөвлөл даргатай хөдөлмөр гэрээ байгуулсан, зөвлөл тогтоолоор нэхэмжлэгч хөдөлмөр эрхлэлт харилцаа дуусгавар болсон тул зөвлөлийг хариуцагч гэж үзнэ. Дээр дурдсан үндэслэлээр ******* ******* ******* *******ны холбогдох шаардлагыг шүүхээс хэрэгсэхгүй болгосон нь үндэслэлгүй байна.

6.2. Хөдөлмөр тухай хууль /2021/- 164 дүгээр зүйл 164.1 дэх хэсэгт Аж ахуйн нэгж, байгууллагын хөдөлмөр удирдлагыг ажил олгогч хэрэгжүүлнэ гэж заасан. Нэхэмжлэгч *******.Чандманьтай байгуулсан хөдөлмөр гэрээ ******* ажилд томилох тухай шийдвэрээр нэхэмжлэгч ажил олгогч нь зөвлөл юм. Компан тухай хуул 75 дугаар зүйл 75.4 дэх хэсэгт ... төр өмч компан төлөөлөн зөвлөл нь ес буюу түүнээс дээш гишүүнтэй байх ба тэдгээр гуравны нэгээс доошгүй хувь нь хараат бус гишүүн байна гэж зааснаар ******* ******* ******* *******ны зөвлөл нь ерд 5 гишүүн, хараат бус 4 гишүүнтэй. 2022 оны 02 дугаар сард зөвлөл 5 гишүүн өөр хүсэлтээр чөлөөлөгдөх хүсэлт гаргасан тул ******* ******* ******* *******ны Хувьцаа эзэмшигч эрхийг хэрэгжүүлэгч Санг сайдын 2022 оны 02 дугаар сарын 21-ний өдр 45 дугаар тогтоолоор ******* ******* ******* *******ны зөвлөл гишүүнийг чөлөөлөх, бүрэн эрхийг дуусгавар болгох тухай шийдвэр гарсан. Энэ үеэс ******* ******* ******* *******ны зөвлөл нь хуульд зааснаар аливаа шийдвэр гаргах бүрэн эрх чадамжгүй болсон. Ингэснээр нэхэмжлэгч *******.Чандманьтай холбоотой эрх зүйн харилцааг өөрчлөх, дуусгавар болгох боломжгүй болсон бөгөөд зөвлөл бүрэн бүрэлдэхүүнээр 2022 оны 03 дугаар сарын 24-ний өдөр томилогдсоноор нэхэмжлэгч *******.Чандманьд гэрээ сунгахгүй тухай мэдэгдлийг 2022 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдөр өгсөн. Энэ нь Компан тухай хуул дагуу хүндэтгэн үзэх шалтгаант зүй ёсны процесс юм. Мөн нэхэмжлэгч *******.Чандманьтай байгуулсан хөдөлмөр гэрээний 2.8-д "Гэрээний хугацаа дуусахад аль нэг тал нь цуцлах санал тавиагүй, ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэсээр байгаа бол гэрээний биелэлтийг дүгнэж сунгалтыг хэ" гэж заасан. Гэрээний хугацаа дуусахаас өмнө гэрээ биелэлтийг зөвлөл дэргэдэх Аудитын хорооны 2022 оны 02 дугаар сарын 11-ний өдр хурлаар хэлэлцэж "хангалтгүй" үнэлгээ өгсөн ба сунгалтыг хийгээгүй нь үйлдлээрээ /эс үйлдэл/ нэхэмжлэгч *******.******* хөдөлмөр гэрээг сунгахгүй талаарх хүсэл зоригийг илэрхийлсэн. Иймд нэхэмжлэгч *******.******* хөдөлмөр гэрээ сунгагдсан гэж шүүхээс дүгнэсэн нь үндэслэлгүй.

