“Б ” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн давж заалдах журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн

Шүүх бүрэлдэхүүн:

Шүүх хуралдаан даргалагч шүүгч Г.Мөнхтулга

Бүрэлдэхүүнд оролцсон шүүгч А.Сарангэрэл

Илтгэсэн шүүгч О.Оюунгэрэл

Давж заалдах гомдол гаргасан хэргийн оролцогч:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж.У

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын ахлах байцаагч Д.Д , Ш.Э нарын 2021 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн НА-26210000147 тоот нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах” тухай 

Давж заалдах гомдол гаргасан шүүхийн шийдвэр: Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 05 дугаар шийдвэр

Давж заалдах шатны шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж.У, У.О

Хариуцагч Ш.Э, Д.Д

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Д, Ц.Т

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Т.Мөнхтуяа

Хэргийн индекс: 128/2022/0766/З          

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1. Нэхэмжлэгч “Б ” ХХК нь “Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын ахлах байцаагч Д.Д , Ш.Э нарын 2021 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн НА-26210000147 тоот нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах”-аар маргасан байна.   

2. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 05 дугаар шийдвэрээр: “...Татварын ерөнхий хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүрээр зүйл,  Татварын ерөнхий хуулийн /2008 оны / 48 дугаар зүйлийн 48.5, 74 дүгээр зүйлийн 74.1, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, 8 дугаар зүйлийн 8.1.1, Ашигт малтмалын тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.3.1, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.4, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт тус тус заасныг баримтлан “Б ” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын ахлах байцаагч Д.Д , Ш.Э нарт холбогдох Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын ахлах байцаагч Д.Д , Ш.Э нарын 2021 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн НА-26210000147 тоот нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулахыг хүссэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож...” шийдвэрлэсэн байна.

3. Давж заалдах гомдлын агуулга: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж.У-с дараах үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эсэргүүцэж байна. Үүнд:

3.1. “...Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсгийн 1 дэх хэсгээс 9 дэх хэсэгт Б  ХХК-ний 2017-2019 онд олборлолтын зөрүүтэй 107,665.31 тн нүүрсийг 2017 онд борлуулсан гэж үзэж Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар, Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар болон Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрт нийт 557,895,232.94 төгрөгийн нөхөн татвар, алданги торгуулийн хамт ногдуулсныг шүүх хууль зүйн үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн. Үүнийг дараах үндэслэлээр хүлээн зөвшөөрөхгүй. ...Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.1-д “Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт” дагаж мөрдөнө гэж заасан. Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт 15 (Худалдан авагчтай байгуулсан гэрээний орлого)-д үйлчлүүлэгчид бараа, үйлчилгээний хяналт шилжсэн, үйлчлүүлэгч нь үүргийн гүйцэтгэлээс өгөөж хүртсэн, гүйцэтгэлийн үүрэгт харгалзах төлбөрийг авах эрх үүссэн үед гэрээний орлого хүлээн зөвшөөрнө гэж заасан. Иймээс аж ахуй нэгж байгууллага нь нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу барааг бусдад шилжүүлсэн үед орлого хүлээн зөвшөөрөх хуультай. “Б ” ХХК нь 107,665.31 тн нүүрсийг 2019 онд 6,520 тн, 2020 онд 10,391 тн, 2021 онд 41,298 тн, нийт 58,209 тн тус бүрийг тухайн тайлант жилүүдэд борлуулж санхүүгийн болон татварын тайландаа тусгаж холбогдох бүх татварыг төлсөн нь татварын албанд хүргүүлсэн татварын тайлангуудаар баталгаажсан. Борлуулсан нүүрсний нийт хэмжээ нь гаалийн байгууллагаас ирүүлсэн тодорхойлолтод заасан дүнтэй адил хэмжээтэй байгаа. Мөн 2018 онд 36,100.0 тн нүүрс нь шатсан нь Ашигт малтмал газрын тосны газрын Нүүрс судалгааны хэлтэст ирүүлсэн уурхайн ашиглалтын үйл ажиллагааны баталгаажсан тайлангуудаар нотлогдож байна. Тухайн онд нүүрс шатсан тухай Ашигт малтмал газрын тосны газрын албан бичиг болон Мэргэжлийн хяналтын газрын албан мэдэгдэлд тусгасан байх бөгөөд үүнийг Ашигт малтмал газрын тосны  газарт хүргүүлсэн 2018 оны уулын ажлын тайланд гэрэл зураг болон маркшейдерийн зургийг баримтжуулсан. 7000 тн нүүрс нь хэмжилтийн зөрүү үүссэн бөгөөд үүнийг дээр дурдсан 2017 оны тайланд мөн тусгасан байна. Эдгээр хэмжээний нүүрсийг борлуулаагүй бөгөөд бусдын өмчлөлд шилжүүлж эдийн засгийн үр өгөөж хүртээгүй учраас татвар ногдуулах хууль зүйн үндэслэлгүй.

