2020/ШЦТ/76

         МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Архангай аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг тус шүүхийн шүүгч Р.Алтанцэцэг даргалж

Улсын яллагч: Ш.Наранчимэг

Шүүгдэгч нарын өмгөөлөгч: Б.Мэргэн, Т.Мөнхдэлгэр

Хохирогч байгууллагын төлөөлөгч: Ж.У

Шүүгдэгч: Б.Л, Д.Э

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга: Ц.Пүрэвдорж нарыг оролцуулан, гэрч Д.Э, Г.Х /онлайнаар/ нарыг байлцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар 

Архангай аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Өовогт Б Л, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Х овогт Д Э нарт холбогдох 1812000500239 дугаартай эрүүгийн хэргийг хянан хэлэлцэв. 

Шүүгдэгч: Монгол Улсын иргэн, .. оны .. дүгээр сарын ..-ны өдөр Архангай аймгийн Жаргалант суманд төрсөн, эрэгтэй, 54 настай, дээд боловсролтой, эдийн засагч мэргэжилтэй, Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын Хяналт шинжилгээ үнэлгээ, дотоод аудитын хэлтсийн дарга ажилтай, Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын 02 дугаар багийн 27 дугаар байрны 28 тоотод оршин суух, улсаас авсан гавъяа шагналгүй, ял шийтгэгдэж байгаагүй, Өовогт Б Л /РД:../

Шүүгдэгч: Монгол Улсын иргэн, .. оны .. дугаар сарын ..-ний өдөр Дархан-Уул аймгийн Дархан суманд төрсөн, эрэгтэй, 30 настай, дээд боловсролтой, нягтлан бодогч мэргэжилтэй, “Э” ХХК-ний захирал ажилтай, Улаанбаатар хотын Хан-Уул дүүргийн 11 дүгээр хорооны “Соёмбо” хотхоны 54-20 тоотод оршин суух, улсаас авсан гавъяа шагналгүй, ял шийтгэгдэж байгаагүй, Х овогт Д Э /РД:../

Холбогдсон хэргийн талаар: /Яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/

Шүүгдэгч Б.Л нь Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргаар ажиллаж байхдаа Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газраас зарласан тус аймгийн Эрдэнэбулган сумын 5 дугаар багийн нутаг Булганхангай хороололд түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендер шалгаруулалтыг 2014 оны 09 дүгээр сараас 10 дугаар сард зохион байгуулахдаа эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулж, үнэлгээний хорооны гишүүдэд нөлөөлөн Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд заасан тендерийн шаардлагад нийцээгүй “З” ХХК-ийг тендерт шалгаруулсан, улмаар уг компани нь барилгын ажлын гүйцэтгэл хийгээгүй байхад хийсэн мэтээр санхүүжилт олгоход нөлөөлж, 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр 103506407 төгрөг, 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр 86301622 төгрөгийг тус тус “З” ХХК-ний дансанд шилжүүлсэн зэргээр тухайн компанид давуу байдал болгосны улмаас төрд нийт 189808029 төгрөгийн хохирол учруулсан, шүүгдэгч Д.Э нь “З” ХХК-ний захирлаар ажиллаж байхдаа Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газраас зарлаж, 2014 оны 09 дүгээр сараас 10 дугаар сард зохион байгуулсан тус аймгийн Эрдэнэбулган сумын 05 дугаар багийн нутаг Булганхангай хороололд түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендерт шалгарч, уг барилгын ажлыг гүйцэтгэж байхдаа барилгын ажлын гүйцэтгэл зохих хэмжээнд хийгдээгүй байхад санхүүжилтийг авах зорилгоор 2015 оны 06 дугаар сард Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг хуурамчаар үйлдэж, тус аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газарт өгч, 86301622 төгрөгийг залилж авсан гэх гэмт хэрэгт тус тус холбогджээ.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт талууд дараах нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав. Үүнд:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Б.Л мэдүүлэхдээ: ...Миний бие 2012 оноос 2016 онд аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан. 2012 оноос 2016 онд аймгийн Засаг даргаар н.Бажиллаж байсан. Энэ хугацаанд Архангай аймгийг хөгжүүлэх аймгийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрийг аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн 2016 оны хурлын тогтоолоор баталсан бөгөөд энэ хөтөлбөрөөр Архангай аймагт 2 ахуй үйлчилгээний барилга ашиглалтанд оруулахаар төлөвлөсөн байсны нэгийг нь Архангай аймгийн Чулуут суманд барьж ашиглалтанд оруулсан. Харин нөгөөх нь Архангай аймгийн төвд буюу Эрдэнэбулган сумын төвд хэрэгжүүлэхээр тусгасан. Уг ахуй үйлчилгээний барилгыг онгоцны буудлын тэнд барихаар 2014 онд хэрэгжүүлэхээр болж ерөнхий төлөвлөгөөг батлуулж, тэнд шинэ цэцэрлэг хотыг байгуулахаар болсон. Энэ төлөвлөгөөний дагуу олон бүтээн байгуулалт хийгдэхээр ерөнхий төлөвлөгөөнд тусгасан байсны дагуу тэнд төвлөрөл бий болохоор төлөвлөж үүний дагуу ахуй үйлчилгээний төвийг тэнд барихаар болсон. Тендерийг аймгийн Засаг даргын буюу төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн захирамжаар үнэлгээний хороог 5 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулж, миний бие энэ ажлын тендерийг зарлах үүргийг хүлээж авсны дагуу үнэлгээний хороог 3 удаа хуралдуулсан. Эхний удаа өгөгдлийн баримт бичгүүд, 2 дахь удаа тендерт ирсэн баримт бичгийг шалгаруулсан байдаг. Үнэлгээний хорооны гишүүд үнэлгээний хороонд ороод 2 мэдүүлэг гаргадаг бөгөөд эхний мэдүүлэг нь ямар нэгэн ашиг сонирхлын зөрчил байхгүй, дараагийн мэдүүлэг нь ямар нэгэн нөлөөнд автахгүй гэсэн мэдүүлгүүд гаргасны үндсэн дээр үнэлгээний хорооны ажилд оролцдог. Манай үнэлгээний хорооны гишүүд бүгд энэ мэдүүлгүүдийг гаргаад үнэлгээгээ хийсэн байдаг. Ийм учраас миний зүгээс үнэлгээний хорооны гишүүдэд тендерт материал ирүүлсэн аль нэг компанийг дэмжээч гэдэг зүйлийг огт хэлээгүй. Аймгийн засаг даргаас хамгийн багадаа 30 хүний ажлын байрыг бий болгоё, хүн бүр нэг, нэг газрын мухарт өөрсдөө гараараа юм хийж байгааг нэгдсэн нэг төвлөрсөн газартай болгох гэж л уг ажлыг санаачлан хэрэгжүүлсэн. Үнэлгээний хорооны гишүүд хууль болон сангийн сайдаас баталсан журмын дагуу хурлаа хуралдуулж үнэлгээгээ хийсэн. Тус тендерт 2 компани саналаа ирүүлсэн бөгөөд ирүүлсэн материалуудыг үзэж арай илүү шаардлага хангасан “З” ХХК-ийг шалгаруулсан. Үнэлгээний хорооны гишүүд тендерийн өгөгдлийн баримт бичиг гэх материалуудыг өгөгдсөн хүснэгтийн дагуу нэг бүрчлэн тулгаж үнэлдэг. Тэгээд бүх гишүүд тус тусдаа саналын эрхтэй оролцдог бөгөөд үнэлгээний хорооны гишүүд саналаа хэлээд би даргын хувьд саналаа хураагаад хамтын шийдвэрийг гаргадаг. Өөрөөр хэлбэл дээрх шалгуураар шалгаж “З” ХХК-ийг тендерийн шаардлага хангасан байна гэж үзэж шалгаруулсан. Миний хувьд бусдад ямар нэгэн байдлаар нөлөөлсөн зүйл байхгүй байх тул хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, цагаатгаж өгнө үү гэв.  

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Д.Э мэдүүлэхдээ: Миний удирдаж байсан “З” ХХК нь 2008 онд байгуулагдаад барилгын тусгай зөвшөөрлийг аваад Сэлэнгэ, Орхон, Дархан-Уул аймагт улсын болон хувийн барилгуудыг барьж улсын комиссоор хүлээлгэж өгөөд үйл ажиллагаа явуулж байсан. Би Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын ахуй үйлчилгээний барилгын тендерийг хамгийн анх сонин дээр хэвлэсэн байхад нь тендер шалгаруулалтыг нь харсан бөгөөд бичиг баримтаа бүрдүүлээд тендерт оролцсон. Тухайн тендер нь ёс журмынхаа дагуу явагдаж манай компани шалгарсан. 2015 онд манай компани ганц Архангай аймаг биш Улаанбаатар хотод Монгол Улсын Их сургуулийн 5 дугаар байрны дотор засал гэх мэт ажлуудтай байсан. Манай компани нь нэг газрынхаа санхүүжилтийг нөгөө газар руугаа шилжүүлэх, нэг газрынхаа барилгын материалыг нөгөө газар руугаа шилжүүлэх асуудал дотооддоо байдаг байсан. Миний мэдүүлэгт байгаа урьдчилгаа санхүүжилтийн баталгааг урьд нь Хаан банкнаас авч байсан баталгааг би өөрөө засч янзалснаа хүлээн зөвшөөрч байна. Би энэ үйлдлээ улсыг зориудаар залилсан гэж бодохгүй байгаа. Яагаад гэвэл манай компани тендерт шалгарсан бөгөөд орж ирсэн мөнгийг Жинженерээс гуйгаад учир шалтгаанаа хэлээд санхүүжилтийг авсан гэв.  

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт хохирогч байгууллагын төлөөлөгч Ж.У мэдүүлэхдээ: Миний бие шүүгдэгч Б.Л, Д.Э нарт холбогдох эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаанд аймгийн засаг даргын тамгын газрын хохирогч, иргэний нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчөөр оролцож байна. Хавтаст хэрэгт авагдсан бүхий л нотлох баримтуудтай танилцсан. Шүүгдэгч нарын шүүх хуралдаанд өгсөн мэдүүлгүүдийг сонслоо. Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын дарга Б. Ц зүгээс 2018 оны 01 дүгээр сард Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын 05 дугаар багийн Булганхангай хороололд түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах  ахуй үйлчилгээний барилгын тендер шалгаруулахтай холбоотой гомдлыг Авлигатай тэмцэх газарт гаргасан байдаг. Үүнээс өмнө уг хэрэг 2015 онд шалгагдаж байсан асуудлыг сонсож байсан. 2014 онд шүүгдэгч Б.Л нь аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргаар ажиллаж байхдаа Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын 05 дугаар багийн Булганхангай хороололд түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах  ахуй үйлчилгээний барилгын гэрээ байгуулах тендер шалгаруулахдаа тамгын газраас зохион байгуулсан сонгон шалгаруулалтын хорооны даргаар ажилласан байдаг. Уг ажлын хэсэг нь 5 хүний бүрэлдэхүүнтэй зохион байгуулагдсан байдаг. 2014 оны 09 дүгээр сарын 09-ний өдөр аймгийн Засаг даргын захирамжаар үнэлгээний хороог томилсон байдаг. Үнэлгээний хороо нь 09 дүгээр сарын 24-ний өдөр сонгон шалгаруулалтыг явуулсан бөгөөд тухайн үед 2 компаний материал ирсэн бөгөөд “Рес” ХХК, “З” ХХК нарын материал ирсэн байдаг. Үнэлгээний хороо “З” ХХК-ийг шаардлага хангасан гэж үзээд сонгон шалгаруулаад Засаг даргаас захирамж гараад 2 тал гэрээ байгуулсан байдаг. Гэрээний хугацаа нь тус компани 2014 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрөөс 2015 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдрийн дотор ахуй үйлчилгээг барьж хүлээлгэж өгөх ёстой байсан. Гэтэл “З” ХХК нь 2014 оны 05 дугаар сард сонгон шалгаруулалтанд оролцсоныхоо дараа гүйцэтгэл нь хийгдээгүй байтал гүйцэтгэлийн мөнгийг 2 хувааж, эхлээд 103 сая төгрөг, дараа нь 86 сая төгрөгийг тус тус гаргуулж аваад “З” ХХК-ны дансанд 189 сая төгрөгийг шилжүүлсэн байна. Гэтэл өнөөдрийн байдлаар шинжээчийн дүгнэлтээр 77 сая төгрөгийн гүйцэтгэлийн ажил хийгдсэн байна. Шүүгдэгч Б.Лгийн ярьсан аймгийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрийн хүрээнд ажлын байр нэмэгдэнэ гэсэн асуудал нь огт биелэгдээгүй, тэр барьсан барилга нь өнөөдөр балгасын байдалтай байна. Улсад учруулсан 189.808.029 төгрөгийн хохирлоос шинжээчийн дүгнэлтээр гаргасан 77 сая төгрөгийн хохирлыг хасаад хохирогчийн зүгээс 112 сая төгрөгийг нэхэмжилж байна гэв.    

Мөдөн байцаалтын шатанд 1812000500239 дугаартай эрүүгийн хэргээс: 

Мөрдөн байцаалтын шатанд хохирогч Ж.Угийн мэдүүлсэн: ...Тус хэрэгт Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газар хохирогчоор тогтоогдож байгаа. Би Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын 2019 оны 09 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 03/1074 дугаартай албан бичгээр тус хэрэгт хохирогч, иргэний нэхэмжлэгчээр төлөөлж оролцохоор томилогдсон. Миний бие Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын Хууль зүйн хэлтсийн даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгчээр ажилладаг. Хэргийн талаар нарийн асуудлыг мэдэхгүй. Ерөнхий болсон процессыг мэднэ. “З” ХХК нь ажлаа эхлүүлээд хаяад явснаас хойш нэг ч ажил хийгдээгүй юм байна лээ. Өнөөдрийг хүртэл яг хаяад явсан байдлаараа байж байгаа.  Мөрдөн байцаалтаар тогтоогдсон хохирлын хэмжээг нэхэмжилнэ...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 118-120 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Ч.О мэдүүлсэн: ...Би 1992 онд Дархан-Уул аймгийн хөдөө аж ахуйн их сургуулийг газар зохион байгуулагч мэргэжлээр төгсөөд, 1993 оноос 1994 онд Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газарт байгаль орчны байцаагчаар, 1994 оноос 1999 онд Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын байгаль орчны хяналтын улсын байцаагчаар, 1999 оноос 2003 онд аймгийн байгаль орчны албанд улсын байцаагчаар, 2003 оноос 2008 онд газрын албаны мэргэжилтэнээр, 2008 оноос 2016 онд “Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар”-ын даргаар, 2016 оноос Архангай аймгийн иргэдийн хурлын төлөөлөгчөөр ажиллаж байна. Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын Булганхай хороололд баригдсан ахуйн үйлчилгээний төвийн барилгын тендерт “З” ХХК шалгарсан байсан. Түүний дагуу засаг дарга Д.Б2014 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн а/601 дугаартай захирамжаар гүйцэтгэгч талтай гэрээ байгуулах эрх олгосон. Ингээд 2014 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдөр “З” ХХК-тай барилгын ажлыг түлхүүр гадуулах нөхцөлтэйгээр гүйцэтгүүлэхээр гэрээ байгуулсан байдаг. Гэрээний дагуу манай “Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар” тус компаний барилгын гүйцэтгэлийн ажилд хяналт тавьж ажилласан. Барилгын ажлын гүйцэтгэлийг газар дээр нь хяналт тавих ажлыг манай инженер Ц.Жхариуцан ажиллаж байсан. 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр гүйцэтгэлээр олгосон санхүүжилтийг газар шороо суурийн ажил хийгдсэн гэдэг утгаар нь олгосон. Тус санхүүжилтыг олгоход манай инженер Ц.Жсуурийн ажлын зураг болон холбогдох материал, үе шатны гүйцэтгэлийн актыг надад танилцуулж байсан. Үе шатны гүйцэтгэлийн актыг би газар дээр нь очиж тулгаж шалгаагүй. Инженер Ц.Ж хэлсний дагуу үе шатны актыг баталгаажуулж гарын үсэг зурсан. Дарааллын хувьд миний баталгаажуулсан гүйцэтгэлийн акт дээр Засаг даргын тамгын газрын Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн С.Б баталгаажуулж гарын үсэг зураад, дараа нь Засаг даргын тамгын газрын Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга М.Г хянаж гарын үсэг зураад, хамгийн сүүлд нь аймгийн засаг дарга баталдаг. 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдрийн санхүүжилтыг олгохын өмнө би инженер Ц.Ж хамт гүйцэтгэлийг газар дээр нь очиж, нүдээрээ харж шалгахад, хамгийн эхний санхүүжилтыг авах үедээ хийж байсан суурийн ажил дээр нэмж ажил хийгдээгүй, гүйцэтгэл маш хангалтгүй байхаар нь санхүүжилт олгохгүй гэсэн чинь “З” ХХК-ний төлөөлөл нь манай инженер Ц.Ж Дархан-Уул аймгийн Хаан банкны төвөөс 200.000.000 төгрөгийн баталгаа гаргуулж өгсөн байсан. Тэр баталгааг нь инженер Ц.Жнадад эх хувиар нь харуулаад банкны баталгаатай юм чинь санхүүжилт өгөх боломжтой юм байна гэж танилцуулахаар нь 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр 86.301.622 төгрөгийн гүйцэтгэлийн үе шатны санхүүжилтын акт дээр гарын үсэг зурж баталгаажуулсан. Би 2 дахь санхүүжилтыг шилжүүлэхийн өмнө газар дээр нь инженер Ц.Ж хамт 1 удаа очиж шалгаж байсан. Шалгахдаа тэмдэглэл, акт үйлдсэн зүйл байхгүй. “З” ХХК-наас ирүүлсэн гүйцэтгэлийн санхүүжилтын баримтыг газар дээр нь тулгаж үзэхэд гүйцэтгэл хийгдээгүй байхад, хийгдсэн мэтээр бичсэн байсан. Тус байдлыг нь үзээд санхүүжилт олгох боломжгүй гэдгээ хэлэхэд “Хаан” банкны баталгаа харуулж байгаад 2 дахь санхүүжилтээ авсан. Сангийн сайдын 2012 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 290 дугаар тушаалыг би мэднэ. Тухайн үед нь банкнаас тодруулж асуугаагүй нь буруу болоод байна. Хэрвээ тодруулсан бол тухайн үед нь хуурамч гэдгийг нь мэдэх боломжтой байсан. Хуурамч гэдгийг нь “Авлигатай тэмцэх газар”-т очиж мэдүүлэг өгөхдөө мэдсэн...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 125-127 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Ч.О дахин мэдүүлсэн: ...Би эхний санхүүжилтыг олгоход барилгын ажилтай газар дээр нь очиж танилцаагүй, шалгаагүй. 2 дахь санхүүжилтыг олгохын өмнө инженер Ц.Ж хамт хоёулаа очиж газар дээр нь шалгахад эхний гүйцэтгэл дээр бичигдсэн ажил дээр нэмэгдсэн ажил байгаагүй. Тиймээс дараагийн санхүүжилтыг олгох боломжгүй гэдгээ “З” ХХК-ийг төлөөлж байсан хүнд хэлсэн. Хэн байсныг нь одоо санахгүй байна. Би өмнө нь 2015 оны 09 дүгээр сарын 28-ны өдөр тайлбар өгөхдөө сандарсандаа эхний санхүүжилтыг олгохдоо газар дээр нь очиж үзсэн гэж мэдүүлсэн. Эхний санхүүжилтыг олгоход инженер Ц.Ж хянасан гүйцэтгэлийн баримтыг үндэслэн гарын үсэг зурсан. Ц.Жинженер ажилдаа их хариуцлагатай, шударга хүн байсан учраас түүнд итгээд шууд гарын үсэг зурж баталгаажуулсан. Тиймээс эхний санхүүжилтыг олгоход барилгын ажил ямар шаттай байсныг мэдэхгүй байна. Ц.Жинженер гүйцэтгэлийн баримтыг надад танилцуулах үедээ газар шороо, суурийн ажил эхэлчихсэн явж байгаа гэж танилцуулж байсан. Тэгээд 2 дахь санхүүжилтыг олгохын өмнө газар дээр нь очиж танилцахад суурийн ажил хийгдсэнээс өөр ажил хийгдээгүй байсан. Ингээд санхүүжилтыг олгох боломжгүй гэдгээ “З” ХХК-ний төлөөлөлд хэлчихээд байж байтал Засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Л, инженер Ц.Жбид хоёрыг өрөөндөө дуудсан. Тэгээд Б.Л даргад эхний санхүүжилтээ аваад гүйцэтгэл хийгдээгүй учраас дараагийн санхүүжилтыг олгох боломжгүй талаар танилцуулахад ажлыг эрчимжүүлэх хэрэгтэй байна, санхүүжилтын асуудлыг нь шийдвэрлэх хэрэгтэй байна гэсэн. Түүнээс хойш хэсэг хугацаа өнгөрсөний дараа Ц.Жинженер “З” ХХК нь Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны төвөөс 200.000.000 төгрөгийн баталгаа аваад ирлээ гээд үе шатны гүйцэтгэлийн баримттай нь хамт бариад орж ирсэн. Ингээд би баталгаа байгаа бол санхүүжилтыг олгоё гэж шийдээд үе шатны гүйцэтгэлийн баримт дээр гарын үсэг зурсан. Ер нь бол “З” ХХК нь 200.000.000 төгрөгийн баталгаа авчраад баталгааны мөнгөн дүнгийн хэмжээгээр 200.000.000 төгрөг гаргуулъя гэсэн хүсэлт тавьсан. Ц.Жинженер хянаж үзээд 200.000.000 төгрөг олгох боломжгүй гэж надад танилцуулсан учраас би “З” ХХК-нд боломжгүй гэдгийг нь хэлээд Ц.Жинженерийн бичсэн 105 сая төгрөгийн үе шатны гүйцэтгэлийн баримт дээр гарын үсэг зурж баталгаажуулсан. Миний санаж байгаагаар Засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Л эхний санхүүжилтыг олгоод дараагийн санхүүжилтыг олгох боломжгүй гэж хэлснээс хойш 2-3 удаа Ц.Жинженер бид хоёрыг өрөөндөө дуудаж уулзаад ажлыг эрчимжүүлмээр байна, санхүүжилтыг шийдэх шаардлагатай байна гэдэг байсан. Тэгээд 200.000.000 төгрөгийн баталгаа орж ирсэн учраас удирдлагаас өгсөн үүрэг чиглэлийн дагуу 105 сая төгрөгийн гүйцэтгэлийн баримт дээр гарын үсэг зурсан. Би захиалагч талыг төлөөлж оролцож байсан. Барилгын ажлын үе шатны хяналтыг тавих чиг үүрэгтэй байсан. Тухайн үед “З” ХХК-ний Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны төвөөс гаргуулсан гэх 200.000.000 төгрөгийн баталгааны хуудсыг шалгаагүй бөгөөд шалгаагүй учраас өнөөдөр ийм асуудал үүсчихээд байна. Шалгах үүрэг нь надад байсан гэдгийг ойлгож байгаа. “З” ХХК нь 2 дахь санхүүжилтээ авсны дараа ажлаа хийж гүйцэтгээгүйгээс болоод асуудал үүссэн. Үүнтэй холбоотойгоор “Авлигатай тэмцэх газар”-аас 2015 онд шалгаж эхэлсэн. Тэр үед би Ц.Жинженерээс “З” ХХК-ний банкны баталгааны хуудас эх хувиараа хаана байна гэж асуухад 2 дахь санхүүжилтыг авах үедээ таньд үзүүлчихээд Засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Лд өгсөн гэж хэлж байсан. Өөртөө хуулбарлаж авч үлдсэн 1 хувийг нь Авлигатай тэмцэх газрын ажилтанд өглөө гэж хэлж байсан. Авлигатай тэмцэх газраас шалгаад банкны баталгаа нь хуурамч гэдгийг тогтоосон байсан. Тэгэхээр нь би Засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Лгээс банкны баталгааг асуугаад Ц.Жинженер таньд эх хувийг өгсөн гэж надад хэлсэн гэсэн чинь би мэдэхгүй, надад байхгүй гэсэн. Ингээд түүнээс хойш банкны баталгааны эх хувь нь олдохгүй болсон. Б.Л дарга Ц.Жинженер бид хоёрыг өрөөндөө 2-3 удаа дуудаж уулзаад “Булган Хангай” хороололд төсвийн хөрөнгөөр хийгдэж буй ажлуудыг эрчимжүүл гэж ерөнхийд нь хэлээд, тэр дундаасаа ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын асуудлыг онцолж яриад ажлыг нь эрчимжүүлэх хэрэгтэй, хөрөнгө оруулалтын асуудлыг шийдэх хэрэгтэй, санхүүжилтыг нь олгох шаардлагатай байна гэж амаар үүрэг, чиглэл өгч байсан. Ц.Жинженер амьд байх үедээ энэ талаар мэдүүлсэн байх гэж бодож байна. Эхний санхүүжилтын ажлыг би өөрийн биеэр газар дээр нь очиж үзээгүй. Инженер Ц.Ж итгээд шууд гүйцэтгэлийн баримт дээр гарын үсэг зурсан. Тэр үед Д.Жинженер надад газар шороо, суурийн ажил хийгдэж байгаа гэж танилцуулсан. 2 дахь санхүүжилтыг олгохын өмнө газар дээр нь очиж шалгахад Ц.Жинженерийн ярьж, танилцуулсан суурийн ажлаас өөр ажил хийгдээгүй байсан учраас санхүүжилтыг олгох боломжгүй гэдгийг гүйцэтгэгчид мэдэгдсэн. Түүнээс хойш аймгийн Засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Л 2-3 удаа өрөөндөө дуудаж уулзаад ажлыг эрчимжүүл, хөрөнгө оруулалт, санхүүжилтын асуудлыг шийдвэрлэ гэж үүрэг чиглэл өгч байсан. Гэтэл “З” ХХК нь 200.000.000 төгрөгийн банкны баталгаа аваад ирэхээр нь аймгийн Засаг даргын тамгын газрын дарга үүрэг, чиглэл өгсөн учраас банкны баталгааг нь үндэслээд санхүүжилтыг олгохоор шийдвэрлэсэн. Тендер нь өөрөө түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр зарлагдсан юм байна лээ. “З” ХХК нь тендерт оролцохдоо барилгын зураг төсвөө экспертизээр баталгаажуулаагүй байсан. Тендерт шалгарсан компанийн баримт нь аймгийн Засаг даргын гэрээ байгуулах эрх олгох тухай захирамжийн хамт “Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар”-т ирсэн. Тэр үед нь би зураг төсвийг нь хянаж үзэхэд экспертизээр баталгаажуулаагүй байсан. Энэ тухайгаа би тайлбартаа мэдүүлсэн. “Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар”-ын даргыг аймгийн Засаг дарга томилж, чөлөөлдөг. Уг байгууллага нь аймгийн Засаг даргын эрхлэх асуудлын хүрээний агентлаг гэсэн статустай явдаг. Аймгийн Засаг даргаас бол шууд үүрэг чиглэл өгнө. Мөн аймгийн Засаг даргын тамгын газрын харъяа хэлтсийн дарга нараас манай газарт үүрэг чиглэл өгдөг байсан. Яг манай газар руу шууд хяналт тавьдаг байсан хэлтэс нь Хөгжлийн бодлогын хэлтэс байсан. Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн даргаас албан бичгээр болон хуралдааны тэмдэглэлээр үүрэг чиглэл өгдөг байсан. Хөгжлийн бодлогын хэлтэс нь Засаг даргын тамгын газартаа харъяалагддаг учраас Засаг даргын тамгын газрын дарга ерөнхийд нь үүрэг чиглэл өгөх байх гэж бодож байна. Яг миний хяналт тавьж буй ажилтай холбогдуулж үүрэг чиглэл өгөх эрхтэй эсэхийг нь би хэлж мэдэхгүй байна. Энэ асуултыг өөрөөс нь асуусан нь дээр байх. Тухайн үед аймгийн удирдлага гэдгээр нь дуудахаар нь өрөөнд нь очиж ажлаа танилцуулж байсан. Би эхний удаа тайлбар өгөхдөө өөрөө хяналт тавиагүй бол хариуцлага тооцуулна гэдгээс айж сандарсандаа газар дээр нь очсон гэж тайлбар өгсөн...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 128-129 хуу/

