2022 оны 12 сарын 08 өдөр

Дугаар 221/МА2022/0777

Улаанбаатар хот

 

 

 

 

Г.Н-ийн  нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн давж заалдах журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн шүүх бүрэлдэхүүн:

Даргалагч: Ерөнхий шүүгч Б.Тунгалагсайхан

Бүрэлдэхүүнд оролцсон: Шүүгч Г.Билгүүн

           Илтгэгч: Шүүгч Т.Энхмаа  

 

Давж заалдах гомдол гаргасан: Нэхэмжлэгч Г.Н

 

Нэхэмжлэгч: Г.Н

    Хариуцагч: ОА-ийн ЗД

 

    Нэхэмжлэлийн шаардлага: “ОА-ийн ЗД-ын 2005 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 357 дугаар захирамжаар эзэмшүүлсэн 10 000 м.кв хэмжээтэй газрын 0033057 дугаартай эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахгүй байгаа эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг газрын эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахыг даалгах” тухай

Давж заалдах гомдол гаргасан шүүхийн шийдвэр: Орхон аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн 119/ШШ2022/0036 дугаар шийдвэр;

Шүүх хуралдаанд оролцогчид:

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч А.Б,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б нар,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга: Г.Шаравдорж

Хэргийн индекс: 119/2022/0027/З

 

                                                           ТОДОРХОЙЛОХ нь:

     1. Нэхэмжлэгч Г.Н-ээс ОА-ийн ЗД-д холбогдуулан “ОА-ийн ЗД-ын 2005 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 357 дугаар захирамжаар эзэмшүүлсэн 10 000 м.кв хэмжээтэй газрын 0033057 дугаартай эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахгүй байгаа эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг газрын эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахыг даалгах”-аар маргасан байна.

    

    2. Орхон аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн 36 дугаар шийдвэрээр: “Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14, 106.4 дэх заалтуудыг удирдлага болгон Газрын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1, 37.2, 38 дугаар зүйлийн 38.4 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгч Г.Н-ийн  ОА-ийн ЗД-д холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож” шийдвэрлэжээ.

    3. Нэхэмжлэгч Г.Н  давж заалдах гомдолдоо:

3.1. Захиргааны хэргийг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн зүгээс анхан шатны шүүхэд хэрэгт авагдсан баримтыг гаргаж байгаагүй болохыг дурдаад үзлэг хийлгэх тухай хүсэлт гаргаж, анхан шатны шүүх хүсэлтийг хангаж шийдвэрлэсэн. Ийнхүү үзлэгээр Г.Н-ийн Орхон аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газарт хандаж 2019 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдөр гаргасан гэх хүсэлт нь Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газрын архивт буюу хувийн хэрэгт эх хувиараа байдаггүй. Аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газар нь архивт эх хувь нь байхгүй баримтад хуулбар үнэн тэмдэг дарж шүүхэд ирүүлсэн нь Монгол Улсын Засгийн газрын 2020 оны 246 дугаар тогтоолын хавсралтаар батлагдсан “Албан хэрэг хөтлөлтийн нийтлэг журам”-ын 2.2.2.4-т “хариуцсан нэгжийн албан хэрэг хөтлөлтийн үйл ажиллагааны явцад үүсэж хөтлөгдсөн баримт бичгээс хуулбар авах тохиолдолд тухайн баримт бичгийн үнэн зөвийг хариуцаж, “Хуулбар үнэн” тэмдэглэлд гарын үсэг зурж баталгаажуулах” гэж заасныг зөрчиж, хэрэгт хуурамч нотлох баримтыг ирүүлсэн.

3.2. Мөн Г.Н-ийн ОА-ийн ЗД-д хандаж гаргасан 2020 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдрийн гэх хүсэлт нь аймгийн ЗД-ын ТГ-т бүртгэгдээгүй, тухайн өдөр иргэн Г.Н-ээс ирүүлсэн өргөдөл, хүсэлт байхгүй байгаа талаар хариуцагч талаас ирүүлсэн албан бичигт тодорхой дурдсан байдаг. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.6-д “Захиргааны хэргийн шүүх хуулиар зөвшөөрөгдөөгүй баримтыг хэргийн нотлох баримтаас хасах” гэж заасныг шүүх хэрэгжүүлээгүй. Харин ч эсрэгээрээ дээр дурдсан хүсэлтүүдийг нотлох баримтаар үнэлж, шүүхийн шийдвэрийн Үндэслэх хэсэг болгож нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь хуулийг ноцтой зөрчлөө.

