| Шүүх | Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх |
|---|---|
| Шүүгч | Дашравдангийн Халиуна |
| Хэргийн индекс | 128/2018/0996/З |
| Дугаар | 0212 |
| Огноо | 2020-03-31 |
| Маргааны төрөл | Татвар, |
Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн Шийдвэр
2020 оны 03 сарын 31 өдөр
Дугаар 0212
2020 оны 03 сарын 31 өдөр Дугаар 128/ШШ2020/0212 Улаанбаатар хот
МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС
Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Халиуна даргалж, шүүгч Н.Долгорсүрэн, шүүгч Ц.Мөнхзул нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 4 дүгээр танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар,
Гомдол гаргагч: “И” ХХК /РД: 53654**/,
Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.О, Л.Н
Нэхэмжлэлийн шаардлага: “Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” тухай шаардлага бүхий зөрчил хянан шийдвэрлэх захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.
Шүүх хуралдаанд: гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Р.М, Ч.Ц, хариуцагч татварын улсын байцаагч Т.О, Л.Н хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А, Ц.Т, иргэдийн төлөөлөгч Б.Б, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Д.Ц нар оролцов.
ТОДОРХОЙЛОХ нь:
Гомдол гаргагч шүүхэд гаргасан гомдлын шаардлагадаа: “... “И” ХХК-ийн 2013-2017 оны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.О, Л.Ннар нь татварын иж бүрэн хяналт шалгалтыг 2018 оны 8 дугаар сарын 27-ны өдрөөс 9 дүгээр сарын 10 болон 10 дугаар сарын 07-ны өдрөөс 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн хооронд хийсэн.
Хяналт шалгалт нь нийт 13 хоногийн хугацаанд үргэлжилсэний үр дүнд татварын улсын байцаагч нар 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдөр ******* дугаар бүхий Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл ногдуулах тухай шийтгэлийн хуудсаар тус компанийг торгож, 2,272,987,436.6 төгрөгийг төлүүлэх шийтгэл оногдуулсан. Шийтгэлийн хуудсыг “И” ХХК-д 2018 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдөр шуудангаар хүрүүлсэн болно.
Иймд Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.6 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.11, 112.4.3 дугаар заалтыг тус тус үндэслэн гомдлоор үүсэх зөрчлийн хэрэгт захиргааны урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулахгүй байхаар заасанд үндэслэн ийнхүү харьяа шүүхэд шууд гомдлыг гаргаж байна.
Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлд манай компанийг дараах зөрчлүүдийг гаргасан гэж үзэж 2,272,987,436.6 төгрөг төлөхийг үүрэг болгож шийдвэрлэсэн.
Хүснэгт 1
|
| Зөрчлийн тодорхойлолт | Зөрчлийн дүн | Нөхөн татвар | Торгууль | Алданги | Нийт |
| 1 | Харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогыг ААНОАТ–ын борлуулалтын орлогод дутуу тайлагнасан |
6,574,006,746.90 |
657,400,674.70 |
197,220,202.50 |
131,480,135 |
986,101,012.20
|
| 2 | Зээлийн хүүгийн орлогоос НӨАТ ногдох борлуулалтын орлогыг дутуу тайлагнасан |
8,025,500,524.20 |
802,550,053.40 |
240,765,015.70 |
160,510,010.50 |
1,203,825,078.60 |
| 3 | Түрээсийн хөрөнгийн элэгдлийн зардал, хүүхдийн сургалтын зардлыг хасагдах зардал тооцож татвар ногдох орлогыг бууруулсан |
|
16798700 |
5039610 |
3359740.1 |
25,198,050.10 |
| 4 | ААНОАТ-ыг хугацаанд нь төлөөгүй |
2038195066 |
0 |
34534376.2 |
17541199.1 |
52,075,575.30 |
| 5 | НӨАТ-ыг хугацаанд нь төлөөгүй |
|
|
3860139.9 |
1927580.5 |
5,787,720.40 |
|
| Нийт дүн |
16,637,702,336.70 |
1,476,749,427.10 |
477,559,204.40 |
312,891,085 |
2,272,987,436.60 |
Татварын улсын байцаагч нь эхний хоёр зөрчил буюу харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогыг дутуу тайлагнасан гэдгийг “Татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох” асуудлыг зохицуулсан Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлд үндэслэн тогтоосон гэж ойлголоо.
Монгол улсын “И” ХХК болон Сингапур улсын “И” Лтд компаниуд нь 2011 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр зээлийн гэрээ байгуулсан. Зээлийн гэрээний 1.3 дахь хэсэгт зээлийн хүүг жилийн 2.5 хувь байхаар талууд тохиролцсон. Үүний дагуу зээлийн эргэн төлөлтийг Сингапур улсын “И” Лтд компани хуваарийн дагуу төлсөн. Уг зээлийн хүүгийн орлогоос “И” ХХК нь холбогдох татварыг хуулийн дагуу үнэн зөв тодорхойлж, тайлагнаж, төсөвт төлсөн. Бидний хувьд “И” ХХК болон Сингапур улсын “И” Лтд компаниуд нь хоорондоо харилцан хамааралтай этгээд мөн гэдэгтэй санал нийлж байгаа бөгөөд үүнтэй холбоотой татварын улсын байцаагчийн тайлбартай маргаагүй.
Харин бид татварын улсын байцаагчийн тогтоосон дунджаар 11-13% жилийн “бодит зээлийн хүү” тооцсоныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Учир нь татварын улсын байцаагчийн тооцоолон гаргасан “бодит үнэ” нь эрх зүйн үндэслэлгүй. Учир нь бодит үнийг тогтоож буй үйл ажиллагааг татварын ногдлыг тодорхойлох шууд бус арга гэж үздэг бөгөөд татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлалыг Сангийн сайд баталсан байх учиртай. Улмаар Сангийн сайдын баталсан аргачлалд үндэслэн харилцан хамааралтай этгээдийн хооронд байгуулсан зээлийн гэрээнд хэдэн хувийн хүү тооцох нь бодит болохыг татварын байцаагч тодорхойлох ёстой юм. Гэтэл энэхүү татварын хяналт шалгалтыг явуулах, шийтгэх хуудсыг ногдуулах үеийн байдлаар дурдсан аргачлал баталсан Сангийн сайдын хүчин төгөлдөр шийдвэр байхгүй болно. Өөрөөр хэлбэл захиргааны байгууллага болох Сангийн яам татварын шууд бус ногдлыг тодорхойлох аргачлал буюу бодит үнийн арга болон жишиг үнийн аргыг ашиглах хүчин төгөлдөр аргачлалыг батлаагүй байхад татварын улсын байцаагч нар ямар нь мэдэгдэхгүй аргачлалаар 11-13%-ийн зээлийн хүүг бодит үнэ гэж тооцож байгаа нь Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.6-д нийцэхгүй зөрчиж байна.
Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.2-т “Харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд хийгдсэн үйлдвэрлэл, худалдаа, санхүүгийн үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ нь ийм харилцан хамааралгүй этгээдийн хооронд хэрэглэсэн үнээс ялгаатай байвал зах зээлийн ердийн нөхцөлд хэрэглэж болох үнийн харьцуулалт, тооцооллын аргыг ашиглан татварын ногдол тогтоохыг “бодит үнийн арга гэнэ”, 48.3-д “Татвар төлөгч Монгол Улсад болон гадаад улсад байгаа харилцан хамаарал бүхий этгээдтэй хийсэн борлуулалт, худалдан авалт, боловсон хүчин илгээх, техникийн үйлчилгээ үзүүлэх, хоршсон үйлдвэрлэл явуулах зэрэг үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ, төлбөр, хураамж нь /цаашид “үнэ” гэх/ бодит үнээс их буюу бага байвал татварын ногдлыг тодорхойлохдоо бодит үнийн аргыг хэрэглэнэ”, 48.5-д “Татвар төлөгчтэй ойролцоо хүчин чадал, нөхцөл бүхий адилтгах үйл ажиллагааг тухайн орон нутагт эрхэлж буй татвар төлөгч байгаа бол түүний, байхгүй бол ойролцоо орон нутагт орших хэд хэдэн татвар төлөгчийн үйл ажиллагаа, орлого, зарлагын буюу бусад бодит тооцоонд үндэслэн татварын ногдол тодорхойлохыг жишиг үнийн арга гэнэ”.
Татварын ерөнхий хуулийн 48.1-д зааснаас харахад бодит үнийн арга болон жишиг үнийн арга нь татварын ногдлыг шууд бусаар тодорхойлох аргууд. Татварын ерөнхий хуулийн 48.6-д “Татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлалыг санхүү, төслийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална”. Бодит үнийн арга нь татварын ногдлыг тодорхойлох нэг төрлийн шууд бус арга гэдгийг Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасан.
Татварын улсын байцаагч нарын тэмдэглэлд Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1.1, 48.2, 48.3, 48.4-т тус тус заасныг үндэслэн манай компанийг Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварыг 2013 оноос 2017 оны хооронд дутуу тайлагнасан гэсэн боловч хамгийн гол заалт болох 48.6 дахь хэсгийг огт дурдаагүй, мөн “бодит зээлийн хүү” нь яг хэд болох, үүнийг юунд үндэслэн зохиосноо огт дурдаагүй байгааг анхаарна уу. Иймд харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн төлөх орлого болох 6,574,006,746.9 төгрөгийг дутуу тайлагнасан гэж үзэж дараах аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, нөхөн татвар, торгууль, алданги буюу нийт 1,972,202,024.4 төгрөгийг төлүүлэхээр шийтгэлийн хуудас бичсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй тул бид төлөх үүрэггүй.
Хүснэгт 2
|
| Зөрчлийн тодорхойлолт | Зөрчлийн дүн | Нөхөн татвар | Торгууль | Алданги | Нийт |
| 1 | Харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогоос ААНОАТ-ын борлуулалтын орлогыг дутуу тайлагнасан буюу |
6,574,006,746.90 |
657,400,674,70 |
197,220,202.50 |
131,480,135 |
986,101,012.20 |
| 2 | Харилцан хамаарал бүхий комданид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогоос НӨАТ ногдох борлуулалтын орлогын дутуу тайлагнасан |
|
657,400,674.70 |
197,220,202.50 |
131,480,135 |
986,101,012.20 |
|
| Нийт | 6,574,006,746.90 | 1,314,801,349.40 | 394,440,405.00 | 262,960,270 | 1,972,202,024.4 |
2. Татварын улсын байцаагч нар нь манай компанийг 1,451,493,777.3 төгрөгийн зээлийн хүүгийн орлогод НӨАТ ногдуулаагүй дутуу тайлагнасан гэж үзэж, энэ нь 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4-т “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ”, 2015 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн (Шинэчилсэн найруулга) 7 дугаар зүйлийн 7.1.1. “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа, ажил үйлчилгээ” гэж заасныг зөрчсөн гэж үзсэн юм байна. Үүний хүрээнд 145,149,377.73 төгрөгийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын нөхөн татвар, 43,544,813.32 төгрөгийн торгууль, 29,029,875.55 төгрөгийн алданги, нийт 217,724,066.60 төгрөг төлөхийг үүрэг болгосон.
Хүснэгт 3
| № | Оон | Дутуу тайлагнасан хүүгийн орлого | Нөхөн ногдуулсан НӨАТ | Торгууль | Алданги | Нийт дүн |
| 1 | 22013 | 291,296,388.90 | 29,129,638.89 | 8,738,891.67 | 5,825,927.78 | 43,694,458.34 |
| 2 | 22014 | 337,862,239 | 33,786,223.90 | 10,135,867.17 | 6,757,244.78 | 50,679,335.85 |
| 3 | 22015 | 341,397,121.70 | 34,139,712.17 | 10,241,913.65 | 6,827,942.43 | 51,209,568.26 |
| 4 | 22016 | 265,348,835.10 | 26,534,883.51 | 7,960,465.05 | 5,306,976.70 | 39,802,325.27 |
| 5 | 22017 | 215,589,192.60 | 21,558,919.26 | 6,467,675.78 | 4,311,783.85 | 32,338,378.89 |
|
| Ннийт | 1,451,493,777.30 | 145,149,377.73 | 43,544,813.32 | 29,029,875.55 | 217,724,066.6 |
Зээлийн хүүгийн орлогод ногдуулсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дараах үндэслэлүүдээр бид хууль эрх зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлд Албан татвар ногдуулахдаа 8.2-т “Энэ хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан орлогод албан татвар ногдуулах, энэ хуулийн 13 дугаар зүйлд заасны дагуу уг албан татвараас чөлөөлөхдөө “Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангилал”-ыг баримтална гэж заасан. Цаашлаад мөн хуулийн 13 дугаар зүйл албан татвараас чөлөөлөх: 13.5-д дараах үйлчилгээг албан татвараас чөлөөлнө: 13.5.5 “зээл олгох үйлчилгээ” хэмээн чөлөөлөгдөх үйлчилгээнд хамруулсан байна.
Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллын тодорхойлолтын дагуу 6492 зээл олгох бусад үйлчилгээ байна. Энэ ангид санхүүгийн зуучлалын бус байгууллагын зээл олголттой холбоотой санхүүгийн үйлчилгээ орно. Зээлжүүлэлт нь зээл, барьцаат зээл, кредит карт зэрэг хэлбэртэй байж болно. Үүнд дараах төрлийн үйлчилгээ багтана: зээл олгох (банкны салбараас гадна) гэж тодорхойлсон. Энэ тодорхойлолтыг үндэслэн манай компаниас толгой компанидаа олгосон зээл нь энэ ангиллын хүрээнд зээл олгох үйлчилгээнд хамааралтай тул НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх үйлчилгээ болох тул НӨАТ-ыг ногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлгүй юм.
Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх төрийн байгууллагын тайлбар, хэрэглээний практик хандлагын өөрчлөлт нь хуулийг буруугаар хэрэглэх хууль зүйн үндэслэл болохгүй. Түүнчлэн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын нэмүү өртгийг бий болгодог үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, ажилд нь үндэслэн ногдуулдаг татвар юм. Тухайлбал гурилаар талх үйлдвэрлэж зарахад үүссэн нэмүү өртгөөс 10%-ийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж авдаг. Иймд мөнгө, санхүүгийн хэрэгслийн нэмүү өртөг бий болгодоггүй гэж онолын хувьд үздэг. Энэ хүрээнд ч татварын болон НӨАТ-ын хууль тогтоомж боловсруулагдаж хэрэгждэг.
2007 оноос 2016 оныг хүртэл үйлчилж байсан 2006 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдөр батлагдсан хуучин Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль нь шинэчлэгдэн 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс шинэ Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль үйлчилж эхэлсэн. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13.6.5 заалтаар урьдчилгаа зээл олгох үйлчилгээ нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөж байсан. Одоогийн хэрэглэж буй шинэ НӨАТ-ын хуулийн 13.5.5 заалтаар ч гэсэн зээл олгох үйлчилгээ мөн нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөж байгаа болно.
Хуулийн этгээд, иргэдийн зээлийн хүүгийн орлогыг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх явдал нь хөрөнгө мөнгө, зээлийн эх үүсвэр хомс байдаг улс оронд бизнесийн санхүүжилтийн аливаа боломжуудыг дэмжих, санхүүгийн өртгийг бага байлгаж бизнесийг хөгжүүлэх, сул чөлөөтэй хөрөнгөө үр ашигтай ашиглах зэрэг эдийн засгийн өсөлтийг хангах зорилтуудыг агуулдаг бөгөөд энэ ч зорилгоор манай улс бодлогоор татварын хуулиндаа тусган өгч хэрэгжүүлж явдаг. Харин 2016 оноос үйлчилж эхэлсэн шинэ Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль бий болсноос хойш хуулийн үг, үсэг, агуулгад огт өөрчлөлт ороогүй, хуулийн 13.5.5 зээл олгох үйлчилгээ гэсэн чөлөөлөлтийн зүйл заалт хэвээр байхад үүнийг хэрэгжүүлэх татварын албаны байр суурь хууль тайлбарлах хандлагаа өөрчлөн татварын орлогыг нэмэгдүүлэхээр хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг ийнхүү ногдуулах болсон нь эрх зүйн үндэслэлгүй юм. Татварын ерөнхий хуулийн дагуу Монгол Улсын татварын алба нь Татварын хууль тогтоомжийг улсын хэмжээнд нэг мөр дагаж мөрдөх нөхцөлийг бүрдүүлэх, татварын хууль тогтоомжийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт нэг мөр дагаж мөрдүүлэх ажлыг зохион байгуулах үүрэгтэй байдаг тул хуулийн хэрэгжилтийн энэхүү зарчмаа баримтлан ажиллах нь зүйтэй байна.
3. Татварын улсын байцаагч нар нь татварын хяналт шалгалтаар илрүүлсэн зөрчилдөө нотлох баримт бүрдүүлэх шалгаж тодруулах шаардлага байгаагүй гэж үзэж хялбаршуулсан журмаар шийтгэлийн хуудсыг ногдуулсан нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг болон уг хуулиар тогтоосон зөрчил шалган шийдвэрлэх журмыг зөрчсөн.
Тэмдэглэлд: “Холбогдогч И” ХХК-ийн гаргасан нийт 16,871,102,319 төгрөгийн зөрчилд нотлох баримт бүрдүүлэх, шалгаж тодруулах шаардлагагүй, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулахгүйгээр хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэх боломжтой, Зөрчлийн тухай хуулийн 3.1 дүгээр зүйлийн 1-д заасан шийтгэл оногдуулах үндэслэлтэй байх тул Монгол Улсын Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх нь зүйтэй байна” гэсэн нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2.4 дэх хэсгийг зөрчсөн байна.
Хэрэв татварын хяналт шалгалтын явцад татварын “зөрчил” илрүүлсэн бол ЗШШТХ-ийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн дагуу дараах нөхцлүүд үүссэнээс бусад тохиолдолд 3 хоногийн дотор зөрчлийн хэрэг нээж, уг зөрчлийг шалган шийдвэрлэх ажиллагааг ЗШШТХ-д заасан журмын дагуу явуулах ёстой байсан.
Мөн ТУБ нар ЗШШТХ-ийн 6.6 дугаар зүйлд үндэслэн хялбаршуулсан журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн. Гэтэл хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэж болох 3 тохиолдлын алинд нь ч манай компанийг шалгаж шийтгэл оногдуулсан нь хамаарахгүй байгаа юм. Уг 3 тохиолдолд нэг бүрчлэн дүн шинжилгээ хийж үзвэл:
1.Зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ. -Татварын хууль тогтоомж зөрчсөн зөрчил болон түүнээс учирсан хохирлыг ТУБ-ийн зүгээс тогтоохын тулд тухайн хугацаанд хамаарах санхүүгийн болон татварын тайланг шалгах, анхан шатны баримт бичгүүдтэй тулгах, тодорхой мэргэжил шаардсан үйл ажиллагаа буюу санхүүгийн нарийн тооцоолол, дүн шинжилгээ хийх, ярилцлага тодруулга авах буюу мэдүүлэг авах зэрэг цогц үйл ажиллагааг хийх замаар нотлох боломжтой. Татварын зөрчлийг илрүүлэх тэр үед тухайн зөрчлөөс шалтгаалан бий болсон хохирлын хэмжээг шууд, бүрэн тодорхой тогтоох ямарч боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл зөрчил болон түүнээс учирсан хохирлыг зөрчлийн хэрэг бүртгэлт хийж зөрчил шалган шийдвэрлэх тодорхой ажиллагаа явуулснаар тогтоохболомжтой.
2.Зөрчил үйлдэгдсэн, учруулсан хохирол нь нотлох баримтаар тогтоогдож холбогдогч зөрчил үйлдсэнээ сайн дураараа хүлээн зөвшөөрсөн бол хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ. – Манай компанийн зүгээс татварын зөрчил гаргасан гэж татварын байгууллагад сайн дураар мэдэгдсэн зүйл байхгүй болно.
3.Зөрчил үйлдсэн болох стандартаар баталгаажсан хэмжилт-хяналтын төхөөрөмжөөр нотлогдсон бол хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ. – Татварын хууль тогтоомж зөрчсөн зөрчлийг тогтоох стандартаар баталгаажсан хэмжилт-хяналтын төхөөрөмж байдаггүй ба ашиглах боломжгүй юм.
Хэрэв зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг ЗШШТХ-ийн дагуу явуулсан бол зөрчлийн үндэслэл болсон “бодит зээлийн хүү”-г байцаагч хэрхэн тооцоолж гаргасныг бид шаардах, мөн энэ талаарх мэдээллийг зөрчлийн хавтаст хэрэгт авахуулах зэрэг ЗШШТХ-ийн 3.1.2-т заасан “холбогдогчийн эрх”-ээ эдлэх боломжтой байсан. Гэвч хяналт шалгалтын явцад илрүүлсэн гэх зөрчлүүдийг тогтоох, хохирлын хэмжээг тооцоолон гаргах ажиллагааг зөрчлийн хэрэг нээхгүйгээр гүйцэтгэж, шийтгэл оногдуулсан нь ЗШШТХ-ийн 1.9 дүгээр зүйл, 3.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг, 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг, 6.6 дугаар зүйл, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг тус тус зөрчсөн гэж үзэж байна.
Хэрэв татварын байгууллагаас хяналт шалгалтын явцад илрүүлсэн зөрчлийг зөрчлийн хэрэг нээхгүйгээр Татварын ерөнхий хуульд заасан хяналт шалгалтын хүрээнд тогтоож, хохирлын хэмжээг тооцох ажиллагаа хийж, шийтгэл оногдуулахдаа хялбаршуулсан журмаар шийдэх практик тогтвол дээр дурдсан ЗШШТХ-иар журамласан хувь хүн, хуулийн этгээдийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах талаар хийгдсэн дэвшилттэй алхмууд хэрэгжих нөхцөл бүрдэхгүй.
Энэ төрлийн харилцаанд ямар ч өөрчлөлт байхгүй хэвээрээ үлдэх, хууль хэрэгжихгүй, хууль дээдлэх ёс алдагдахаар харагдаж байна. Иймд ТУБ нар ЗШШТХ-ийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан 3 хоногийн хугацааг зөрчсөн. ТУБ нар зөрчил гэж үзсэн үйлдэл, эс үйлдлийг илрүүлснээс хойш татварын хяналт шалгалтын хүрээнд зөрчлийн хэмжээг тодорхойлж, түүнээс үүссэн хохирлын хэмжээг тогтоох зэрэг нарийн төвөгтэй тооцоолол, ажиллагааг Татварын ерөнхий хуулийн хүрээнд хийсэн. Өөрөөр хэлбэл, зөрчлийн хэмжээ, хохирлын хэмжээг татварын хяналт шалгалтын хүрээнд тогтоосон нь ЗШШТХ-ын 6.1.1.2 болон 6.12 дугаар зүйлийг тус тус ноцтой зөрчсөн нь тэдгээрийн гаргасан Шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгох хангалтай үндэслэлийг бий болгож байна.
Иймд бидний гомдлыг судлан үзэж хариуцагчийн гаргасан 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү.” гэжээ.
Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Р.М******* шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Манай гомдлын шаардлага “татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” тухай хэвээрээ байгаа.
“И” ХХК-ийн 2013-2017 онд татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.О, Л.Ннар нь татварын иж бүрэн хяналт шалгалтыг 2018 оны 8 дугаар сарын 27-ны өдрөөс 9 дүгээр сарын 10 болон 10 дугаар сарын 07-ны өдрөөс 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн хооронд нийт 13 хоногийн хугацаанд хяналт шалгалт хийж 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдөр ******* дугаар бүхий Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл ногдуулах тухай шийтгэлийн хуудсаар тус компанийг торгож, 2,272,987,436,6 төгрөгийг төлүүлэх шийтгэл оногдуулсан. Энэ шийтгэлийн хуудаст зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны баримт бичгүүд хавсаргасан. Үүнд:
1.2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаар бүхий хялбаршуулсан журмаар “Зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэл”-6 хуудас материал.
2. 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн “Холбогдогчоос мэдүүлэг авсан тэмдэглэл”-3 хуудас материал
3. 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдөр баталсан 01 дугаартай “Эрх бүхий албан тушаалтан хуулиар хүлээсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэх явцад зөрчлийн шинжтэй үйлдэл, эс үйлдэхүйг илрүүлсэн тухай” тэмдэглэл-1 хуудас материал
4. 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн 01 дугаартай “Эрх бүхий албан тушаалтанд шийтгэлийн хувийг гардуулсан тухай тэмдэглэл-1 хуудас
5. 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн “Хууль ёсны төлөөлөгчөөр тогтоох тухай” эрх бүхий албан тушаалтны тогтоол-1 хуудас.
6. 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдрийн 01 дугаартай Ярилцлагын тэмдэглэл, 2018 оны 09 дугаар сарын 05-ны өдрийн 02 дугаартай Ярилцлагын тэмдэглэл, Татварын хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчил ногдуулсан төлбөрийн тооцоолол-20 хуудас материалуудыг хавсаргасан байсан.
