“Х х б” ХХК-ийн

гомдолтой захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч Г.Билгүүн, А.Сарангэрэл нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Д.Батбилэг, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Э, Л.А, хариуцагч М.А, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т нарыг оролцуулан хийж, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 616 дугаар шийдвэртэй, “Х х б” ХХК-ийн гомдолтой, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын хяналт, шалгалтын улсын байцаагч нарт холбогдох захиргааны хэргийг гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын давж заалдах гомдлоор, шүүгч А.Сарангэрэлийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 616 дугаар шийдвэрээр:

“Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 3 дугаар зүйл, Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.1.4, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3, 4 дэх хэсэг, мөн хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2, 2 дахь хэсэгт заасныг баримтлан Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагчийн 2020 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдрийн 210310760 дугаар шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах тухай “Х х б” ХХК-ийн гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож” шийдвэрлэжээ.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Э болон Л.А нар шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрч давж заалдах гомдолдоо: “...Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхээс тус банкны гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн бөгөөд шүүхийн шийдвэр нь дараах үндэслэлүүдээр хүчин төгөлдөр бус болох нь тогтоогдоно.

Маргаан бүхий захиргааны актаар шийтгэл ногдуулсан үйл баримтууд нь 2017 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдөр батлагдсан Зөрчлийн тухай хуульд заасан торгууль, шийтгэл ногдуулах зөрчилд хамаарч байгаа эсэх,

Иргэн, хуулийн этгээдийн тодорхой үйлдэл, эс үйлдэхүйд зөрчлийн хариуцлага ногдуулахын тулд юуны өмнө зөрчил гэж юу болохыг хууль зүйн үндэслэлтэйгээр тодорхойлох шаардлагатай. Зөрчлийн тухай хуулийн 2.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Хууль, захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөн, энэ хуульд шийтгэл оногдуулахаар заасан үйлдэл, эс үйлдэхүйг зөрчил гэнэ” гэж зааснаас харвал тухайн этгээдийн үйлдэл, эс үйлдэхүй нь нэгд, холбогдох хууль тогтоомж зөрчсөн байх, хоёрт, тухайн зөрчилд ногдуулах шийтгэл нь Зөрчлийн тухай хуульд тодорхой тусгагдсан байх гэсэн хоёр урьдач нөхцөлийг хангаж байж зөрчилд тооцогдоно.

Маргаан бүхий захиргааны актаар шийтгэл ногдуулсан дараах үйл баримтууд нь маргаан бүхий захиргааны акт гарах үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан Зөрчлийн тухай хуульд заасан зөрчил гэж үзэх үндэслэлгүй.

2016-2018 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийж 2016 онд 97,297,622,588.70 төгрөг, 2017 онд 111,301,771,316.30 төгрөг, 2018 онд 113,571,424,967.40 төгрөг, нийт 322,170,818,872.40 төгрөгийн албан татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх Засгийн газрын үнэт цаасны хүүгийн орлого олоход холбогдон гарсан зардлыг дутуу тооцож, татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан гэх үйл баримт,

2016 онд 88,749,314.90 төгрөгийн үйл ажиллагааны бусад орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй гэх үйл баримт,

2018 онд 7,637,392,583.30 төгрөгийн борлуулсан хөрөнгийн Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн зээлийн үнэд нэмэгдсэн өртгийн албан татварын дутуу ногдуулж, төсөвт төлөөгүй гэх зөрчил,

2016 онд 4,703,586,939.40 төгрөгийн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй гэх үйл баримт.

Тодруулбал, маргаан бүхий захиргааны актад тус банкны гаргасан зөрчлүүдийн хууль зүйн үндэслэлүүдийг заахдаа Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1 болон 2,4 дэх хэсгүүдийг дурдсан байгаа нь илтэд үндэслэлгүй байна. Учир нь 2017 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдөр батлагдсан Зөрчлийн тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийн 11.19 дүгээр зүйлд, нэгд, албан татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлого олоход холбогдон гарсан зардлыг дутуу тооцож, татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан үйл баримт, хоёрт, үйл ажиллагааны бусад орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй үйл баримт, гуравт, борлуулсан хөрөнгийн зах зээлийн үнэд нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дутуу ногдуулж, төсөвт төлөөгүй үйлдлүүдэд ямар төрлийн хариуцлага (торгууль, алданги) тооцох талаар огт зохицуулаагүй.