Хуулийг ноцтой зөрчсөн гэх миний гомдлын үндэслэл нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.5-д “Нотлох баримт гаргах, цуглуулах талаар хуульд заасан журмыг зөрчиж олж авсан нотлох баримт нотлох чадвараа алдах бөгөөд шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болохгүй” гэж зааснаар тодорхойлогдоно.

3.3. Миний нөхөр Б.П нь 2016 онд нас барсны улмаас миний бие Г.Н  2018 оны 02 дугаар сарын 07-ны өдрийн 10 дугаар “Өвлөх эрхийн гэрчилгээ”-ээр З  багт байрлах 6000 м.кв, О багт байрлах 10000 м.кв газрыг тус тус өвлөж авсан. Ийнхүү өвлөх эрхийн гэрчилгээний дагуу З  багт байрлах 6000 м.кв газраас 2300 м.кв газрыг өвлөн авч, зөрүү 3700 м.кв газрыг орон нутагт хүлээлгэн өгсөн. Харин маргаан бүхий О  багт байрлах 0033057 дугаартай газар эзэмших эрхийн гэрчилгээтэй 10000 м.кв газрыг эзэмших эрхийг өнөөдрийг хүртэл аймгийн Засаг даргад надад олгоогүй. Иймээс миний бие анхан шатны шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ үйл баримтыг тодорхой дурдаж, З  багт байрлах 6000 м.кв газартай холбоотой маргаан байхгүй бөгөөд О  багт байрлах 10000 м.кв газрын эрхийн асуудлыг шүүхээр шийдвэрлүүлэхээр нэхэмжлэл гаргасан байхад шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагыг илтэд үндэслэлгүйгээр гуйвуулж, талуудын маргаагүй асуудлаар буюу З  багт байрлах 6000 м.кв газартай холбоотой асуудлаар дүгнэлт хийж, шийдвэрээ гаргасан нь мөн л Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5-д “Шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагын хүрээнээс хэтэрсэн болон хэргийн оролцогчдын маргаагүй асуудлаар дүгнэлт хийж, шийдвэр гаргаж болохгүй” гэж заасныг ноцтой зөрчиж нэхэмжлэлийн шаардлагын хүрээнээс хэтэрсэн асуудалд ач холбогдол өгч, талуудын маргаагүй асуудлаар дүгнэлт хийж шийдвэрээ гаргалаа.

3.4. Анхан шатны шүүхээс хуулийг ноцтой зөрчиж, илтэд хариуцагч талд шийдвэр гаргасанд миний бие үнэхээр гомдолтой байх тул Орхон аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн 119/ШШ2022/0036 дугаартай шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү” гэжээ.

4. Нэхэмжлэгч Г.Н-ийн өмгөөлөгч А.Б-аас нэхэмжлэгчийн давж заалдах журмаар гаргасан гомдлыг дэмжиж, тайлбар ирүүлжээ.

 

ХЯНАВАЛ:

1. Давж заалдах шатны шүүхээс Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3 дахь хэсэгт зааснаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдлын хүрээнд хянав.
2. Нэхэмжлэгч Г.Н-ээс “ОА-ийн ЗД-ын 2005 оны  9 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 357 дугаар захирамжаар эзэмшүүлсэн 10.000 м.кв хэмжээтэй газрын 0033057 дугаар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахгүй байгаа эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг газрын эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахыг даалгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасныг хариуцагч эс зөвшөөрч “...2018 онд өвлөх эрхийн гэрчилгээ авснаас хойш Г.Н нь газар эзэмших эрхийн гэрчилгээгээ өөрийн нэр дээр гаргуулж аваагүй хугацаа сунгуулах хүсэлт нь хууль бус” гэж маргасан байна.
3. Хэрэгт авагдсан баримтууд болон үйл баримтын хувьд, Б.П-ийн газар эзэмшихийг хүссэн өргөдөл /хх-ийн 80 дахь тал/, Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.5-д “Хүний үйл ажиллагааны улмаас элэгдэл, эвдрэлд орж, ашиглалтгүй орхигдсон газрыг өөрийн хүч, хөрөнгөөр нөхөн сэргээсэн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад тухайн газрыг эзэмшүүлж болно” гэж заасныг баримтлан ОА-ийн ЗД  2005 оны 9 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 357 дугаар захирамжаар 2 тусдаа газарт буюу ОА-ийн Б-Ө сум О  багт ТИС-ийн зүүн талд байрлах 10 000 м.кв, З  багт байрлах 6000 м.кв газрыг тус тус “төмөр гаражуудыг байрлуулах” зориулалтаар 15 жилийн хугацаатай эзэмшүүлэхээр шийдвэрлэж, маргаан бүхий 10 000 м.кв газарт 0033057 дугаартай газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ 2007 оны 05 дугаар сарын 21-ний өдөр олгогдож, газар эзэмшүүлэх болон эзэмшил газрын төлбөрийн гэрээнүүд бичгээр байгуулагджээ./ хх-ийн 73-85 дахь тал/
4. Иргэний хуулийн 515 дугаар зүйлийн 515.1-д “Өвлүүлэгчийн эд хөрөнгө, эрх өвлөгдөнө”, мөн зүйлийн 515.2-д “Өвлөгч өвлөн авсан өвийн хэмжээгээр өвлүүлэгчийн үүргийг хүлээнэ” гэсэн зохицуулалтын дагуу нэхэмжлэгч Г.Н-т Орхон аймгийн нотариатчаас 2018 оны 02 дугаар сарын 07-ны өдөр 10 дугаартай “Өвлөх эрхийн гэрчилгээ” болон өвлөх эрхийн гэрчилгээний хавсралтад дурдсанаар “өвлөгдөх хөрөнгө, эрхийн нэр” газар эзэмших эрх, “өвлөгдөх хөрөнгө эрхийн төрөл, байршил гэрчилгээний №” нь “ЗД-ын 2005.9.6 357-р шийдвэрээр олгосон О багт байрлах 10 000 м.кв газар гараж” гэж олгогдсоноор /хх-32-33 дахь тал/, түүнд уг маргаан бүхий газарт ОА-ийн ЗД-аас Б.П-д /2016 оны 4 дүгээр сарын 08-ны өдөр нас барсан/ эзэмшүүлсэн газрын “эзэмших эрх”-ийг өвлөн авах эрх үүссэн байна.
5. Ийнхүү өвлүүлэгчийн газар эзэмших эрхийг өвлөн авснаар Г.Н газрын харилцааны оролцогч болж, Газрын тухай хуулийн 35 дугаар зүйлд заасан газар эзэмшигчийн эрх, үүрэг шилжүүлэн авсан болох нь нотлогдож байна.
6. Нэхэмжлэгч Г.Н-ээс 2022 оны 4 дүгээр сарын 11-ний өдөр “...Орхон аймгийн О  багийн нутаг дэвсгэрт байрлах 10 000 м.кв газрыг эзэмших эрхийн гэрчилгээг сунгаж өгнө үү” гэсэн бичгээр гаргасан /хх-54 дэх тал/ хүсэлтэд хариуцагч ОА-ийн ЗД-аас газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг сунгаагүй эс үйлдэхүйг хууль бус гэж үзэх үндэслэл тогтоогдсонгүй. Тодруулбал,
   1. Газар эзэмшигчээс талуудын хооронд байгуулагдсан иргэнд газар эзэмшүүлэх гэрээний 2.3-д “Газрын төлбөрийн хэмжээ: Нийт төлбөр 2 000 000 төгрөг”, 2.4-д “Газрын төлбөрийг улирал бүрийн эхний сарын 25-ны дотор төлнө”, 2007 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдрийн “Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын эзэмшил газрын төлбөрийн гэрээ “Хоёр. Газрын төлбөрийн тооцоо.”, 2.1-д “газрын хэмжээ 10 000 м.кв, төлбөл зохих төлбөр 2 000 000 төгрөг” гэж заасны дагуу гэрээний нэг тал болох Б.П болон 2018 онд газар эзэмших эрх, үүрэг шилжүүлэн авсан нэхэмжлэгч Г.Н  нар нь газар эзэмших эрх үүссэнээс хойш хугацаанд улирал, жил бүр төлбөл зохих газрын төлбөрийг төлж, үүргээ зохих ёсоор биелүүлж байсан болох нь хэрэгт авагдсан баримтуудаар тогтоогдохгүй байна.