3.2. Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 онд батлагдсан/ 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “тухайн татварын жилд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт олсон болон Монгол Улсаас эх үүсвэртэй орлого, гадаад улсад олсон орлогод албан татвар ногдоно” гэж, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1.1-д “бараа, ажил, үйлчилгээг импортоор оруулсан, экспортод гаргасан, түүнчлэн борлуулсан бол тухай бүрд татвар ногдуулахаар заасан байдаг бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.1-д “борлуулалт” гэж барааг бусдын өмчлөлд шилжүүлэх, ажил гүйцэтгэх, үйлчилгээ үзүүлэхийг” гэж, Ашигт малтмалын тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.3.1-д “олборлож өөрийн хэрэгцээнд ашигласан, дотоодод худалдан, эсхүл худалдахаар ачуулсан нүүрсний нөөц ашигласны төлбөр борлуулалтын үнэлгээний 2.5 хувь” гэж тус дээрх хуулиудаар борлуулсан үед нь татвар ногдуулах зохицуулалттай. Дээрх хуулийн дагуу зөвхөн борлуулах, бусдын өмчлөлд шилжүүлсэн, ачуулсан үед татвар ногдуулах хуультай бөгөөд энэ нь нягтлан бодох бүртгэлийн хуульд мөн нийцэж байна. Хэрэв 2020-2021 онуудад борлуулсан нүүрсэд 2017 онд татвар ногдуулбал татварыг давхардуулан ногдуулсан болох бөгөөд нэг орлогод 2 удаа татвар ногдуулан төлөх болно. Татвар төлөгч нь Татварын Ерөнхий хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1-ийн дагуу дараа ондоо засварлах боломжтой байдаг бөгөөд үүнээс хойших хугацаанд зөвхөн хяналт шалгалтаар татварын ногдлыг өөрчлөх боломжтой. Татвар төлөгчийн зүгээс дээрх давхардуулан ногдуулсан татварыг буцаан авах ямар ч боломжгүй нөхцөл байдалд хүрнэ. Тиймээс 2017 онд олборлосон нүүрсийг он дамжуулан борлуулсан байгаа нь дээрх баримтуудаас нотлогдох бөгөөд борлуулсан үедээ татвараа ногдуулж татварын тайланг хүргүүлсэн нь зүйтэй байна. Татварын алба нь олборлоод борлуулагдаагүй үед нь татвар ногдуулсан нь татварын хуулийг буруу хэрэглэсэн, нотлох баримтыг зохистой үнэлээгүй гэж үзэхээр байна.

3.3. Шийдвэрийн үндэслэх хэсгийн 10 дугаарт анхан шатны баримтыг хяналт шалгалтын явцад гаргаж өгөөгүй, эх сурвалжийг заагаагүй байх тул уг үйлдлийг зөрчил гаргасанд тооцож, маргаан бүхий захиргааны актыг гаргасанд хариуцагчийг буруутгах хууль зүйн үндэслэл тогтоогдохгүй байна” гэж тайлбарласан. Анхан шатны шүүх нь нотлох баримтыг цуглуулах, үнэлэх ажиллагааг хариуцах бөгөөд шийдвэр нь хэрэгт авагдсан, шүүх хурлын явцад хэлэлцэгдсэн нотлох баримтад үндэслэх ёстой. Дээрх шийдвэрийг нягтлан үзвэл шүүх нь зөвхөн маргаан бүхий захиргааны акт гарах үед цуглуулагдсан баримтыг харгалзан үзсэн байх бөгөөд шүүхийн шатанд ирүүлсэн нотлох баримтыг бодитоор үнэлж шийдвэр гаргаагүй байна. Шүүхийн журмаар цуглуулсан нотлох баримтыг бодитой үнэлж чадаагүй улмаас борлуулалт хэзээ бий болсон бөгөөд хуулийн дагуу татвар төлөх хугацаа нь хэзээ байсныг харгалзахгүйгээр татварын хяналт шалгалтын үед ирүүлсэн нотлох баримтын хүрээнд шийдвэр гаргасан.