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Ч.О дахин мэдүүлсэн: ...Би 2009 оноос одоогийн албан тушаалд томилогдон ажиллаж байгаа. Ажил үүргийн хувиараар аймгийн хэмжээний газар зохион байгуулалт, хот байгуулалт, барилга, орон сууц, нийтийн аж ахуйн ажлыг хариуцан ажилладаг. Манай газар нь дотроо Газрын удирдлагын хэлтэс, Барилга хот байгуулалтын хэлтэс гэсэн 2 хэлтэстэй. Эхний гүйцэтгэлээр санхүүжилт авахад 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр газар дээр нь очиход тус компаний барилгын гадна хашааг 2014 оны 11 дүгээр сард барьсан байсан. Санхүүжилтээ авахдаа тус компаниас “ХААН” банкны 200 сая төгрөгийн урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг эх хувиар нь үзүүлж байсан. Цаашаа Санхүү, төрийн сангийн хэлтэст үзүүлнэ гээд авч явсан. Аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргын зүгээс орон нутгийн санхүүжилт хүндрэлтэй байна, банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа байгаа бол барилгын ажлыг эрчимжүүлэх үүднээс эхний санхүүжилтийг олгоё гэсэн чиглэлийг өгсөн. Би өөрийн инженертэй ярилцаад нэгэнт урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа байгаа гэдэг үүднээс 200 сая төгрөгөөс 105 сая төгрөгийн гүйцэтгэл дээр гарын үсэг зурсан. Үүний дараа барилгын ажил эрчимтэй хийгдэж газар шороо, суурь, төмөр бетонон карказын ажил хийгдэж байсан бөгөөд 2015 оны 06 дугаар сарын 08-ны өдөр 2 дахь санхүүжилтээ авахаар 86.3 сая төгрөгийн гүйцэтгэл бичиж ирсэн байсныг мөн гарын үсэг зурж баталгаажуулж өгсөн байгаа. Тамгын газраас барилга угсралтын ажлыг эрчимжүүлэх чиглэл өгсөн байсан тул хийгдээгүй ажлууд дээр гүйцэтгэл бичиж өгсөн бөгөөд банкны баталгаа байгаа тул энэ авсан мөнгөөрөө ажлаа хийгээд дуусгачих байх гэж бодсон. Манай барилгын инженерүүдийн гаргасан дүгнэлтээр уг барилга 22 хувийн гүйцэтгэлтэй байна гэж аймгийн Засаг даргын тамгын газарт гаргаж өгсөн байна. Хамгийн сүүлд 2014 оны 06 дугаар сарын 08-ны өдөр уулзсан байгаа. Экспертизээр батлагдсан зураг, төсөв өнөөдрийн байдлаар бидэнд байхгүй. Гэрээ сунгагдаагүй байгаа бөгөөд тус компаний зүгээс гэрээ сунгах санал тавиагүй, ирж уулзсан зүйл байхгүй. 200 сая төгрөгийн банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа байсан, мөн Засаг даргын тамгын газрын зүгээс уг барилгын ажлыг эрчимжүүлэх чиглэлийг өгч байсан болохоор хийгдээгүй ажлын гүйцэтгэл дээр гарын үсэг зурсан нь үнэн. Энэ мөнгийг “З” ХХК авсан бөгөөд уг санхүүжилтийн хүрээнд ажлаа гүйцэтгэж өгөх үүрэгтэй. Манай газрын зүгээс урьдчилгаа төлбөрийн баталгаагаар санхүүжилт олгож үзээгүй бөгөөд Засаг даргыэ тамгын газрын зүгээс нэгэнт 200 сая төгрөгийн баталгаа байгаа тул ажлыг эрчимжүүл гэсэн чиглэл өгсөн тул гүйцэтгэлийн актан дээр бид гарын үсэг зурсан. Аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргын өрөөнд 2 удаа очиж уулзсан...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 211 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Д.Бмэдүүлсэн: ...2012 оноос 2016 оны Н.А засгийн мөрийн хөтөлбөрт аймаг, сум бүр нь ахуйн үйлчилгээтэй болох гэж тусгагдсан, төлөвлөгдсөн байсан. Үүний дагуу 2013 оны 12 дугаар сард хуралдсан аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын төлөөлөгчдийн хурлаар уг ажлыг хийхээр баталж, холбогдох хуулийн дагуу үнэлгээний хороог байгуулж, үнэлгээний хорооноос санал болгосон компанитай гэрээ байгуулж ажилласан. Ажлын явцад Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар нь гүйцэтгэлд хяналт тавьж, гэрээний санхүүжилтыг олгох хуудсыг ирүүлдэг. Хариуцсан албадын дарга нар болон мэргэжилтнүүд гүйцэтгэлд хяналт тавьж гарын үсэг зурсан. Ингээд гүйцэтгэлээр нь зохих санхүүжилтыг олгосон. Мөнгөн дүнг нь одоо санахгүй байна. Би гүйцэтгэлийг газар дээр нь очиж нүдээрээ үзэж хараагүй. Миний хувьд гүйцэтгэл хийгдсэн гэж түүн дээр хяналт тавьж ажилласан үүрэг бүхий албан тушаалтнууд нь гарын үсэг зураад хамгийн сүүлд над дээр оруулж ирэхээр санхүүжилтыг олгохоор гарын үсэг зурж баталгаажуулдаг. Тухайн ахуйн үйлчилгээний барилгын ажилд дээрх нэр бүхий албан тушаалтнууд нь өөр өөрийн үүргийн дагуу хяналт тавьж ажиллах үүрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл ажил үүргийнхээ дагуу хяналт тавих ёстой. Тусгайлсан чиг үүрэг өгч захирамж гаргасан эсэхээ санахгүй байна. Тендер нь хуулийн тодорхой хугацаанд явагддаг. Яагаад өөрчилснийг нь нарийн санахгүй байна. Мэдээж хүндэтгэн үзэх шалтгаан байсан байх гэж бодож байна...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 130-131 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч С.Бийн мэдүүлсэн: ...Би 1995 оноос 2000 онд Архангай аймгийн 03 дугаар 10 жилийн дунд сургуулийг бүрэн дунд боловсролтой, 2005 оноос 2009 онд Худалдаа үйлдвэрлэлийн дээд сургуулийг Санхүү менежменттийн мэргэжлээр тус тус төгссөн бөгөөд дээд боловсролтой. 2010 оноос 2012 онд Архангай аймгийн “Хас” банкны салбарт жижиг дунд бизнесийн зээл хариуцсан мэргэжилтэнээр, 2013 оноос 2014 онд Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын Хөгжлийн бодлогын хэлтэст хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтнээр тус тус ажиллаж байгаад 2014 онд ажлаасаа чөлөөлөгдөөд тухайн ондоо шүүхийн шийдвэрээр албан тушаалдаа эргэн томилогдож 2017 он хүртэл ажилласан. 2017 оноос 2018 онд эрхэлсэн тодорхой ажилгүй байж байгаад 2018 оны 06 дугаар сарын 25-ны өдрөөс хойш Архангай аймгийн “Голомт банк”-ны салбарт эдийн засагч, банкираар ажиллаж байна. Хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн нь аймгийн хэмжээнд бүх сумдаас тухайн оны ажлын төлөвлөгөөг авч нэгтгээд, нэгтгэсэн төлөвлөгөөгөө иргэдээр хэлэлцүүлж эрэмбэлдэг. Тэгээд эрэмбэлсэн төлөвлөгөөгөө аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар хэлэлцүүлж тухайн жилийн хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө батлагддаг. Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар батлагдсаны дараа, тухайн ажлыг Худалдан авах ажиллагааны газар зохион байгуулж тендер сонгон шалгаруулалтаар гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулна. Шалгарсан иргэд, аж ахуйн нэгж нь гэрээний дагуу ажлаа хийж гүйцэтгээд, гүйцэтгэлээрээ санхүүжилтээ авдаг. Гүйцэтгэлийн баримт бичигдээд орж ирэхээр нь барилга угсралт, их засварын ажлын хяналтын хүснэгтийг бөглөж хүснэгтэд дурдагдсан ажлуудыг тулган шалгадаг. Миний хувьд барилгын чиглэлээр эзэмшсэн мэргэжилгүй учраас газар дээр нь очиж танилцлаа гэхэд хянаж мэдэхгүй. Гүйцэтгэлийн баримт дээр мэргэжлийн байгууллага буюу Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын инженер болон дарга нар нь хянаад гарын үсэг зурж баталгаажуулсан учраас түүнийг үндэслэж холбогдох бусад бичиг баримтыг бүрдүүлж Төрийн сангийн хэлтсийн даргад хүргүүлж хянуулдаг. Төрийн сангийн хэлтсийн дарга хянаж гарын үсгээ зурж баталгаажуулаад аймгийн Засаг даргаар батлуулдаг. Би барилгын ажлын явцтай газар дээр нь очиж танилцаж байгаагүй. Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын дарга Ч.О болон инженер Ц.Жнар газар дээр нь хяналт тавьж үе шатны гүйцэтгэлийн баримтыг баталгаажуулж надад ирүүлдэг. Мэргэжлийн байгууллагын албан тушаалтнууд нь үе шатны гүйцэтгэлийн баримтыг хянаж баталгаажуулсан учраас миний хувьд бусад бичиг баримтыг бүрдүүлж Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн даргад хүргүүлдэг. Үе шатны гүйцэтгэлийн баримтыг хүлээж аваад хяналтын хуудсыг бөглөдөг. Хяналтын хуудсыг бөглөхдөө хяналтын хуудсанд заагдсан ажлууд нь байгаа эсэхийг шалгаад гарын үсгээ зурдаг. Түүний дараа Төрийн сангийн хэлтсийн даргад бүрдүүлсэн материалыг хүргүүлж хянуулдаг. Тухайн үе шатны гүйцэтгэлийн баримт дээр захиалагчийг төлөөлж гарын үсэг зурсан. Тухайн үед “З” ХХК-ний захирал Д.Э гэх залуу инженер Ц.Ж хамт манай өрөөнд орж ирээд Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны баталгааны хуудас харуулсан. Баталгааны хуудасны толгой хэсэг нь Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газарт гэж хаягласан байсан учраас толгой нь буруу байна гэж хэлээд буцаасан. Баталгааны хуудасны толгой хэсэг нь Засаг даргын тамгын газрын нэр дээр байх ёстой байсан. 2 дахь санхүүжилтыг олгоход гүйцэтгэлийн баримт л орж ирсэн. Харин ямар ч банкны баталгаа орж ирээгүй. Тиймээс банкны баталгааны талаар өөр мэдэх зүйл байхгүй...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 132-133 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч М.Ггийн мэдүүлсэн: ...Би 2004 онд “Улаанбаатар” их сургуулийн харъяа “Хангай” дээд сургуулийн эдийн засагч мэргэжлээр төгсөөд 2004 оноос 2013 онд “Хаан” банкны Архангай аймаг дахь салбарт теллер, эдийн засагч, тооцооны төв хариуцсан мэргэжилтэн, ахлах эдийн засагчаар, 2013 оны 02 дугаар сарын 21-ний өдөр Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн даргаар томилогдож 2016 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдөр хүртэл ажиллаад өөрийн хүсэлтээр ажлаасаа чөлөөлөгдсөн. Түүнээс хойш хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байна. 2014 онд аймгийн засаг дарга Д.Бүнэлгээний хороо байгуулах захирамжийн дагуу тамгын газрын дарга Б.Лгээр ахлуулсан, Д.Д, Д.Э, Б.Т нарын гишүүдтэй үнэлгээний хороо байгуулсан. Тус үнэлгээний хороо нь тендер зарлаж, тендерийн үйл ажиллагааг зохион байгуулж “З” ХХК-ийг шалгаруулсан байдаг. Тендерийн үйл ажиллагааны талаар надад нарийн мэдэх зүйл байхгүй. Ямар ч байсан “З” ХХК-ийг шалгаруулсан байсан. 2014 ондоо барилгын гүйцэтгэлийн ажил нь эхлээд захиалагч тал буюу Аймгийн засаг даргын тамгын газрын Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын дарга Ч.О болон хариуцсан инженер Ц.Жнар гүйцэтгэгч талын ажлын гүйцэтгэлийг хянаад Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалтын мэргэжилтэн С.Бт баримтыг ирүүлдэг. С.Б нь гүйцэтгэлийн баримтыг хянаад гарын үсэг зурж санхүүжилт олгох эрх нээдэг. Эрх нээснийхээ дараа аймгийн засаг даргад танилцуулж санхүүжилт олгох захирамж гаргуулдаг. Аймгийн засаг даргын санхүүжилт олгох захирамж гарсны дараа би гүйцэтгэлийн ажлын акт дээр гарын үсэг зурж нягтлан бодогчид мөнгө шилүүлэхийг даалгадаг. Түүний дагуу нягтлан бодогч мөнгийг шилжүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл “З” ХХК-ний 2015 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрийн гүйцэтгэлийн ажлын актын дагуу Ч.О, Ц.Ж, С.Б нарын гарын үсэг зурагдаж, аймгийн засаг даргын 2015 оны 03 дугаар сарын 19-ний өдрийн А/110 тоот ахуйн үйлчилгээний төвийн барилгын хөрөнгө зарцуулах тухай захирамж гарч, захирамж гарсны дагуу 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр 103.506.407 төгрөгийг “З” ХХК-ний “Хаан” банк дахь 5045403808 тоот данс руу шилжүүлсэн байгаа. Дараа нь мөн адил дарааллаар 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр 86.301.622 тегрөгийг шилжүүлсэн. Түүнээс хойш дахин мөнгө төгрөг шилжүүлсэн асуудал байхгүй. “З” ХХК-ний ажлын гүйцэтгэлд хяналт тавихыг Засаг даргын тамгын газрын Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын инженерүүд газар дээр нь хяналт тавих ёстой...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 134-135 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд Д.Эийн гэрчээр мэдүүлсэн: ...”З” ХХК-ийг 2007 онд үүсгэн байгуулсан. Үйл ажиллагааны чиглэл нь барилга угсралт болон гадаад дотоод худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Өнөөдрийн байдлаар албан ёсоор орон тооны захирал 1, менежер 1 гэсэн орон тоотой үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлыг хийж байснаас хойш барилгын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулаагүй шиг санаж байна. Би тус компаниа 2016 оны 01 дүгээр сарын 11-ний өдөр ах Д.А руу шилжүүлсэн. Ах Д.А нь 2016 оныхоо 09 дүгээр сарын 23-ны өдөр эгч Д.Труу шилжүүүсэн бөгөөд үйл ажиллагааг эгч Д.Тхариуцаад явж байгаа. Би үйл ажиллагаанд нь оролцохгүй байгаа учраас одоо нарийн асуудлыг нь мэдэхгүй байна. Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний барилгыг барихаас өмнө ахуйн үйлчилгээний барилгатай адилхан объект барьж байгаагүй. Дархан-Уул аймагт мах нядалгааны зоорь барьж байсан, амины орон сууц барьж байсан, хуучин ноосны үйлдвэрийг сэргээн засч байсан, ерөнхий боловсролын сургуулийн дотор засварын ажлыг хийж байсан, хүүхдийн зуслангийн засварын ажил хийж байсан, мөн Сэлэнгэ аймагт мах нядалгааны цехийг зоорьтой нь барьж байсан, Сэлэнгэ аймаг руу орох Сүхбаатар хаалгыг барьж байсан, Сэлэнгэ аймгийн Цагдаагийн газрын засварын ажлыг хийж байсан зэрэг туршлагатай. Дээрх ажлуудыг хийхдээ барилгын бригадаар ажилладаг хүмүүстэй тулсан гүйцэтгүүлэх гэрээ байгуулж хийдэг байсан. Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендерийг 2014 онд Архангай аймгийн Засаг дагын тамгын газраас зарлахад нь сонин дээрээс мэдээд тендерийн материалыг нь худалдаж аваад материалаа бүрдүүлж өгсөн. 2014 онд би Архангай аймгийн Хотонт, Төвшрүүлэх суманд газар тариалангийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах зорилготой, газар худалдаж авахаар ойр ойрхон Архангай руу явж байсан бөгөөд Архангайгаар олон удаа ирж очих юм чинь тус тендерийн ажлыг авчихвал болох байх гэж бодсон учраас тендер сонгон шалгаруулалтад оролцсон. Ингээд тендер сонгон шалгаруулалтад шалгарч 2014 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдөр Архангай аймгийн Засаг дарга Д.Б, Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга М.Г нартай түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр гэрээг байгуулсан. Гэрээний дагуу ажлаа 2014 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдөр эхлэх ёстой байсан. Тухайн үед нь сэрүүн орчихсон байсан учраас хүйтний улиралд ажил хийгдээгүй. Тэгээд 2015 оны хавар 03 сард ажлаа эхлүүлж хашаа татаад, суурийн ажлыг хийж гүйцэтгэсэн. Цаашид ажлаа үргэлжлүүлэх гэхээр мөнгөгүй байсан учраас санхүүжилтээ авчихвал хийнэ гэж бодоод 105.221.898 төгрөгийн гүйцэтгэл хийсэн гэж хүнээр тооцоо гаргуулаад захиалагч талаас хяналт тавьж байсан Жахаас гуйсан. Жахаас тооцоогоо гаргасан 105.221.898 төгрөгийн санхүүжилтээ авчихмаар байна, тэгэх юм бол авсан санхүүжилтээрээ ажлаа хийчихнэ, цааш нь дарга нартаа дамжуулаад өгөөч гэж гуйсан. Жах өөрийнхөө харъяалах Ч.О даргадаа хэлээд О нь цаашаа дээд албан тушаалтнууддаа хэлээд санхүүжилтыг олгосон. Санхүүжилт орж ирэхдээ 103.506.407 төгрөг орж ирсэн бөгөөд орж ирсэн 103.506.407 төгрөгөөс би өөрийнхөө газар тариалангийн ажилд 20.000.000 төгрөгийг нь зарцуулсан. Ахуйн үйлчилгээний барилгын 1 давхраа бүтэн босгоод, 2 давхрынх нь шал, багана зэргийг босгоод мөнгө дууссан. Үндсэндээ нийт ажлын 20 гаруй хувийг нь хийж гүйцэтгээд эхний санхүүжилтээр авсан мөнгө дууссан. Дараагийн санхүүжилтыг авахад мөн л гүйцэтгэлийн хийсэн тооцоог гаргасан бөгөөд тооцоогоор 86.301.623 төгрөг болсон. Тухайн үед манай ажлыг газар дээр нь шалгаж байсан хүн нь Жгэж хүн байсан. Тиймээс Жахыг дахиж гуйсан. Жах өмнөх санхүүжилтээр авсан мөнгө чинь гүйцэтгэлтэйгээ таарахгүй байгаа учраас дараагийн санхүүжилтыг олгох боломжгүй, тиймээс баталгаа гаргаж өг гэсэн. Яг үнэндээ бол “З” ХХК-ний нэр дээр барьцаалах эд хөрөнгө байхгүй байсан учраас баталгаа гаргаж өгөх боломжгүй байсан. Тэгэхээр нь би өөрөө Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны салбарын албан бичгийг засварлаад 200.000.000 төгрөгийн баталгааны бичиг хуурамчаар үйлдсэн. Хуурамчаар үйлдсэн баталгааны бичгээ Жболон мэргэжилтэн М нарт харуулаад өөрсдөд нь нэхэмжлэх болон гүйцэтгэлийн тооцооны бичиг, фото зураг зэрэг холбогдох баримтуудтайгаа өгсөн. Ж, М нар лавлаж асууна гэж байсан. Тэгээд хариу хэлэхийг нь хүлээгээд байж байтал компанийн дансаар 86.301.622 төгрөгийн санхүүжилт орж ирсэн. Санхүүжилт авсны дараа мөн хүйтний улирал таараад барилга дээр ажил хийгдээгүй. 2016 оны 06 дугаар сард барилгын ажлыг эхлүүлж, 30 орчим сая төгрөгөөр 1 давхрын шал, хананы дүүргэлтийн ажил хийгдсэн. Өөр ажил хийгдээгүй. Газар тариалангийн ажилд 10 сая төгрөг нь зарцуулагдсан. Үлдэгдэл мөнгийг нь юунд зарцуулснаа одоо сайн санахгүй байна. Би 2015 оны 04 дүгээр сард 105.506.407 төгрөгийн барилгын ажил, 2015 оны 11 дүгээр сард 136.301.622 төгрөгийн барилгын ажил хийгдээгүй байхад хийсэн мэтээр гүйцэтгэлийн тооцоо гаргаж санхүүжилт авсан, мөн 2 дахь санхүүжилтыг авахдаа хуурамчаар “Хаан” банкны баталгааны бичиг үйлдэж бусдыг хуурах аргаар санхүүжилт авсан үйлдлүүдийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Тухайн үед “Э” ХХ компаниараа газар тариалангийн ажлыг Архангай аймагт эхлүүлж байсан. Тэгээд хөрөнгө санхүү нь дутаад ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын санхүүжилтын мөнгөнөөс газар тариалангийн ажил руу тодорхой хувийг оруулсан. Санхүүжилтээ авахдаа хийгээгүй ажлаа хийсэн мэтээр бичиж, мөн 2 дахь санхүүжилтыг авахдаа банкны баталгааны бичиг хуурамчаар үйлдэж, тэр бичгээрээ бусдыг хуурч санхүүүжилт авснаа хүлээн зөвшөөрч байна. Миний мэдэхээр Жгэж хүн барилгын ажилд байнга хяналт тавьж байсан. Намайг байхгүй үеэр ирээд, шалгаад явсан бол барилгын ажил хариуцан ажиллаж байсан Санжмятав ах надад хэлэх байсан байх. Намайг байхад Жгэдэг хүнээс өөр хүн газар дээр нь ирж шалгаж байгаагүй. Миний аав Я.Д нь 2004 оноос 2017 онд Дархан-Уул аймаг дахь Архангай аймгийн Нутгийн зөвлөлийн даргаар ажиллаж байсан. Тэр утгаараа Б.Лг мэдэх байх, гайгүй сайн найз нөхдийн холбоотой байдаг бөгөөд хэзээнээс хойш найзалж нөхөрлөж байгааг нь би мэдэхгүй байна. Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газраас Дархан-Уул аймгийн иргэний хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргаад эвлэрлийн гэрээ байгуулж байгуулж, 85.000.000 төгрөгийг 2018 оны 06 дугаар сарын 31-ний дотор төлөхөөр болсон байгаа. Шүүхтэй холбоотой асуудлыг нь би нарийн мэдэхгүй байна, итгэмжпэлээр өмгөөлөгч Ц.Энхбаярыг оролцуулсан бөгөөд өмгөөлөгч Ц.