Өөрөөр хэлбэл, албан татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлого олоход холбогдон гарсан зардлыг дутуу тооцож, татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан, үйл ажиллагааны бусад орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй, борлуулсан хөрөнгийн зах зээлийн үнэд нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дутуу ногдуулж, төсөвт төлөөгүй үйлдлүүдэд ногдох шийтгэл (торгууль, алданги) хэмжээг Зөрчлийн тухай хуульд тодорхой тусгагдсан тохиолдолд л тухайн зөрчлүүдэд холбогдох шийтгэлийг ногдуулна.

Захиргааны байгууллагаас захиргааны акт гаргахдаа тухайн захиргааны актыг гаргах болсон бодит нөхцөл байдал, түүний хууль зүйн үндэслэлийг захиргааны актад тусгасан байх хуулийн шаардлагатай.

Эрх бүхий албан тушаалтан маргаан бүхий захиргааны акт гаргахдаа захиргааны актыг гаргах хууль зүйн үндэслэлийг тодорхой дурдсан эсэх,

Захиргааны байгууллагаас захиргааны акт гаргахдаа тухайн захиргааны актыг гаргах болсон бодит нөхцөл байдал, түүний хууль зүйн үндэслэлийг захиргааны актад тусгасан байх хуулийн шаардлагатай. Захиргааны ерөнхий хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дахь хэсэгт бичгээр гаргасан захиргааны актад тавигдах шаардлагыг дурдаад, тус зүйлийн 40.3 дахь заалтад “захиргааны актыг гаргах бодит нөхцөл байдал, хууль зүйн үндэслэлийг заах” гэж хуульчилжээ.

Гэтэл маргаан бүхий захиргааны актад “Татварын ерөнхий хуулийн 74.1, 74.1.4 дэх заалт, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1 болон 2,4 дэх хэсгүүдийг зааснаар шийтгэл ногдуулах үндэслэлтэй” гэж дурдсан байгаа нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 40.2 дахь хэсэгт заасан бичгээр гарах захиргааны актад тавигдах шаардлагыг хангахгүй байна.

Учир нь маргаан бүхий захиргааны акт гаргах үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1, 2, 4 дэх хэсгүүдэд заасан зөрчилд дээр дурдсан зөрчил гэж үзсэн үйл баримтуудтай нь хамаарахгүй байгаа түүнчлэн Татварын ерөнхий хуульд 74.1.4 гэж заалт байхгүй байна.

Эрх бүхий албан тушаалтан нь маргаан бүхий захиргааны акт гаргахдаа Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийг буцаан хэрэглэсэн нь үндэслэлтэй эсэх,

Тус банкны 2016-2018 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалтын зөрчил нь тухайн зөрчил үйлдэгдэх үед мөрдөгдөж байсан хуулийн зохицуулалтын дагуу шийдвэрлэгдэнэ.

Гэхдээ, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэгт “Зөрчилд тооцоохгүй болсон, оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хөнгөрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг буцаан хэрэглэнэ” гэж, 5 дахь хэсэгт “Шинээр зөрчилд тооцсон, оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хүндрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан хуулийг буцаан хэрэглэхгүй” гэж тус тус заасан байгаагаас үзвэл тухайн зөрчлийг зөрчилд тооцохгүй болсон, зөрчил үйлдсэн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийн зохицуулалт байгаа тохиолдолд түүнийг хэрэглэх бөгөөд эрх зүйн байдлыг доордуулсан хуулийг буцаан хэрэглэхгүй.

Дээрхээс дүгнэж үзвэл, 2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдрийн Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар зөрчилд тооцохгүй болсон зөрчлүүдийг үндэслэн хууль буцаан хэрэглэсэн байгаа нь хууль хэрэглээний алдаа гэж үзэх үндэслэлтэй байна.

Татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийн тоо хэмжээ, үүнийг нягтлан бодох бүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд багасгаж тусгасан, эсхүл ийнхүү багасгахын тулд зардал болон бусад хасагдах зүйлийг үндэслэлгүйгээр өсгөсөн,

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд үйлдвэрлэсэн, борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээндээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахгүй, эсхүл ногдуулсан татварыг төлөөгүй.

Шүүхээс хэрэг хянан шийдвэрлэхдээ татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийг хэрэглэсэн нь үндэслэлтэй эсэх,

Шүүхийн шийдвэрийн 8 дугаар талд “Мөн Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд Татварын ерөнхий хуулиар хяналт шалгалтыг эхлүүлсэн бол уг хяналт шалгалтыг “2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулийн дагуу үргэлжлүүлэн, хянан шийдвэрлэх”-ээр тус тус хуульчилсан байна. Хяналт шалгалтыг Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн даргаас олгосон 2019 оны 05 дугаар сарын 08-ны өдөр 211905000113 дугаар томилолтын дагуу Х х б ХХК-ийн 2016-2018 онуудын татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд санхүүгийн иж бүрэн хяналт шалгалтыг хариуцагч нар хийж 2020 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдөр шийтгэл ногдуулсан байна” гэж дүгнэж байгаа нь үндэслэлгүй байна.

Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай /2019 оны/ хууль нь Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгыг дагаж мөрдөхөд хэрэгжүүлэх журмыг тодорхойлсон бөгөөд Зөрчлийн тухай хууль, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан үндэслэлээр зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж, төлбөрийн хариуцлага хүлээлгэхэд Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай /2019 оны/ хуулийг удирдлага болгох үндэслэлгүй болно.

Дээр дурдсан үндэслэлүүдээс үзэхэд эрх бүхий албан тушаалтан нь маргаан бүхий захиргааны акт гаргахдаа хууль тогтоомжийг буцаан хэрэглэхдээ алдаа гаргасан, торгууль, алдангийн хэмжээг тогтоохдоо үндэслэлгүй ногдуулсан. Түүнчлэн Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхээс Зөрчлийн тухай хууль, Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн.

Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 121 дүгээр зүйлийн 121.1.2 дахь заалтыг үндэслэн Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 616 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү.” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3-д заасны дагуу захиргааны хэргийг гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын давж заалдах гомдлын хүрээнд хянаад маргааны үйл баримтад үндэслэлтэй зөв дүгнэлт хийж хэргийг шийдвэрлэсэн байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхин шийдвэрлэв.

Гомдол гаргагч “Х х б” ХХК-аас “Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч Т.Б, Л.Н, М.А нар нь 2020 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдөр 0310760 дугаар шийтгэлийн хуудсаар тус банканд шийтгэл ногдуулсан бөгөөд тус маргаан бүхий захиргааны актын шийдвэрлэх нь хэсгийн 1,459,813,293,80 төгрөгийн торгууль болон 958,196,795.60 төгрөгийн алданги нийт 2,418,010,089.40 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан хэсгийг хууль бус болохыг тогтоолгож, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.6 дахь заалтад заасны дагуу маргаан бүхий захиргааны актын торгууль, алдангитай хэсгийг хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий гомдлыг улсын байцаагч нарт холбогдуулан гаргажээ.

Хариуцагч улсын байцаагч нараас “Х х б” ХХК-ийн 2016-2018 онуудын татвар төлөлт, ногдуулалтын байдалд хяналт шалгалт хийж, хяналт шалгалтын явцад нийт 334,600,547,710.00 төгрөгийн зөрчилд 4,480,129,992.70 төгрөгийн нөхөн татвар, 1,459,813,293.80 төгрөгийн торгууль, 958,196,795.60 төгрөгийн алданги, нийт 6,898,140,082.10 төгрөгийн төлбөр оногдуулсан[1].

Шийтгэлийн хуудсаар оногдуулсан 4,480,129,992.70 төгрөгийн нөхөн татварыг гомдол гаргагч “Х х б” ХХК хүлээн зөвшөөрч төлсөн, тооцооллын хувьд маргаагүй харин шийтгэлийн хуудсаар оногдуулсан 1,459,813,293.80 төгрөгийн торгууль, 958,196,795.60 төгрөгийн алданги, нийт 2,418,010,089.40 төгрөгийн төлбөрийг хууль тогтоомжийн дагуу ногдуулаагүй гэж Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргасан.

Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөл 2020 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдөр хэлэлцээд 14 тоот тогтоолоор Татварын улсын байцаагчийн 2020 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдрийн 0310760 тоот шийтгэлийн хуудсаар[2] ногдуулсан торгууль, алдангийг хэвээр үлдээсэн байна.

1.Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн (2017 он) 1-д “Татвар төлөгч ...хуулийн этгээд татвар төлөхөөс зайлсхийх зорилгоор: 1.2. “татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийн тоо хэмжээ, үнийг нягтлан бодох бүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд багасгаж тусгасан, эсхүл ийнхүү багасгахын тулд зардал болон бусад хасагдах зүйлийг үндэслэлгүйгээр өсгөсөн...бол татварыг нөхөн төлүүлж...хуулийн этгээдийг нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.”, мөн зүйлийн 2-т “Татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол ...хуулийн этгээдийг хугацаа хэтэрсэн хоног тутам төлөгдөөгүй татварын дүнгийн 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.”, мөн зүйлийн 4-т “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутгах төлөгчөөр бүртгүүлсэн ...хуулийн этгээд үйлдвэрлэсэн, борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээндээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахгүй, эсхүл ногдуулсан татварыг төлөөгүй бол татварыг нөхөн төлүүлж, ...хуулийн этгээдийг нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувь тэнцэх хэмжээгээр торгоно.” гэжээ.