3.4. Татварын албанаас хяналт шалгалтын явцад цуглуулсан нотлох баримтад үндэслэн олборлосон нүүрсийг борлуулсан гэж тайлбарладаг хэдий ч хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд нь дараах байдлаар бодит байдалд нийцдэггүй.

Сум дундын эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх тасгийн мөрдөгч, ахлах дэслэгч Г.Гантулгын 2020 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн уурхайд хийсэн тэмдэглэл бөгөөд тухайн тэмдэглэлд тусгаснаар Ж ХХК-ийн 2019 оны 09 дүгээр сарын 14-ний өдрийн маркшэйдерийн тайлангаар хэмжилтийг буюу үлдэгдэл нүүрсний хэмжээг 51.17 мян.м³ /64 мян.тн/ гэж тогтоосон. Татварын алба нь 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар нүүрсний үлдэгдэлгүй, бүх нүүрсийг 2017 онд борлуулсан байна гэж хийсвэрлэн тооцож татвар ногдуулсан. Мөрдөн байцаах албаны залилах гэмт хэргийг мөрдөн шалгах тасгийн ахлах мөрдөгч, цагдаагийн хурандаа Г.Н-н 2021 оны 09 дүгээр сарын 04-ний өдрийн газрын үзлэг хийж бэхжүүлснийг. Гэтэл “Б ” ХХК нь үлдэгдэлтэй байсан нүүрсээ 2021 оны 08 дугаар сарын 17-ны өдөр гаалийн байгууллагад бүртгүүлж борлуулснаар чанарын шаардлага хангасан нүүрсний үлдэгдэлгүй буюу борлуулах боломжгүй 12.700 тонн нүүрсний л үлдэгдэлтэй байсан. Ашигт малтмалд өгсөн ашиглалтын үйл ажиллагааны тайлангаар дээрх 12.700 тонн нүүрс нь ашиглалтын хаягдал болохыг тайлагнасан байдаг. Мөн үзлэгийн тэмдэглэлээс үзэхэд нүүрсний үлдэгдлийг нарийн тогтоож хэмжсэн гэх үйл баримт нотлогддоггүй бөгөөд нүүрс байх угаас боломжгүй. Сүхбаатар аймгийн цагдаагийн газрын мөрдөн байцаах тасгийн мөрдөгч, дэслэгч Э.Б 2021 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдөр хэргийн газрын үзлэг хийхдээ гаалийн талбайнд үзлэг хийсэн. Тухайн үзлэгийн тэмдэглэлд нүүрсний үлдэгдэлтэй байгаа эсэхийг тодруулаагүй бөгөөд манай компанийн хувьд өмнөх нүүрсний үлдэгдлийг гаалийн байгууллагад бүртгүүлэн борлуулж холбогдох татварыг хуулийн дагуу тушаасан байдаг. Дээрхийг дүгнэн үзвэл маргаан бүхий захиргааны акт нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5,  Татварын ерөнхий хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.3-д заасан зарчмыг огт баримтлаагүй буюу өөрсдийнх нь цуглуулсан нотлох баримтад 64,000 тн үлдэгдэлтэй байна” гэж тэмдэглэсээр байтал борлуулсан гэж үзэж шийдвэр гаргасан. Анхан шатны шүүх Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1, 34.2 дахь заалтыг хууль ёсны дагуу ашиглаагүй буюу зөвхөн татварын албаны байр сууринаас акт гаргах үед нотлох баримт байхгүй байсан нь буруутгах үндэслэлгүй гэж үзсэн нь шүүхийн шатанд нэхэмжлэгчээс ирүүлсэн болон шүүхийн журмаар цуглуулсан нотлох баримтыг үгүйсгэж шийдвэр гаргасан нь хууль буруу хэрэглэсэн гэх бүрэн үндэслэлтэй байна.