Энхбаяр шүүхтэй холбоотой асуудлыг сайн мэдэж байгаа. Надад өөр нэмж ярих зүйл байхгүй...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 136-137 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Г.Тмэдүүлсэн: ...Би 2002 оноос 2005 онд Замын-Үүд сумын “Монгол шуудан” банкинд нягтлан бодогчоор, 2005 оноос 2008 онд Баян-Өлгий аймгийн Цагааннуур сумын “Монгол шуудан” банкны эрхлэгчээр ажиллаж байгаад 2008 онд ажилгүй гэртээ хүүхдээ харсан. 2009 оноос хойш “Д” группийн ерөнхий нягтлан бодогчоор ажиллаж байна. Мөн давхар “Д” ХХК-ний охин компани болох “З” ХХК, “Э” ХХК-ний нягтлан бодогчоор ажиллаж байна. “З” ХХК нь Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний барилгын ажилд 2 удаагийн санхүүжилтаар нийтдээ 189.808.029 төгрөгийн санхүүжилтыг авсан. Миний хувьд тус барилгыг газар дээр нь очиж нэг ч удаа харж байгаагүй. 2017 оны сүүл буюу 09, 10 дугаар сард  захирал Я.Д Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний барилгын санхүүжилтыг харж байгаад материал бүрдүүлээрэй гэж хэлээд надад ахуйн үйлчилгээний барилгын ажилд хийгдсэн ажлуудын жагсаалт гэсэн бичиг өгсөн. Түүнийх нь дагуу захирал Я.Дтай өөртэй нь ярилцаж байгаад тухайн хийгдсэн ажилд нь тааруулаад баримт бүрдүүлсэн. Жишээлбэл 10 метр газар ухахад ямар хэмжээний бараа материал, техник орохыг тооцоолж баримтаа бүрдүүлсэн. Тус санхүүжилтын мөнгийг хэрхэн зарцуулсан талаар захирал Я.Д мэднэ. Миний хувьд нарийн тооцоог нь мэдэхгүй байна. Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний барилга баригдах үеэр “З” ХХК-ний захирлаар албан ёсоор Д.Э ажиллаж байсан. Тэгэхдээ компаний бүх үйл ажиллагааг Я.Д чиглүүлж явуулдаг учраас бүх юмыг сайн мэдэж байгаа. Компаний данснаас хөрөнгө, мөнгө зарах асуудлыг ч гэсэн Я.Д захирал мэддэг. Д.Эийн хувьд “Э” ХХК-ний үйл ажиллагааг хариуцдаг. “З” ХХК-ний үйл ажиллагааг Д.Э сайн мэдэхгүй...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 138 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Я.Д мэдүүлсэн: ...Би 1958 онд Улаанбаатар хотод төрж, Архангай аймгийн Цэцэрлэг хотод өссөн. 1966 онд 1 дүгээр ангид элсэн орж, 1976 онд 10 дугаар ангиа Цэцэрлэг хотод төгсөөд, 1976 оноос 1978 онд барилгын туслах ажилтнаар ажиллаж байгаад, 1978 оноос 1979 онд Улаанбаатар хотын 182 дугаар барилгын цэргийн ангид алба хаасан. 1979 оноос 1982 онд Улаанбаатар хотод Цэргийн нэгдсэн дээд сургуулийг ерөнхий цэрэг командаар сурч төгсөөд, 1982 оноос 1984 онд Өмнөговь аймгийн барилгын цэргийн 223 дугаар ангид салаан захирагчаар, 1984 оноос 1998 онд Дархан хотын барилгын цэргийн 017 дугаар ангид ротын захирагч, батальон захирагч, штабын орлогчоор, 1998 оноос 2000 онд Дархан хотын “Силикат” ХК-д төлөөлөн удирдах зөвлөлийн даргаар, 2000 оноос 2004 онд Орхон аймгийн “Нефть хангамжийн газар”-ын даргаар, 2004 оноос хойш “Д” ХХК-ний захирлаар одоог хүртэл ажиллаж байна. Би “Д” ХХК-ийг 1999 онд анх үүсгэн байгуулж, 2005 онд улсын бүртгэлд бүртгүүлж байсан. Үндсэн үйл ажиллагааны чиглэл нь худалдаа үйлчилгээ, нийтийн хоол, ажлын байрны түрээсийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна. Өнөөдрийн байдлаар орон тооны 13 ажилтан байна. Дархан-Уул аймагт ажлын байр түрээслүүлэх үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд түрээслэгч нарыг оруулбал нийт 83 ажилтантай ажиллаж байна. Сард дундажаар 1.500.000-2.000.000 төгрөгийн хооронд цэвэр ашиг гардаг. Үлдсэн орлого нь бусад зардалдаа зарцуулагддаг. Үйл ажиллагааны чиглэл нь анх үүсгэн байгуулнаас хойш өөрчлөгдөөгүй бөгөөд үндсэн үйл ажиллагааны чиглэлээрээ одоог хүртэл үйл ажиллагаа явуулж байна. “Э” ХХК-ийг би 2013 онд Д.Х, Л.З, Л.Б нарын танилуудтайгаа хамтран үүсгэн байгуулж байсан. Үндсэн үйл ажиллагааны чиглэл нь хөдөө аж ахуй, газар тариалангийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд Архангай аймгийн Төвшрүүлэх, Хотонт сумдад улаан буудай, малын тэжээл, тосны ургамал тарих чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна. Би хүү Д.Эт 2015 онд тус компанийн 60 хувийн хувьцааг шилжүүлж байсан. Түүнээс хойш Д.Э үйл ажиллагааг нь хариуцан ажиллуулж байсан бөгөөд 2017 онд 90 хувийн хувьцааг нь шилжүүлсэн. Үндсэндээ бүх үйл ажиллагааг Д.Э хариуцан ажлуулж байсан. 2012 оны УИХ-ын сонгуульд Ардчилсан нам ялалт байгуулж, 2016 он хүртэл төрийн эрхийг барьсан байдаг. Тухайн үед Архангай аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдий хурлын даргаар Л.Мт, Засаг даргаар Д.Б, Засаг даргын орлогчоор С.Батжаргал, Засаг даргын тамгын газрын даргаар Б.Л нар ажиллаж байсан. Би өөрөө 2004 оноос 2017 онд Дархан-Уул аймаг дахь Архангай аймгийн нутгийн зөвлөлийн даргаар ажилласан. 2013 оны өвөл Архангай аймгийн бүх удирдлагууд буюу засаг дарга Л.Б, ИТХ-ын дарга Л.Мт, Засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Л, сумын засаг дарга нар, Засаг даргын тамгын газрын ихэнхи ажилчид Дархан-Уул аймагтай танилцах, Дархан-Уул аймаг дахь Архангай аймгийн нутгийн зөвлөлийн тэргүүлэгч гишүүдтэй танилцах, уялдаа холбоогоо сайжруулах, хамтарч ажиллах, Архангай аймгийг сурталчлах зорилгоор Дархан-Уул аймагт зочилсон. Би нутгийн зөвлөлийн даргын хувьд дээрх хүмүүсийг хүлээж авч байсан ба тэр үеэр аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын дарга Л.Мт, Засаг дарга Д.Бнар “Нутаг орондоо хөрөнгө оруулаач ээ, хөгжил дэвшилд нь нэмэр болооч, хамтарч ажиллаач” гэсэн хүсэлт тавьсан. Ингээд ээж, аавынхаа төрсөн нутаг болох Төвшрүүлэх, Хотонт сумдад газар тариалан эрхэлье гэж шийдээд дараа нь Архангай аймагт биечлэн очиж аймгийн удирдлагуудтай уулзаад Төвшрүүлэх суманд 1604 га газар, Хотонт суманд 1000 га газарт газар тариалангийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулахаар газраа шийдвэрлүүлсэн. Түүний дагуу 2014 оноос 2018 онд үйл ажиллагаа явуулж, 2018 оныхоо намраас үйл ажиллагаагаа зогсоочихоод байж байна. Учир нь 2016 оны УИХ-ын сонгуулиар МАН төрийн эрхийг барьж ажиллаж байгаа бөгөөд одоо Төвшрүүлэх сумын засаг даргаар ажиллаж байгаа Болормаа, Хотонт сумын засаг даргаар ажиллаж байгаа Батбаатар нар өмнө нь гаргасан шийдвэрийг хүчингүй болгосон. Тиймээс ажил үндсэндээ зогсоод шүүхээр шийдвэрлүүлэх шатанд явж байна. “З” ХХК-ийг хүү Д.Э бид хоёр хамтран үүсгэн байгуулж байсан. Үндсэн үйл ажиллагааны чиглэл нь барилга угсралтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байсан. Хүү Д.Э бид хоёрын хувьд компаний хувьцааг тавь тавин хувиар эзэмшдэг байсан учраас яг адил эрх хэмжээтэй үйл ажиллагаанд оролцож байсан. Тендерийн бичиг баримт бэлтгэх, материал татан авалт хийх, барилгын гол ажлууд дээр би өөрийн биеэр очоод удирдан зохион байгуулж ажилладаг байсан. Харин хүү Д.Эийн хувьд өдөр тутмын үйл ажиллагааг хариуцан ажиллаж байсан бөгөөд ерөнхийдөө компанийн гол албан бичгүүдийг би өөрөө төлөвлөөд Д.Эоор гарын үсгийг нь зуруулж явуулдаг байсан. Өдөр тутамдаа явдаг бичгийг Д.Э өөрөө гаргаад явуулчихдаг байсан. Ихэнхи тохиолдолд би өөрийн биеэр бичгийг хянаад явуулдаг. “З” ХХК-ний хувьд 18-20 байнгын ажилтантай байсан Бусад ажилчдыг тухай бүр нь ажил гүйцэтгэх гэрээгээр ажлуулдаг байсан. “З” ХХК-ний хувьд 2012 оны үед Сэлэнгэ аймагт 1,2 тэрбум төгрөгөөр Цэнгэлдэх хүрээлэн, Дархан-Уул аймагт 300 орчим сая төгрөгөөр хүүхдийн зуслан, 450 сая төгрөгөөр мах нядалгааны цехийг, зоорийн хамт барьж байгуулж байсан туршлагатай. Тус компаний хувьд Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний барилгатай холбоотой асуудлаар 2018 онд үйл ажиллагаагаа үндсэндээ зогсоочихоод байж байна. Би Б.Лг 10 жилийн дунд сургуульд байх үеэс нь мэднэ. Миний санаж байгаагаар Архангай аймгийн Жаргалант сумаас ирж аймгийн төвд сурч байсан. Тэрнээс хойш Архангай аймгийн Жаргалант сумын Б.Л гэдгээр нь мэддэг байсан. Хүмүүс Б.Лг майжига Б.Л гэж хочилж дууддаг. 2013 оны өвөл Архангай аймгийн удирдлагууд Дархан-Уул аймагт очиход Б.Л бас очиж байсан. Тэр үеэс хойш бид 2 бие биеэ сайн мэддэг, бие биетэйгээ ойр харилцаатай болсон. Нутгийн зөвлөлийн ажилтай холбоотойгоор маш их холбогддог, ярьдаг байсан. Архангай аймгаас Б.Л үндсэндээ нутгаа төлөөлдөг, би Дархан-Уул аймгаас Архангай аймгийг төлөөлж ажилладаг байсан. “Э” ХХК-ийг газар тариалангийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулахад Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газраас Б.Л аль боломжтой байдлаараа дэмжлэг үзүүлж хичээж ажиллаж байсан. Намайг Архангай аймагт очиход аймгийн удирдлагууд буюу Засаг дарга Д.Б, Засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Л нарын хүмүүс хүлээж авч уулздаг байсан. Би 2014 онд Архангай аймагт 2 удаа очсон бөгөөд Архангай аймагт нэгэнт газар тариалангийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа юм чинь барилгын чиглэлээр бас нэг юм хийчихье гэж бодоод 150 хүүхдийн хүчин чадалтай цэцэрлэг барих тендерт ороод ялагдсан. Тэгэхээр нь Б.Лтэй уулзаад барилгын ажил байвал хиймээр байна, тендер байна уу гэсэн чинь ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендер удахгүй зарлагдана, тэрэнд материалаа бүрдүүлээд өгчих гэсэн. Тэгээд ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендер зарлагдахаар нь материалаа бүрдүүлээд өгсөн чинь шалгарсан. Шинжээчийн дүгнэлтийн талаар би мэдэж байгаа. Уг дүгнэлттэй холбоотой шүүх дээр маргаан үүсч байсан. Зөрүү гэж яриад байгаа мөнгийг “Э” ХХК-ний газар тариалангийн үйл ажиллагаанд зарцуулсан. 2015 онд ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлыг эхлүүлэхэд барилгын бэлтгэл ажлыг хангаж газар шорооны ажил, суурийн ажил, багана, дам нурууны ажил, арматур бетоны ажил, 1 давхрын хучилтын ажил, 1 давхрын ханын гадна өрлөгийн ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн. Тэгээд барилгын ажлыг үргэлжлүүлэхээр санхүүжилт авахаар гүйцэтгэлээ бичиж өгсөн чинь аймгийн Санхүү төрийн сангийн хэлтсээс одоохондоо санхүүжилт байхгүй байна, түр хүлээж бай гэсэн. Ингээд хүлээсээр байгаад 2016 он гарсан ба 2016 онд УИХ-ын сонгууль болоод сонгуулийн үр дүнгээр МАН ялалт байгуулж удирдлагууд нь дан МАН-ын хүмүүс болсон. Тэгэхээр нь би 2016 оны 09 дүгээр сард аймгийн засаг дарга Мөнхнасантай биечлэн уулзаж ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын санхүүжилтыг шийдэж өгөөч гэсэн чинь бид нар өмнөх намын хийсэн зүйлийг үргэлжлүүлж хийх боломжгүй, тиймээс одоо байгаа объектыг нь дуудлага худалдаанд оруулаад худалдан борлуулна гэсэн. Үндсэндээ тэр чигээр нь орхисон. Түүнээс хойш ахуйн үйлчилгээний барилга дээр нэг ч ажил, нэг ширхэг ч тоосго, чулуу нэмээгүй. Яг хэвээрээ байж байгаа. Миний хувьд 2 удаагийн санхүүжилт авсан гэдгийг сайн мэдэж байна. 200.000.000 төгрөгийн урьдчилгаа төлбөрийн баталгааны хуудасны талаар анх удаа өөрөөс чинь сонсож байна. Хуурамчаар бичиг баримт бүрдүүлсэн бол хүү Д.Э надад хэлэхгүй байна гэж баймааргүй юм, гайхаж байна. Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны тооцооны төв гэдгийг анх удаа сонсож байна. Ер нь бол хүү Д.Э бид хоёрын хувьд ажилдаа ээлжлээд л явдаг байсан. 2014, 2015 оны үед би гол төлөв газар тариалангийн ажил руугаа анхаарлаа хандуулж байсан учраас “З” ХХК-ний ахуйн үйлчилгээний барилгатай холбоотой баримт бичгийг Д.Э хариуцан ажиллаж байсан. Бичиг баримт бүрдүүлэх ажлыг Д.Э өөрөө бие даан хийж байсан. Тэгэхдээ хуурам бичиг баримт бүрдүүлсэн гэж би итгэхгүй байна. Үнэхээр ийм зүйл хийсэн бол надад хэлэх ёстой. Бусад өөр ажлууд дээр зөндөө л банкы урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа авах тохиолдол гарч байсан. Г.Тийн аав Гантөмөр нь намайг 017 дугаар ангид ажиллаж байхад камазын жолоочоор ажиллаж байсан. Тэр үеэс нь мэднэ. Тэгээд 2008 оны үеэс манай “Д” ХХК-нд нягтлан бодогчоор ажиллаж эхэлсэн. Давхар “З” ХХК-ний нягтлан бодогчоор ажиллаж, тайлан тооцоог нь гаргаад явдаг байсан. 2008 оноос хойш 10 жил хамтран ажилласан байна. Үндсэндээ 2017 оноос хойш тогтвор суурьшилтай ажиллахаа больчихсон. Гэр нь Улаанбаатар хот руу шилжээд явсан. Сүүлийн үед Г.Ттай холбоогүй байна. Миний үеэл П С гэж барилгын инженер хүн байдаг. 2014 онд Архангай аймагт ахуйн үйлчилгээний барилга барих ажил дээр П.Сг талбайн инженерээр ажиллуулсан. П.С хувьд ажил мэргэжилдээ сайн боловч архи уух их дуртай, архи уухаараа ажлаа алдаад байдаг дутагдалтай байсан. 2015 оны зун нь ажиллаад намар нь бичиг баримтаа олохоо больсон. Үндсэндээ бичиг баримтууд алга болчихсон. Сүүлд нь Дархан-Уул аймгийн Шүүхээс шинжээч томилоод нягтлан бодогч Г.Ттай холбогдож холбогдох бичиг баримтуудыг шаардсан. Миний хувьд хувийн тэмдэглэлийн дэвтэртэй бөгөөд тэр дэвтэр дээр бичигдсэн зүйл худалдан авсан бараа материалын тооцоо яг таардаг байсан. Тиймээс би өөрийн хувийн тэмдэглэлийн дэвтэр дээрээс ахуйн үйлчилгээний барилгын ажилтай холбоотой хэсгийг нь түүвэрлэж бичээд, бичсэн цаасаа Г.Тд өгөөд нөхөөд баримт бүрдүүлчих гэж хэлсэн. Тэгэхээс хуурамчаар шинэ баримт бүрдүүлсэн зүйл байхгүй. Баримтууд алга болчихсон учраас нөхөн бүрдүүлэлт хийчих гэж хэлсэн. Г.Тярьсан зүйл бол үнэн. Үүнтэй маргах зүйл байхгүй. “З” ХХК нь Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газраас ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын санхүүжилт гэж 189.808.029 төгрөг авсан. Гэтэл Архангай аймгийн Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар нь Дархан-Уул аймгийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж, 295.810.906 төгрөгийг нэхэмжилсэн. Энэ дүн нь алданги тооцож бодсон дүн байсан. Ингээд нэхэмжлэгчтэй харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр 2018 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдөр эвлэрлийн гэрээ байгуулж 85.000.000 төгрөгийг төлөхөөр тохирсон. Уг дүнг одоо хүртэл төлж чадаагүй явж байна. Уг нь “Э” ХХК-ний 2018 оны намрын ургац хураалтаас гарсан ашгаас төлөх тооцоотой байсан боловч улаан буудайн ургац муу гарсантай холбоотойгоор ашиг гаргаж чадаагүй. Тиймээс одоог хүртэл өгч чадаагүй явж байна. Ямар ч байсан төрийг хохиролгүй болгоно. Миний төрсөн эгч Я.Б Архангай аймгийн Нэгдсэн эмнэлэгт ажилладаг. Би өөрөө Архангай аймагт тодорхой оршин суух хаяг байхгүй. Тиймээс зочид буудлуудаар хонож, харин хоол ундаа эгч Я.Б иддэг байсан. Төвшрүүлэх, Хотонт сумдаар газар тариалангийнхаа талбай дээр очиж ажлаа явуулж байгаад хааяа аймгийн төвөөр усанд орохдоо бусад ажлуудаа хөөцөлдөөд орж ирдэг байсан. Тэр үеэр Б.Лтэй хааяа ажлаа тарчихаад уулзаж ярьж хөөрч суудаг байсан бөгөөд тэгэхэд нь би нэг удаа Б.Лд манай компанийг дэмжээд өгөөрэй гэж гуйж байсан. Б.Л бид хоёрын хувьд нутгийн зөвлөлийн ажлаар байнга харилцаатай, байнга утсаар ярьдаг, дотно харилцаатай байсан...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 139-141 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Б.Тийн мэдүүлсэн: ...Би 2014 оны 09 дүгээр сарын 09-ний өдрийн засаг даргын захирамжаар Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах Үнэлгээний хорооны гишүүн, нарийн бичгээр томилогдсон. Тендер зарлахад “Рес” ХХК болон “З” ХХК-ууд нь тендерийн материал ирүүлсэн. Ингээд үнэлгээний хороо хуралдаад материалуудтай танилцан санал хүсэлтээ хэлэхэд Д.Д эгч харьцангуй муу материалууд байна гэсэн чинь үнэлгээний хорооны дарга Б.Л, тендер нь их орой зарлагдлаа, одоо энэ байгаа материалаасаа шалгаруулах хэрэгтэй байна, тэгэхгүй бол мөнгийг нь буцаагаад татчихна, мөн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрт орсон байгаа, Эрдэнэбулган сумын иргэдэд ажлын байр бий болох, ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв бий болох зэрэг олон талын ашигтай гэсэн. Ингээд материалуудыг үзэхэд “Рес” ХХК-ний материал нилээд муу материал байсан. Тэгээд арай дээр байснаар нь “З” ХХК-ний материалыг шалгаруулсан. Хэн нэгэн дарамт шахалт, нөлөөлөх асуудал гараагүй. Тухайн үед банкуудаас тодорхойлолтуудыг нь бүрэн ирүүлсэн л гэж бодож байсан. “Капитрон” банкны тодорхойлолт дутуу байсныг нь мэдсэнгүй. Би тухайн үед санхүүгийн дэлгэрэнгүй тайлангаас нь “З” ХХК-ний орж ирсэн борлуулалтын орлогыг нь харахад тендерийн баримт бичигт шаардсан 450.000.000 төгрөгт хүрч байсан. Тиймээс болох байх гэж бодсон. Тухайн үед миний дадлага туршлага дутсан. Тэгэхээр дээрх зөрчлийг олж хараагүй. Бид нараас дундаас арай туршлагатай нь Д.Д эгч, Б.Л дарга 2 байсан. Бусад нь АЗ сертификаттай хэдий ч туршлага дутмаг, мэдлэг дутмаг байсан. Нарийн зөрчлүүдийг нь би мэдэхгүй. Тухайн үед Б.Л дарга материалуудыг үзчихээд “Рес” ХХК-ийг шалгаруулах боломжгүй байгаа биз дээ гэж байсан. Тэгэхээс “З” ХХК-ийг дэмжээд өгөөрэй гэж нөлөөлсөн асуудал байхгүй...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 142 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Д.Дын мэдүүлсэн: ...Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах тендерийг 2014 оны 09 дүгээр сарын 23-ны өдөр зарлахад “Рес” ХХК болон “З” ХХК нь тендер ирүүлсэн байсан. Ингээд 2014 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдөр тендерийг нээж үнэлгээний хорооны гишүүд танилцаж эхэлсэн. Тендерийн бүх материалтай танилцаж дуусахад “Рес” ХХК болон “З” ХХК-уудын тендер сайн тендер байгаагүй. Тэгээд би хурал дээр тендерээс татгалзах саналтай байна, шаардлага хангах хэмжээнд биш байна гэж саналаа хэлсэн чинь үнэлгээний хорооны даргаар ажиллаж байсан Б.Л нь би Эрдэнэбулган суманд ажлын байр бий болгоно гэж Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрт тусгуулсан байгаа. Энэ ажил маань амжилтгүй болох гээд байна, тиймээс тендерийг хүчингүй болгомооргүй байна гэсэн. Дахиж тендер зарлах гэхээр он дуусах гээд байсан. Он дамжвал төсөвлөгдсөн мөнгө нь буцааж танагдаад бүр үр дүнгүй болчихно гэж бодсон юм. Тиймээс Б.Л даргын ажлын байр бий болгох гэсэн саналыг нь дэмжиж, ирүүлсэн 2 тендерээс үзэж байгаад арай гайгүй тендер болох “З” ХХК-ний тендерийг шалгаруулсан. Тухайн үед Худалдан авах ажиллагааны дарга Ш.