6.3. Хөдөлмөр тухай хууль /1999/- 23 дугаар зүйл 23.1 дэх хэсэгт Хөдөлмөр гэрээ нь хугацаатай буюу хугацаагүй байна гэж, Иргэний хуул 369 дүгээр зүйл 369.3 дахь хэсэгт Хуульд өөрөөр заагаагүй бол хөдөлмөр гэрээнд энэ хуул ерөнхий үндэслэлийг хэрэглэнэ гэж тус тус заасан. Нэхэмжлэгч ******* хариуцагч нарын хооронд байгуулагдсан хөдөлмөр гэрээ нь тус гэрээний 2.7-д зааснаар "хугацаатай байгуулагдсан" нь Иргэний хуул 189 дүгээр зүйл 189.1 дэх хэсэгт заасан нийтлэг үндэслэлтэй нийцнэ. Нэхэмжлэгч зүгээс ч энэ талаар маргахгүй гэж тайлбарласан ба энэ нь шүүх шийдвэр тодорхойлох хэсэгт дурдагдсан.

Шүүх шийдвэрээр нэхэмжлэгч хөдөлмөр гэрээг Хөдөлмөр тухай хууль /1999/- 23 дугаар зүйл 23.3 дахь хэсэгт заасны дагуу 2023 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдрийг хүртэл сунгагдсан гэж дүгнэсэн нь түүнээс хойш хөдөлмөр гэрээг сунгах эсэхийг хариуцагч өөрөө шийдвэрлэх эрхтэй гэж үзнэ. Шүүхээс нэхэмжлэгч хөдөлмөр эрхлэлт харилцааг 2023 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдрийг хүртэл хугацаагаар сэргээгдэнэ гэж шийдвэртээ дүгнэсэн мөртлөө ажилгүй байсан хугацааны цалин хөлс олговрыг тооцохдоо хариуцагчид хохиролтойгоор буюу анхан шатны шүүх шийдвэр гарсан өдөр хүртэл хугацаагаар тооцож байгаа нь сэргээгдэх боломжтой хөдөлмөр харилцааны үр дагавраас илүү хэмжээний үр дагаврыг хариуцагчид хариуцуулсан байна. Хөдөлмөр тухай хуул 61 дүгээр зүйл 61.2 дахь хэсэгт "Энэ хуул 61.1.2, 61.1.3-т заасан үндэслэлээр урьд эрхэлж байсан ажил, албан тушаалд эгүүлэн тогтоосон бол ажилтантай өмнө үүсгэсэн хөдөлмөр эрхлэлт харилцаа бүхэлдээ сэргээгдэнэ" гэсэн нь Хөдөлмөр тухай хууль /1999/- 23 дугаар зүйл 23.2.2-д заасны дагуу байгуулагдсан хугацаатай хөдөлмөр гэрээний хувьд анх заасан хугацаагаар хөдөлмөр харилцаа сэргээгдэнэ гэсэн үг юм.

Иймд шүүх хөдөлмөр харилцааг 2023 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдрийг хүртэл хугацаагаар сэргээхээр шийдвэрлэсэн ч түүнээс хойшхи хугацааны цалин хөлс олговрыг хариуцагчаас гаргуулахаар шийдвэрлэсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй байна.

Дээр дурдсан үндэслэлүүдээр шүүх шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

 

7. Давж заалдах гомдолд нэхэмжлэгч өмгөөлөгч гаргасан тайлбарын агуулга:

7.1. ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөлийг тусдаа хуул этгээд буюу ажил олгогч гэх агуулгаар гомдолдоо дурдсан байна. Гэтэл шүүхээс Иргэний хуул 25 дугаар зүйл 25.1, 26 дугаар зүйл 26.1 дэх хэсэгт зааснаар зөвлөл тусдаа хуул этгээд эрх эдлэхгүй гэж дүгнэсэн. Компан тухай хуул 62 дугаар зүйлд хувьцаа эзэмшигч эрх, 83 дугаар зүйлд гүйцэтгэх захирлын эрх хэмжээ, 76 дугаар зүйлд зөвлөл эрх хэмжээг тус тус тодорхойлсон.

Өөрөөр хэлбэл, ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл нь Иргэний хуульд зааснаар тусдаа хуул этгээд эрх эдлэхгүй болохоор ажил олгогч биш юм. 1999 оны Хөдөлмөр тухай хууль ******* Хөдөлмөр тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/- 4 дүгээр зүйл 4.1.1-д ажил олгогч гэдгийг тухайн аж ахуйн нэгж байгууллага буюу хуул этгээдийг ойлгохоор заасан. Иймд ******* ******* ******* ******* ******* нь хариуцагч юм.