            3.5. Шийдвэрийн үндэслэх хэсгийн 12 дугаар хэсгээс 14 дүгээр хэсэгт зааснаар актын тогтоох хэсгийн 5 дугаарт 2018 оны Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар ногдуулахад баримталсан гэрээний үнэ нь бодит бус гэж үзэж Татварын Ерөнхий хуулийн /2008 онд батлагдсан/ 48 дугаар зүйлийн 48.1.2, 48.5-д заасныг ашиглан татварын акт гаргасныг хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзсэн үүнийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй. Хариуцагчийн харьцуулалт хийсэн БНХАУ-ын “М” компани Монгол улсын “Э”ХХК-ийн 2018 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдрийн №30/05 гэрээ нь нотлох баримтаар хавтас хэрэгт авагдаагүй. Хариуцагчийн зүгээс холбогдох харьцуулалтад нотлох баримтаар “Эрдэнийн Олз” ХХК болон “Хо Тян” ХХК-ийн 2021 оны 03 сарын 15-аас 2022 оны 03 сарын 15-ний өдөр хооронд 1 тонн тутмыг 10 ам.доллароор нийлүүлэх гэрээг хүргүүлсэн байна. Б  ХХК нь 2018 онд 1 тн тутмыг 13 ам.доллароор борлуулсан байгаа бөгөөд энэ гэрээ нь урт хугацаат гэрээ байсан. Шүүх нь Захиргааны Ерөнхий Хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.4-д заасны дагуу хэрэгт авагдсан нотлох баримтад үндэслэж шийдвэр гаргаагүй учраас тухайн шүүхийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Мөн тухайн зөрчил нь материаллаг хуулиар шийдвэрлэх зөрчил биш бөгөөд процессын хуулиар шийдвэрлэгдсэн зөрчил байсан. Хэрэв материаллаг хуулиар шийдвэрлэгдэх зөрчил байсан бол Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн дагуу шийдвэрлэгдэх байсан. Татварын зөрчил гаргасан нь болон татварын хяналт шалгалт хийсэн нь тусдаа эрх зүйн ач холбогдол бүхий үйлдэл бөгөөд зөрчил нь ямар хуулийн дагуу зөрчил болж байгаа нарийн салган ялгаж ойлгох шаардлагатай байсан. Үүнийг тодруулбал татварын хяналт шалгалт 2020 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр эхэлж 2021 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдөр дуусгавар болсон буюу хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа 2019 оны Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулга хүчин төгөлдөр мөрдөж эхэлснээс хойш хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа явагдсан. Татварын ерөнхий хуулийн дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд “Энэ хуулийг Татварын ерөнхий хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө” гэж заасны дагуу шинэ хуулийн дагуу хяналт шалгалтыг хийх шаардлагатай байсан. Анхан шатны шүүх хурлын явцад тухайн буруу хууль хэрэглэснээ хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т нь хүлээн зөвшөөрсөн. Татварын алба нь бусад татвар төлөгчдийн хувьд 2020 оноос өмнөх татварын хяналт шалгалтыг гүйцэтгэхдээ Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын дагуу л хийж гүйцэтгэж байгаа хэдий ч Баянгол дүүргийн татварын байцаагч, хуульч нар үүнийг зөрүүтэй хэрэглэж захиргааны актыг гаргасан.