Ц надаас “Рес” ХХК-ийг дэмжээрэй гэж хэлж байсан. Тэгэхдээ би яг шалгаруулалт дээр хэн нэгний үг, үйлдлийг сонсоогүй, арай гайгүй тендерийг нь л шалгаруулсан. Гол банкуудын тодорхойлолт байсан учраас “Капитрон” банкны тодорхойлолт байсан эсэхийг нь анзаараагүй өнгөрөөсөн байна. Миний хувьд “Рес” ХХК болон “З” ХХК-ний тендер хангалтгүй байсан учраас татгалзъя гэдэг байр суурьтай байсан. Б.Л дарга заавал тендер шалгаруулмаар байна гээд байхаар нь л дэмжсэн. Тухайн үед иймэрхүү зөрчлүүдийг анзаарч харсан. Тендер шалгаруулалтын өргөдлийн хүснэгтийн 13.1 /ж/-д заасны дагуу гэрээт ажлыг гүйцэтгэх даамлын тушаал дипломын хуулбар, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн хяналт гүйцэтгэгчийн тушаал, гэрчилгээний хуулбар зэрэг баримтууд байсан учраас ерөнхий инженерийн тушаалыг заавал байх албагүй гэж үзсэн. Дээрх зөрчлүүдийг тухайн үед анзаараагүй, он, сарыг нь тулгаж хараагүй юм байна. Тиймээс ийм зөрчил илэрсэн байна. Тендерт санал болгосон тендерийн үнэ нь 635.789.000 төгрөг, төсөвчний гаргасан үнэ нь 644.798.819 төгрөг байсан. Үүнийг би тухайн үедээ үнийн хөнгөлөлт үзүүлж байна гэж ойлгосон. 2014 оны 03 дугаар сарын 20-ны өдөр үнэлгээний хороо байгуулагдаад тендер зарлах гэсэн боловч барилгын зураг төсөв байгаагүй, тиймээс зарлаагүй. Тэгээд 2014 оны 09 дүгээр сарын 09-ний өдөр дахин үнэлгээний хороо байгуулагдсан боловч дахиад л зураг төсөв нь байгаагүй. Зураг төсөвгүй учраас тендерээ түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр зарлаж, гүйцэтгэгч компаниудаас зураг төсвийг нь тендерийн материалд нь хамтад нь авсан байгаа. Уг нь тамгын газар зураг төсвөө хийлгүүлээд худалдан авах ажиллагааны газарт өгөх ёстой. Тухайн үед Б.Л дарга тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан бөгөөд зураг байхгүй юм чинь түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр зурагтай нь хамт зарлая гэсэн гэж байсан. Б.Л дарга би засаг даргын мөрийн хөтөлбөрт, ард иргэдэд ажлын байр бий болгоно гэж оруулсан байгаа. Тиймээс заавал тендерийг шалгаруулах хэрэгтэй байна, тэгэхгүй бол мөрийн хөтөлбөр биелэхгүй болох гээд байна гээд байхаар нь би Б.Л даргын ажлын байр бий болгоно гэснийг дэмжээд “З" ХХК-ний тендерийг шалгаруулах дээр санал нэгдсэн. Б.Л даргын зүгээс “З” ХХК-ийг дэмжээд өгөөч гэж дарамт шахалт үзүүлсэн гуйсан зүйл байхгүй. Арай гайгүй тендер нь “З” ХХК-ний тендер байсан...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 143 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Д.Эын мэдүүлсэн: ...2014 онд би Архангай аймгийн “Онцгой байдлын газар”-ын орлогч даргаар ажиллаж байсан. Би 2012 онд “Онцгой байдлын ерөнхий газар”-аас зохион байгуулсан тендертэй холбоотой сургалтанд хамрагдаж, шалгалт өгөөд АЗ сертификатыг авч байсан. Тэгээд 2014 онд ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендерийг сонгон шалгаруулах үеэр засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Л, худалдаа авах ажиллагааны албаны мэргэжилтэн Б.Т нар нь тендер сонгон шалгаруулалтад ороод өгөөч, АЗ сертификаттай хүн олдохгүй байна гэхээр нь би ТББ-ын төлөөлөл болж тухайн тендерийн гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хорооны гишүүнээр орсон. Тендерт “Рес” ХХК болон “З” ХХК нь материалаа ирүүлсэн. Ирүүлсэн материалтай үнэлгээний хорооны гишүүд танилцаад тендер шалгаруулалтын өгөгдлийн хүснэгтийн дагуу баримтуудыг тулгаж үзэхэд “З” ХХК-ний материал “Рес” ХХК-ний материалаас арай дээр байсан. Түүнээс гадна үнэлгээний хорооны дарга Б.Л нь надтай тусдаа уулзаад “З” ХХК-ийг шалгаруулъя, нөгөө компаниасаа арай дээр юм биш үү, хэрвээ тендерт шалгараад барилга босчихвол Эрдэнэбулган сумын иргэд ажлын байртай болно, бүтээн байгуулалт бий болно гэж хэлж байсан. Ерөнхий санаа нь бол “З” ХХК-ийг дэмжээд өгөөч гэсэн санааг хэлсэн. Миний хувьд голлож ажиллаж байгаа худалдан авах ажиллагааны ажилтнуудын үнэлгээг харж дэмжиж ажилласан. Тиймээс “З” ХХК-ийг шалгаруулсан. Тэгэхдээ материалыг үзэхэд “Рес” ХХК-аас арай боломжийн байсан. Бусад банкуудын тодорхойлолтууд байсан болохоор “Капитрон” банкыг ерөөсөө анзаараагүй өнгөрсөн байна. Миний хувьд Б.Л нь “З” ХХК-ийг дэмжээд өгөөч гэсэн учраас дэмжсэн. Тиймээс зөрчлүүдийг тухайн үед хараагүй. Тухайн үед Засаг даргын тамгын газрын дарга Б.Л худалдан авах ажиллагааны ажилтан Б.Т нар АЗ сертификаттай юм чинь тендер шалгаруулалтанд ороод өгөөч гээд гуйгаад байсан учраас оролцсон. ТББ-ын төлөөлөл болж оролцсоноо мэдээгүй...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 146-148 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Б.А мэдүүлсэн: ...Би 2013 онд өөрийн хүсэлтээр “Сангийн яам”-наас зохион байгуулсан худалдан авах ажиллагааны сургалтанд хамрагдаж шалгалт өгөөд АЗ сертификатыг авсан. Ер нь нэг их онц шаардлага байгаагүй, өөрт хэрэгтэй юм байна гэж бодоод л сургалтанд нь хамрагдаж байсан. АЗ сертификат авснаасаа хойш 2-3 удаагийн тендерийн ажилд үнэлгээний хороонд орж ажиллаж байсан. Би 2013 онд сертификат авсныхаа дараа Архангай аймгийн худалдан авах ажиллагааны газарт АЗ сертификат авсан талаараа мэдэгдэж байсан. АЗ сертификаттай бол үнэлгээний хороонд иргэний төлөөллөөр орж ажиллаад ажлаас гадуур бага хэмжээний цалин хөлс авах боломжтой байсан. Гэтэл 2014 оны 09 дүгээр сард шиг санаж байна, аймгийн худалдан авах ажиллагааны газрын мэргэжилтэн Б.Т над руу утсаар яриад “Ахуйн үйлчилгээний барилга барих” гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хороонд таныг иргэний төлөөллөөр оролцуулсан, үнэлгээний хороо хуралдах гээд байна, та хаана байна, хүрээд ирээч гэсэн. Тэр үед нь би Улаанбаатар хотод ажилтай байсан учраас чадаагүй. Түүнээс хойш хэсэг хугацааны дараа дахин үнэлгээний хороо хуралдах гээд байна гэж Б.Т над руу утсаар ярьсан. Би мөн л тэр үед нь Улаанбаатар хотод ажилтай байсан учраас очиж чадаагүй. Тэгэхээр сонгон шалгаруулалтын талаар надад ямар ч ойлголт байхгүй байна...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 149 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Ш.Цгийн мэдүүлсэн: ...2014 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн а/601 тоот засаг даргын захирамжийн хүрээнд “Худалдан авах ажиллагааны алба нь “З” XXК болон “Рэс” ХХК-нд төндерт шалгарсан болон шалгараагүй тухай мэдэгдэх, тендерийг зарлах, тендерийн бичиг баримт олгох, тендерийг хүлээж авах зэрэг ажлыг зохион байгуулсан. Хөгжлийн бодлогын хэлтэс нь санхүүжилтын үйл ажилллагаанд Сангийн сайдын 290 дугаар тушаалаар батлагдсан журмын дагуу хяналт тавьж ажилладаг. Санхүү төрийн сангийн хэлтэс нь гүйцэтгэлд хяналт тавьж санхүүжилтыг олгох үүрэгтэй оролцдог. Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газар нь гүйцэтгэгч талын хийж байгаа ажлыг газар дээр нь зураг төсвийн дагуу хийгдэж байгаа эсэх, мөн ажлын гүйцэтгэл зэрэг дээр хяналт тавьж, ажлын гүйцэтгэлийг баталгаажуулах үүрэгтэй оролцдог. Гүйцэтгэгч талаас дараагийн санхүүжилтыг авахдаа Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газарт ажлын гүйцэтгэлээ ирүүлдэг. Тус гүйцэтгэлийг нь үнэн зөв эсэхийг газар дээр нь очиж шалгаад, гүйцэтгэл хийгдсэн байвал дараагийн санхүүжилтыг олгох эрхийг нь бий болгодог. Эрх бий болонгуут дараа дараагийн газар хэлтэсүүдээр хянагдаад гарын үсэг зурагдаж засаг даргаар баталгаажуулсны үндсэн дээр санхүүжилтыг олгодог. Өөрөөр хэлбэл хамгийн анхны хяналт тавих ёстой газар нь Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газар бөгөөд барилгын ажлыг эхлүүлэх зөвшөөрлөөс авахуулаад хамгийн сүүлд нь барилгыг хүлээлгэж өгөх бүх үйл ажиллагаанд хяналт тавьдаг...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 150-151 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Ж.Өмэдүүлсэн: ...Сангийн сайдын 2012 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 290 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан Төсвийн хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтын журам гэж байдаг. Орон нутгийн хувьд барилгын гүйцэтгэлийн ажил дээр захиалагчийг төлөөлж Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын хяналтын инженер, дарга, Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн мэргэжилтэн, Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга болон төсвийн ерөнхийлөн захирагч буюу засаг дарга зэрэг албан тушаатнууд гүйцэтгэлийн баримт бичигт гарын үсэг зурж баталгаажуулдаг. Дээрх гүйцэтгэлийн баримт дээр гарын үсэг зурж буй албан тушаалтнууд нь журмын 3.3 дахь хэсэгт заасны дагуу батлагдсан норм норматив, тухайн барилгын ажлын батлагдсан зураг төсөв, гэрээгээр тохирсон ажлын төлөвлөгөөг үндэслэн, ажил нэг бүрээр тулган шалгаж баталгаажуулах үүрэгтэй. Мөн журмын 4.4 дэх хэсэгт заасны дагуу төсвийн ерөнхийлөн захирагч хөрөнгө оруулалтын ажлын гүйцэтгэлийг үнэн зөв гаргах, хөрөнгийн зарцуулалт, барилгын чанарт тавих хяналтыг бүрэн хариуцна гэж заасан байдаг. Тиймээс тухайн барилгын гүйцэтгэл болоод чанарт асуудал үүсвэл аймгийн Засаг дарга бүрэн хариуцах ёстой. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь журмын 4.5 дахь хэсэгт заасны дагуу гүйцэтгэлтэй холбоотой асуудлаар нутгийн иргэд, төрийн бус байгууллагуудыг хөндлөнгийн хяналт тавих боломжоор хангах үүрэгтэй байдаг. Журмын 3 дугаар бүлэгт “Төсвийн хөрөнгө оруулалтыг санхүүжүүлэх” гэж заасан байдаг. 3 дугаар бүлгийн 3.5.6 дахь хэсэгт “Захиалагчийг төлөөлсөн эрх бүхий албан тушаалтнуудын гарын үсэг, тамга тэмдгээр барилгын ажлын гүйцэтгэлийн хуудас баталгаажсанаар санхүүжилт олгох шийдвэр гардаг. Гүйцэтгэлийн баримт бичигт гарын үсэг зурж буй эрх бүхий албан тушаалтнууд нь журмын 3.3 дахь хэсэгт заасны дагуу батлагдсан норм норматив, тухайн барилгын ажлын батлагдсан зураг төсөв, гэрээгээр тохирсон ажлын төлөвлөгөөг үндэслэн, ажил нэг бүрээр тулган шалгаж баталгаажуулах үүрэгтэй. Дээрх асуудалтай холбоотойгоор гуйцэтгэлийн баримт дээр гарын үсэг зурсан эрх бүхий албан тушаалтнууд нь нэгэн адил үүрэгтэйгээр тухайн барилгын ажлын гүйцэтгэл, явц, чанарт хяналт тавих ёстой байсан...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 152 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Г.Х мэдүүлсэн: ...Би 1988 оноос 1997 онд Дархан, Сэлэнгийн цахилгаан шугам сүлжээний газарт шуурхай үйлчилгээний монитор, байцаагчаар ажиллаж байсан. 1997 оноос 2000 онд Техникийн их сургуулийн эрчим хүчний инженерийн сургуульд цахилгааны инженерээр сурч төгсөөд, 2000 оноос 2005 онд Хөтлийн цемент шохойн үйлдвэрт цахилгааны инженерээр, 2005 оноос 2006 онд Дархан, Сэлэнгийн цахилгаан шугам сүлжээнд деспитчер, 2006 оноос 2007 онд Японы “Канто” констракшинд хяналтын инженерээр, 2007 оноос 2008 онд хувиараа хөдөлмөр эрхэлсэн. 2008 оноос хойш “Хөтөл хишиг” ХХК-ний захирлаар ажиллаж байсан. 2008 онд төсөвчин мэргэжлийг эзэмшсэн бөгөөд ажлын хажуугаар төсвийн тооцоо хийдэг байсан. 2016 оноос “Барилгын хөгжлийн төв”-ийн төсөвчинөөр ажиллаж байсан. 2017 онд “Барилгын төсөвчдийн холбоо” үүсгэн байгуулагдаж тусдаа гарсан. Одоо “Барилгын төсөвчдийн холбоо”-ны шинжээчээр бүртгэлтэй ажиллаж байна. 2017 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдөр Дархан-Уул аймгийн Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.О “Барилгын хөгжлийн төв”-д Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэлийн тооцоо гаргуулах шинжээч томилох тогтоол ирүүлсний дагуу миний бие шинжээчээр томилогдсон. Ингээд би 2017 оны 08 дугаар сарын 18-ны өдрөөс 2017 оны 09 дүгээр сарын 15-ны хооронд Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэлийн тооцоог гаргах ажил дээр шинжээчээр ажилласан. “З” ХХК нь нийт 189.808.029 төгрөгийн санхүүжилтыг авсан байсан. Түүнээс 77.042.330 төгрөгийн ажил хийгдсэн байсан. Тэгэхээр 112.765.699 төгрөгийн зөрүү гарч байгаа. 77.042.330 төгрөгт баганан суурийн бетон бэлтгэлийн ажил 100 хувь, суурийн холбоосны бетон бэлтгэл 100 хувь, баганын төмөр бетон суурь цутгах ажил 100 хувь, суурийн дам нуруу төмөр бетоноор цутгах ажил 100 хувь, довжоог төмөр бетон гишгүүрийн хамт цутгах ажил 30 хувь, төмөр бетон хана цутгах ажил 100 хувь, төмөр бетон дам нуруу цутгах ажил 100 хувь, төмөр бетон хучилт цутгах ажил 50 хувь, хүрмэн блокоор гадна хана өрөх ажил 1 давхарт хийгдсэн байсан. Дээрхи ажлуудын гүйцэтгэлийн дүн нь 77.042.330 төгрөг болж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл нийт авсан 189.808.029 төгрөгийн санхүүжилтынхээ хувьд барилгын ажил нь 40.5 хувийн гүйцэтгэл хийгдсэн байгаа юм. Ахуйн үйлчилгээний барилгын тооцоог гаргахад газар дээр нь очиж хэмжилт хийсэн. Хэмжилт хийхдээ захиалагч болон гүйцэтгэгч талыг өөрсдийг нь биеэр нь оролцуулахаар мэдэгдсэн. Захиалагч талаас О.М, Ц.Б гэх хүмүүс төлөөлж ирсэн. Гүйцэтгэгч тал буюу “З ХХК-ний өмгөөлөгч болон нягтлан бодогч Г.Тд мэдэгдсэн боловч төлөөлөх хүн ирээгүй. Мөн төсвийн тооцоог гаргахад авсан санхүүжилтээсээ худалдан авсан барааны үлдэгдлийг төсвийн тооцоонд тусгах ёстой байдаг. Түүний дагуу би “З” ХХК-ний нягтлан бодогч Г.Ттай утсаар холбогдоод бараа материал байгаа эсэх талаар асуухад байгаа гэхээр нь хаана байгаа юм бэ гэсэн чинь Дарханд агуулахад байгаа гэсэн. Тэгэхээр нь би өөрийн биеэр очиж үзье гэсэн чинь нэг хэсэг хугацаанд утсаа авахгүй алга болсон. Түүнээс хойш нилээд хэд хоногийн дараа нягтлан Г.Ттай дахин холбогдож Улаанбаатар хотод Барилгын төсөвчдийн холбоон дээр дуудаж уулзаад бараа материал чинь хаана байгаа юм бэ гэсэн чинь захиралд байгаа, санхүүжилт авахад би төрчихсөн, декриттэй байсан болохоор мэдэхгүй байна гэхээр нь захирал Д.Тамиртай нь утсаар нь холбогдоод бараа материал байгаа юм уу, байгаа бол бараа материалаа, худалдан авсан баримттай нь харуулаадах гэсэн чинь бас утсаа авахгүй зугтаад алга болсон. Ингээд арга ядаад нягтлан Г.Ттай нь утсаар холбогдоод байгаа байдлаар нь гаргалаа шүү, танайх үлдэгдэл материалаа харуулсангүй, би хувьдаа байхгүй байна гэж ойлгож байна гэж хэлсэн. Тэгээд байгаа байдлаар нь гаргахад 77.042.330 төгрөг болсон. Нийт 1.500.000 төгрөгийн ажлын хөлсний тооцоо гарсан. Түүнд томилолтын зардал, дүгнэлтийн үнэ, төсвийн тооцооны үнэ багтаж байгаа...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 153-154 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч В.У мэдүүлсэн: ...2018 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдөр Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд Архангай аймгийн ахуйн үйлчилгээний түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах байсан барилгын ажлын маргаанд нэхэмлэгч талыг төлөөлж оролцсон. Тухайн өдөр хурал эхлэхийн өмнө хариуцагч талын төлөөлөгч Ц.Энхбаяр нь нэхэмжлэлийн шаардлагаас 80.000.000 төгрөг дээр эвлэрье, тэгэхдээ цаг хугацааны хувьд 1 жилийн хугацаанд төлье гэсэн. Нэгэнт миний хувьд иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар нэхэмжлэгчийг төлөөлөх, шийдвэр гаргах эрх олгогдсон байсан учраас хариуцагч талаас тавьсан саналыг нэхэмжлэгч байгууллага болох Архангай аймгийн Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын дарга Мяртай утсаар ярьж зөвшилцөөд эвлэрхээр шийдсэн. Тэгээд “З” ХХК-нд 90.000.000 төгрөг дээр эвлэрч 6 сарын хугацаанд төлүүлэхээр санал тавьсан боловч “З” ХХК-аас 90.000.000 төгрөгийг төлөх боломжгүй, 85.000.000 төгрөгийг 2018 оны 06 дугаар сарын 31-ний өдрийн дотор төлье гэсэн санал тавьсаны дагуу саналыг хүлээн зөвшөөрсөн. Ингээд шүүхээр ороод эвлэрлийн гэрээ баталгаажуулсан. Өнөөдрийн байдлаар мөнгө төлөөгүй байна. Хэрвээ хугацаандаа төлөхгүй бол Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад хандана. Хамгийн сүүлд 2018 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдөр “З” ХХК-ний захирал Т/99103173/-руу ярьж, мөнгөө төлөхийг шаардсан...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 155-156 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Ч.А мэдүүлсэн: ...Би 2006 оноос хойш Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын “Санхүү төрийн сангийн хэлтэс”-т нягтлан бодогчоор ажиллаж байна. Миний хувьд “З” ХХК-ийг хэрхэн шалгаруулсан талаар нь мэдэх зүйл байхгүй. 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр Эрдэнэбулган сумын ахуйн үйлчилгээний төвийн барилгын ажлын гүйцэтгэлийн санхүүжилт олгох эрхийг нээсэн Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга М.Г болон Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн С.Б нарын гарын үсэгтэй санхүүжилтийн мэдэгдэл, мөн барилга угсралт, их засварын ажлын хяналтын хүснэгт түүнд дурдагдах баримтууд /гүйцэтгэлийн баримт/-ын хамт ирсэн. Ингээд санхүүжилтын мэдэгдлийн дагуу би 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр “З” ХХК-ний “Хаан” банк дахь 5045403808 дугаарын дансанд 103.506.407 төгрөгийг шилжүүлсэн. Түүнээс хойш 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр мөн Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга М.Г болон Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн С.Б нарын гарын үсэгтэй санхүүжилтийн мэдэгдэл надад ирсэн ба мэдэгдлийн дагуу 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр “З” ХХК-ний “Хаан” банк дахь 5045403808 дугаарын дансанд 86.301.622 төгрөгийг шилжүүлсэн. Барилгын гүйцэтгэлийг газар дээр нь Архангай аймгийн Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын хяналтын инженерүүд хяналт тавьдаг. Тэгээд “З” ХХК-ний гүйцэтгэлийн тайланг ирүүлэхээр Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга М.Г болон Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газрын дарга Ч.О, мэргэжилтэн Ц.Ж, Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн С.Б нар баталгаажуулаад санхүүжилт олгох эрх нээж өгөхөөр би мөнгийг нь шилжүүлдэг. Үндсэндээ 2 удаагийн үйлдлээр “З” ХХК-ний данс руу 189.808.029 төгрөгийг шилжүүлсэн. Санхүүжилтын мэдэгдэл надад ирэхгүй бол надад мөнгө шилжүүлэх эрх байхгүй...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 157-158 хуу/