   2. Газар эзэмшигч болсон нэхэмжлэгч Г.Н-ээс газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний нөхцөл, шаардлагыг хангаж ажилласан болохыг нотлохоор Газрын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1.1-37.1.3-д зааснаар газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгах хүсэлтээ газрын төлбөрийг төлсөн тухай баримт, байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээгээр гарсан дүгнэлтийг хэрэгжүүлсэн талаарх тодорхойлолт зэрэг баримт бичгүүдийг хамт ОА-ийн ЗД-д хавсаргаж өгөх ёстой.
   3.  Гэтэл Г.Н 2022 оны 4 дүгээр сарын 11-ний өдрөөр огноолсон хүсэлтийн хамт 0033057 дугаартай газрын эзэмших эрхийн гэрчилгээ, 10 дугаартай өвлөх эрхийн гэрчилгээний хуулбар зэрэг баримтуудыг ОА-ийн ЗД-д өгсөн нь дээрх хуулиар тодорхойлж шаардсан баримтуудыг өгөөгүй буюу шаардлагатай нотлох баримтыг дутуу бүрдүүлж, Газрын тухай хууль тогтоомж болон газар эзэмших гэрээнд заасан үүргээ зохих ёсоор биелүүлж ирсэн болохоо нотлоогүй байна.
   4.  Үүнээс үзвэл, хариуцагч ОА-ийн ЗД нэхэмжлэгч Г.Н-ийн газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хууль ёсны буюу Газрын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.2-д заасан “Аймаг, ... Засаг дарга хугацаа сунгуулах тухай хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш ....эрхийн гэрчилгээ эзэмших нөхцөлийг хангаж ажилласан эсэхийг хянаж, түүнийг хангасан тохиолдолд газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгах шийдвэр гаргана” гэсэнтэй нийцэж байх тул нэхэмжлэгчийн газар эзэмших эрхийн 0033057 дугаар гэрчилгээний хугацааг сунгахыг даалгах хууль зүйн боломжгүй.
   5.  Газрын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.7-д “газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ” гэж энэ хуулийн дагуу Монгол Улсын иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын газар эзэмших эрхийг баталгаажуулсан баримт бичгийг” ойлгоно гэж, мөн хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1-д “Энэ хуулийн 33.1-д заасан газар эзэмшүүлэх тухай шийдвэрийг үндэслэн сумын газрын даамал, аймаг, нийслэл, дүүргийн газрын алба тухайн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагатай газар эзэмших гэрээ байгуулж, эрхийн гэрчилгээ олгон, улсын бүртгэлд бүртгэнэ” гэж зааснаар иргэн Б.П-д ОА-ийн ЗД-аас 2005 оны 9 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 357 дугаар захирамжаар О багт байрлах 10 000 м.кв газрыг “төмөр гаражуудыг байрлуулах” зориулалтаар 15 жилийн хугацаатай эзэмшүүлсэн хугацаа дуусгавар болсон байна.
   6.  Дээрх байдлуудаас дүгнэн үзвэл, ОА-ийн ЗД-аас нэхэмжлэгч Г.Н-ийн  газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахгүй байгаа эс үйлдэхүйн улмаас нэхэмжлэгчийн Газрын тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.1.5-д “газрын тухай хууль тогтоомж, газар эзэмших гэрээнд заасан үүргээ зохих ёсоор биелүүлж ирсэн бол эрхийн гэрчилгээний хугацаа дуусахад уг газрыг үргэлжлүүлэн эзэмшихээр эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгуулах” гэж заасан эрхийг хөндсөн гэж үзэх нөхцөл байдал тогтоогдсонгүй.
7. Анхан шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд заасан журмын дагуу явуулж, талуудын хооронд үүссэн газрын маргааныг шийдвэрлэхдээ Газрын тухай хууль тогтоомжийг зөв тайлбарлан хэрэглэж, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосон нь хууль зүйн үндэслэлтэй байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэлээ.

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.1 дэх хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Орхон аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн 119/ШШ2022/0036 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3 дахь хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгчээс давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг улсын төсөвт хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр дугаар зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзвэл хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар магадлалыг гардан авсан эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                           Б.ТУНГАЛАГСАЙХАН

 

 

       ШҮҮГЧ                                                              Г.БИЛГҮҮН

 

 

       ШҮҮГЧ                                                              Т.ЭНХМАА