            3.6. Татварын ерөнхий хуулийн 36 дугаар зүйлийн 36.2-т заасан урьдчилсан нөхцөл хангагдсан үед жишиг үнийг ашиглан татварын ногдлыг тодорхойлох бөгөөд манай байгууллагын 2018 оны татварын тайланд буруу, дутуу бүртгэл хөтөлсөн, нуун дарагдуулсан зөрчил огт үйлдээгүй тул жишиг үнийн хэрэглэх урьдчилсан нөхцлийг хангаагүй байсан. Манай байгууллагыг татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан гэх үндэслэлийг нотлох баримтаар тогтоогоогүй бөгөөд жишиг үнэ ашиглах нөхцөл үүсээгүй. Мөн Сангийн сайдын 2019 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 294 тоот тушаалын хавсралт Татварын ногдлыг жишиг үнийн аргаар тодорхойлох журмын 3 дугаар болон 4 дүгээр бүлэгт заасан аргачлалыг огт мөрдөж ажиллаагүй. Дээрх журмыг баримталж хийгдвэл зохих процесс ажиллагааг баримтжуулсан нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй. Татварын ногдлыг жишиг үнийн аргаар тодорхойлох журмын 3 дугаар зүйлийн 3.3-д “Татварын ногдлыг жишиг үнийн аргаар тодорхойлохдоо тухайн татвар төлөгчтэй харилцан хамааралгүй, ойролцоо хүчин чадал, нөхцөл бүхий адилтгах үйл ажиллагаа эрхэлдэг, харьцуулалт хийх боломжтой татвар төлөгч олон байгаа тохиолдолд хэд хэдэн татвар төлөгчийн этгээдийн үйл ажиллагаа, орлого, зарлагын болон бусад бодит тооцоотой харьцуулалт хийн татварын ногдлыг тодорхойлж болно” гэж заасныг баримталбал Э ХХК-ийн үйл ажиллагаа, хүчин чадал, орлого болон зардлын хэмжээг нарийвчлан тогтоож манай байгууллагатай харьцуулж болохуйц гэдгийг нотлох баримт огт хавтас хэрэгт авагдаагүй. ... Татварын төлөгчийн гэм буруутай үйлдэлд татварын орлогыг бууруулсан үр дүн байх шаардлагатай бөгөөд эдгээрийн хооронд шалтгаант холбоотой байх ёстой. Гэтэл бизнес эрхлэгч нь чөлөөт эдийн засгийн өрсөлдөөнт зах зээл дээр тогтсон үнээр бараа үйлчилгээг нийлүүлж гэрээ хийснийг шууд татварыг бууруулах зорилготой гэж хийсвэрлэн тогтоох нь татвар шударга байх үндсэн зарчимд огт нийцэхгүй.

            3.7. Цаашид татвар төлөгч нь өөрийн гэрээний үнийг тогтоохдоо эсвэл татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлохдоо заавал тухайн суманд үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуй нэгжийн гэрээний үнэтэй ижил буюу илүү үнээр татвар ногдуулах ёстой болж байна. Бодит нөхцөл байдалд бусад байгууллагын гэрээний үнийг мэдэх боломжгүй бөгөөд үүнийг хэрэгжүүлэх нь татвар төлөгчдөд дарамт учруулахаас гадна гадаадын хөрөнгө оруулагч нарт ойлгомжгүй татварын орчинг бүрдүүлж байна. Татварын Ерөнхий хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.2-т заасан татвар тодорхой байх зарчимд огт нийцэхгүй байгаа нь тодорхой байна. Анхан шатны шүүхийн шийдвэр нь хэрэгт авагдаагүй үйл баримтад үндэслэсэн, хуулийн дагуу хэрэглэх хуулийг баримталж шийдээгүй болон хяналт шалгалтын ажиллагааг холбогдох хүчин төгөлдөр журмын дагуу явуулаагүй байгааг зөвтгөж эс шийдвэрлэсэн учраас үүнийг эс зөвшөөрч гомдол гаргаж байна.

            3.8. Бид актын тогтоох хэсгийн 4 дүгээр хэсгийг мөн хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаагаа шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ тусгасан бөгөөд эхний удаа явагдсан шүүх хурлын явцад бид мөн үүнийгээ илэрхийлсэн хэдий ч шүүхийн шийдвэрт ямар үндэслэлээр нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосон тухайгаа дурдаагүй бөгөөд энэ нь захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг зөрчсөн ноцтой алдаа гэж үзэж байна. Актын тогтоох хэсгийн 4 дүгээрт заасан 2017 онд 107,665.31 тн олборлосон нүүрсэнд ногдох буюу 107,665,310.0 төгрөгийн төлбөрийг Агаарын бохирдлын төлбөрийн тайланд тусгаагүй зөрчилд 161,497,965.0 төгрөгийн нөхөн татвар, торгууль болон алданги ногдуулсан. Тухайн агаарын бохирдлын төлбөрөөс 2020 оны тайланд 10,390 тн болон 2021 онд 41,298 тн тус бүрийг тухайн онуудад олборлосон нүүрснээс нэмж тайлагнасан буюу 51,688,000 төгрөгийн агаарын бохирдлын төлбөрийг төлсөн болно. Иймд дээр дурдсан үндэслэлүүдийг хянан үзэж Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2 дахь хэсэгт зааснаар Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 05 дугаар шийдвэрийг бүхэлд нь хүчингүй болгож нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүрэн ханган шийдвэрлэж өгнө үү...” гэжээ.