Анхан шатны шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгч талаас ******* ******* ******* ******* *******, ******* ******* ******* ******* *******- холбогдуулж нэхэмжлэл гаргаагүй, ******* ******* ******* ******* *******-д холбогдуулж нэхэмжлэл гаргасан гэдгээ тодотгож хэлсэн. Учир нь гэрчүүд мэдүүлгээр ******* ******* ******* ******* *******-аас цалин хөлс авч, ******* ******* ******* ******* *******- дүрэм, журмыг дагаж мөрддөг гэдэг нь тогтоогдсон. ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөлийг Компан тухай хууль, Хөдөлмөр тухай хуульд зааснаар ажил олгогч гэж үзэхгүй.

7.2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 25 дугаар зүйл 25.2.2, 38 дугаар зүйл 38.1 дэх хэсэгт зааснаар гэнэт ******* давагдашгүй хүчин зүйл шинжтэй байдал үүссэн гэдгээ хариуцагч тал нотлоогүй. Гэнэт ******* давагдашгүй хүчин зүйл нөхцөл байдал үүссэн талаар Худалдаа аж үйлдвэр танхимаас форс мажор гэрчилгээ авахаар Иргэний хуульд заасан бөгөөд тус гэрчилгээ авагдаагүй. ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл солигдож, шинээр зөвлөл томилсон үйл баримтыг Иргэний хуульд заасан гэнэт ******* давагдашгүй хүчин зүйл гэж үзэх боломжгүй.

7.3. Хөдөлмөр гэрээг талууд харилцан тохиролцсон хугацаагаар дагаж мөрдөнө. Өөрөөр хэлбэл, хууль хүчин төгөлдөр болохоос өмнөх хөдөлмөр хугацаатай гэрээтэй холбоотой харилцааг 1999 оны Хөдөлмөр тухай хуулиар зохицуулна гэж заасан. 1999 оны Хөдөлмөр тухай хуул 23 дугаар зүйл 23.2.2-т заасны дагуу талууд харилцан тохиролцож хугацаатай гэрээ байгуулсан. Уг хуул 23.3 дахь хэсэгт Хөдөлмөр хугацаатай гэрээний хугацаа дуусмагц талууд түүнийг цуцлах санал тавиагүй бөгөөд ажилтан ажлаа гүйцэтгэсээр байгаа бол уг гэрээг анх заасан хугацаагаар сунгагдсанд тооцно гэж заасан. Иргэний хуул 72 дугаар зүйлд зааснаар тооцоход хөдөлмөр гэрээний хугацаа дуусаж, нэхэмжлэгч 1 сарын хугацаанд ажил үүргээ гүйцэтгэж, цалин хөлс авсан. Иймд гэрээнд заасан хугацаагаар сунгагдсан гэж үзнэ.

7.4. Хариуцагч итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч 2 зөрүүтэй гомдол гаргасан. Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэл шаардлагын зарим хэсгийг хангах ёстой байсан гэх үндэслэлийг гомдолдоо дурдсан. Хөдөлмөр тухай хуул 61 дүгээр зүйл 61.2 дахь хэсэгт Урьд эрхэлж байсан ажил, албан тушаалд эгүүлэн тогтоосон бол ажилтантай өмнө үүсгэсэн хөдөлмөр эрхлэлт харилцаа бүхэлдээ сэргээгдэнэ гэж заасан.

7.5. ******* ******* ******* ******* *******- итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Жамсрандорж нь 2023 оны 10 дугаар сарын 06-ны өдөр давж заалдах гомдол гаргасан. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар гомдол гаргах хугацааг тооцоход 2023 оны 09 дүгээр сарын 28-ны өдөр дууссан. Иймд гомдлыг хэлэлцэхгүй орхиж өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

1. Давж заалдах шатны шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 166 дугаар зүйл 166.4 дэх хэсэгт зааснаар зөвхөн гомдолд дурдсан үндэслэлээр хязгаарлалгүй хэргийг бүхэлд нь хянан үзээд, анхан шатны шүүх шийдвэрт өөрчлөлт оруулж шийдвэрлэв.