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Б.Омэдүүлсэн: ... Би 1992 оноос 1997 онд Улаанбаатар хотод Техникийн их сургуулийг уул уурхайн цахилгаан механикийн инженерээр суралцаж төгссөн. 1997 оноос 1998 онд эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, 1998 оноос 2006 онд Дархан, Сэлэнгийн цахилгаан дамжуулах сүлжээ ТӨХК-нд деспитчер, ахлах деспитчер, ахлах инженерээр, 2006 онд Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны салбарт эдийн засагчаар ажилд ороод 2009 он хүртэл ажилласан. 2009 оноос 2016 онд Дархан Уул аймгийн “Хаан” банкны тооцооны төвийн эрхлэгч, захирлаар, 2016 оноос хойш тооцооны төв хариуцсан менежерээр тус тус ажиллаж байна. Би 2015 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдрийн байдлаар Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны төв бизнес зээлийн төвийн захирлын албан тушаалд ажиллаж байсан. 2015 онд Авлигатай тэмцэх газраас дээрх бичигтэй холбоотойгоор манай байгууллагаас тодруулах авахаар албан бичиг ирүүлж байсан. Энэ талаар би одоо санаж байна. Тухайн бичиг нь “З” ХХК-нд Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны тооцооны төвөөс 200.000.000 төгрөгийн урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа гаргасан гэсэн утга бүхий бичиг байсан. Дээрх бичгийг манай байгууллагаас гаргаж өгөөгүй, хуурамчаар үйлдсэн бичиг байсан. “Хаан” банкн “Дотоод баталгааны журам” гэж байдаг. Тус журамд тооцооны төвийн захирал, эрхлэгч нар нь баталгаа гаргах эрх байхгүй. Харин Дархан салбарын ерөнхий нягтлан бодогч 50.000.000 хүртэл төгрөгийн баталгаа гаргах эрхтэй бөгөөд салбарын захирлаар заавал баталгаажуулах ёстой. Мөн “З” ХХК-ний хуурамчаар үйлдсэн бичиг дээрх гарын үсэг нь миний гарын үсэг биш байна. Ерөнхийдөө дуурайлгаж ойролцоо зурсан байна. Уг хуурамчаар үйлдсэн бичигтэй холбоотойгоор Дархан салбараас Авлигатай тэмцэх газарт тухайн үедээ хариу хүргүүлсэн байдаг. Мөн уг бичигтэй холбоотойгоор салбарын захирал миний явуулсан албан бичгүүдийг нэг бүрчлэн шалгаж байсан. Тиймээс дээрх бичиг нь хуурамч гэдэг нь олон баримтаар тогтоогдсон. “З” ХХК-ний ажлын оффис нь манай тооцооны төвийн хажууд зэргэлдээ байранд байдаг байсан бөгөөд одоо ч гэсэн байгаа. “З” ХХК-ний нягтлан бодогч гэх өндөр бор царайтай эмэгтэй манайхаар хааяа орж ирээд тендерт оролцох гэсэн юм, данс  эзэмшдэг нь үнэн гэсэн тодорхойлолт авъя гээд аваад явдаг байсан. Тэгэхээр миний гарын үсэгтэй тодорхойлолтыг авдаг байсан учраас дуурайлгаж зурсан байх боломжтой...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 162-164 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч О.Мы мэдүүлсэн: ...Албан ёсоор Архангай аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын дарга Б.Ц гомдол гаргасан. Миний бие байгууллагаа төлөөлж мэдүүлэг өгөхөөр ирээд байна. Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын 5 дугаар багийн Булган-Хангай хороололд Ахуйн үйлчилгээний төвийн барилга 2014 оноос 2015 оны хооронд Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгө оруулалтаар барьж дуусгахаар “З” ХХК-тай гэрээ байгуулж, 635.789.000 төгрөгийн өртөг бүхий бараа ажил үйлчилгээ авахаар болсон байдаг. Санхүүжилтийг гэрээнд зааснаар гүйцэтгэлээр нь тооцож олгох ёстой байхад тухайн үед ажиллаж байсан эрх бүхий албан тушаалтнууд болох санхүүгийн албаны дарга М.Г, хөрөнгө оруулалтын мэргэжилтэн С.Б, газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газрын дарга Ч.О, мэргэжилтэн Ч.Жнарын гарын үсгээр хийгдээгүй ажлын санхүүжилтыг олгосон байдаг. Энэ үйлдлээс болж манай аймгийн орон нутгийн хөгжлийн санд 112 сая төгрөгийн хохирол учраад байна. Энэ маргаантай асуудлаар Дархан-Уул аймгийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд гомдол гаргаж анхан шатны шүүхээр хэлэлцүүлж, 111.671.584 төгрөгийг гаргуулахаар шийдвэрлүүлсэн бөгөөд давж заалдах шатны шүүхээр орж анхан шатны шүүхэд буцаж дахин хэлэлцэж шүүхийн шатанд 2017 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдөр эвлэрлийн гэрээ байгуулж 85 сая төгрөгийг 2017 оны 06 дугаар сарын 31-ний өдөр бүрэн төлж барагдуулахаар харилцан тохиролцсон. Албан ёсоор шүүхийн шийдвэр баталгаажиж ирээгүй байгаа. Энэ байдлаас болж манай байгууллага танай байгууллагад хандаж гомдол гаргасан. Үүнээс гадна тухайн үед Аймгийн засаг даргын тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан Л дарга “З” ХХК-ийг тендерт сонгон шалгаруулсан байдаг. Ямар учраас энэ компанийг сонгон шалгаруулж, хийгдээгүй ажлыг нь хийсэн мэтээр санхүүжилт олгосон асуудлыг дахин шалгуулах хүсэлттэй байна. 2015 онд Авлигатай тэмцэх газраас шалгаж байсан гэсэн. Тухайн үед ямар шийдвэр гарсан эсэхийг нь мэдэхгүй байна. Тухайн үед “З” ХХК нь барилгын ажлаа хийж гүйцэтгэж байсан. 2016 оноос хойш барилгын ажлаа хийхгүй зогсоосон. Энэ асуудлаас болж маргаан үүссэн учраас тухайн гэрээг цуцалж байгаа гэж ойлгож болно. Тухайн үед миний бие 2016 оны 10 дугаар сараас хойш шүүхэд нэхэмжлэл гаргасантай холбогдуулан байгууллагын зүгээс нэхэмлэгчээр оролцож ирсэн. Өмнө нь ямар нэгэн байдлаар тендер сонгон шалгаруулалт явж, тухайн компанийг сонгож дараа нь хийгдээгүй ажлынх нь төлөө санхүүжилт олгосон талаар мэдэхгүй байна. Энэ асуудлыг шалгуулах хүсэлттэй байна. Шаардлагатай нотлох баримтуудыг гаргаж өгөхөд бэлэн...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 165-166 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч О.Мы мэдүүлсэн:...Тендер сонгон шалгаруулалтын асуудал болон санхүүжилтын талаар надад нарийн мэдэх зүйл байхгүй. Тухайн барилгын ажил явагдаж байхад манай хяналтын инженер Ц.Жхариуцаж байсан ба 2016 онд нас барснаас нь хойш миний бие тухайн барилгын ажлын асуудлыг хариуцах болсон. Ажил хариуцаж авснаас хойш “З” ХХК-нд 2-3 удаа ажлаа эхлүүлэх мэдэгдэл хүргүүлсэн боловч ажил бүрэн зогссон. 2016 онд ажил бүрэн зогссоноос хойш өнөөдрийг хүртэл уг барилга дээр 1 ширхэг тоосго ч нэмэгдээгүй, тэр чигээрээ байж байгаа. Улмаар ”З” ХХК нь гэрээний үүргээ биелүүлээгүй учир 2016 оны 10 дугаар сард Дархан-Уул аймгийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан бөгөөд өгсөн санхүүжилт болон алдангийг тооцоод 222 сая төгрөгийг нэхэмжилсэн. Түүнээс хойш “З” ХХК-ний захирлууд олдохгүй хугацаа алдсан. Мөн шүүхээс барилгын хийгдсэн ажил, авсан санхүүжилт дээр шинжээч томилж бодит гүйцэтгэлийг гаргуулахад нийт 189.808.029 төгрөгийн санхүүжилт авснаас 77.042.330 төгрөгөөр ажил хийж, зөрүү 112.765.699 төгрөгийн ажил хийгдээгүй байсан. Үндсэндээ анхан шатны шүүхээс зөрүү мөнгөөр нь нэхэмжлэх ёстой гээд шийдвэр гаргасан. Тэгээд “З” ХХК-аас давж заалдсан ба давж заалдах шатны шүүх нь хариуцагчийг өмгөөлөгчөөр хангаагүй байна гэсэн үндэслэлээр анхан шат руу буцаасан. Анхан шатны шүүх дээр хэрэг буцаад иртэл “З” ХХК-аас эвлэрлийн гэрээ байгуулахаар хүсэлт тавьсан. Тэгээд 85.000.000 төгрөг дээр тохирч эвлэрлийн гэрээ байгуулсан боловч мөн л гэрээний дагуу мөнгөө төлөөгүй. Тиймээс шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад холбогдох материалыг хүргүүлсэн. Би тухайн цаг хугацаанд зураг төсөл магадлал хариуцсан мэргэжилтнээр ажиллаж байсан. Тэр үед М гэдэг ажилтан байгаагүй. Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажилд тухайн үед хяналтын инженер Ц.Жхяналт тавьж ажиллаж байсан. “З” ХХК-ний захирал Д.Э надад Дархан-Уул аймгийн банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг эх хувиар нь өгсөн. Би Д.Эоос урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг авахдаа Ц.Жинженерт өгье, шалгах байх гэж хэлээд авсан. Тухайн үед Ц.Жинженер ажил дээрээ байхгүй байсан учраас би аваад Ц.Жинженерт дамжуулж өгсөн болохоос миний чиг үүргийн ажил биш учраас надад шалгах үндэслэл байхгүй. Хуурамч гэдгийг нь мэдэх боломж байгаагүй. Төслийн менежер гэдэг утгаар Ц.Жинженер өөрөө шалгах ёстой байсан. Харин Д.Э банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгаагаа буцаагаад хэнээс авсан гэдгийг нь би мэдэхгүй байна. Би ямар ч байсан банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг Ц.Жинженерт дамжуулж өгсөн...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 167-169 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд С.Бийг асуусан тэмдэглэл:...Би 2013 оны 01 дүгээр сарын 07-ны өдөр уг албан тушаалд томилогдон ажиллаж байгаа. Ажил үүргийн хуваариар аймгийн бүтээн байгуулалтын ажлын төлөвлөлт, түүний хөрөнгө оруулалтыг хариуцаж ажилладаг. Архангай аймгийн Эрдэнэбулган суман дахь Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэлийн тендерийг 2014 оны 10 дугаар сард Аймгийн Засаг даргын тамгын газраас зарласан бөгөөд сонгон шалгаруулалтанд би оролцоогүй. Уг тендерт “З” ХХК шалгарч 2014 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдөр аймагтаа гэрээ хийсэн байсан. Би ажил үүргийн хуваариар тус барилгын ажлын хөрөнгө оруулалтын бичиг баримтын бүртгэлийг хянаж санхүүжилтыг зохих журмын дагуу олгох ажлыг хариуцдаг. Уг барилга нь 635.789.000 төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдэх байснаас 2014 онд санхүүжилт олгогдоогүй бөгөөд 2015 онд 200.0 сая төгрөгийг олгохоор, 2016 онд үлдсэн 435.7 сая төгрөгийг санхүүжүүлэхээр аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын тэргүүлэгчдийн 2015 оны 03 дугаар сарын 11-ний өдрийн тогтоол гарсан байгаа. 2015 оны санхүүжилт бүрэн олгогдсон байгаа. Өнөөдрийн байдлаар аймгийн Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газраас гаргаж өгсөн гүйцэтгэлээр 30.1 хувьтай байгаа. Би уг барилгын ажлын гүйцэтгэл дээр өөрөө очиж үзээгүй. Сангийн сайдын баталсан “Төсвийн хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтын журам”-д заасны дагуу захиалагч тал болох аймгийн Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар нь техникийн хяналтыг байнга тавих үүрэгтэй. Уг газраас баталгаажуулж ирүүлсэн гүйцэтгэлийг үндэслэн би гарын үсэг зурж газрын дарга, Засаг даргаар баталгаажуулснаас санхүүжилтын эрх үүсдэг. Гүйцэтгэгч байгууллага болох “З” ХХК нь өөрсдийн хийсэн ажлаа захиалагч тал болох аймгийн Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газарт танилцуулсныг тус байгууллага хянаж гүйцэтгэлийг баталгаажуулж ирүүлсэн байсан. Урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг банкинд байршуулаагүй байсан. Хэрэв урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа гаргаж төсвөөс мөнгө гаргуулахаар бол гэрээндээ тодорхой тусгаж өгсөн байх ёстой. Тус компаний захирал Эийн хувьд 2015 оны 04 дүгээр сард байх “Хаан” банкны албан бичгийг авчирч байсан боловч уг бичиг нь шаардлага хангахгүй байсан. Учир нь манай Тамгын газарт бус Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газарт гэсэн байсан тул би буцаасан. Намайг ажлаа гүйцэтгэж байх явцад уг компаний гүйцэтгэлд гарын үсэг зурж санхүүжилтыг олго гэсэн чиглэлийг удирдах албан тушаалтнаас өгч байгаагүй. 2015 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдөр байгуулсан гэрээ ёсоор 2015 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдөр дуусах ёстой байсан. Гэхдээ 2014 онд гэрээ ёсоор олгох 450.0 сая төгрөгийг өгч чадаагүй. Үлдэгдэл мөнгийг 2016 онд олгохоор шийдвэр гарчихаад байгаа. Өнөөдрөөр байдлаар гэрээг сунгуулах хүсэлтийг Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газарт өгсөн эсэхийг би мэдэхгүй байна. Гэрээ сунгагдаагүй байгаа...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 198-199 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд Д.Дыг асуусан тэмдэглэл:...Би 2013 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдөр Худалдан авах ажиллагааны алба байгуулагдахад ахлах мэргэжилтэнээр томилогдсон. Ажил үүргийн хуваариар албаны дотоод ажил болон аймгийн хэмжээнд зарлагдаж байгаа тендерийн үнэлгээний хорооны нарийн бичгийн дарга, гишүүнээр томилогдон ажилладаг. Архангай аймгийн Эрдэнэбулган суман дахь Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хороонд би орж ажилласан. Аймгийн засаг даргын 2014 оны 03 дугаар сарын 20-ны өдрийн захирамжаар би уг үнэлгээний хороонд гишүүнээр томилогдсон. Гэхдээ уг үнэлгээний хороо ажлаагүй. Учир нь ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын зураг төсөв байхгүй байсан тул тендер зарлах боломжгүй байсан. Уг захирамжаар мөн хяналтын камер суурилуулах ажил хамт явж байсан бөгөөд мөн техникийн тодорхойлолт ирээгүй тул тендер зарлаагүй. Үүний дараа Аймгийн засаг даргын 2014 оны 09 дүгээр сарын 09-ний өдрийн А/520 дугаартай захирамж гарч үнэлгээний хороог Засаг даргын тамгын газрын дарга ахалж би гишүүнээр томилогдсон. Энэ үнэлгээний хороо хуулийн дагуу ажиллаж нээлтэй тендерийг зарласан. Энэ үед барилгын зураг төсөв ирээгүй байсан тул зураг төсвийн үнийг тендерийн үнэнд багтааж “Түлхүүр гардуулах” гэрээний нөхцөлтэйгээр тендерийг зарласан. Уг тендерт “З” ХХК, “Рес” ХХК нар материалаа ирүүлсэн. Үнэлгээний хороо хуралдаж шаардлага хангаж байсан “З” ХХК-нийг шалгаруулсан. Аймгийн орон нутгийг хөгжүүлэх сангаас 2014 онд 450.0 сая төгрөгийг гаргахаар зааж өгсөн боловч санхүүжилт олгогдоогүй. 2015 оны төсөвт уг барилгын ажилд 637.0 сая төгрөгийг төсөвлөж өгсөн. Барилгын ажлын зураг төсөв хийгдээгүй байсан бөгөөд тендер зарлахдаа 12:24 метр хэмжээтэй төмөр бетонон карказан барилга байна гэсэн ажлын даалгавар өгсөн бөгөөд ийм хэмжээтэй газар хөдлөлтийн 8 баллын бүсд багтдаг газарт барилгын зураг төсөв хийхэд 650.0 гаруй сая төгрөгийн өртөгтэй байхаар байсан. Би үүнийг мэргэжлийн хүний хувьд ирүүлсэн зураг төсвөөс нь харж үнэлгээний хорооны гишүүдэд тайлбарлаж өгч байсан. Барилгын ажлын хувьд хувааж тендер зарлах боломжгүй байдаг тул үлдсэн төсвийг хаанаас шийдэх талаар асуухад үнэлгээний хорооны дарга төсвийн тодотголд оруулаад шийдвэрлэх боломжтой гэж хэлж байсан. Тэгээд үнэлгээний ирүүлсэн 2 компаний материалыг хянаж шаардлагад нийцсэн “З” ХХК-ний ирүүлсэн 635.7 сая төгрөгөөр гүйцэтгүүлэх боломжтой гэж үзсэн. Тухайн үед зураг төсөв байхгүй барилгын нэрээр нь төсвийн төсөлд 450.0 сая төгрөг гэж оруулсан байх. “З” ХХК-ний хувьд шаардлага хангаж байсан. “Рес” ХХК-ний хувьд гадна инженерийн шугам сүлжээ, дулаан цэвэр бохир ус, тохижилтын зураг хийгдээгүй, эдгээрийн үнэ төсөвт ороогүй байсан. Тендерийн үнэлгээний хорооны гишүүнээр ажиллаж байхад аль нэг компанийг сонго гэсэн албан тушаалтны дарамт, шахалт ирж байгаагүй. Энэ барилгын ажлын хувьд барилгын зураг төсөв хийгдээгүй байсан тул түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр тендерийг зарласан. Тэгээд тухайн онд төсөвлөсөн мөнгөн дүнгээс давсан үнийн санал ирүүлснийг үнэлгээний хороо хэлэлцээд шалгаруулсан...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 202-203 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд Ц.Жг асуусан тэмдэглэл:...Би аймагтаа мэргэжлээрээ 27 жил ажиллаж байгаа. Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газарт 2010 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдөр Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын барилгын хяналт хариуцсан мэргэжилтэн албан тушаалд томилогдон ажиллаж байгаа. Ажил үүргийн хуваариар аймгийн хэмжээнд улс болон орон нутгийн төсөв, төсөл хөтөлбөрөөр санхүүжүүлж баригдаж байгаа барилгын техникийн хяналт буюу ажлын явц гүйцэтгэлд хяналт тавих чиг үүрэг бүхий ажлыг хариуцан ажилладаг. Мөн барилгыг улсын комисст хүлээж авахад комиссын гишүүнээр оролцдог. Би Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сум дахь Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэлд хяналт тавьж ажиллаж байгаа. 2014 онд санхүүжилт олгогдоогүй бөгөөд барилгын ажил хийгдээгүй, бэлтгэл ажлын хүрээнд барилгын хашаа татах, цахилгааны шугам татах зэрэг ажлууд хийгдсэн байсан. Барилгын ажлаа эхлүүлэх гэж 2015 оны 04 дүгээр сараас “З” ХХК-ний захирал, инженер гэсэн 2 залуу ирж уулзсан. Тэдний зүгээс хэлэхдээ ажлаа эхлэх гэсэн санхүүгийн эх үүсвэр муу байгаа тул 200.0 сая төгрөгийн урьдчилгаа авъя гэсэн хүсэлттэй ирсэн. Миний зүгээс урьдчилгаа мөнгө авах гэж байгаа бол наад урьдчилгаа төлбөрийн баталгаагаа аймгийн санхүүд өгч шийдүүл гэсэн. Тэгээд 2-3 хоногийн дараа над дээр орж ирээд урьдчилгаа төлбөрийн баталгаагаар мөнгө өгөхгүй байна, заавал гүйцэтгэлээр санхүүжилт гаргана гэж байна, та гүйцэтгэл дээр гарын үсэг зураад баталгаажуулаад өгөөч гээд 200.0 сая төгрөгийн гүйцэтгэл бичээд ирсэн байсан. Би тийм боломж байхгүй, санхүүжилт олгодог журмынхаа дагуу явна гэдгийг хэлсэн. Манай газрын даргад энэ асуудлыг нааштайгаар шийдээд өгчөөч ажлаа эхлүүлэх гээд ирсэн байгаа компаний ажлыг уяад яахав, тэртэй тэргүй тендерт сонгогдоод гэрээгээ хийсэн, аймагт санхүүжилтын эх үүсвэр нь батлагдсан байгаа учир гүйцэтгэлийг баталгаажуулаад гарын үсэг зураад өгчөөч гэж аймгийн тамгын газраас ярьсан гэж надад хэлж байсан. Тэгээд тус компанийн 200.0 сая төгрөгийн гүйцэтгэлд эхний ээлжинд шаардлагатай ажлуудыг хийж гүйцэтгэ гээд 105.0 сая төгрөгийн ажлын гүйцэтгэлийг баталгаажуулж өгсөн. Ингээд гүйцэтгэлээ баталгаажуулж, аймгаас санхүүжилтээ авсны дараа 2015 оны 05 дугаар сараас барилгын газар, шороо суурийн ажил эхэлсэн байгаа. Тус компаний зүгээс 2015 оны 06 дугаар сард барилгын суурийн ажил дууссан, 1 дүгээр давхар цутгалт, хучилт хийгдсэн байсан. 2 дугаар давхарыг хийнэ, барилгын материал татахаар нийлүүлэгч талтай гэрээ хийсэн байгаа гээд гэрээгээ үзүүлж байсан. Ингээд үлдэгдэл санхүүжитээ аваад ажлаа хийж гүйцэтгэнэ гэж байсан. Миний хувьд эхний санхүүжилтээ аваад ажлаа эрчимтэй эхлүүлээд явж байсан тул үлдэгдэл санхүүжилтээ аваад ажлаа үргэлжлүүлээд явах боломжтой гэж үзээд гүйцэтгэл дээр дарга, бид хоёр гарын үсэг зурж баталгаажуулсан. Тухайн үед эхний 105.0 сая төгрөгийн санхүүжилтийн ажил 80-90 хувьтай явж байсан. Энэ компани 2 дахь санхүүжилтийг аваад ямар нэгэн ажил хийгээгүй. Наадмаас хойш барилга дээр ямар нэгэн ажил хийгдээгүй. Гэрээний дагуу 2015 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдөр барилгын ажил дуусах ёстой байсан. Өнөөдрийн байдлаар гэрээг сунгуулах хүсэлтийг манайд ирүүлээгүй байгаа. “З” ХХК-ний зүгээс урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа банкинд байршуулсан гээд над дээр “Хаан” банкны албан бичиг авч ирсэн. Би аймгийн санхүүгээс наад баталгаагаараа мөнгөө гаргуулж ав гэдгийг хэлж байсан. Тус компаний хүмүүс аймгийн санхүүгийнхэн энэ авах мөнгөөрөө яг ямар ажил хийх юм түүнийгээ гүйцэтгэлийн баталгаагаагаар баталгаажуулаад аваад ир гээд байна гэхээр нь би уг мөнгөөр хийгдэх ёстой ажлыг нь хийсэн болгож гүйцэтгэл дээр нь гарын үсэг зурж өгсөн. Манай даргад ч гэсэн ийм хүсэлтийг аймгийн Засаг даргын тамгын газрын зүгээс тавьсан гэж байсан. Би нэгэнт аймагтаа гэрээгээ хийсэн компани тул санхүүжилтээ аваад барилгын ажлаа эртхэн эхлүүлэг гэж бодсон. Мөн “Хаан” банкинд урьдчилгаа төлбөрийн 200.0 сая төгрөгийн баталгаа байршуулсан гэж бичиг авчирсан тул уг гүйцэтгэл дээр нь гарын үсэг зурсан. Энэ нь журам зөрчсөн үйлдэл мөн. Гэхдээ би уг компаний ажлыг эртхэн эхлээд явж байг гэж бодсон бөгөөд уг компанитай хуйвалдаж гүйцэтгэлд гарын үсэг зурж өгч мөнгө төгрөг авсан зүйл байхгүй...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 206-208 хуу/