 

ХЯНАВАЛ:

 

1. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3 дахь хэсэгт зааснаар  нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн  гаргасан давж заалдах гомдлын хүрээнд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хянаад хэвээр үлдээж шийдвэрлэв.

2. Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д , Ш.Э нар 90199039141 тоот гэрчилгээ, 5215919 тоот регистрийн дугаартай “Б ” ХХК-ийн 2017-2019 оныг дуусталх хугацааны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд эрсдэлд суурилсан төлөвлөгөөт хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж, 26201103302 тоот томилолтоор иж бүрэн хяналт шалгалтыг 2020 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдрөөс 2021 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийг хүртэл хугацаанд хийсэн байна.

2.1. Татварын улсын байцаагч нар нь “Б ” ХХК-ийн 2017-2019 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд татварын хяналт шалгалтыг хийж, татварын улсын байцаагчийн 2021 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн НА-26210000147 дугаар нөхөн ногдуулалтаар актаар 7,779,846,533.89 төгрөгийн зөрчилд 575,863,217.34 төгрөгийн нөхөн татвар, 172,758,965.20 төгрөгийн торгууль, 115,172,643.47 төгрөгийн алданги, нийт 863,794,826.01 төгрөгийн төлбөрийг ногдуулжээ.

2.2. Нэхэмжлэгч “Б ” ХХК нь Татварын улсын байцаагч нарын 575,863,217.34 төгрөгийн нөхөн татвар, 172,758,533.89 төгрөгийн торгууль, 115,172,643.47 төгрөгийн алданги, нийт 863,794,826.01 төгрөгийн “Нөхөн ногдуулалтын акт”-ийг нэхэмжлэгч “Б” ХХК эс зөвшөөрч шүүхэд нэхэмжлэл гаргасныг анхан шатны шүүхээс хянаад Татварын ерөнхий хуулийн дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйл, Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.5, 74 дүгээр зүйлийн 74.1, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, 8 дугаар зүйлийн 8.1.1, Ашигт малтмалын тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.3.1, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.4 дэх хэсэгт заасныг тус тус зөрчсөн гэж үзэж нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь зөв байна.

2.3. Тус компани нь Х нэртэй газарт 755.55 гектор талбай бүхий ашигт малтмалын ашиглалтын МҮ-016679 дугаартай тусгай зөвшөөрөлтэй нүүрс олборлолтын үйл ажиллагаа эрхэлдэг компани байна.

2.4. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-д зааснаар татвар төлөгч нь өөрөө татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлоод тайлагнах тогтоосон хугацаанд татвар төлөх үүргийг тогтоосон. Харин Татварын ерөнхий хуулийн /2019 оны/ шинэчилсэн хуулиар татварын хяналт шалгалтыг эрсдэлд эсвэл татвар төлөгчийн хүсэлтээр хийдэг зохицуулалттай болсноос үзвэл Татварын улсын байцаагч нар Татварын ерөнхий газрын даргын баталсан төлөвлөгөө болон ерөнхий удирдамжид заасны дагуу хяналт шалгалтыг хийж явуулсан байна.

2.5. Хэрэгт авагдсан бичгийн нотлох баримтуудаас үзвэл Татварын Улсын байцаагч нар нь “Б ” ХХК-ийг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 8 дугаар зүйлийн 8.1-д “Албан татвар төлөгчийн үйл ажиллагааны дараах орлогод албан татвар ногдоно”, 8.1.1-д “үндсэн болон туслах үйлдвэрлэл, ажил, үйлчилгээний борлуулалтын орлого” гэж заасны дагуу татвар төлөгч “Б ” ХХК-ийн нүүрс олборлон борлуулсан борлуулалтын орлогод албан татвар ногдохоор, 21 дүгээр зүйлийн 21.1-д “Албан татвар төлөгч нь нягтлан бодох бүртгэлийн аккруэл сууриар гаргасан улирал, жилийн татварын тайланг үндэслэн жилийн эхнээс өссөн дүнгээр орлого болон төлөх албан татвараа өөрөө үнэн зөв тодорхойлж төсөвт төлнө” гэж заасны дагуу татвар төлөгч борлуулалтын орлогоо үнэн зөв тооцож албан татварыг ногдуулах үүргийг хуулиар хүлээлгэсэн байхад энэ үүргээ биелүүлээгүй байна гэж дүгнэжээ.