Шийтгэлийн хуудсыг “И” ХХК-д 2018 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдөр шуудангаар ирүүлсэн.
Гомдлын шаардлагын эрх зүйн үндэслэлийг тайлбарлая.
1. Татварын улсын байцаагч нар нь татварын хяналт шалгалтаар илрүүлсэн зөрчилдөө нотлох баримт бүрдүүлэх, шалгаж тодруулах шаардлага байгаагүй гэж үзэж хэргийг хялбаршуулсан журмаар шийтгэлийн хуудсыг ногдуулсан нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 3.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг, 4.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг тус тус зөрчсөн гэж бид үзэж байгаа.
Хэрэв татварын улсын байцаагч нар нь татварын хяналт шалгалтын явцад “зөрчил” илрүүлсэн бол ЗШШТХ-ийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн дагуу илрүүлснээс хойш 3 хоногийн дотор зөрчлийн хэрэг нээх, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг ноцтой зөрчсөн. Зөрчлийн тухай хууль болон Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль нь 2017 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн.
Татварын улсын байцаагч нар нь татварын хяналт шалгалтын явцад зөрчил илрүүлсэн бол Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасны дагуу зөрчлийн шинжтэй үйлдэл, эс үйлдэхүйг сэжиглэж эхэлснээс хойш 3 хоногийн дотор зөрчлийн хэрэг нээж уг зөрчлийг шалган шийдвэрлэх ажиллагааг Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль заасны дагуу журмын дагуу явуулах ёстой байсан. Зөрчлийн хэргийг нээсэн тохиолдолд татварын улсын байцаагч нар нь шийтгэлийн хуудсанд хавсаргасан бүх баримтууд, өөрсдийн хийсэн тооцоолол, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг баримтжуулсан үйлдэл, шийдвэр, холбогдох нотлох баримтуудаа зөрчлийн хувийн хэрэгт хавсаргах зэргээр зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг прокурорын хяналтан дор явуулах үүрэгтэй байсан. Энэ тохиолдолд тухайн зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны явцад холбогдогч болох “И” ХХК нь уг хувийн хэрэгтэй танилцах, шаардлагатай тохиолдолд прокурорт гомдол гаргах зэргээр Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулиар олгосон холбогдогчийн эрхээ эдлэх боломжтой байсан ч хялбаршуулсан журмаар хэргийг шийдвэрлэснээр энэ эрхээ гомдол гаргагч эдэлж чадаагүй.
Үйл баримтын хувьд татварын улсын байцаагч нар шийтгэлийн хуудас болон түүнд дагалдсан 30 гаруй хуудас материалыг зөвхөн нэг өдөр буюу 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдөр бүгдийг нь үйлдэн гаргасан байдаг. Эндээс бид зөрчлийн хэрэг нээхгүй гэсэн санаа зорилго нь маш тодорхой харагддаг гэж үздэг.
Шийтгэлийн хуудас захиргааны актын нэг төрөл. Захиргааны акт Захиргааны ерөнхий хуульд заасан тодорхой зарчимд баригдаж зарчмын дагуу үйлдэгдсэн байх ёстой. Тухайлбал хуульд үндэслэх, зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх зэрэг. Харамсалтай нь энэ захиргааны актыг батлан гаргаж байгаа процесс хуульд үндэслээгүй, нийцээгүй. Зөвхөн шийтгэх зорилгоор энэ асуудалд хандсан гэж харагддаг. Шийтгэх зорилгоор хандаагүй бол зөрчлийн хэргийг анхнаасаа нээгээд цуглуулсан бүх материалаа хавсаргаад холбогдогч өөрөө явцад нь тухайн материалтай танилцаад эрхээ хамгаалах эсэхээ шийдээд явах боломжтой байсан боловч энэ боломжийг олгох зорилгогүйгээр хийгдсэн байдаг.
2. Холбогдох Татварын хууль тогтоомжийг зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүйд нь шийтгэл ногдуулахад хялбаршуулсан журмыг хэрэглэсэн нь эрх зүйн үндэслэлгүй талаар тайлбар хийе. 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаартай тийтгэлийн хуудасны тэмдэглэлд “Холбогдогч И” ХХК-ийн гаргасан нийт 16,871,102,319 төгрөгийн зөрчилд нотлох баримт бүрдүүлэх, шалгаж тодруулах шаардлагагүй, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулахгүйгээр хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэх боломжтой, Зөрчлийн тухай хуулийн 3.1 дүгээр зүйлийн 1-д заасан шийтгэл оногдуулах үндэслэлтэй байх тул Монгол Улсын Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх нь зүйтэй байна. Ажиллагааны явцад харуулсан гэрэл зураг ....удаа авч ....дуу дүрсний бичлэг авч тэмдэглэлд хавсаргав. Ажиллагааны явцад оролцогчдоос санал хүсэлт гаргаагүй болно. Тэмдэглэлийг оролцогчдод танилцуулахад үнэн зөв бичигдсэн байна гэв” гэсэн. Эдгээр нь худлаа. Оролцогчдод танилцуулсан, үнэн зөв гэж хэлсэн гэсэн нь бодит байдалд нийцэхгүй байгаа. Холбогдогч этгээд зөвшөөрөөгүй учраас гарын үсэг зураагүй байгаа. “Ажиллагааны явцыг харуулсан гэрэл зураг, дуу дүрсний бичлэгээр баталгаажуулж тэмдэглэлд хавсаргав” гэдэг нь энэ маягт анхнаасаа батлагдахдаа хялбаршуулсан журмаар хэргийг шийдвэрлэхэд ямар нэгэн нотлох баримт байх ёстой гэдгийг харуулж байгаа. Гэтэл энд нотлох баримт бүрдүүлэх ажиллагаа явуулах шаардлагагүйгээр шийдэж болно гэж үзсэн.
Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хялбаршуулсан журмаар хэргийг шийдвэрлэхэд 3 тохиолдлыг авч үзэхээр заасан байдаг. Зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ. Татварын хууль тогтоомж зөрчсөн зөрчил болон түүнээс учирсан хохирлыг нотлох баримт бүрдүүлэхгүй, цуглуулахгүйгээр, зөрчил шалган шийдвэрлэх тодорхой ажиллагаа явуулахгүйгээр энийг тогтоох ямар ч боломжгүй. Хэрэв сэжигтэй тохиолдол илэрвэл заавал санхүүгийн, анхан шатны баримт бичгүүдийг үзэж нягталж тооцоолж, бодит үнийг тогтоох зэрэг ажиллагаа хийхээсээ өмнө сэжиглэж эхлэхдээ 3 хоногийн өмнө зөрчлийн хэргээ нээх ёстой байсан. Гэтэл Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулиа зөрчөөд зөрчил шалган шийдвэрлэх тодорхой ажиллагаануудаа явуулаад өөрсдийнхөө дүгнэлтийг гаргасныхаа дараа 30 хуудас баримтыг нэг өдөр батлангуутаа хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэнэ гээд холбогдогчид ямар ч эрхийг нь эдлүүлээгүйд гомдсон.
Шийтгэлийн хуудас түүний үндэслэл болсон тэмдэглэл, эрх бүхий албан тушаалтнуудын тогтоол нь хоорондоо зөрчилтэй илэрхий алдаатай. Энэ захиргааны актыг гаргах зарчмыг маш ноцтой зөрчсөн. Процессын маш том алдааг гаргаж байгаа. Эхлээд журмаа сонгохдоо алдаа гаргасан. Тухайлбал, “И” ХХК-ийн ерөнхий нягтлан бодогч Ц.О-ыг 30-н хэдэн хуудас материалд хохирогч, холбогдогч, холбогдогчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, холбогдогчийн хууль ёсны төлөөлөгч гэж тодорхойлсон байдаг. Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд хохирогч, холбогдогч, холбогдогчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, холбогдогчийн хууль ёсны төлөөлөгч гэж хэнийг хэлэх вэ гэдгийг тодорхойлсон байгаа. Хавтаст хэргийн 19 дугаар хуудсанд Ц.О-ыг хохирогч, 20, 21, 22 дугаар хуудсанд холбогдогчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч гэж тооцож гарын үсэг зуруулсан. Компаниас Ц.О-т компанийг төлөөлж үйл ажиллагаа явуулах эрхийг олгосон бичиг баримт байдаггүй. Ц.О-ыг хууль ёсны төлөөлөгчөөр тогтоосон. Хавтаст хэргийн 19 дүгээр хуудсанд Ц.О-ыг Холбогдогчоос мэдүүлэг авсан тэмдэглэлд холбогдогч гэж үзсэн. Холбогдогч нь компани болохоос хувь хүн биш. Хавтаст хэргийн 23 дугаар хуудсанд байх 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн “Эрх бүхий албан тушаалтанд шийтгэлийн хуудсыг гардуулж өгсөн тэмдэглэл”-ийг гардуулж өгсөн өдөр нь тэмдэглэл үйлдсэнээс 2018 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдөр буюу 7 хоногийн дараа байгаа. Энэ нь бидний ойлгож байгаагаар шийтгэх зорилгыг агуулсан, нөгөө талдаа өөрсдийн байр суурийг илэрхийлэх, нэмэлт нотлох баримт гаргаж өгөх, татварын байцаагч нарын дүгнэж байгаа үндэслэлд хариу өгөх боломжийг олгохгүй гарсан шийдвэр байгаа.
Татварын байцаагч нар шийтгэлийн хуудсыг гаргахдаа дагаж мөрдөх ёстой хууль, журмаа ноцтой зөрчиж гарсан учраас бид энэхүү процесс зөрчиж гарсан шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй боломжгүй.
Гомдол гаргагчийг хууль зөрчсөн гэх асуудлыг хүлээн зөвшөөрөхгүй.
1. Хариуцагчийн гаргасан тайлбарт гомдол гаргагчийг Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.7 дахь хэсэгт заасныг зөрчсөн гэж үзэж холбогдох торгууль, шийтгэлийг ногдуулсан гэдэг. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.7 дахь хэсэг нь банк, банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршооноос олгосон зээлд хамаарсан татварын чөлөөлөлтийн заалт. Манай гомдол гаргагч компани өөрийн харилцан хамаарал бүхий Сингапур улсын “И” Лтд компанид зээл олгосон. Зээлийн хүүгээс орлогоос нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг суутгаж аваагүй байна гэдэг үндэслэлээр биднийг буруутгадаг. Үндэслэл нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.7 дахь хэсэгт заасан заалт. Энэ заалт нь банк, банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршооноос олгогдсон байх тохиолдолд нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх заалт. Бид зээлийн хүүгийн орлогодоо нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй шийдвэр, шийдвэрт үндэслэсэн гарсан татварын тайлан, мэдээ нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13.5.5 дахь заалтыг үндэслэсэн. Энэ заалт нь зээл олгох үйлчилгээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөнө гэдэг. Бид хуулиа мөрдсөн, хууль зөрчөөгүй. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар дээрээ 2.5 хувийн хүүгээ төлсөн.
Зээлийн үйл ажиллагаа тусгай зөвшөөрөлтэй үйл ажиллагаа. Энд хамаарах заалт нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.7 дахь заалт. Гэтэл иргэд, аж ахуйн нэгж хоорондын зээлийн харилцаа үүсгээд, түүндээ ногдуулж байгаа зээлийн хүүд 2006 оны Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13.6.5 дахь заалт, 2015 оны Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13.5.5 дахь заалтаар зээл олгох үйлчилгээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлдөг.
Аж ахуйн нэгж хоорондын зээлийн хүү дээр нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх эсэх асуудал дээр дээд шатны байгууллагууд нь зөвшөөрөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахгүй гэж шийдсэн байхад бид маргаж байгаа нь харамсалтай байна. Татварын байцаагч нар хуулийг нэг мөр хэрэгжүүлж чадахгүй байна.
2. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.5.5 дахь заалтаар бид зээлийн хүүгийн орлогод тайлан мэдээгээ гаргаад явсан. Гэтэл татварын байцаагч нар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.5.7 дахь заалт гээд зээлийн хүүгээс татвар авна гэж байгаа. “Танай зээлийн хүү бодитой биш байна. Иймд бид зах зээлийн ердийн нөхцөлд хэрэглэж болох үнийн харьцуулалт тооцооллын аргыг ашиглан зах зээлийн бодит хүүг тооцоолж гаргасан” гэдэг. Мөн Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасан татварын ногдлыг шууд бусаар тодорхойлох аргыг хэрэглэсэн. Энэ арга нь зах зээлийн ердийн нөхцөлд хэрэглэж болох үнийн харьцуулалт тооцооллын арга гээд байх шиг байдаг. Гэхдээ бид энд санал нийлэхгүй байгаа. Харилцан хамааралтай этгээдийн хооронд хийсэн зээлийн тооцооллыг тогтоох нь татварын байцаагч нарын эрх. Гэхдээ бодит үнэ, жишиг үнэ мөн үү гэдгийг тогтоохын тулд татварын байцаагч нар нарийн тогтоосон аргачлалыг ашиглана. Сангийн сайдын баталсан энэ 2 аргачлал Захиргааны хэм хэмжээний актын бүртгэлд бүртгэгдээгүй байсан. Тиймээс энэ нь хүчин төгөлдөр бус хэм хэмжээний акт. Захиргааны ерөнхий хуульд хүчин төгөлдөр бус хэм хэмжээний актыг мөрдөөгөөгүйгээс хувь хүн, хуулийн этгээдэд хариуцлага ногдуулж болохгүй гэсэн зарчим байгаа. Татварын байцаагч нар Сангийн сайдын энэ хэм хэмжээнүүд дотоод хэм хэмжээг тогтоосон гэдэг. Гэтэл энэ журамд татвар төлөгчдөд үүрэг болгосон бүлгүүд байдаг.
2019 онд Татварын ерөнхий хууль шинээр батлагдаад Сангийн сайдын 2019 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн “Татварын ногдлыг жишиг үнийн аргаар тодорхойлох журам” 294 дүгээр тушаал Хууль зүйн яамны 2020 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 4416-т бүртгэгдсэн. Ингээд харахаар гадагшаа чиглэсэн захиргааны акт. Шинэ журмыг тогтоох хүртэл жишиг үнэ тогтоосон бүх тооцоолол хүчин төгөлдөр бус.
Байцаагч нарын хэлсэн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг жишиг үнийн аргаар ногдуулах нь хууль зүйн үндэслэлгүй. Процесс алдаатай байх, шийтгэлийн хуудсанд заасан шийтгэлүүд эрх зүйн үндэслэлгүй байх тул шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү.” гэв.
Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.Ц шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хувьд тайлбар хийе. Компани хооронд зээл өгсөн, уг зээлийн хүүд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулсан. Бид энэ татварыг ногдуулахгүй гэж 3 үндэслэлээр үзэж байгаа.
1.Татварын хуулийн хяналтууд татварын хөөн хэлэлцэх 5 жилийн хугацааны хувьд 2013-2017 оны хоорондын үйл ажиллагаанд хяналт орсон. Энэ хооронд нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хувьд шинэ, хуучин хуулийн шинэчлэлтийн процесс явагдсан. 2015 онд шинэ хууль батлагдаад, 2016 он хүртэл хуучин хуулиа хэрэглэсэн. Тэгэхээр хуучин, шинэ хуулийн цаг үед хамаарч байгаа.
Татварын байцаагч нар “нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахдаа Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.7 дахь заалт буюу чөлөөлөлтийн заалт ашигласан байна. Энэ заалтад хамаарах этгээд биш учраас нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдоно” гэж үзсэн. Бид Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуучин хуулийн 13.6.5, шинэ хуулийн 13.5.5 буюу зээл олгох үйлчилгээ буюу чөлөөлөлтийн заалтыг ашиглаж, энэ авч байгаа хүү дээрээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй гэсэн. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай шинэ, хуучин хуулийн 8.2 заалт “энэ хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан орлогод албан татвар ногдуулах, энэ хуулийн 13 дугаар зүйлд заасны дагуу уг албан татвараас чөлөөлөхдөө "Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангилал"-ыг баримтална. Энэ ангиллыг хуучин хуулин дээр Сангийн сайд, шинэ хуулин дээр Сангийн сайд, Үндэсний статистикийн төв газар батална гэсэн заалт байгаа. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2 дахь заалтад заасан чөлөөлөлтийг эдлэхийн тулд зээл олгож байгаа үйлчилгээ аль нь гэхээр хуучин хуулийн 2019 оны 04 дүгээр сарын 29-ны өдөр Сангийн сайдын энэ салбарын ангиллыг 103 тоот тушаалаар баталсан. Уг баталсан тушаалын 6492 гэсэн “зээл олгох бусад үйлчилгээ”-нд хамаарч байгаа. Зээл олгох бусад үйлчилгээнд санхүүгийн зуучлалын бус зээл олгохтой холбоотой санхүүгийн бүх үйлчилгээ, зээл олгох банкны салбараас гадна гэж байгаа ба энэ нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулин дээр 13 дугаар зүйлийн 13.5.5, эдийн засгийн зүйл ангиллын 64.92 дахь заалт байна. Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангилалд зээл олгох банкнаас бусад үйл ажиллагаа гэж заасан. Шинэ, хуучин хуулин дээр хууль эрх зүйн үндэслэл байгаа учир компани хоорондын хүү дээр нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдохгүй.
2. Монгол компани толгой компанидаа зээл олгосон. Зээл олголт бол үйлчилгээ. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуучин, шинэ хуулин дээр 12 дугаар зүйлд зааснаар гадагшаа зээл олгосон экспортийн зээлийн үйлчилгээг тодорхойлсон. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1 дэх хэсэг Экспортод гаргасан дараах бараа, ажил, үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 0 хувь байна. Манай компани гадагшаа зээл олгосон. Тухайн үед нэмэгдсэн өртгийн албан татварын татвар төлөгчөөр бүртгүүлсэн байсан. Тиймээс 0 хувийн татвар ногдоно.
3. Татварын алба нь хууль хэрэглээний асуудлыг нэг мөр сахин мөрдүүлэх нөхцлийг бүрдүүлэх ёстой. Хүүгийн орлого дээр нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулах процесс сүүлийн 2, 3 жилийн хугацаанд татварын байцаагчийн хяналтын явцад маш түгээмэл гарч байгаа.
2019 онд “А” ХХК, “Х” ХХК гэх мэт олон нийтэд нээлттэй мэдээллийн эх үүсвэрт маргаан таслах зөвлөлийн олон тогтоолууд гарсан. Маргаан таслах зөвлөлд Татварын алба, Сангийн яамны хүмүүс, бага хувьд нь Төрийн бус байгууллага байдаг. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай шинэ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.5, хуучин хуулийн 13.6.5 дахь заалтын дагуу зээл олгох үйлчилгээ нь хүүгийн орлогоос чөлөөлөгдөх орлого байсан байна. Иймэрхүү агуулгатай Маргаан таслах зөвлөлийн тогтоолууд гарсан. Татварын албаны дарга үүнийг хянаж үзээд баталгаажуулаад маш олон татвар төлөгчид Маргаан таслах зөвлөлийн энэ тогтоолыг хүргүүлсэн. Татварын ерөнхий газрын дарга Маргаан таслах зөвлөлийн тогтоолыг хянан баталгаажуулах эрхтэй. Хэрэв тогтоол хуулийн үндэслэлгүй байвал буцаах, хүчингүй болгох, өөрчлөх эрхтэй. Гэтэл уг тогтоолыг хянан татварын албаны дарга баталгаажуулсан. Иймд энэ үндэслэлээр зээлийн хүүгийн орлого нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдохгүй Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.5 дахь заалтаар зохицуулсан харилцаа буюу нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдохгүй.
Бид харилцан хамааралтай толгой компанидаа 2.5 хувиар зээлийн хүүгээ тогтоож зээл олгосон. Үүнийг татварын байцаагч нар хүү нь бага байна, зах зээлийн хүүгээр тогтооно гээд жил болгон хүүгийн хэлбэлзэлтэй байдаг гэж тооцоод 12.5, 13.5, 13.9, 14.2. 14.4, 12.8 гэсэн хувь хэмжээг ашиглан тогтоосон зээлийн хүүгийн хоорондын зөрүүгээр нэмэлтээр хүүг ихэсгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар нэмж ногдуулсан учраас бид үүнд нь маргасан.
Үнийн дүнг авч үзвэл аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг нөхөн ногдолт 986,101,012.20, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 1,203,25,075.0 нийтдээ 2 тэрбум 200 сая төгрөгийн татварыг ногдуулсан. Байцаагч нар Монгол банкны бодлогын хүү, санхүүгийн хэрэгслийн хүү, арилжааны банкнуудын зах зээлийн дундаж хүү зэргийн дунджыг ашиглаж зах зээлийн дундаж хүүг гаргасан гэдэг. Гэтэл ингэж тооцох эрх зүйн акт байхгүй. Аргачлалыг нь Хууль зүйн яам бүртгээгүй, татварын байцаагч нар дотогшоо чиглэсэн хууль зүйн акт байсан гэдэг. Гэтэл 2019 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдөр татвар төлөгчийн харилцааг зохицуулсан гадагшаа чиглэсэн 35 журмыг олон нийтэд 2 үе шаттайгаар хэлэлцүүлж баталсан. Түүнд нь жишиг үнийг тогтоох арга байгаа.
Зээлийн хүүг тогтоох гэж байгаа тохиолдолд зээлийн хэмжээ, эргэн төлөгдөх хугацаа, барьцаа, хугацаа нь хөрвөх эсхүл тогтмол, зээлжих зэрэглэл, зээлийн хугацаа, батлан даагч байсан юм уу зэргээр энэ бүх нарийн харилцааг тогтоож байж аргуудыг нарийвчлан зааж өгөөд тогтоосон бол бид маргахгүй байсан. Ямар эрхийн дагуу эдгээр аргачлалыг ашиглаж байгаа юм бэ?
Хүүхдийн сургалтын төлбөрийг хассан, хугацаа хэтэрсэн хувьд маргах зүйл байхгүй.
Түрээсийн байрын элэгдлийг хассан тухайд, байр түрээслээд сайжруулалт хийж маш их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийсэн. Олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу түрээсийн байрны сайжруулалт нь хөрөнгөөр бүртгэгдээд, элэгдүүлээд хасагдах зардалдаа оруулаад явсан зүйл байгаа. Түрээслэх, түрээслүүлэх талын хоорондын тохиролцоо хийсэн зүйл байхгүй. Хуулиа барьсан. Засварын зардлаа зардалдаа бүртгээгүй. Хасагдах зардалд хасаагүй. Хөрөнгө гэж үзээд зөвхөн элэгдэл байгуулсан.” гэв.
Хариуцагч нар шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: “Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.О, Л.Н бид “Татварын хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж”, Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн даргын олгосон хяналт шалгалтын 21180800318 томилолтын дагуу, улсын бүртгэлийн 9019******* дугаар бүхий гэрчилгээтэй, 53******* тоот регистрийн дугаартай, Сингапур улсын 80%-ийн хөрөнгө оруулалттай “И” ХХК-ийн 2013-2017 онуудын татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд 2018 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрөөс 10 дугаар сарын 19-ний хооронд иж бүрэн хяналт шалгалтыг хийж ******* дугаартай шийтгэлийн хуудсаар 16,871,102,319.0 төгрөгийн зөрчилд 1,476,749,427.1 төгрөгийн нөхөн татвар, 481,419,344.3 төгрөгийн торгууль, 314,818,665.2 төгрөгийн алданги, нийт 2,272,987,436.6 төгрөгийн төлбөр оногдуулж 2018 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдөр тус компанид баталгаат шуудангаар хүргүүлсэн.
“И” ХХК ******* тоот шийтгэлийн хуудсаар оногдуулсан шийдвэрийг бүхэлд нь эс зөвшөөрч гаргасан гомдолд дараах тайлбарыг гаргаж байна.
Гомдлын 1 дүгээрт дурдсанаар тус компанийн татварын ногдол тодорхойлохдоо бодит үнэ, жишиг үнэ тооцоолох аргачлал дутуу тооцоолсон, үндэслэлгүй гэж Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 2,3,4,5дахь заалт, Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 6 дахь заалтыг дурдсан нь татвар төлөхгүй, тайлагнахгүй байх зорилгоор тайлбар хийсэн гэж ойлгож байна.
Татварын улсын байцаагч бид 0******* тоот шийтгэлийн хуудсаар “И” ХХК харилцан хамаарал бүхий 80%-ийн хөрөнгө оруулагч Сингапур улсын “И Лтд компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн хувь хэмжээ харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд хийгдсэн үйлдвэрлэл, худалдаа, санхүүгийн үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ нь ийм харилцан хамааралгүй этгээдийн хооронд хэрэглэсэн үнээс ялгаатай байгаа тул зах зээлийн ердийн нөхцөлд хэрэглэж болох үнийн харьцуулалт, тооцооллын аргыг ашиглан тооцоолсон бөгөөд Монгол Улсын Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийг үндэслэн зах зээлийн бодит хүүг тооцоолж гаргасан болно.