Мөн Татварын ерөнхий хууль (2008 он)-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна.” гэж заасан.

Эдгээр хуулийн заалтыг баримтлан гомдол гаргагч компанийг 2016 онд татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх Засгийн газрын үнэт цаасны хүүгийн орлого олоход холбогдон гарсан зардлыг дутуу тооцож, татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан зөрчил, 2016 онд үйл ажиллагааны бусад орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй зөрчил, 2018 онд борлуулсан хөрөнгийн /лед дэлгэц/ зах зээлийн үнэд нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дутуу ногдуулж, төсөвт төлөөгүй зөрчил, 2016 онд аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй зөрчлийг тус тус шалган тогтоож, эдгээр зөрчилд холбогдуулан Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.1.2, 2, 4, Татварын ерөнхий хууль (2008 он)-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1 дэх заалтыг баримтлан торгууль, алданги оногдуулсан хариуцагчийн үйлдлийг гомдол гаргасан зөрчлийн талаар Зөрчлийн тухай хуульд тодорхой тусгагдаагүй байхад тухайн зөрчлүүдэд шийтгэл оногдуулсан гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

Татварын ерөнхий хууль (2008)-ийн 75 дугаар зүйлийн 75.2-т “Энэ хуулийг зөрчсөн ..., хуулийн этгээдэд Эрүүгийн хууль, эсхүл Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.” гэж заасан.

Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.1.2, 2, 4, Татварын ерөнхий хууль (2008 он)-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д заасан хуулийн зохицуулалтуудын агуулгаас үзэхэд татвар төлөгч хуулийн этгээд татвар төлөхөөс зайлсхийх, хуульд заасан хугацаанд хуульд заасан татварыг төлөөгүй зөрчил, тодруулбал, гомдол гаргагч компанийн гаргасан зардлыг дутуу тооцож, татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан,  үйл ажиллагааны бусад орлогод болон борлуулсан хөрөнгийн үнэд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар дутуу ногдуулж, төсөвт төлөөгүй зөрчлүүдэд татварыг нөхөн төлүүлэх болон торгох, алданги тооцох хэмжээ, үндэслэл, хариуцлагыг тодорхой тусгасан гэж үзэхээр байна.

Иймээс гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын “Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлд албан татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлого олоход холбогдон гарсан зардлыг дутуу тооцож, татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан, үйл ажиллагааны бусад орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй, борлуулсан хөрөнгийн зах зээлийн үнэд нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дутуу ногдуулж, төсөвт төлөөгүй үйлдлүүдэд ногдох шийтгэл (торгууль, алданги) хэмжээг Зөрчлийн тухай хуульд тодорхой тусгагдсан тохиолдолд л тухайн зөрчлүүдэд холбогдох шийтгэлийг ногдуулна, энэ үйлдлүүдэд ямар төрлийн хариуцлага тооцох талаар огт зохицуулалтгүй.” гэсэн давж заалдах гомдлыг хүлээн авах үндэслэлгүй.

2.Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2-т заасан зөрчлийг 2019 оны 03 дугаар 22-ны өдрийн Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын хуультай холбоотойгоор Зөрчлийн тухай хуулийн зохицуулалтад хамааруулахгүй болсон.

Уг хуулийн зохицуулалтыг УИХ-аас 2019 оны 03 дугаар 22-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулийн Төлөх татварын хэмжээг бууруулсан этгээдэд хүлээлгэх хариуцлага гэсэн 82 дугаар зүйлд “82.1.Татвар төлөгч нь татвар төлөхгүй байх, төлөх татварын хэмжээг бууруулах, эсхүл татвар ногдох зүйлийг нуух зорилгоор татвар ногдуулаагүй буюу татварын ногдлыг бууруулсан бол татварын улсын байцаагч татварыг нөхөн төлүүлж, дараах хэмжээгээр торгоно: 82.1.1.төлбөл зохих татварын дүнг 50 хүртэл хувиар бууруулсан бол нөхөн төлөх татварын дүнгийн 30 хувиар; 82.1.2.төлбөл зохих татварын дүнг 50 ба түүнээс дээш хувиар бууруулсан бол нөхөн төлөх татварын дүнгийн 40 хувиар, 82.2.Өмнө нь татварын албаны хяналт шалгалтаар илрүүлж нөхөн ногдуулалтын актаар тогтоосон энэ зүйлд заасан зөрчлийг давтан үйлдвэл, тухайн зөрчилд ногдох нөхөн төлбөл зохих татварын дүнгийн 50 хувиар торгоно.” гэсэн агуулгаар  оруулжээ.