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд Ч.Оыг асуусан тэмдэглэл:...Би 2009 оноос одоогийн албан тушаалд томилогдон ажиллаж байгаа. Ажил үүргийн хуваариар аймгийн хэмжээний газар зохион байгуулалт, хот байгуулалт, барилга, орон сууц нийтийн аж ахуйн ажлыг хариуцан ажилладаг. Манай газар нь дотроо Газрын удирдлагын хэлтэс, Барилга хот байгуулалтын хэлтэстэй. Эхний гүйцэтгэлээр санхүүжилт авахад 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр газар дээр нь очиход тус компаний барилгын гадна хашааг 2014 оны 11 дүгээр сард барьсан байсан. Санхүүжилтээ авахдаа тус компаниас “Хаан” банкны 200.0 сая төгрөгийн урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг эх хувиар нь үзүүлж байсан. Цаашаа Санхүү, төрийн сангийн хэлтэст үзүүлнэ гээд авч явсан. Аймгийн засаг даргын тамгын газрын даргын зүгээс орон нутгийн санхүүжилт хүндрэлтэй байна, банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа байгаа бол барилгын ажлыг эрчимжүүлэх үүднээс эхний санхүүжилтийг олгоё гэсэн чиглэлийг өгсөн. Би өөрийн инженертэй ярилцаад нэгэнт урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа байгаа гэдэг үүднээс 200.0 сая төгрөгөөс 105.0 сая төгрөгийн гүйцэтгэл дээр гарын үсэг зурсан. Үүний дараа барилгын ажил эрчимтэй хийгдэж газар шороо, суурь, төмөр бетонон карказын ажил хийгдэж байсан бөгөөд 2015 оны 06 дугаар сарын 08-ны өдөр 2 дахь санхүүжилтээ авахаар 86.3 сая төгрөгийн гүйцэтгэл бичиж ирсэн байсныг мөн гарын үсэг зурж баталгаажуулж өгсөн. Тамгын газраас барилга угсралтын ажлыг эрчимжүүлэх чиглэл өгсөн байсан тул хийгдээгүй ажлууд дээр гүйцэтгэл бичиж өгсөн бөгөөд банкны баталгаа байгаа тул энэ авсан мөнгөөрөө ажлаа хийгээд дуусгачих байх гэж бодсон. Манай барилгын инженерүүдийн гаргасан дүгнэлтээр уг барилга 22 хувийн гүйцэтгэлтэй байна гэж гаргаж аймгийн Засаг даргын тамгын газарт гаргаж өгсөн байна. Тус компанийн албан тушаатнууд хамгийн сүүлд 2014 оны 06 дугаар сарын 08-ны өдөр уулзсан. Экспертизээр батлагдсан зураг, төсөв өнөөдрийн байдлаар бидэнд байхгүй байгаа. Батлуулж ирнэ гэсэн боловч ирээгүй байгаа. Гэрээ сунгагдаагүй байгаа бөгөөд тус компаний зүгээс гэрээ сунгах санал тавиагүй ирж уулзсан зүйл байхгүй. 200.0 сая төгрөгийн банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа байсан, мөн Засаг даргын тамгын газрын зүгээс уг барилгын ажлыг эрчимжүүлэх чиглэлийг өгч байсан болохоор хийгдээгүй ажлын гүйцэтгэл дээр гарын үсэг зурсан нь үнэн. Энэ мөнгийг “З” ХХК авсан бөгөөд уг санхүүжилтийн хүрээнд ажлаа гүйцэтгэж өгөх үүрэгтэй. Манай газрын зүгээс урьдчилгаа төлбөрийн баталгаагаар санхүүжилт олгож үзээгүй бөгөөд Засаг даргын тамгын газрын зүгээс нэгэнт 200.0 сая төгрөгийн баталгаа байгаа тул ажлыг эрчимжүүл гэсэн чиглэл өгсөн тул гүйцэтгэлийн актан дээр бид гарын үсэг зурсан. Аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргын өрөөнд 2 удаа очиж уулзсан...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 211 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд яллагдагч Б.Лгийн дахин мэдүүлсэн: ...Би 2012 оноос 2016 онд Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан. 2014 онд аймгийн Засаг дарга Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендерийг зохион байгуулах үнэлгээний хорооны даргаар томилсон. Аймгийн Засаг даргын захирамжийн дагуу тендер сонгон шалгаруулалтыг худалдан авах ажиллагааны хууль болон үнэлгээний хорооны журмын дагуу зохион байгуулсан. Зохион байгуулж явуулахдаа хууль журмын дагуу зохион байгуулсан гэж үзэж байгаа. Тендерийн баримт бичгийг захиалагч боловсруулдаг ба тендер зарлахад 2 компани материал ирүүлсэн байсан. Тус 2 компаний баримт бичгийг шалгаруулахдаа үнэлгээний хорооныхон тендерийн баримт бичигт заасан шалгуур үзүүлэлтүүдийн дагуу тулгаж үзээд өөрсдийн хүснэгт дээр тэмдэглэгээ хийдэг. Бүх шалгуур үзүүлэлтүүдийг үзээд тэмдэглэл хийгээд дууссаны дараа аль компаний материал шаардлага хангасан байгаа эсэхийг ярилцдаг. Үнэлгээний хорооны хуралд оролцсон гишүүд өөрсдийн санал хүсэлтийг хэлээд эцсийн санал хураалтаар үнэлгээний хорооны 100 хувийн саналаар “З” ХХК-ийг шалгаруулсан шиг санаж байна. Үүний дараа үнэлгээний хорооноос зөвлөмж бичиж захиалагчид хүргүүлснээр үнэлгээний хорооны ажил дууссан. ...2013 онд Архангай аймгийн 90 жилийн ой болж байсан. 90 жилийн ойг тохиолдуулан аймгийн удирдлагууд Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хот болон бусад аймгаар явж уулзалт зохион байгуулсан. Д нь Дархан-Уул аймаг дахь Архангай аймгийн нутгийн зөвлөлийн даргаар ажиллаж байсан. Тэгээд нутгийн удирдлагууд Дархан-Уул аймгаар очиход би Дтай танилцаж байсан. Түүнээс хойш таньдаг болсон бөгөөд таарвал мэндтэй л явдаг. Тухайн үед Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын дарга, аймгийн Засаг дарга, миний бие болон Засаг даргын тамгын газрын бусад ажилчид очсон. Аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас дараа онд зохион байгуулагдах хөрөнгө оруулалтын ажлыг баталж нийтэд зарладаг. Үүнийг аймгийн Вэб сайт болон Сангийн яамны сайтад нээлттэй тавьдаг. Ер нь тендерт ордог бизнес хийдэг хүмүүс байнга л асууж байдаг. Түүний нэгэн адил Д асууж байсан байх. Миний хувьд тендер асууж орж ирдэг хүмүүст материалаа өгөөрэй гэж хэлдэг. Тэгэхээс оролцох тендерийг нь онцолж хэлж байсан зүйл байхгүй. Шинжээчийн дүгнэлттэй танилцлаа. Шинжээчийн дүгнэлттэй холбоотой санал, хүсэлт байхгүй...гэх мэдүүлэг /2хх-ийн 100-103 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд яллагдагч Д.Эийн дахин мэдүүлсэн: ...2014 онд манай “З” ХХК нь Архангай аймагт баригдах Ахуйн үйлчилгээний тендер сонгон шалгаруулалтад оролцож шалгарсан. Ингээд 2015 оны хавар, 4, 5 дугаар сард ажлаа эхлүүлсэн. Эхлээд 105.177.022 төгрөгийн санхүүжилтийг аваад барилгын материал татах, ажилчдын байр орон сууц, тээврийн зардлыг бэлтгэх, цахилгаан татах, суурийн ажил, хашаа татах зэрэг ажлыг хийж гүйцэтгэсэн. Эхний санхүүжилт барилгын ажилд бүрэн зарцуулагдаад дууссан. Тэгээд 2 дахь үе шатны санхүүжилтийг авахаар гүйцэтгэлээ бичээд Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газарт өгсөн. Тэгэхэд хяналт тавьж байсан инженер Жхийгдсэн ажил чинь гүйцэтгэлийн хувьдаа хүрэхгүй байна гэсэн. Тухайн үед би түүнд хэлэхдээ би бараа материал татаж байгаа юм, бараа материал маань ирээгүй байна, түүнийг ирэхээр гүйцэтгэлдээ хүрчихнэ гэж хэлсэн. Ингээд Жинженер гүйцэтгэлийн баримт бичиг дээр гарын үсэг зурсан. Дараа нь гүйцэтгэлийн баримт бичгээ бариад Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын дарга О өрөөнд ороход инженер Жгаар хянуулсан уу гэж асуухаар нь хянуулсан, гарын үсгээ зурсан гэсэн чинь за за гээд гүйцэтгэлийн баримт дээр гарын үсгээ зурсан. Түүний дараа гүйцэтгэлийн баримт бичгээ Санхүү төрийн сангийн хэлтэст аваачиж өгсөн ба холбогдох албан тушаалтнууд нь гарын үсгээ зурцгаасан. Ингээд 2 дахь гүйцэтгэл буюу 86.301.622 төгрөгийг хүлээн авсан. Уг мөнгөнөөс барилгын материал, ажилчдын цалинг гаргаад 10 орчим сая төгрөгийг газар тариалангийн бизнесдээ зарцуулсан. Манай компани нь өмнөх тендер шалгаруулалтын ажлууд дээр Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкнаас баталгаа гаргуулж авдаг байсан. 2 дахь үе шатны санхүүжилт авах гэтэл инженер Жнь өмнөх авсан санхүүжилт нь гүйцэтгэлдээ хүрэхгүй байна, эсвэл банкны баталгаа авчир гэхээр нь банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааны загвар байхаар нь би өөрөө засаад Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар дээр авчраад Мт өгсөн. Тухайн үед М миний авчирсан банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг нягталж шалгана гэж хэлээд авахаар нь би 1 цагийн дараа Маас банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгаагаа авъя гэж нэхэж байгаад буцаагаад авсан. Би бодохдоо хуурамч гэдгийг нь мэдсэн байх гэж бодоод буцаагаад авчихсан юм. Барилгын ажил 2015 онд зогссон. 2016 оны хавар манай манай компанийн 10  гаруй ажилчид ажил хийхээр очоод хийлгүй буцаад ирсэн. Учир нь санхүүгийн хувьд хүндрэл үүсээд эхлүүлж чадаагүй. Түүнээс хойш дахин очоогүй учраас 2 дахь үе шатны санхүүжилтээ аваад дуусгасан хэвээрээ байгаа. Банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг тухайн үед нь буцааж аваад явцын дунд гээгдсэн бөгөөд одоо байхгүй. Намайг гүйцэтгэлийн баримт өгөөд Архангайд байх хугацаанд О газар дээр нь очиж үзээгүй. Надаас өмнө юм уу, хойно үзсэн байхыг үгүйсгэхгүй. Ямар ч байсан 2 дахь санхүүжилтийг авахаар очиход О нь барилгын явцыг газар дээр нь очиж үзээгүй. Шинжээчийн дүгнэлттэй танилцлаа. Дүгнэлттэй холбоотой санал хүсэлт байхгүй. Би Л гэдэг хүнийг Архангай аймгийн 90 жилийн ойн арга хэмжээний үеэр харж байсан бөгөөд аавтай холбоотой эсэх талаар мэдэхгүй байна. Миний санаж байгаагаар нутгийн зөвлөл гээд Архангай аймгийн удирдлагууд Дархан-Уул аймагт ирж байхад аав Дархан-Уул аймаг дахь Архангай аймгийн нутгийн зөвлөлийн даргаар ажиллаж байсан. Банкны хуурамч баталгааг санхүүжилт авахаасаа өмнө нь авсан. Мэргэжилтэн М бил үү М гэх хүнд өгөөд 1 цагийн дараа буцаагаад авсан...гэх мэдүүлэг /2хх-ийн 117-119 хуу/  