Гомдлын 2 дугаарт дурдсанаар“И” ХХК харилцан хамаарал бүхий 80%-ийн хөрөнгө оруулаагч Сингапур улсын “И Лдт” компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогоос нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох борлуулалтын орлогыг дутуу тайлагнасан 2013 онд 1,567,174,572.3 төгрөг, 2014 онд 1,879,264,854.1 төгрөг, 2015 онд 1,945,508,397.7 төгрөг, 2016 онд 1,529,736,034.0төгрөг, 2017 онд 1,103,816,666.1 төгрөг, нийт 8,025,500,524.2 төгрөгийн зөрчил нь 2006 оны 6 дугаарсарын 29-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4, “Монгол улсын нутаг дэвсгэрт гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ.”, 2015 оны 7 дугаар сарын 09-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /Шинэчилэсэн найруулга/ 7 дугаар зүйлийн 7.1.1. “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа, ажил, үйлчилгээ;”, энэ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5: Дараах үйлчилгээг албан татвараас чөлөөлнө:, 13.5.7. “банкны болон банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн хүү, санхүүгийн түрээсийн хүү, ногдол ашиг, зээлийн баталгааны хураамж, даатгалын гэрээний хураамж төлөх үйлчилгээ” гэж заасныг зөрчсөн гэж төлбөр ногдуулсан.
2013-2017 онуудад түрээсээр эзэмшиж байгаа оффисын барилга байгууламжид элэгдэл тооцоолж татвар ногдуулах орлого бууруулсан баримт материал, 2013 оны захирлын хүүхдийн сургалтын төлбөрийг төлсөн баримтыг зардалд оруулан тооцоолж, татвар ногдуулах орлого бууруулсан баримт зэргийн нотлох баримт хангалттай байсан болно” гэжээ.
Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: “нэгдүгээрт, Зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн талаар, хоёрдугаарт, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хууль хэрэглээний талаар, гуравдугаарт аргачлалын журмын талаар тайлбар өгье.
Зөрчлийн хэрэгт хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй, зөрчлийн хэрэг нээх байсан гэж байна. Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1.1.1 дэх хэсэгт “хуулиар хүлээсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэх явцад энэ хуулиар шалган шийдвэрлэхээр харьяалуулсан зөрчлийн шинжтэй үйлдэл, эс үйлдэхүйг илрүүлсэн” бол гэж байгаа. Татварын улсын байцаагч нар өнгөрсөн цаг дээр хянаж шалгаад анхан шатны баримт болон нягтлан бодох бүртгэлийн санхүүгийн баримтыг нь шалгаад зөрчил илрүүлсэн. Энэ зөрчлийг илрүүлээд, шалгаад явахад зөрчил илрүүлсэн бол хялбаршуулсан журмаар шийднэ. Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.1.1 дэх заалтаар зөрчил үйлдсэн нь нэгэнт тодорхой, зөрчилд учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй гэж үзсэн. Тухайн зөрчлийг татварын улсын байцаагч нар өөрсдөө илрүүлсэн. Зөрчил нь илэрхий тодорхой байвал заавал зөрчлийн хэрэг нээх шаардлагагүй, хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэж болно.
Компанийн ерөнхий нягтлан бодогч Ц.О нь компанийг төлөөлөх эрх бүхий этгээдээс нь итгэмжлэл авсан байсан тул зөрчлийг нь танилцуулсан. 6 зөрчлөөс 2 зөрчлийг нь хүлээн зөвшөөрөөд, 4 зөрчлийг нь зөвшөөрөхгүй гэсэн талаар ярилцлагын тэмдэглэлд байгаа. Эрх, үүргийг тайлбарласан.
Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай тухай хуулийн 1.12 дугаар зүйлд эрх бүхий албан тушаалтны шийдвэр, үйл ажиллагаанд гомдол гаргах талаар зохицуулсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл тухайн зөрчлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй бол шат шатанд нь гомдол гаргах эрх нь байсан боловч энэ эрхээ эдлээгүй. Гомдол гаргаагүй учраас тухайн зөрчлийг хүлээн зөвшөөрч байна гэж үзэж байгаа.
Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.5 дахь заалт хамаарахгүй гэж байна. Охин компани толгой компанидаа зээл олгосон байдаг. Компанийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.4 дэх хэсэг “Компани нь тусгай зөвшөөрөл шаардагдах үйл ажиллагааг хуульд заасны дагуу холбогдох эрх бүхий байгууллагын бичгээр олгосон зөвшөөрлийн үндсэн дээр эрхэлнэ” гэж заасан.
Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай шинэ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.7-д “банкнаас бусад зээлийн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа бол тусгай зөвшөөрөл авна” гэж заасан. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13.5.5 дахь хэсэгт зааснаар зээл олгох үйлчилгээг татвараас чөлөөлсөн байгаа. Зээл олгох үйлчилгээг тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр эрхэлж байгаа бол нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлнө гээд заачихсан. Тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа компанийн зээл олгох үйлчилгээг татвараас чөлөөлнө гэж ойлгож байгаа.
Хуучин хуулийн 13.6.5 дахь заалт-урьдчилгаа зээл олгох үйлчилгээ, шинэ хуулийн 13.5.5 дахь заалт-зээл олгох үйлчилгээ, хуучин хуулийн 13.6.7 дахь заалт-банкны болон санхүүгийн түрээсийн хүү, ногдол ашиг, зээлийн баталгааны хураамж, даатгалын гэрээний хураамж зэрэг үйлчилгээг зохицуулсан, шинэ хуулийн 13.5.7 дахь заалт-банкны болон банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн хүү, санхүүгийн түрээсийн хүү, ногдол ашиг, зээлийн баталгааны хураамж, даатгалын гэрээний хураамж зэргийг зохицуулсан. Хуулийн дээрх заалтуудын дугаар өөрчлөгдсөн гэсэн болохоос заалт нь хэвээрээ байгаа.
Тусгай зөвшөөрөлтэй үйл ажиллагаа явуулахын тулд Аж ахуйн нэгжийн тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд заасан үйлчилгээ байх юм бол тусгай зөвшөөрөл авдаг. Гэрээ байгуулаад зээл олгож байгаа бол Аж ахуйн нэгжийн тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3.4 дэх хэсэгт зааснаар банкнаас бусад зээлийн үйл ажиллагаа эрхэлж л байгаа бол тусгай зөвшөөрөл авна гэж заасан. Зөвхөн банк бус зээлийн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа бүх аж ахуйн нэгж тусгай зөвшөөрөл авна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд зээл олгох үйл ажиллагааг татвараас чөлөөлнө гэж байгаа. Гэрээн дээрээ жилийн 2.5 хувиар тооцсон.
Зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэхгүй учраас зээлийн хүүндээ татвар төлнө. Тусгай зөвшөөрөлтэй байсан бол зээлийн хүүгийн татвараас чөлөөлөгдөх байсан. Сангийн яамнаас манайд өгч байсан чиглэл байгаа.
3 дахь зөрчилд журам ярьж байгаа. Улсын дээд шүүхээс энэ асуудлыг дүгнэсэн байдаг. Улсын Дээд шүүхийн 2019 оны 352 дугаар тогтоол.” гэв.
Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т******* шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Зээлийн гэрээн дээрээ хүүг жилийн 2.5 хувиар тооцсон байгаа. Энэ зээлийн хүүг 11-13 хувь болгож өсгөж тооцсон үндэслэлийн хувьд Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1, 48.2 дахь заалтыг барьсан. Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1.1-бодит үнийн арга, 48.1.2 дахь заалт-жишиг үнийн арга байгаа. Уг хуулийн 48.2 дахь заалт “харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд хийсэн үйлдвэрлэл, худалдаа, санхүүгийн үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ нь харилцан хамааралгүй этгээдүүдийн хооронд хэрэглэсэн үнээс ялгаатай байвал зах зээлийн ердийн нөхцөлд хэрэглэж болох үнийн харьцуулалт, тооцооллын аргыг ашиглан татварын ногдлыг тодорхойлохыг “бодит үнийн арга” гэнэ, 48.6 дахь заалт “татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлалыг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална. Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.6 дахь хэсэгт заасан зохицуулалтыг үндэслээд Сангийн сайд 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн 353 дугаар тушаалаар “Харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд хийгдсэн ажил үйлчилгээнд бодит үнэ тооцох аргачлал”-ыг баталсан. Энэ аргачлалын 5.2.4.1б хэсэгт “Монгол банк болон арилжааны банкуудын зээлийн хүүгийн бодит хэмжээг хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтын дундаж хүү болон бусад харьцуулж болох зээлийн мэдээлэл зэрэгт үндэслэнэ” гэсэн. Энэ зохицуулалтыг үндэслээд 11-13 хувийн хүүг гаргасан.
2011 оноос хойш 6, 7 удаа давтамжтайгаар зээл олгоод Монгол улсад татвар төлөх ёстой зээлийн хүүгийн орлогыг бууруулаад хасаад байгаа. Бид Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.5, 13.6.5 дахь чөлөөлөлтийн заалтыг хэрэглээгүй. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1 дэх заалтыг зөрчсөн учраас Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар хариуцлага хүлээлгэсэн.
Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.1.1 зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэнэ гэж заасныг үндэслэсэн. Зээлийн гэрээндээ харилцан хамааралгүй хувь этгээдүүдийн байдлаар зээлээ гаргасан. Татварын улсын байцаагч нар холбогдох эрх зүйн акт, хууль тогтоомжийг үндэслэн зөвхөн зээлийн хувь хэмжээг бодит үнэд нийцүүлэн тодорхойлж гаргасан. Хэрэг бүртгэлт явуулах ямар ч шаардлага байгаагүй.
Зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа хууль зөрчиж явагдаагүй. Хууль ёсны төлөөлөгч, итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, хохирогч, холбогдогч гэсэн нэр томьёог хэрэглэсэн нь татварыг төлөхгүй байх нөхцөл үүсгэхгүй. Улсын ерөнхий прокурорын тушаалаар батлагдсан зааврын дагуух бөглөдөг маягтууд байдаг. Процессын хувьд үг үсгийн асуудал байж болно. Гэвч холбогдогчийн хувьд “И” ХХК, итгэмжлэлгүйгээр төлөөлөх эрхтэй этгээд нь өөрөө оролцох боломжгүй тул хууль ёсны төлөөлөгчөө томилж оруулсан. Хууль ёсны төлөөлөгчөөр томилсон эрх бүхий албан тушаалтны итгэмжлэл зөрчлийн хэрэгт авагдсан байгаа. Хууль ёсны төлөөлөгчөөр томилсон, хууль ёсны төлөөлөгчөөр оролцож, холбогдогчоос авсан маягт дээр гарын үсэг зурсан байгаа.
Өөрийн өмчид бүртгэлтэй өөрийн хөрөнгөд засвар хийсэн тохиолдолд аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын дагуу татвар ногдох орлогоо бууруулаад явдаг. Хүний хөрөнгийг түрээслэчихээд элэгдэл тооцно гэсэн зүйл байж болохгүй.
Олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн стандарын дагуу чөлөөлж, хөнгөлдөг зохицуулалт байхгүй. Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.2 дахь заалт Дор дурдсанаас бусад тохиолдолд татвар бий болгох, өөрчлөх, чөлөөлөх, хөнгөлөх, ногдуулах төлөхтэй холбоотой харилцааг зөвхөн татварын хуулиар зохицуулна. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1 дэх хэсэгт Албан татвар төлөгчийн 1 жилээс дээшхи хугацаанд ашиглах хөрөнгөд энэ хуулийн 12.1.5-д заасан элэгдэл, хорогдлын шимтгэл тооцно”, 13.2 дахь хэсэг Үндсэн хөрөнгийг дор дурдсан хугацаагаар ашиглахаар тооцож, түүний элэгдэл, хорогдлын шимтгэлийг шулуун шугамын аргаар дараахь байдлаар байгуулна гэж заасан. Гэтэл энэ нь үндсэн хөрөнгө нь биш. Түрээсэлж байгаа хүний хөрөнгөд элэгдэл тооцож татвар ногдох орлогыг бууруулж байгаа нь хуулийг зөрчиж байгаа үйлдэл.” гэв.