2.6. “Б ” ХХК-ийн Ашигт малтмал газрын тосны газарт хүргүүлсэн Сайн хөөврийн нүүрсний уурхайн үйл ажиллагааны тайлангаар 2017-2019 онуудад нийт 450,860.00 тн нүүрс олборлосноос 343,194.70 тн нүүрсийг Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс руу экспортолсон гэх боловч 107,849,80 тн нүүрсний үлдэгдэлтэй байсан энэ нүүрс нь шатсан гэдэг нь Нягтлан бодох бүртгэлийн санхүүгийн тайлан болон хэрэгт авагдсан баримтаар нотлогдохгүй байна.

2.7. Мөн татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д “Тодорхой үйл ажиллагаа эрхлэхдээ бодит бус үнэ хэрэглэсэн, тайлан, бүртгэл хөтлөөгүй буюу дутуу хөтөлсөн, эсхүл бүртгэл, тайланг гаргаж өгөөгүй нь нотлогдсон тохиолдолд татварын алба тухайн татвар төлөгчийн татварын ногдлыг дор дурдсан шууд бус аргаар тодорхойлно”, 48.1.2-т “жишиг үнийн арга”, 48.5-д “Татвар төлөгчтэй ойролцоо хүчин чадал, нөхцөл бүхий адилтгах үйл ажиллагааг тухайн орон нутагт эрхэлж буй татвар төлөгч байгаа бол түүний, байхгүй бол ойролцоо орон нутагт орших хэд хэдэн татвар төлөгчийн үйл ажиллагаа, орлого, зарлагын буюу бусад бодит тооцоонд үндэслэн татварын ногдол тодорхойлохыг “жишиг үнийн арга” гэнэ гэж заасны дагуу Татварын улсын байцаагч нар нь “Эрдэнийн олз” ХХК-ийн 2018 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдрийн ЭО/05 тоот гэрээнд заасны дагуу 1 тн  нүүрсний үнийг 15 ам.доллароор борлуулсан гэж харьцуулалтын аргаар бодож татварыг ногдуулжээ.

2.8. Өөрөөр хэлбэл гэрээний үнэ, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварт тайлагнасан борлуулалтын орлого, борлуулалтын орлогыг бүрэн хүлээн авсан эсэхийг тодорхойлох боломжгүй тул татварын улсын байцаагчид тухайн нутагт ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг ойролцоо хүчин чадалтай “Э” ХХК-ийн 15 долларын гэрээний үнийг жишиг үнэ болгон төлбөр ногдуулсныг буруутгах үндэслэлгүй бөгөөд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүйн тулд Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын 36 дугаар зүйлийн 36.1-д “Татвар төлөгчийн татварын ногдлыг үнэн зөв тодорхойлох боломжгүй тохиолдолд татварын алба татвар төлөгчийн татварын ногдлыг жишиг үнийн аргаар тооцоолж, нөхөн ногдуулалтын акт үйлдэнэ” гэж зааснаар бус Татварын ерөнхий хуулийн /2008/ оны 48 дугаар зүйлийн 48.1-д “Тодорхой үйл ажиллагаа эрхлэхдээ бодит бус үнэ хэрэглэсэн, тайлан, бүртгэл хөтлөөгүй буюу дутуу хөтөлсөн, эсхүл бүртгэл, татварын тайланг гаргаж өгөөгүй нь нотлогдсон тохиолдолд татварын алба тухайн татвар төлөгчийн татварын ногдлыг дор дурдсан шууд бус аргаар тодорхойлно” гэж  зааснаар  жишиг үнийн аргаар харьцуулан тооцсон үйлдэл нь процесс ажиллагаа болохоос бус Татварын байцаагчийн ногдуулсан нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгох үндэслэл болохгүй юм.

2.9. Иймд дээрх үндэслэлүүдээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж.У-н давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэв.

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.1-д заасныг тус тус удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 05 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн  итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж.У-н гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70.200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй. 

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар анхан болон давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогч нар үзвэл магадлалыг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

  

 

 

ШҮҮГЧ                                                          Г.МӨНХТУЛГА

ШҮҮГЧ                                                          А.САРАНГЭРЭЛ

ШҮҮГЧ                                                           О.ОЮУНГЭРЭЛ