Санхүүжилтийн мэдэгдэл /1хх-ийн 44 хуу/

Гүйлгээ хийсэн баримт /1хх-ийн 46 хуу/

Дансны хуулга /1хх-ийн 47 хуу/

“З” ХХК-ний хүсэлт /1хх-ийн 74 хуу/

Нэхэмжлэх /1хх-ийн 75 хуу/

Санхүүжилтийн мэдэгдэл /1хх-ийн 76 хуу/

Төлбөрийн хүсэлт /1хх-ийн 77 хуу/

Бүртгэлийн дансны хуулга /1хх-ийн 78 хуу/

Архангай аймгийн Засаг даргын 2015 оны 03 дугаар сарын 19-ний өдрийн А/110 дугаартай захирамж /1хх-ийн 79-83 хуу/

Үнэлгээний хорооны зөвлөмж /1хх-ийн 87-88 хуу/

Архангай аймгийн Засаг даргын 2014 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн А/601 дугаартай захирамж /1хх-ийн 89 хуу/

Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлыг түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр гүйцэтгэх захиалагч гүйцэтгэгч хооронд байгуулсан гэрээ /1хх-ийн 90-91 хуу/

Барилгын төсөвчдийн холбооны 2017 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 76/2 тоот албан бичиг /1хх-ийн 92 хуу/

2017 оны 09 дүгээр сарын 15-ны өдрийн шинжээчийн дүгнэлт /1хх-ийн 93-111 хуу/

Архангай аймгийн Монгол Ардын Намын хорооны 2015 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдрийн 39 тоот албан бичиг /1хх-ийн 175 хуу/

2015 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрийн шинжээчийн дүгнэлт /1хх-ийн 190-191 хуу/

Үнэлгээний хорооны зөвлөмж /1хх-ийн 221-222, 223-226 хуу/

Бичиг баримтад үзлэг хийсэн тэмдэглэл /1хх-ийн 230 хуу/

Ахуй үйлчилгээний төвийн барилгын ажлын гүйцэтгэл, санхүүжилтийн 2015 оны баримт /1хх-ийн 231-250 хуу/

Архангай аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын 2014 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн 09 тоот хуралдааны тогтоол /2хх-ийн 08-09 хуу/

Архангай аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын 2015 оны 03 дугаар сарын 11-ний өдрийн 05 тоот хуралдааны тогтоол /2хх-ийн 10-12 хуу/

Барилгад шинжээчээр ажилласан тухай тэмдэглэл /2хх-ийн 14 хуу/

Мөрдөн байцаагчийн тэмдэглэл /2хх-ийн 15-17 хуу/

Хаан банкны 2015 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдрийн 15/1213 тоот албан бичгийн хуулбар /2хх-ийн 19 хуу/

Хаан банкны 2015 оны 10 дугаар сарын 05-ны өдрийн 01/347 тоот албан бичиг /2хх-ийн 20 хуу/

Эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзах санал гаргах тухай тогтоол /2хх-ийн 48 хуу/

Авлигатай тэмцэх газар хариу мэдэгдэх хуудас /2хх-ийн 49 хуу/

Архангай аймгийн Засаг даргын 2015 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдрийн 01/1296 тоот албан бичиг /2хх-ийн 50 хуу/

Архангай аймгийн Засаг даргын 2015 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн б/84 тоот захирамж /2хх-ийн 51 хуу/

Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газрын даргын 2015 оны 10 дугаар сарын 27-ны өдрийн б/50 тоот тушаал /2хх-ийн 52 хуу/

Архангай аймгийн Прокурорын газрын 2015 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдрийн 413 тоот тогтоол /2хх-ийн 53-54 хуу/

Архангай аймгийн Прокурорын газрын 2018 оны 02 дугаар сарын 07-ны өдрийн 03 тоот тогтоол /2хх-ийн 57-58 хуу/

Барилгын төсөвчдийн холбооны 2018 оны 07 дугаар сарын 06-ны өдрийн 120/2 тоот албан бичиг /2хх-ийн 60 хуу/

2017 оны 09 дүгээр сарын 15-ны шинжээчийн дүгнэлт /2хх-ийн 61-64 хуу/ 

Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын 2017 оны 03 дугаар сарын 31-ний өдрийн 03/451 тоот албан бичиг /2хх-ийн 65 хуу/

Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэлийн төсөв /2хх-ийн 66-76 хуу/

Ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгасан хуудас /2хх-ийн 127, 129 хуу/ 

Монгол Улсын Сангийн яамны 2018 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдрийн 6-1/2049 тоот албан бичиг /2хх-ийн 131-132 хуу/

Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын 2018 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 03/180 тоот албан бичиг /2хх-ийн 133 хуу/

Төрийн сангийн бүртгэлийн дансны хуулга /2хх-ийн 134-135 хуу/

Санхүүжилтийн мэдэгдэл /2хх-ийн 136 хуу/

Барилга угсралт, их засварын ажлын хяналтын хүснэгт /2хх-ийн 137 хуу/

Архангай аймгийн Засаг даргын 2015 оны 03 дугаар сарын 19-ний өдрийн а/110 тоот захирамж /2хх-ийн 138 хуу/

Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэл /2хх-ийн 139 хуу/

Нэхэмжлэх /2хх-ийн 140 хуу/

Төсөвт өртгийн нэгдсэн товчоо /2хх-ийн 141-149 хуу/

Үнэлгээний хорооны зөвлөмж /2хх-ийн 151-152 хуу/

Үнэлгээний хорооны тэмдэглэл /2хх-ийн 160-162 хуу/

“Хаан” банкны 2019 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн 29/6770 тоот албан бичиг /2хх-ийн 170 хуу/

Дотоод баталгаа гаргах үйл ажиллагааны журам /2х-ийн 171-181 хуу/

Тоног төхөөрөмжийг хүлээн авсан комиссын акт /2хх-ийн 192 хуу

Сангийн яамны төсвийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан нэгжээс Төрийн сангийн асуудал хариуцсан нэгжид санхүүжилтийн эрх нээж хүргүүлэх маягт /2хх-ийн 193 хуу/

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийн журам /2хх-ийн 195-208 хуу/

Ахуй үйлчилгээний барилгатай газар дээр нь очиж танилцсан тухай мөрдөгчийн тэмдэглэл /2хх-ийн 209 хуу/

Гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /2хх-ийн 210-217 хуу/ 

Төрийн албан хаагчийн анкет /3хх-ийн 146-149 хуу/

Дархан-Уул аймаг дахь Сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдрийн 34 дугаартай шүүгчийн захирамж /4хх-ийн 174-176 хуу/ 

Авлигатай тэмцэх газрын мөрдөн шалгах хэлтэсийн 2019 оны 04 дүгээр сарын 22-ны 06/3280 тоот албан бичиг /5хх-ийн 45 хуу/

Барилгын хөгжлийн төвийн 2019 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 1/817 тоот албан бичиг /5хх-ийн 46 хуу/

Капитрон банкны албан бичиг /6хх-ийн 46 хуу/

Хүснэгт /6хх-ийн 82 хуу/

Үнэлгээний хорооны гишүүдийн гаргасан мэдүүлэг, хурлын тэмдэглэл, үнэлгээний хүснэгт, гаргасан саналууд, үнэлгээний хороотой холбоотой материалууд /6хх-ийн 91-221 хуу/

Тендер шалгаруулалтын өгөгдлийн хүснэгт /6хх-ийн 120-127 хуу/

Дархан-Уул аймгийн барилга угсралтын “З” ХХК-ны тодорхойлолт /7хх-ийн 12 хуу/

“З” ХХК-ны 2 жилийн хугацаанд хийж гүйцэтгэсэн барилга угсралтын болон их засварын ажлын дүн /7хх-ийн 22 хуу/

Ажиллах хүчний мэдээлэл /7хх-ийн 108-250 хуу/

Шүүхэд шинээр гаргаж өгсөн хохирол төлсөнх баримт 8 хуудас, Б.Лгийн нийгмийн даатгалын дэвтрийн хуулбар 2 хуудас зэрэг болно. 

Хэрэгт авагдсан нотлох баримт болон шүүхийн хэлэлцүүлгээр Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газраас зарлаж, 2014 оны 09 дүгээр сараас 10 дугаар сард зохион байгуулсан тус аймгийн Эрдэнэбулган сумын 5 дугаар багийн Булганхангай хороололд түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендерт шалгарч уг барилгын ажлыг гүйцэтгэж байсан “З” ХХК-ний захирал Д.Э нь барилгын ажлын гүйцэтгэл зохих хэмжээнд хийгдээгүй байхад санхүүжилт авах зорилгоор 2015 оны 06 дугаар сард Дархан-Уул аймгийн Хаан банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг хуурамчаар үйлдэж, Архангай аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газарт өгч 86.301.622 төгрөгийг залилж авсан нөхцөл байдал тогтоогдлоо. Энэ нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид заасан гэмт хэрэг мөн байна.  

Энэ гэмт хэрэгт шүүгдэгч Д.Э нь гэм буруутай болох нь: гэрч Ч.О “...хэд хоногийн дараа Ц.Жинженер “З” ХХК нь Дархан-Уул аймгийн Хаан банкны төвөөс 200 сая төгрөгийн баталгаа аваад ирлээ гээд үе шатны гүйцэтгэлийн баримттай нь хамт бариад ороод ирсэн. Ингээд би баталгаа байгаа бол санхүүжилтийг олгоё гэж шийдээд үе шатны гүйцэтгэлийн баримт дээр гарын үсэг зурсан” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 128-129/, гэрч Б.О“Хаан банкны дотоод баталгааны журам гэж байдаг. Тус журамд тооцооны төвийн захирал эрхлэгч нар нь баталгаа гаргах эрх байхгүй. Харин Дархан салбарын ерөнхий нягтлан бодогч 50.000.000 хүртэл төгрөгийн баталгаа гаргах эрхтэй бөгөөд салбарын захирлаар заавал баталгаажуулах ёстой. Мөн “З” ХХК-ний хуурамчаар үйлдсэн бичиг дээрх гарын үсэг нь миний гарын үсэг биш байна. Ерөнхийдөө дуурайлгаж ойролцоо зурсан байна” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 162-164/, гэрч С.Бийн “Тухайн үед “З” ХХК-ний захирал Д.Э гэх залуу инженер Ц.Ж хамт манай өрөөнд орж ирээд Дархан-Уул аймгийн Хаан банкны баталгааны хуудас харуулсан. Баталгааны хуудасны толгой хэсэг нь буруу байсан тул буцаасан” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 132-133/, Хаан банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааны хуулбар, Дархан-Уул аймаг дахь Хаан банкны 2015 оны 10 дугаар сарын 05-ны өдрийн 01/347 дугаартай албан бичиг /2хх-ийн 19-20/, Барилгын хөгжлийн төвийн барилга захиалагчийн хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн С.Тунгалагийн 2015 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн шинжээчийн дүгнэлт /1хх-ийн 190-192/ зэрэг нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдож байна. 

Иймд шүүгдэгч Х овогт Д Эийг баримт бичиг хуурамчаар үйлдэн бусдыг төөрөгдөлд оруулж залилж их хэмжээний хохирол учруулсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь хэсэгт зааснаар зүйлчилж эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэлтэй гэж дүгнэв.

Шүүгдэгч Д.Эийн өмгөөлөгч Т.Мөнхдэлгэр нь “шүүгдэгч Д.Эийн үйлдэл нь бичиг баримтыг хуурамчаар үйлдсэн гэмт хэргийн шинжийг хангаж байгаа тул Архангай аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлснийг хөнгөрүүлэн өөрчилж эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэлтэй” гэсэн санал гаргасныг шүүх хүлээн авах боломжгүй байна. Учир нь: шүүгдэгч Д.Э нь “З” ХХК-ний захирлаар ажиллаж байхдаа Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газраас зарлаж, 2014 оны 09 дүгээр сараас 10 дугаар сард зохион байгуулсан тус аймгийн Эрдэнэбулган сумын 05 дугаар багийн нутаг Булганхангай хороололд түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендерт шалгарч, уг барилгын ажлыг гүйцэтгэж байхдаа барилгын ажлын гүйцэтгэл зохих хэмжээнд хийгдээгүй байхад санхүүжилтийг авах зорилгоор 2015 оны 06 дугаар сард Дархан-Уул аймгийн “Хаан” банкны урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг хуурамчаар үйлдэж, бусдыг зориудаар төөрөгдүүлж, гүйцэтгэлийн ажил бүрэн хийгдээгүй барилгын ажилд 86.301.622 төгрөгийн төлбөр хийлгэж өөрийн ззэмшилд шилжүүлэн авсан үйлдэл нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлд заасан гэмт хэргийн шинжийг бүрэн хангаж байх бөгөөд энэ нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлд заасан эрх олгох бичиг баримтыг хуурамчаар үйлдэж хуурамч болохыг мэдсээр байж давуу байдлыг үүсгүүлэх, эдийн болон эдийн бус баялгийг эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах зорилгоор хэрэглэсэн байх объектив талаас ялгагдаж байгаа тул Архангай аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч Д.Эт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийн зүйлчлэлийг тохирсон байна гэж дүгнэсэн болно. 