Хариуцагч Л.Н******* шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Харилцан хамаарал бүхий этгээдэд өгсөн зээл. Манай улсаас гадагшаа зээл олгодоггүй. Дандаа гаднаас зээл авдаг. 2009 онд Монгол банк “гаднаас авсан зээлийг тусгай маягтаар компаниудын зээлийн дунджаар тооцож болно” гэсний дагуу тооцож болдог. Гэтэл Монголоос гадагшаа зээл олгосон явдал байдаггүй. Бид бодит хүүгийн хэмжээг тогтоохдоо Монгол банк, арилжааны банкнуудын зээлийн хүүгийн хэмжээ, хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтын хэмжээ, бусад харьцуулж болох зээлийн хүүгийн дунджийг үндэслэл болгосон. Монгол банкны бодлогын хүү, арилжааны банкуудын зээлийн дундаж хүүгээс тооцсон. Арилжааны банкнуудын бүх олгодог зээлүүдийн дундаж. Энэ тооцооллыг Монгол банк гаргадаг.” гэв.
Хариуцагч Т.О******* шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Зөрчлийн тэмдэглэлийг хөтлөх үед нягтлан бодогч Ц.О байлцсан. Толгой компанийн захирал “гарын үсэг зурж болохгүй гэсэн шуудангаар ав” гэж хэлсэн гээд гарын үсэг зураагүй. Компанийн дүрмийн санд үл хөдлөх хөрөнгө байхгүй. Тэр хөрөнгийг энэ компани түрээслэдэг. Түрээслээд худалдаж авах нөхцөл байхгүй. Тухайн иргэн цаанаа хөрөнгөдөө элэгдэлээ байгуулаад явж байгаа. Түрээслэгч ямар нэгэн элэгдэл байгуулаад зардалд тооцох шаардлага байхгүй. Татварын ерөнхий хуульд зааснаар засвар бол өөрийн хөрөнгийн элэгдэл байх ёстой.” гэв.
Иргэдийн төлөөлөгч дүгнэлтдээ: “Миний зүгээс шүүхийг үнэн зөв, хуулийн дагуу санхүүгийн ил тод байдлыг хангасан шийдвэр гаргаасай гэж бодож байна. Татварын байцаагч нарын хувьд дотроо журмын маргаантай асуудлууд байдаг гэж байна. Хүү тооцох зэргийг мэргэжлийн хүмүүсийн үүднээс шалгах нь зүйтэй гэж үзэж байна.” гэв.
ҮНДЭСЛЭХ нь:
Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн даргын олгосон хяналт шалгалтын 21180800318 томилолтын дагуу тус хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.О, Л.Н нар “И” ХХК-ийн 2013-2017 онуудын татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийж 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаартай шийтгэлийн хуудсаар 16,871,102,319.00 төгрөгийн зөрчилд 1,476,749,427.10 төгрөгийн нөхөн татвар, 481,419,344.30 төгрөгийн торгууль, 314,818,665.20 төгрөгийн алданги, нийт 2,272,987,436.60 төгрөгийн төлбөр тогтоосныг тус компани эс зөвшөөрч шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулахаар гомдол гаргасан байна.
Хуульд заасан журмаар хэрэгт авагдсан баримтууд, талуудын тайлбарыг үнэлээд гомдлыг хангах үндэслэлгүй гэж үзлээ.
Шийтгэлийн хуудасны хавсралт дахь илэрсэн зөрчил, ногдуулсан төлбөрийн тооцооллоос үзэхэд 2013-2017 онд нийт 24 зөрчил илэрсэн гэх хэдий ч хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлд зөрчлийг ангилж, тус компанийг 1/ харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогод аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар дутуу ногдуулсан, 2/ дээрх зээлийн хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй, 3/ түрээсээр эзэмшиж буй хөрөнгөд элэгдэл байгуулж татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд тооцож, захирлын хүүхдийн сургалтын төлбөрийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд тооцож тус тус татвар ногдох орлогоо бууруулсан, 4/ аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар, 5/ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх хугацаа хожимдуулсан зөрчил гаргасан гэж үзжээ.
Гомдол гаргагч нь “зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн” үндэслэлээр шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулахаар гомдол гаргасан бөгөөд хяналт шалгалтаар тогтоогдсон зөрчлөөс “аж ахуйн нэгжийн болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх хугацаа хожимдуулсан” зөрчлийг болон “захирлын хүүхдийн сургалтын төлбөрийг татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд тооцож татвар ногдох орлогоо бууруулсан” зөрчлийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй, харин “харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогын татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлохдоо хүчин төгөлдөр болоогүй аргачлалаар 11-13 хувиар “бодит үнэ” гэж тогтоосон нь үндэслэлгүй”, “дээрх зөрчилд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулсан нь үндэслэлгүй”, “түрээсээр эзэмшиж буй барилгад хийгдсэн засварын зардлыг хөрөнгөд бүртгэн элэгдэл байгуулж, элэгдлийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд тооцсоныг зөрчил гэж үзсэнийг үндэслэлгүй” гэж маргажээ.
Иймд шүүх зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн эсэхэд болон маргаж буй зөрчлүүдийг дүгнэлээ.
Нэг. Зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн гэх гомдлын үндэслэлийн тухайд:
Татварын улсын байцаагч нарт 2018 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдөр олгосон татварын хяналт шалгалт хийх 2018 оны 8 дугаар сарын 20-ны өдрөөс 15 хоногийн томилолтын хугацааг 9 дүгээр сарын 9-ны өдрөөс 10 дугаар сарын 23-ны өдрийг хүртэл 32 хоногоор сунгасан байдаг. Энэ хугацаанд хяналт шалгалтыг хийж, тухайлбал 8 дугаар сарын 27, 9 дүгээр сарын 05-ны өдөр татвар төлөгч компанийн ерөнхий нягтлан бодогч Ц.О-тай ярилцлага хийж, компанийн үйл ажиллагаа, татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт, эзэмшигчдийн өмч, удирдлага, санхүүгийн талаар тодруулсан тэмдэглэл үйлдсэн, 8 дугаар сарын 28-ны өдөр татвар төлөгчөөс хяналт шалгалтад хамаарах тайлант хугацааны баримт бичгийг жагсаалтаар шаардаж, 9 дүгээр сарын 10-ны өдөр баримтуудыг хүлээн авч хяналт шалгалтыг хийж, 10 дугаар сарын 19-ний өдөр татварын хяналт шалгалтаар зөрчил илрүүлсэн тэмдэглэл үйлдэж, компанийг төлөөлөх эрхтэй этгээдээс олгосон итгэмжлэлээр[1] ерөнхий нягтлан бодогч Ц.О-ыг хууль ёсны төлөөлөгчөөр тогтоон, түүнээс мэдүүлэг авч, хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэл үйлдэж, шийтгэлийн хуудас бичиж, шийтгэлийн хуудсыг 10 дугаар сарын 26-ны өдөр татвар төлөгчид шуудангаар хүргүүлжээ[2].
Эндээс үзвэл Татварын ерөнхий хуульд заасан татварын хяналт шалгалт хийх журам, татварын алба, татварын улсын байцаагчийн бүрэн эрхийн хүрээнд томилолтын хугацаанд багтаан 2 сарын хугацаанд татварын хяналт шалгалт хийж, хяналт шалгалтаар илрүүлсэн зөрчлийг тогтоогдсон гэж үзэж хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж, холбогдогчийн хууль ёсны төлөөлөгчийг тогтоон, мэдүүлэг авч, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэл үйлдэж, шийтгэлийн хуудсаар төлбөр тогтоосон байх тул зөрчлийн хэрэг нээгээгүй үндэслэлээр зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн гэж, энэ үндэслэлээр шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгох үндэслэлгүй байна.
Учир нь 24 зөрчил буюу 5 төрлийн зөрчлөөс гомдол гаргагч нь 1/ харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогод аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар дутуу ногдуулсан гэх зөрчлийн тухайд бодит үнийг тооцсон аргачлалыг хүчин төгөлдөр болоогүй журмаар тооцсон нь үндэслэлгүй гэж, 2/ дээрх зээлийн хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулах ёсгүй гэж маргадаг ч энэ талаар өөрөөр тооцох эх сурвалж бий талаар баримт үндэслэж маргадаггүй, нөгөөтэйгүүр “түрээсээр эзэмшиж буй барилгад хийгдсэн засварын зардлыг хөрөнгөд бүртгэн элэгдэл байгуулж, элэгдлийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд тооцсон” зөрчилд нэмж баримт гаргаж тайлбарладаггүй, талуудын мэтгэлцэж буй баримтууд татварын хяналт шалгалтад хамрагдсан зөрчлийн материалд авагдсан баримтууд болно.
Өөрөөр хэлбэл харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүг бодит бус үнэ гэж үзээд уг орлогыг бодит үнэ тогтоох аргачлалаар хэрхэн тооцсон тооцоолол болон холбогдох эх сурвалж бүхий баримтууд, байр түрээсэлсэн, түүнд хийгдсэн засварын зардлыг нягтлан бодох бүртгэлд хэрхэн бүртгэж татварын тайланд тусгасан баримтууд татварын улсын байцаагч нар зөрчлийн материалд хавсаргасан байх тул зөрчлийн хэрэг нээж шалгах зайлшгүй шаардлага тогтоогдохгүй байна.
Нөгөөтэйгүүр татварын албаны татварын хяналт шалгалт хийх, татварын ногдлыг тодорхойлох чиг үүрэг Татварын ерөнхий хуулиар нарийвчилсан зохицуулалт агуулсан, тухайлбал татварын хяналт шалгалтыг удирдамж, томилолтын хугацаа, хүрээнд гүйцэтгэх, татвар төлөгчөөс хяналт шалгалтад хамаарах баримт бичгийг шаардан гаргуулах, татвараа дутуу тайлагнасан, тайлагнаагүй зөрчил илэрсэн тохиолдолд холбогдох татварын хуулиар татварын ногдлыг нөхөн тогтоож, зөрчилд хүлээлгэх хариуцлага буюу торгууль, алдангийн төлбөрийг татварын хууль тогтоомжоор тогтоодог. Ингэхдээ зөрчил шалган шийдвэрлэх, шийтгэл ногдуулах, энэ ажиллагааны явцад хүн, хуулийн этгээдийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах зорилго бүхий Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулиар зохицуулсан зөрчилд холбогдогчийн оролцоог хангах буюу хуулийн этгээдийг төлөөлөх эрхтэй этгээдээс олгосон итгэмжлэлээр хууль ёсны төлөөлөгчийг тогтоож оролцуулах, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаанд прокурор хяналт тавих, зөрчил шалган шийдвэрлэх тодорхой ажиллагаануудыг прокурорын зөвшөөрлөөр гүйцэтгэх бөгөөд салбарын хуулиар нарийвчлан зохицуулсан татварын хяналт шалгалт хийх хугацааг Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн хугацаагаар хязгаарлах боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл татварын хяналт шалгалт харьцангуй урт хугацаа шаардагддаг, нэгэнт томилолтоор олгосон хугацаанд санхүүгийн баримтуудад хийсэн татварын хяналт шалгалтаар зөрчлийг илрүүлсэн тохиолдолд дахин зөрчлийн хэрэг нээж хугацаа тогтоон шалгах шаардлагагүй гэж хариуцагч үзсэнийг буруутгахааргүй байна.
Учир нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1.1.1-д зааснаар татварын улсын байцаагч нь хуулиар хүлээсэн татварын хяналт шалгалт хийх чиг үүргээ хэрэгжүүлж зөрчлийн шинжтэй үйлдэл, эс үйлдэхүйг илрүүлсэн бол зөрчил шалган шийдвэрлэх тодорхой ажиллагааг явуулж, 6.6 дугаар зүйлийн 1.1-д зааснаар зөрчлийг татварын хяналт шалгалтын явцад санхүүгийн анхан шатны баримтууд, нягтлан бодох бүртгэлийн баримтууд, татварын тайлангаар тогтоогдсон гэж үзсэн бол 6.1 дүгээр зүйлийн 2.2.3-т зааснаар хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэх боломжтой байна.
Дээрх үндэслэлээр татварын улсын байцаагч нар татварын хяналт шалгалт хийж зөрчлийг шалган шийдвэрлэхдээ зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчөөгүй байна гэж шүүх үзлээ.