 

2. Нэхэмжлэгч *******.Чандмань нь хариуцагч ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* *******- тус тус холбогдуулан Дотоод аудитын албаны даргын ажилд эгүүлэн томилуулах, ажилгүй байсан хугацааны олговор гаргуулах, нийгм ******* эрүүл мэнд даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлж, бичилт хийхийг даалгуулах тухай нэхэмжлэл гаргасныг хариуцагч нар эс зөвшөөрч маргажээ.

 

3. *******.Чандмань нь 2016 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрөөс эхлэн ******* ******* ******* ******* *******-д Дотоод аудитын албаны даргаар томилогдон ажилласан болох нь хэрэгт авагдсан 2019 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдр хөдөлмөр гэрээ, нэхэмжлэгч нийгм даатгалын шимтгэл төлөлт талаарх тодорхойлолт, зохигчдын тайлбараар тогтоогдсон, энэ талаар талууд маргаагүй.

 

4. ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл 2022 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдр 14 дүгээр тогтоолд Хөдөлмөр тухай хуул 78 дугаар зүйл 78.1.3-т заасныг баримтлан Дотоод аудитын албаны дарга *******.Чандманьтай байгуулсан хөдөлмөр гэрээний хугацаа дуусаж, цаашид сунгагдахгүй болсон үндэслэлээр түүнийг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлсөн байна.

4.1. Нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэл гаргахдаа хариуцагчаар ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөлийг тус тус тодорхойлсон ба хариуцагч нар нь ******* ******* ******* *******ны тухай хуул дотоод аудитын нэгж талаарх зохицуулалтын дагуу тус нэхэмжлэл хариуцагч нь ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл байна гэх тайлбар гарган мэтгэлцжээ.

Хөдөлмөр гэрээний ажил олгогч талыг Хөдөлмөр тухай хуулиар зохицуулсан хөдөлмөр харилцааны агуулга, уг харилцаанд оролцогч талуудын хэрэгжүүлэх эрх, үүргээр тодорхойлох бөгөөд Хөдөлмөр тухай хуул 4 дүгээр зүйл 4.1.1-д хөдөлмөр эрхлэлт харилцааны үндсэн дээр хүнийг ажиллуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагыг ажил олгогч гэж ойлгохоор заасан.

зөвлөл нь ******* ******* ******* ******* *******- өмнөөс нэхэмжлэгчтэй хөдөлмөр гэрээ байгуулж, мөн хөдөлмөр эрхлэлт харилцааг дуусгавар болгох шийдвэр гаргасан байх тул түүнийг бие даасан ажил олгогч гэж дүгнэхгүй. Анхан шатны шүүх Иргэний хуул 25 дугаар зүйл 25.1 дэх хэсэгт зааснаар ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөлийг ******* ******* ******* ******* *******-аас тусдаа бие даасан этгээд болохгүй талаар дүгнэж, холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгосныг буруутгах үндэслэлгүй. Энэ талаар гаргасан хариуцагч давж заалдах гомдлыг хангах боломжгүй.

4.2. Талууд 2019 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр хөдөлмөр гэрээг нэг жил хугацаатай байгуулж, гэрээний хугацааг 2020 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр нэг жилээр сунгажээ. Улмаар гэрээний хугацаа 2021 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр дуусахад талууд гэрээг цуцлах санал гаргаагүй, ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэж байсан тул гэрээ анх заасан хугацаагаар буюу 2022 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр хүртэл хугацаагаар сунгагдсанд тооцсон талаар зохигчид маргаагүй, уг үйл баримтыг анхан шатны шүүх зөв тогтоожээ.

2022 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс Хөдөлмөр тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/ мөрдөгдсөн бөгөөд Хөдөлмөр тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуул 2 дугаар зүйлд Хөдөлмөр тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/ батлагдахаас өмнө байгуулсан хөдөлмөр гэрээг талуудын харилцан тохиролцсон хугацаагаар дагаж мөрдөхөөр заасан тул дээрх гэрээг 2022 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдрийг хүртэл хугацаатай байгуулагдсан гэж үзнэ.