Харин Архангай аймгийн Прокурорын газрын прокурорын 261 тоот яллах дүгнэлтээр шүүгдэгч Б.Л нь Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргаар ажиллаж байхдаа Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газраас зарласан тус аймгийн Эрдэнэбулган сумын 5 дугаар багийн нутаг Булганхангай хороололд түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендер шалгаруулалтыг 2014 оны 09 дүгээр сараас 10 дугаар сард зохион байгуулахдаа эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулж, үнэлгээний хорооны гишүүдэд нөлөөлөн Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд заасан тендерийн шаардлагад нийцээгүй “З” ХХК-ийг тендерт шалгаруулсан, улмаар уг компани нь барилгын ажлын гүйцэтгэл хийгээгүй байхад хийсэн мэтээр санхүүжилт олгоход нөлөөлж, 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр 103506407 төгрөг, 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр 86301622 төгрөгийг тус тус “З” ХХК-ний дансанд шилжүүлсэн зэргээр тухайн компанид давуу байдал олгосны улмаас төрд нийт 189808029 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь хохирогч Ж.Угийн мэдүүлэг, гэрч Д.Дын мэдүүлэг /1хх-ийн 143-145/, гэрч Д.Эын мэдүүлэг /1хх-ийн 146-148/, гэрч Ч.О мэдүүлэг /1хх-ийн 128-129/, гэрч Д.Эийн мэдүүлэг /1хх-ийн 136-137/, гэрч Я.Д мэдүүлэг /1хх-ийн 139, 141/, гэрч Г.Тмэдүүлэг /1хх-ийн 138, гэрч Г.Х мэдүүлэг /1хх-ийн 153-154, гэрч Ц.Ж мэдүүлэг /1хх-ийн 206-208/, тендерийн үнэлгээний хорооны 2014 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдрийн 1 дугаартай зөвлөмж /1хх-ийн 221/, Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэлийн санхүүжилт олгосон баримтуудын хуулбар /2хх-ийн 133-140/ зэрэг нотлох баримтуудаар нотлогдсон гэж үзэж Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн ба яллах дүгнэлтийн үндэслэл болгосон дээрх нотлох баримтууд нь хэрэгт авагдсан болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэн судалсан гэрч Ч.О “Гэрээний дагуу манай газрын Газрын харилцаа хот байгуулалтын газар тус компанийн барилгын гүйцэтгэлийн ажилд хяналт тавьж ажилласан. Барилгын ажлын гүйцэтгэлийг газар дээр нь хяналт тавих ажлыг инженер Ц.Жхариуцаж ажиллаж байсан. 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн гүйцэтгэлээр олгосон санхүүжилтийг газар шороо, суурийн ажил хийсэн гэдэг утгаар нь олгосон. Тус санхүүжилтийг олгоход инженер Ц.Жсуурийн ажлын зураг болон холбогдох материал, үе шатны гүйцэтгэлийн актыг надад танилцуулж байсан. Үе шатны гүйцэтгэлийн ажлыг би газар дээр нь очиж тулгаж шалгаагүй. Инженер Ж хэлсний дагуу л үе шатны гүйцэтгэлийн актыг баталгаажуулж гарын үсэг зурсан. 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр санхүүжилтийг олгохын өмнө би Ц.Ж хамт гүйцэтгэлийг газар дээр нь очиж, нүдээрээ харж шалгахад хамгийн эхний санхүүжилтийг авах үедээ хийж байсан суурийн ажил дээр нэмж ажил хийгдээгүй, гүйцэтгэл маш хангалтгүй байхаар нь санхүүжилт олгохгүй гэсэн. Тэгсэн чинь “З” ХХК-ний төлөөлөл нь манай инженер Ж Дархан-Уул аймгийн Хаан банкны төвөөс 200.000.000 төгрөгийн баталгаа гаргуулж өгсөн байсан. Тэр баталгааг нь Жнадад эх хувиар нь харуулаад банкны баталгаатай юм чинь санхүүжилт өгөх боломжтой юм байна гэж танилцуулсан. Тэгэхээр нь 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр 86.301.622 төгрөгийн гүйцэтгэлийн үе шатны санхүүжилтийн акт дээр гарын үсэг зурж баталгаажуулсан. “З” ХХК-наас ирүүлсэн гүйцэтгэлийн санхүүжилтийн баримтыг газар дээр нь тулгаж үзэхэд гүйцэтгэл хийгдээгүй байхад хийгдсэн мэтээр бичсэн байсан. Тус байдлыг нь үзээд санхүүжилт олгохгүй гэхэд банкны баталгаа харуулж байгаад 2 дахь санхүүжилтээ авсан. Сангийн сайдын 2012 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 290 дугаартай тушаалыг би мэднэ. Тухайн үед банкнаас тодруулж асуугаагүй нь буруу болоод байна. Хэрвээ тодруулсан бол тухайн үед хуурамч гэдгийг нь мэдэх боломжтой байсан. Би эхний удаа тайлбар өгөхдөө өөрөө хяналт тавиагүй бол хариуцлага тооцуулна гэдгээс айж сандарсандаа газар дээр нь очсон гэж тайлбар өгсөн, бусдаар бол зөрүүтэй зүйл байхгүй” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 126-127/,

гэрч Б.Т “Би 2014 оны 09 дүгээр сарын 09-ний өдрийн засаг даргын захирамжаар Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний хорооны гишүүн, нарийн бичгийн даргаар томилогдсон. Тендер зарлахад “Рес” ХХК болон “З” ХХК-ууд нь тендерийн материал ирүүлсэн. Ингээд материалуудыг үзэхэд “Рес” ХХК-ний материал нилээд муу, тэгээд арай дээр байснаар нь “З” ХХК-ний материалыг шалгаруулсан, дарамт шахалт нөлөөлөх асуудал гараагүй” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 142/, 

гэрч Д.Дын “Би Б.Л даргын ажлын байр бий болгоно гэснийг дэмжээд “З” ХХК-ийг тендерт шалгаруулах санал дээр санал нэгдсэн. Б.Л даргын зүгээс “З” ХХК-ийг дэмжээд өгөөч гэж дарамт шахалт үзүүлсэн, гуйсан зүйл байхгүй. Арай гайгүй тендер нь “З” ХХК байсан” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 145/, 

гэрч Д.Эын шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлсэн “тухайн тендерийг шалгаруулахад Б.Лгийн зүгээс нөлөөлөх зүйл байхгүй. Өөрөө асуудалд орчих юм болов уу, тендер шалгаруулахад хайнга хандсан гэж бодоод мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад зөрүүтэй мэдүүлэг өгсөн юм” гэх мэдүүлэг, 

гэрч Ч.А “Би 2006 оноос хойш Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын Санхүү төрийн сангийн хэлтэст нягтлан бодогчоор ажиллаж байна. Миний хувьд “З” ХХК-ийг хэрхэн шалгаруулсан талаар нь мэдэх зүйл байхгүй. 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр Эрдэнэбулган сумын ахуйн үйлчилгээний төвийн барилгын ажлын гүйцэтгэлийн санхүүжилт олгох эрхийг нээсэн Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга М.Г болон Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн С.Б нарын гарын үсэгтэй санхүүжилтийн мэдэгдэл, мөн барилга угсралт, их засварын ажлын хяналтын хүснэгт түүнд дурдагдах баримтууд /гүйцэтгэлийн баримт/-ын хамт ирсэн. Ингээд санхүүжилтын мэдэгдлийн дагуу би 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр “З” ХХК-ний “Хаан” банк дахь 5045403808 дугаарын дансанд 103.506.407 төгрөгийг шилжүүлсэн. Түүнээс хойш 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр мөн Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга М.Г болон Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн С.Б нарын гарын үсэгтэй санхүүжилтийн мэдэгдэл надад ирсэн ба мэдэгдлийн дагуу 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр “З” ХХК-ний “Хаан” банк дахь 5045403808 дугаарын дансанд 86.301.622 төгрөгийг шилжүүлсэн. Барилгын гүйцэтгэлийг газар дээр нь Архангай аймгийн Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын хяналтын инженерүүд хяналт тавьдаг. Тэгээд “З” ХХК-ний гүйцэтгэлийн тайланг ирүүлэхээр Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн дарга М.Г болон Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газрын дарга Ч.О, мэргэжилтэн Ц.Ж, Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн С.Б нар баталгаажуулаад санхүүжилт олгох эрх нээж өгөхөөр би мөнгийг нь шилжүүлдэг. Үндсэндээ 2 удаагийн үйлдлээр “З” ХХК-ний данс руу 189.808.029 төгрөгийг шилжүүлсэн. Санхүүжилтын мэдэгдэл надад ирэхгүй бол надад мөнгө шилжүүлэх эрх байхгүй” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 158/, 

гэрч Ц.Ж “Би аймагтаа мэргэжлээрээ 27 жил ажиллаж байгаа. Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газарт 2010 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдөр Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын барилгын хяналт хариуцсан мэргэжилтэн албан тушаалд томилогдон ажиллаж байгаа. Ажил үүргийн хуваариар аймгийн хэмжээнд улс болон орон нутгийн төсөв, төсөл хөтөлбөрөөр санхүүжүүлж баригдаж байгаа барилгын техникийн хяналт буюу ажлын явц гүйцэтгэлд хяналт тавих чиг үүрэг бүхий ажлыг хариуцан ажилладаг. Мөн барилгыг улсын комисст хүлээж авахад комиссын гишүүнээр оролцдог. Би Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сум дахь Ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын гүйцэтгэлд хяналт тавьж ажиллаж байгаа. 2014 онд санхүүжилт олгогдоогүй бөгөөд барилгын ажил хийгдээгүй, бэлтгэл ажлын хүрээнд барилгын хашаа татах, цахилгааны шугам татах зэрэг ажлууд хийгдсэн байсан. Барилгын ажлаа эхлүүлэх гэж 2015 оны 04 дүгээр сараас “З” ХХК-ний захирал, инженер гэсэн 2 залуу ирж уулзсан. Тэдний зүгээс хэлэхдээ ажлаа эхлэх гэсэн санхүүгийн эх үүсвэр муу байгаа тул 200.0 сая төгрөгийн урьдчилгаа авъя гэсэн хүсэлттэй ирсэн. Миний зүгээс урьдчилгаа мөнгө авах гэж байгаа бол наад урьдчилгаа төлбөрийн баталгаагаа аймгийн санхүүд өгч шийдүүл гэсэн. Тэгээд 2-3 хоногийн дараа над дээр орж ирээд урьдчилгаа төлбөрийн баталгаагаар мөнгө өгөхгүй байна, заавал гүйцэтгэлээр санхүүжилт гаргана гэж байна, та гүйцэтгэл дээр гарын үсэг зураад баталгаажуулаад өгөөч гээд 200.0 сая төгрөгийн гүйцэтгэл бичээд ирсэн байсан. Би тийм боломж байхгүй, санхүүжилт олгодог журмынхаа дагуу явна гэдгийг хэлсэн. Тэгээд тус компанийн 200.0 сая төгрөгийн гүйцэтгэлд эхний ээлжинд шаардлагатай ажлуудыг хийж гүйцэтгэ гээд 105.0 сая төгрөгийн ажлын гүйцэтгэлийг баталгаажуулж өгсөн. Гүйцэтгэлээ баталгаажуулж, аймгаас санхүүжилтээ авсны дараа 2015 оны 05 дугаар сараас барилгын газар, шороо суурийн ажил эхэлсэн байгаа. Тус компанийн зүгээс 2015 оны 06 дугаар сард барилгын суурийн ажил дууссан, 1 дүгээр давхар цутгалт, хучилт хийгдсэн байсан. 2 дугаар давхарыг хийнэ, барилгын материал татахаар нийлүүлэгч талтай гэрээ хийсэн байгаа гээд гэрээгээ үзүүлж байсан. Ингээд үлдэгдэл санхүүжитээ аваад ажлаа хийж гүйцэтгэнэ гэж байсан. Миний хувьд эхний санхүүжилтээ аваад ажлаа эрчимтэй эхлүүлээд явж байсан тул үлдэгдэл санхүүжилтээ аваад ажлаа үргэлжлүүлээд явах боломжтой гэж үзээд гүйцэтгэл дээр дарга, бид хоёр гарын үсэг зурж баталгаажуулсан. Тухайн үед эхний 105.0 сая төгрөгийн санхүүжилтийн ажил 80-90 хувьтай явж байсан. Гэрээний дагуу 2015 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдөр барилгын ажил дуусах ёстой байсан. Өнөөдрийн байдлаар гэрээг сунгуулах хүсэлтийг манайд ирүүлээгүй байгаа. “З” ХХК-ний зүгээс урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа банкинд байршуулсан гээд над дээр “Хаан” банкны албан бичиг авч ирсэн. Би аймгийн санхүүгээс наад баталгаагаараа мөнгөө гаргуулж ав гэдгийг хэлж байсан. Тус компанийн хүмүүс аймгийн санхүүгийнхэн энэ авах мөнгөөрөө яг ямар ажил хийх юм түүнийгээ гүйцэтгэлийн баталгаагаагаар баталгаажуулаад аваад ир гээд байна гэхээр нь би уг мөнгөөр хийгдэх ёстой ажлыг нь хийсэн болгож гүйцэтгэл дээр нь гарын үсэг зурж өгсөн. Би нэгэнт аймагтаа гэрээгээ хийсэн компани тул санхүүжилтээ аваад барилгын ажлаа эртхэн эхлүүлэг гэж бодсон. Мөн “Хаан” банкинд урьдчилгаа төлбөрийн 200.0 сая төгрөгийн баталгаа байршуулсан гэж бичиг авчирсан тул уг гүйцэтгэл дээр нь гарын үсэг зурсан. Энэ нь журам зөрчсөн үйлдэл мөн. Гэхдээ би уг компанийн ажлыг эртхэн эхлээд явж байг гэж бодсон бөгөөд уг компанитай хуйвалдаж гүйцэтгэлд гарын үсэг зурж өгч мөнгө төгрөг авсан зүйл байхгүй” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 206-208/, 

барилга угсралт их засварын ажлын хяналтын хүснэгт, 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн санхүүгийн мэдэгдэл /1хх-ийн 44/, 

гэрч С.Бийн “Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын дарга Ч.О болон инженер Ц.Жнар газар дээр нь хяналт тавьж үе шатны гүйцэтгэлийн баримтыг баталгаажуулж надад ирүүлдэг. Мэргэжлийн байгууллагын албан тушаалтнууд нь үе шатны гүйцэтгэлийн баримтыг хянаж баталгаажуулсан учраас миний хувьд бусад бичиг баримтыг бүрдүүлж Санхүү төрийн сангийн хэлтсийн даргад хүргүүлдэг. Үе шатны гүйцэтгэлийн баримтыг хүлээж аваад хяналтын хуудсыг бөглөдөг. Хяналтын хуудсыг бөглөхдөө хяналтын хуудсанд заагдсан ажлууд нь байгаа эсэхийг шалгаад гарын үсгээ зурдаг. Түүний дараа Төрийн сангийн хэлтсийн даргад бүрдүүлсэн материалыг хүргүүлж хянуулдаг” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 132-133/, 

гэрч М.Ггийн “2014 ондоо барилгын гүйцэтгэлийн ажил нь эхлээд захиалагч тал буюу Аймгийн засаг даргын тамгын газрын Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газрын дарга Ч.О болон хариуцсан инженер Ц.Жнар гүйцэтгэгч талын ажлын гүйцэтгэлийг хянаад Хөгжлийн бодлогын хэлтсийн хөрөнгө оруулалтын мэргэжилтэн С.Бт баримтыг ирүүлдэг. С.Б нь гүйцэтгэлийн баримтыг хянаад гарын үсэг зурж санхүүжилт олгох эрх нээдэг. Эрх нээснийхээ дараа аймгийн засаг даргад танилцуулж санхүүжилт олгох захирамж гаргуулдаг. Аймгийн засаг даргын санхүүжилт олгох захирамж гарсны дараа би гүйцэтгэлийн ажлын акт дээр гарын үсэг зурж нягтлан бодогчид мөнгө шилүүлэхийг даалгадаг. Түүний дагуу нягтлан бодогч мөнгийг шилжүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл “З” ХХК-ний 2015 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрийн гүйцэтгэлийн ажлын актын дагуу Ч.О, Ц.Ж, С.Б нарын гарын үсэг зурагдаж, аймгийн засаг даргын 2015 оны 03 дугаар сарын 19-ний өдрийн А/110 тоот ахуйн үйлчилгээний төвийн барилгын хөренгө зарцуулах тухай захирамж гарч, захирамж гарсны дагуу 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр 103.506.407 төгрөгийг “З” ХХК-ний “Хаан” банк дахь 5045403808 тоот данс руу шилжүүлсэн байгаа. Дараа нь мөн адил дарааллаар 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр 86.301.622 тегрөгийг шилжүүлсэн. Түүнээс хойш дахин мөнгө төгрөг шилжүүлсэн асуудал байхгүй” гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 134-135/, 

үнэлгээний хорооны 2014 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн хурлын тэмдэглэл /1хх-ийн 84-86/, үнэлгээний хорооны 2014 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдрийн зөвлөмж зэрэг нотлох баримтуудаар няцаагдаж, Архангай аймгийн Засаг даргын тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан Б.Л нь үнэлгээний хорооны гишүүдэд нөлөөлсний улмаас Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын 05 дугаар багийн нутаг Булганхангай хороололд түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгээр баригдах ахуйн үйлчилгээний барилгын ажлын тендерт “З” ХХК-ийг шалгаруулсан, Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газрын дарга Ч.О, Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газрын мэргэжилтэн Ц.Жнар нь Б.Лгийн шахалт шаардлага нөлөөллийн улмаас 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр 103506407 төгрөгийг, 2015 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдөр 86301622 төгрөгийг “З” ХХК-ний дансанд шилжүүлж, шүүгдэгч Б.Л нь эрх мэдэл албан тушаалын байдлаа урвуулж, албаны эрх ашгийн эсрэг буюу хувийн ашиг сонирхлоо гүйцэлдүүлэх зорилгод ашиглаж, өөртөө болон бусдад давуу байдал бий болгосон гэх нөхцөл байдал тогтоогдохгүй байна.  

Архангай аймгийн Засаг даргын 2014 оны 09 дүгээр сарын 09-ний өдрийн а/520 дугаартай захирамжаар Үнэлгээний хорооны даргаар Б.Л, нарийн бичгийн даргаар Б.Т, гишүүдэд Д.Д, Б.А, Д.Э нар нь тус тус томилогдож, 2014 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдрийн 01 тоот үнэлгээний хорооны зөвлөмж хүргүүлснээр тус үнэлгээний хорооны гишүүдийн эрх, үүрэг дуусгавар болсон төдийгүй Б.Л нь “З” ХХК-д санхүүжилтийн мөнгийг шилжүүлэх, удирдлага, чиг үүргээр хангах эрх бүхий албан тушаалтан биш, түүний бүрэн эрхэд хамааралгүй бөгөөд үнэлгээний хорооны гишүүд нь нөлөөллийн мэдүүлэг хөтөлж, адил эрх эдэлж, үүрэг хүлээж оролцсон байна. 

Мөн “З” ХХК-д 2 удаагийн санхүүжилт олгоход Архангай аймгийн Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газрын даргаар ажиллаж байсан Ч.О нь Б.Лгийн нөлөөлж, шаардсанаар бус барилгын ажил гүйцэтгэл хийгдээгүй байхад гүйцэтгэл хийгдсэн эсэх, банкны барьцаа хөрөнгийн баталгааг хуурамч эсэхийг нягтлан шалгах үүргээ биелүүлээгүй, барилга угсралтын үе шатны ажлыг дуусгаж хүлээлгэж өгсөн гүйцэтгэлийн баримтад гарын үсэг зурж баталгаажуулж, дээрх санхүүжилтүүдийг “З” ХХК-ний дансанд шилжүүлэх боломжийг бүрдүүлж хайнга хандах гэмт хэрэг үйлдсэн гэж Архангай аймгийн Прокурорын газрын 2019 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдрийн 24 тоот тогтоолоор дүгнэсэн байна. 

Эдгээр нотлох баримт болон шүүхийн хэлэлцүүлгийг үндэслэн шүүхээс эрүүгийн хэрэгт хамааралтай бүхий л нотлох баримтыг шалгасан боловч шүүгдэгчийн гэм буруутай эсэхэд эргэлзээ гарсан тул Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.15 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасныг журамлан Архангай аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч Б.Лд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож Б.Лг цагаатгах үндэслэлтэй гэж дүгнэлээ. 

Шийтгэх тогтоолын үндэслэл болгосон нотлох баримтуудыг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу бэхжүүлж цуглуулсан бөгөөд мөрдөн байцаалтын шатанд оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хасч хязгаарласан Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчөөгүй байна. 

Шүүгдэгч Д.Эт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.5, 6.6 дугаар зүйлүүдэд заасан эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх болон хүндрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй ба түүний хувийн байдлыг харгалзан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь хэсэгт заасан торгох ялыг оногдуулах боломжтой гэж үзэв.

Хохирогч байгууллагаас гэмт хэргийн улмаас учирсан хохиролд 112765699 төгрөг нэхэмжилсэн байх боловч хохирлын талаар Иргэний хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдрийн 34 тоот захирамжаар шийдвэрлүүлж, уг захирамж нь хүчин төгөлдөр болсон байх тул хохирогч байгууллагын нэхэмжлэлийг хэлэлцэхгүй орхих нь зүйтэй байна.

Шүүгдэгч Д.Э, Б.Л нар нь энэ хэрэгт цагдан хоригдсон хоноггүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, хөрөнгө битүүмжлэгдээгүй, эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардал нэхэмжлээгүй, хилийн хориг тавигдаагүй зэргийг шийтгэх тогтоолд дурдаж шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Д.Эт авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлэхээр шийдвэрлэв. 

Монгол Улсын Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.2, 36.6, 36.7, 36.8, 36.9, 36.10 дугаар зүйлийн 4, 37.1 дүгээр зүйлийн 2, 38.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.15 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасныг журамлан Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.19 дүгээр зүйлийн 1.1 дэх хэсэгт заасан үндэслэлээр Архангай аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч Өовогт Б Лд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, Б.Лг цагаатгасугай.

2. Шүүгдэгч Х овогт Д Эийг бусдыг залилж их хэмжээний хохирол учруулсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

3. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.Эийг 20.000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 20.000.000 /хорин сая/ төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэсүгэй.

4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.Эт оногдуулсан 20.000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 20.000.000 /хорин сая/ төгрөгөөр торгох ялыг шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болсноос хойш 1 /нэг/ жилийн хугацаанд хэсэгчлэн төлөхөөр тогтоосугай.

5. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.Э нь шүүхээс тогтоосон хугацаанд торгох ялыг биелүүлээгүй бол шүүх биелэгдээгүй торгох ялын 15 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг 1 хоногоор тооцож хорих ялаар солих болохыг мэдэгдсүгэй.

6. Шүүгдэгч Б.Л, Д.Э нар нь энэ хэрэгт цагдан хоригдсон хоноггүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, эд хөрөнгө битүүмжлэгдээгүй, шүүгдэгч Б.Л, Д.Э нарын бичиг баримт шүүхэд ирээгүй, хилийн хориг тавигдаагүй, эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардал нэхэмжлээгүй болохыг тус тус дурдаж, хохирогч байгууллагын төлөөлөгчийн нэхэмжилсэн 112.765.699 /нэг зуун арван хоёр сая долоон зуун жаран таван мянга зургаан зуун ерэн ес/ төгрөгийн нэхэмжлэлийг хэлэлцэхгүй орхисугай.

7. Шийтгэх тогтоолыг шүүгдэгч нар, тэдгээрийн өмгөөлөгч нар, хохирогч өөрөө гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Архангай аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурдсугай. 

8. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.9 дүгээр зүйлийн 2.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.Лд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хүчингүй болгосугай.

9. Шийтгэх тогтоолд гомдол гаргасан, эсэргүүцэл бичигдсэн тохиолдолд шийтгэх тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Д.Эт авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

 

            ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                Р.АЛТАНЦЭЦЭГ