Мөн Татварын ерөнхий хууль (шинэчилсэн найруулга)-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай (2019.03.22) хуулийн 4 дүгээр зүйлд “2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийг буцаан хэрэглэхэд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахаар бол 2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулийн холбогдох заалт, 2017 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдөр баталсан Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1, 3, 4, 5 дахь хэсгийг буцаан хэрэглэж, тухайн хуулийн заалтыг дагаж мөрдөнө.” гэж заажээ.

Эдгээр хуулийн шинэ зохицуулалтын агуулгаас дүгнэхэд, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2, 2, 4-т заасан зөрчлийг зөрчилд тооцохгүй болсон нөхцөл байдал байхгүй, харин уг зөрчлийн агуулгыг Татварын ерөнхий хуульд шинээр тусгасан, түүнчлэн шинэ хуулийн зохицуулалт нь өмнөх Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1, 2-т зааснаас татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан шинжтэй байх тул маргааны тохиолдолд шинэ хуулийн зохицуулалтыг буцаан хэрэглэх нь гомдол гаргагч компанийн эрх зүйн байдалд сөрөг нөлөөтэй тул шүүх шинэ хуулийг хэрэглэх үндэслэлгүй байна.

Үүний учир өмнө үйлчилж байсан Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2-т заасан зохицуулалтыг уг маргааны тохиолдолд хэрэглэх зүйтэй байна.

Энэхүү үндэслэлээр гомдол гаргагчийн “тухайн зөрчлийг зөрчилд тооцохгүй болсон, зөрчил үйлдсэн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийн зохицуулалт байгаа тохиолдолд түүнийг хэрэглэх бөгөөд эрх зүйн байдлыг дордуулсан хуулийг буцаан хэрэглэхгүй. 2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдрийн Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар зөрчилд тооцохгүй болсон зөрчлүүдийг үндэслэн хууль буцаан хэрэглэсэн байгаа нь хууль хэрэглээний алдаа гэж үзэх үндэслэлтэй, ...хуулийн зохицуулалт нь зөрчил үйлдсэн ...хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан байх тохиолдолд хуулийг буцаан хэрэглэхгүй бөгөөд эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн буюу маргаан бүхий захиргааны акт гарах үед мөрдөгдөж байгаа Зөрчлийн тухай хуулийг хэрэглэнэ.” гэх давж заалдах гомдлыг хүлээн авах үндэслэлгүй юм.

Дээрхээс гадна Татварын ерөнхий хуулийг шинэчлэн найруулсантай холбоотойгоор Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлд заасан зөрчилтэй холбоотой зохицуулалт өөрчлөгдсөн тул Татварын ерөнхий хууль (шинэчилсэн найруулга)-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай (2019.03.22) хуульд энэ талаарх хууль хэрэглээ, шилжилтийн шинжтэй зохицуулалтыг тусгасан, мөн хуулийн 3 дугаар зүйлд “2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулиар хяналт шалгалтыг эхлүүлсэн бол уг хяналт шалгалтыг 2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулийн дагуу үргэлжлүүлэн, хянан шийдвэрлэнэ.” гэсэн заалтыг анхан шатны шүүхээс хэрэглэн хяналт шалгалт явуулсан хугацааг дүгнэснийг буруутгах үндэслэлгүй байна.

Иймд гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын “Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай /2019 оны/ хууль нь Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгыг дагаж мөрдөхөд хэрэгжүүлэх журмыг тодорхойлсон бөгөөд Зөрчлийн тухай хууль, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан үндэслэлээр зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж, төлбөрийн хариуцлага хүлээлгэхэд Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай /2019 оны/ хуулийг удирдлага болгох үндэслэлгүй болно.” гэсэн давж заалдах гомдлыг хүлээн авах үндэслэл тогтоогдсонгүй.

Эдгээр үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхин шийдвэрлэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.1-д заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

          1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 616 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, гомдол гаргагч “Х х б” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

          2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д тус тус заасныг баримтлан гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нараас давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

          Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.5 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн, хууль буруу хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч үзвэл магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш таван хоногийн дотор Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                                 Д.БАТБААТАР

ШҮҮГЧ                                                                       Г.БИЛГҮҮН

ШҮҮГЧ                                                                       А.САРАНГЭРЭЛ