4.3. Гэвч ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөлөөс 2022 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдөр хөдөлмөр гэрээний хугацаа дуусаж, цаашид сунгагдахгүй болсон үндэслэлээр нэхэмжлэгч хөдөлмөр эрхлэлт харилцааг дуусгавар болгохоор тогтоол гаргасан нь Хөдөлмөр тухай хуул 78 дугаар зүйл 78.1.3-т нийцээгүй байна.

4.3.а. Учир нь дээрх үндэслэлээр хөдөлмөр эрхлэлт харилцааг дуусгавар болгох тохиолдолд холбогдох шийдвэрийг гэрээний хугацаа дуусахаас өмнө гаргах журамтай. Үүнээс гадна зөвлөл Аудитын хорооны 2022 оны 02 дугаар сарын 11-ний өдр 2022/02 дугаар санал дүгнэлтээр нэхэмжлэгч *******.******* 2021 оны ажлын гүйцэтгэлийг үнэлгээг 68 хувь гэж дүгнэж, аудитаар илэрсэн зөрчлүүдийг арилгах арга хэмжээний төлөвлөгөө гарган танилцуулах, хангалтгүй үнэлгээ авсан аудиторуудыг хууль журмын дагуу сахилгын арга хэмжээ авах, албан тушаалыг бууруулах эсэх асуудлыг зөвлөл ээлжит хурлаар хэлэлцүүлэх санал гаргасан байх ба уг баримт нь нэхэмжлэгч хөдөлмөр гэрээг цааш сунгахгүй гэх агуулгагүй байна. Анхан шатны шүүх нэхэмжлэгч хөдөлмөр гэрээ цааш сунгагдахгүй болсон нь тогтоогдоогүй талаар үндэслэл бүхий дүгнэсэн байна.

4.3.б. Мөн Санг сайдын тушаалаар ******* ******* ******* ******* *******- зөвлөл бүрэн эрхийг 2022 оны 02 дугаар сарын 21-ний өдөр дуусгавар болгож, 2022 оны 03 дугаар сарын 24-ний өдөр гишүүдийг томилсон, гэрээний хугацаа дуусах үед шийдвэр гаргах эрх бүхий этгээд томилогдоогүй байсан нь гэрээний хугацаа тоолоход нөлөөлөхгүй. Тус маргаан нь гэрээнээс татгалзах, гэрээ цуцлахтай холбоогүй тул Иргэний хуул 221 дүгээр зүйл 221.3 дахь хэсг зохицуулалтыг үндэслэл болгосон хариуцагч давж заалдах гомдол үндэслэлгүй.

4.3.в. Харин гэрээний хугацаа 2022 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр дуусахад хариуцагч зүгээс хөдөлмөр эрхлэлт харилцааг дуусгавар болгосон шийдвэр гаргаагүй, нэхэмжлэгч ажил үүргээ үргэлжлүүлэн гүйцэтгэж байгаа тохиолдолд уг гэрээг хугацаагүй байгуулагдсан гэж дүгнэнэ. Учир нь Хөдөлмөр тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/- 50 дугаар зүйл 50.1 дэх хэсэгт хуульд зааснаас бусад тохиолдолд хөдөлмөр гэрээг хугацаагүй байгуулахаар заасан ба хуул 50.1.1-50.1.6-д заасан хугацаатай гэрээ байгуулах үндэслэлд талуудын хөдөлмөр гэрээ хамаарахгүй байна. Анхан шатны шүүх 2023 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдөр хүртэл гэрээ сунгагдсан гэж дүгнэсэн нь тус хуул зохицуулалтад нийцээгүйг залруулж дүгнэх нь зүйтэй.

4.4. Дээрхээс дүгнэхэд, хариуцагч ******* ******* ******* ******* ******* нь зөвлөл 2022 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдр 14 дүгээр тогтоолоор нэхэмжлэгч *******.Чандманийг хөдөлмөр гэрээний хугацаа дуусаж, цаашид сунгагдахгүй болсон үндэслэлээр Дотоод аудитын албаны даргын үүрэгт ажлаас чөлөөлсөн нь Хөдөлмөр тухай хуул 78 дугаар зүйл 78.1.3-т заасныг зөрчсөн байх тул нэхэмжлэгчийг урьд эрхэлж байсан ажилд нь эгүүлэн тогтоож шийдвэрлэсэн анхан шатны шүүх шийдвэр үндэслэлтэй болжээ.

 

5. Нэхэмжлэгч нь ажилгүй байсан 2022 оны 04 дүгээр сарын 08-ны өдрөөс 2023 оны 08 дугаар сарын 09-ний өдрийг хүртэл хугацааны олговорт 90,644,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулах, нийгм ******* эрүүл мэнд даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэхээр шаардсан нь Хөдөлмөр тухай хуул 127 дугаар зүйл 127.1, 43 дугаар зүйл 43.2.7-д тус тус нийцжээ. Анхан шатны шүүх нэхэмжлэгч дундаж цалин хөлсийг Дундаж цалин хөлс тодорхойлох журмын дагуу тодорхойлж олговрыг тооцоолсон ба энэ талаар хариуцагч тал давж заалдах гомдол гаргаагүй.

 

6. Иймд анхан шатны шүүх нэхэмжлэгчийг Дотоод аудитын албаны даргын ажилд эгүүлэн тогтоож, ажилгүй байсан хугацааны олговорт 90,644,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулан олгож, нийгм ******* эрүүл мэнд даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь Хөдөлмөр тухай хуул 158 дугаар зүйл 158.2.2, 127 дугаар зүйл 127.1, 43 дугаар зүйл 43.2.7-д тус тус заасантай нийцсэн тул шүүх шийдлийг хэвээр үлдээж, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхих нь зүйтэй давж заалдах шатны шүүх дүгнэв.

Харин шүүх шийдвэр тогтоох хэсэгт ажилтны нийгм ******* эрүүл мэнд даатгалын шимтгэл төлснийг баталгаажуулах ажил олгогч үүргийг хуульд зааснаар тусгаагүй, мөн ******* ******* ******* *******ны холбогдох шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгохоор тусгасан нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 118 дугаар зүйл 118.5 дахь хэсэгт нийцээгүйг тус тус зөвтгөж шүүх шийдвэрт зохих өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 167 дугаар зүйл 167.1.2-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Сүхбаатар дүүрг Иргэний хэрг анхан шатны шүүх 2023 оны 08 дугаар сарын 16-ны өдр 181/ШШ2023/02537 дугаар шийдвэр тогтоох хэсг 1 дэх заалтын ...бичилт хийхийг... гэснийг баталгаажуулахыг гэж, ...******* ******* ******* *******ны холбогдох шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай гэснийг хариуцагч ******* ******* ******* ******* *******- холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэгч *******.******* нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгосугай гэж тус тус өөрчилж, шийдвэр бусад хэсгийг хэвээр үлдээсүгэй.

 

2. ******* тэмдэгт хураамж тухай хуул 41 дүгээр зүйл 41.1.5 дахь хэсэгт зааснаар хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгт хураамжаас чөлөөлөгдсөн болохыг дурдсугай.

 

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 167 дугаар зүйл 167.3, 172 дугаар зүйл 172.1 дэх хэсэгт зааснаар магадлал танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээр төлөөлөгч бую.у өмгөөлөгч эс зөвшөөрвөл гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоног дотор хяналтын журмаар ******* Дээд шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг тайлбарласугай.

 

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуул 119 дүгээр зүйл 119.4, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар магадлалыг танилцуулан сонсгож, 14 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоног дотор шүүх хуралдааны оролцогч талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж магадлалыг өөрөө гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь хяналтын журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй бөгөөд шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд магадлалыг гардуулснаар гомдол гаргах хугацааг тоолохыг мэдэгдсүгэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ Т.БАДРАХ

 

ШҮҮГЧИД Э.ЗОЛЗАЯА

 

Д.ЗОЛЗАЯА