Хоёр. Маргаж буй үндэслэлийг зөрчлийн тэмдэглэлд бичигдсэн зөрчлийн дугаарлалтаар дүгнэвэл:
1. Харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогод аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар дутуу ногдуулсан зөрчлийн тухайд:
Татварын хяналт шалгалтаар харилцан хамаарал бүхий этгээдэд олгосон зээлийн хүүгийн орлогод Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль /2006 оны/ -ийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.4-т зааснаар албан татвар ногдуулахдаа бодит бус үнэ хэрэглэж татвар ногдох орлогыг бууруулсан 6,574,006,746.9 төгрөгийн зөрчилд 657,400,674.70 төгрөгийн нөхөн татвар, 197,220,202.50 төгрөгийн торгууль, 131,480,135.00 төгрөгийн алданги, нийт 986,101,012.20 төгрөгийн төлбөр ногдуулжээ.
Гомдол гаргагч “И” гадаадын хөрөнгө оруулалттай ХХК-ийг 2010 онд Сингапур улсын “И” Лтд компани 80 хувь, Монгол улсын иргэн Л.С 20 хувийн хөрөнгө оруулалттайгаар үүсгэн байгуулсан, одоог хүртэл үүсгэн байгуулагч, хувьцаа эзэмшигчийн мэдээлэлд өөрчлөлт ороогүй[3] тул тэдгээрийг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.1-д зааснаар харилцан хамаарал бүхий этгээд гэж үзнэ. “И” ХХК нь 2011 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр 5 жилийн хугацаатай байгуулсан, үнийн дүн тодорхойлоогүй зээлийн гэрээгээр[4] харилцан хамаарал бүхий “И” Лтд компанид жилийн 2.5 /сарын 0,2/ хувийн хүүтэйгээр 2013 онд 12,817,041,112.0 төгрөгийн, 2014 онд 14,865,938,518.4 төгрөгийн, 2015 онд 15,021,473,356.0 төгрөгийн, 2016 онд 11,675,348,741.6 төгрөгийн, 2017 онд 9,485,924,474.4 төгрөгийн зээлийг олгосон, уг зээл болон хүүгийн орлогын авлагад хувьцаа эзэмшигчид жил бүр олгох ногдол ашгийн өглөгийг хаадаг, мөн эргэн төлөлт хийгддэг, 2016 оны 9 дүгээр сарын 12-нд зээлийн гэрээний хугацаа дууссан хэдий ч тухайн нөхцлөөр дээрх үнийн дүнгээр 2017 оныг дуустал энэ зээл олгогдсон[5], татварын хяналт шалгалтын хугацаанд буюу 2018 оны 10 дугаар сарын 10-нд уг зээлийн гэрээг 2016 оны 9 дүгээр сарын 12-ноос 2021 оны 6 дугаар сар хүртэл сунгасан санамж бичиг байгуулсан[6] байна.
Тус компани жилийн 2.5 хувийн зээлийн хүүгийн орлогоос аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар тайлагнасан гэх ба татварын улсын байцаагч харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогод бодит бус үнэ хэрэглэн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар дутуу ногдуулсан гэж, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй гэж үзэж Татварын ерөнхий хууль /2008 оны/-ийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д зааснаар шууд бус үнийн аргаар татварын ногдлыг тодорхойлсон байх бөгөөд ингэхдээ мөн зүйлийн 48.6-д зааснаар Сангийн сайдын 2007 оны 86 дугаар тушаалаар баталсан “Жишиг үнэ хэрэглэх аргачлал”, 2015 оны 353 дугаар тушаалаар баталсан “Бодит үнэ тооцох аргачлал” –ыг хэрэглэжээ.
Татварын ерөнхий хууль /2008 оны/-ийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д “тодорхой үйл ажиллагаа эрхлэхдээ бодит бус үнэ хэрэглэсэн тохиолдолд татварын ногдлыг татварын алба “бодит үнийн арга”, “жишиг үнийн арга” гэсэн шууд бус аргаар тодорхойлохоор заасан ба 48.2-т харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд хийгдсэн үйлдвэрлэл, худалдаа, санхүүгийн үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ нь ийм харилцан хамааралгүй этгээдийн хооронд хэрэглэсэн үнээс ялгаатай байвал зах зээлийн ердийн нөхцөлд хэрэглэж болох үнийн харьцуулалт, тооцооллын аргыг ашиглан татварын ногдлыг тодорхойлохыг “бодит үнийн арга” гэж, 48.3-т татвар төлөгч нь Монгол Улсад болон гадаад улсад байгаа харилцан хамаарал бүхий этгээдтэй хийсэн ... үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ бодит үнээс их буюу бага байвал татварын ногдлыг тодорхойлохдоо бодит үнийн аргыг хэрэглэхээр, 48.5-т татвар төлөгчтэй ойролцоо хүчин чадал, нөхцөл бүхий адилтгах үйл ажиллагааг тухайн орон нутагт эрхэлж буй татвар төлөгч байгаа бол түүний, байхгүй бол ойролцоо орон нутагт орших хэд хэдэн татвар төлөгчийн үйл ажиллагаа, бодит тооцоонд үндэслэн татварын ногдлыг тодорхойлохыг “жишиг үнийн арга” гэж хуульчилжээ. Мөн зүйлийн 48.6-д татварын ногдлыг дээрх байдлаар шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлалыг Сангийн сайд батлахаар эрх олгосон бөгөөд Сангийн сайдын 2007 оны 86 дугаар тушаалаар “Жишиг үнэ хэрэглэх аргачлал”, 2015 оны 353 дугаар тушаалаар “Бодит үнэ тооцох аргачлал”-ыг тус тус баталсан, 2015 оны 353 дугаар тушаалаар 2007 оны 86 дугаар тушаалаа хүчингүй болгосноос, мөн аргачлалын зохицуулалтаас үзэхэд тус тусдаа хэрэглэгдэх өөр аргачлал биш, тухайн үйлчилж байсан хугацаандаа шууд бус аргаар татварын ногдлыг тодорхойлох аргачлал байжээ.
“И” ХХК нь зээл өгсөн “И” Лтд компанийг өөрийн харилцан хамаарал бүхий этгээд гэдэгтэй маргаагүйн дээр зээлийн хүүг жилийн 2.5 хувиар тогтоосноо бодит бус үнэ гэдэгтэй мөн маргаагүй, харин “бодит үнэ тогтоосон тооцоолол нь үндэслэлгүй, аргачлал нь хэм хэмжээний актын нэгдсэн санд бүртгэгдээгүйгээс хэрэглэх үндэслэлгүй байсан” гэж маргасан.
Сангийн сайдын 2007 оны 86 дугаар тушаалаар баталсан “Жишиг үнэ хэрэглэх аргачлал”-ын 2.1, 2.2-т зааснаар бодит бус үнэд тавих хяналт нь татварын ногдлыг үнэн зөв тооцоход чиглэх бөгөөд Татварын ерөнхий газар уг хяналтыг бүрэн эрхийн хүрээнд хэрэгжүүлэхээр байна. Аргачлалын 3.2.1-д жишиг үнийг харилцан хамааралгүй аж ахуйн нэгжийн адил төрлийн үйлчилгээний үнэтэй харьцуулах зарчмаар харьцуулагдах үнийн аргаар тогтоох бөгөөд харьцуулагдах үнийн аргаар бодит үнийг тогтоохдоо зах зээлийн үнийн талаарх мэдээлэл авах албан ёсны мэдээллийн эх үүсвэрээс авч хэрэглэхээр байна. Мөн сайдын 2015 оны 353 дугаар тушаалаар баталсан “Бодит үнэ тооцох аргачлал”-ын 6.2.1-д харилцан хамаарал бүхий бүхий этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ажил, гүйлгээний үнэ, түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг харилцан хамааралгүй этгээдүүд хооронд харьцуулагдах боломжтой адилхан, эсхүл нэг төрлийн ажил гүйлгээний нөхцөлд хийсэн үнэ, түүнд нөлөөлөгч хүчин зүйлстэй харьцуулан харьцуулагдах үнийн аргаар бодит үнийг тодорхойлохоор заасан байна.
Татвар төлөгч нь гадаад улсад байх харилцан хамаарал бүхий этгээдэд зээл олгож зээлийн хүүг тогтоохдоо бодит бус үнэ хэрэглэсэн бөгөөд энэ тохиолдолд ийм харилцан хамааралгүй этгээдүүд хооронд Монгол Улсаас гадаад улсад байх хуулийн этгээдэд олгосон зээлийн хүүгийн харьцуулалт хийх боломжгүй тул татварын улсын байцаагч нар нь Монгол Улсад харилцан хамааралгүй этгээдүүд хооронд олгогдож буй зээлийн хүүгийн нөхцөл, түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлстэй харьцуулалт хийх аргыг хэрэглэсэн нь, ингэхдээ зах зээлийн үнийн талаарх мэдээлэл авах албан ёсны мэдээллийн эх үүсвэр болох Монгол банкны бодлогын хүү, санхүүжилтийн байнгын хэрэгслүүд, арилжааны банкуудын зээлийн дундаж хүүнээс зэх зээлийн бодит дундаж хүүг тооцож, үүнээс зээлийн хүүгийн бодит орлогыг тодорхойлон, бодит хүүнд ногдох аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвараас дутуу тайлагнасан хүүгийн татварыг болон нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг тооцсон[7] нь дээрх аргачлалд нийцсэн байна.
Сангийн сайдын 2007 оны 86 дугаар тушаалаар “Жишиг үнэ хэрэглэх аргачлал”, 2015 оны 353 дугаар тушаалаар “Бодит үнэ тооцох аргачлал” нь хэм хэмжээний актын нэгдсэн бүртгэлд бүртгэгдээгүй хэдий ч Татварын ерөнхий хууль /2008 оны/-ийн 48 дугаар зүйлд тодорхой үйл ажиллагаа эрхлэхдээ бодит бус үнэ хэрэглэсэн тохиолдолд шууд бус буюу бодит болон жишиг үнийн аргаар татварын ногдлыг тодорхойлохоор, ийнхүү тодорхойлох аргачлалыг төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батлахаар тус тус зохицуулсан, энэ хүрээнд баталсан журам нь хуулиар нэгэнт зөвшөөрсөн татварын ногдлыг хэрхэн тооцож тодорхойлоход чиглэсэн, өөрөөр хэлбэл шинээр харилцаа үүсгээгүй, захиргааны үйл ажиллагаанд баримтлахаар дотогш чиглэсэн шинжээр нь хэм хэмжээний актын нэгдсэн санд бүртгээгүй, ийнхүү бүртгэгдээгүйгээр нь тухайн аргачлалыг хэрэглэх ёсгүй гэж үзэхээргүй байна.
Гомдол гаргагч нь “2020 оны 1 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс мөрдөгдсөн 2019 оны Татварын ерөнхий хуулийн холбогдох заалтын дагуу Сангийн сайдын баталсан дээрх зохицуулалт бүхий аргачлалыг гадагш чиглэсэн эрх зүйн үйлчлэлтэй захиргааны хэм хэмжээний акт гэж үзээд хэм хэмжээний актын нэгдсэн санд бүртгэсэн, иймд бүртгэгдээгүй өмнөх аргачлалыг хүчин төгөлдөр гэж үзэх боломжгүй” гэж тайлбарлах хэдий ч тухайн цаг үед батлагдаж, мөрдөгдөөгүй байсан эрх зүйн зохицуулалтыг өмнө үйлчилж байсантай адилтгах боломжгүйн дээр, эдийн засгийн шинэ харилцааг нэмж зохицуулсан шинэчилсэн найруулга хуулиар эрх олгосноор Сангийн сайдын баталсан аргачлалыг хэм хэмжээний актын нэгдсэн санд бүртгэсэн нь өмнө нь хэрэглэгдсэн аргачлалыг хүчин төгөлдөр бус гэж үзэх үндэслэл болохгүй.
Иймд Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль /2006 оны/ -ийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.4-т зааснаар хүүгийн орлогод аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар ногдуулж төлөх үүрэгтэй, ийнхүү татварыг тайлагнахдаа харилцан хамаарал бүхий этгээдэд олгосон зээлийн хүүг жилийн 2.5 хувиар буюу бодит бус үнээр тогтоосноор татварыг дутуу ногдуулсныг Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.1.2-т заасан “татвар төлөхөөс зайлсхийх зорилгоор татвар ногдох орлогоо татварын тайланд багасгаж тусгасан” зөрчил гэж үзсэн нь, шууд бус үнийн аргаар буюу харьцуулагдах үнийн аргаар бодит үнийг тогтоож, түүнээс татварын ногдлыг тодорхойлж, дутуу тайлагнасан татварыг нөхөн төлүүлэхээр, мөн уг зөрчилд торгууль, алданги төлүүлэхээр тогтоосон нь үндэслэлтэй байна.
2. Харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй зөрчлийн тухайд:
Татварын хяналт шалгалтаар харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй 8,025,500,524.20 төгрөгийн зөрчилд 802,550,052.40 төгрөгийн нөхөн татвар, 240,765,015.70 төгрөгийн торгууль, 160,510,010.50 төгрөгийн алданги, нийт 1,203,825,078.60 төгрөгийн төлбөр тогтоосон байна.
“И” ХХК нь өөрийн хувьцааны 80 хувийг эзэмшдэг, үүсгэн байгуулагч Сингапур улсын “И” Лтд компанид 2011 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр 5 жилийн хугацаатай байгуулсан, үнийн дүн тодорхойлоогүй зээлийн гэрээгээр жилийн 2.5 /сарын 0,2/ хувийн хүүтэйгээр олгосон 2013 оны 12,817,041,112.0 төгрөгийн, 2014 оны 14,865,938,518.4 төгрөгийн, 2015 оны 15,021,473,356.0 төгрөгийн, 2016 оны 11,675,348,741.6 төгрөгийн, 2017 оны 9,485,924,474.4 төгрөгийн зээлийн хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй байх бөгөөд шийтгэлийн хуудсаар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай 2006 оны хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4, 2015 оны хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д заасныг зөрчиж нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж төлөөгүйг Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.1-д заасан “татвар төлөхөөс зайлсхийх зорилгоор татвар ногдох орлогоо нуун дарагдуулсан, татварын тайланд тусгаагүй” зөрчил гаргасан гэж үзэж шийтгэл ногдуулжээ.
Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай 2006 оны хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4-т болон 2015 оны хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үзүүлсэн үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахаар байх бөгөөд 2006 оны мөн хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.7 болон 2015 оны хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.7 дахь заалтаар банкны болон банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн хүүг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөхөөр байна. Аж ахуйн нэгжийн тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3.4-т зааснаар банкнаас бусад этгээд зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэхээр бол тусгай зөвшөөрөл шаардах бөгөөд ийнхүү тусгай зөвшөөрөл авсан этгээдийн зээлийн үйл ажиллагааны орлого буюу зээлийн хүүг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөхөөр хуульчилсан байна.
Гомдол гаргагч нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай 2006 оны хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5 болон 2015 оны хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.5 дахь заалтаар “зээл олгох үйлчилгээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөнө”, энэ тохиолдолд зээл олгоход тусгай зөвшөөрөл шаардахгүй гэж маргасан нь үндэслэлгүй байна. Учир нь “зээл олгох үйлчилгээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх” энэ зохицуулалт нь зээлийн хүүгийн орлогыг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөхөд хамаарахгүйн дээр энэ зохицуулалт нь гомдол гаргагчийн тайлбарласанчлан тусгай зөвшөөрөлгүй этгээдээс олгосон зээлд хамаарна гэж үзэхгүй.
Иймд зээл олгох үйл ажиллагааг зайлшгүй тусгай зөвшөөрлөөр гүйцэтгэх ба энэ тохиолдолд хүүгийн орлого нь татвараас чөлөөлөгдөх боломжтой, гомдол гаргагч компани нь энэ үйл ажиллагааг эрхлэх тусгай зөвшөөрөлгүй тул энэ орлогыг татвар ногдох орлого гэж үзсэн, түүнчлэн уг зээлийн хүүгийн орлогыг харилцан хамаарал бүхий этгээдэд хэрэглэсэн бодит бус үнэ гэж үзээд шууд бус аргаар буюу харьцуулагдах үнийн аргаар бодит үнийг тогтоож, түүнээс татварын ногдлыг тодорхойлж, татварыг төлүүлэхээр тогтоосон нь үндэслэлтэй байна.
3. Түрээсээр эзэмшиж буй хөрөнгөд элэгдэл байгуулж, татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд тооцож татвар ногдох орлого бууруулсан зөрчлийн тухайд:
“И” ХХК нь иргэн О.О*******тэй 2010 оны 3 дугаар сарын 17-ны өдөр байгуулсан, 2 жилийн хугацаатай, цаашид 2 жил тутамд сунгагдах түрээсийн гэрээгээр[8] Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүргийн 0 дугаар хороо, 00 дугаар хороолол, Их тойруугийн 00 байрны 1 дүгээр давхар, 00 дугаартай 237 м.кв талбай бүхий оффисын байрыг түрээслэсэн бөгөөд гэрээнд түрээслүүлэгч нь үл хөдлөх хөрөнгийн бүх татвар, төлбөр, түрээсийн төлбөртэй холбоотой хувь хүний орлогын албан татварыг төлөх үүргийг хүлээсэн байна.
“И” ХХК нь уг түрээсийн байранд 137,671,824.64 төгрөгийн засвар сайжруулалт хийсэн гэх бөгөөд энэ зардлыг үйл ажиллагааны зардлаар биш харин үндсэн хөрөнгийн бүртгэлд барилга байгууламж бүлэгт “6 ширхэг барилга” гэж, ашиглах хугацааг 10 жилээр, барилгын үнийг засан сайжруулалт хийсэн гэх дүнгээр бүртгэж, энэ дүнгээс элэгдлийн шимтгэл байгуулж, хяналт шалгалтын тайлант хугацаанд элэгдэл тооцон татвар ногдох орлогыг бууруулсан[9] байна. Өөрөөр хэлбэл өөрийн үндсэн хөрөнгөд бүртгэлгүй түрээсэлж буй барилгад хийгдсэн засварын зардлыг үндсэн хөрөнгөдөө барилгаар бүртгэн элэгдлийн шимтгэл тооцжээ.
Татварын хяналт шалгалтаар түрээсээр эзэмшиж байгаа хөрөнгөд байгуулсан элэгдлийн зардал 2013 онд 12,619,917.0 төгрөг, 2014 онд 13,767,179.5 төгрөг, 2015 онд 13,767,179.5 төгрөг, 2016 онд 13,804,897.8 төгрөг, 2017 онд 13,767,179.5 төгрөгөөр татвар ногдох орлогоо бууруулсан нийт 67,726,353.3 төгрөгийн зөрчилд 10,730,700.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 3,219,210.00 төгрөгийн торгууль, 2,146,140.10 төгрөгийн алданги ногдуулж, нийт 16,096,050.10 төгрөгийн төлбөр төлүүлэхээр тогтоожээ.
Татварын улсын байцаагч нар тус компанийг өөрийн өмчид бүртгэлгүй, бусдын өмчид бүртгэлтэй, түрээсэлж буй хөрөнгөд хийсэн засварын зардлыг үндсэн хөрөнгөд барилга байгууламжаар бүртгэн элэгдлийн шимтгэл байгуулж, элэгдэл тооцон татвар ногдох орлогоо бууруулсныг зөрчил гэж үзсэн нь үндэслэлтэй байна.
Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/ -ийн 12 дугаар зүйлийн 121.1.5-д татвар төлөгчийн үндсэн хөрөнгийн элэгдэл, хорогдлын шимтгэл татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд хамаарах ч тус компанийн хувьд түрээсээр эзэмшиж буй хөрөнгөд хийгдсэн засварын зардлыг өөрийн үндсэн хөрөнгөд барилга байгууламжаар буруу бүртгэснээр энэ заалтаар татвар ногдох орлогоо бууруулах эрх үүсэхгүй.
Ийнхүү гомдол гаргагчийн маргасан 1/ харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогод аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар дутуу ногдуулсан, 2/ дээрх зээлийн хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй, 3/ түрээсээр эзэмшиж буй хөрөнгөд элэгдэл байгуулж татвар ногдох орлогоо бууруулсныг зөрчлүүдийн тухайд хяналт шалгалтаар тогтоогдсон, шийтгэлийн хуудас үндэслэлтэй байна.
Гурав. Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3, 10 дугаар зүйлийн 10.1-д зааснаар хяналт шалгалтын тайлант хугацааны 2015 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрөөс өмнөх хугацааны зөрчилд ногдуулсан хариуцлага болох торгууль, алдангийг өршөөн хэлтрүүлэх нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.
Шийтгэлийн хуудасны хавсралт хяналт шалгалтаар илрүүлсэн зөрчил, ногдуулсан төлбөрийн тооцооноос 2013, 2014 оны зөрчилд ногдуулсан торгууль, алдангийг шүүх өршөөлд хамруулж болох хэдий ч 2015 оны зөрчилд ногдуулсан торгууль, алдангийн хувьд энэ хуульд хамаарах 2015 оны 1 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 7 дугаар сарын 02-ны өдрийг дуусталх хугацаагаар шүүх ялгаж тооцох боломжгүй байх тул татвар төлөгч шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болсны дараа хүсэлт гаргах байдлаар өршөөлд хамруулах боломжтойг дурьдах нь зүйтэй.
Иймд Зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлд зөрчлийн 1/ харилцан хамаарал бүхий компанид олгосон зээлийн хүүгийн орлогод аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар дутуу ногдуулсан 2013 оны зөрчилд ногдуулсан 38,276,345.50 төгрөгийн торгууль, 25,517,563.70 төгрөгийн алданги, 2014 оны зөрчилд ногдуулсан 46,242,078.50 төгрөгийн торгууль, 30,828,052.30 төгрөгийн алданги, 2/ дээрх зээлийн хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй 2013 оны зөрчилд ногдуулсан 47,015,237.20 төгрөгийн торгууль, 31,343,491.40 төгрөгийн алданги, 2014 оны зөрчилд ногдуулсан 56,377,945.60 төгрөгийн торгууль, 37,585,297.10 төгрөгийн алданги, 3/ түрээсээр эзэмшиж буй хөрөнгөд элэгдлийн шимтгэл байгуулж татвар ногдох орлогоо бууруулсан 2013 оны зөрчилд ногдуулсан 946,493.80 төгрөгийн торгууль, 630,995.90 төгрөгийн алданги, 2014 оны зөрчилд ногдуулсан 1,032,538.50 төгрөгийн торгууль, 688,359.00 төгрөгийн алданги, захирлын хүүхдийн сургалтын төлбөрийн зардлаар татвар ногдох орлогоо бууруулсан 2014 оны зөрчилд ногдуулсан 1,820,400.00 төгрөгийн торгууль, 1,213,600.00 төгрөгийн алданги, 4/ аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар төлөх хугацаа хожимдуулсан 2013 оны зөрчилд ногдуулсан 13,372,206.00 төгрөгийн торгууль, 6,284,936.80 төгрөгийн алданги, 2014 оны зөрчилд ногдуулсан 926,254.00 төгрөгийн торгууль, 472.389.60 төгрөгийн алданги, 5/ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх хугацаа хожимдуулсан 2013 оны зөрчилд ногдуулсан 2,564,950.90 төгрөгийн торгууль, 1,250,527.00 төгрөгийн алданги, нийт 344,389,662.80 төгрөгийн төлбөрийг өршөөлд хамруулан шийтгэлийн хуудсаар ногдуулсан төлбөрөөс хасаж шийдвэрлэлээ.
Гомдол гаргагч нь татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах гомдлын шаардлага гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид 70200 төгрөг төлсөн байх тул Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар шийтгэлийн хуудсаар тогтоосон нийт төлбөрөөс өршөөлөөр хасагдсан төлбөрийг хассан дүнгээс тооцон 9,730,738.87 төгрөгийг гомдол гаргагчаас гаргуулан төрийн сангийн орлогод төлүүлэхээр шийдвэрлэв.
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14 дэх заалтыг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:
1. Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 2.1 дүгээр зүйлийн 2, 6.1 дүгээр зүйлийн 1.1.1, 2.2.3, 6.6 дугаар зүйлийн 1.1.1, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.1.1, 1.1.2, Татварын ерөнхий хууль /2008 оны/-ийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.1, 48 дугаар зүйлийн 48.1.1, 48.2, 48.3, 48.6, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/ -ийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.1, 9 дүгээр зүйлийн 9.1.4, 12 дугаар зүйлийн 12.1.5, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2015 оны/-ийн 7.1.4 дэх заалтыг баримтлан “Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” тухай “И” ХХК-ийн гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.
2. Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3, 10 дугаар зүйлийн 10.1 дэх хэсэгт зааснаар татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн ******* дугаартай шийтгэлийн хуудсаар ногдуулсан төлбөрөөс 344,389,662.80 төгрөгийн төлбөрийг өршөөлд хамруулсугай.
3. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д заасны дагуу улсын тэмдэгтийн хураамжид 9,730,738.87 төгрөгийг гомдол гаргагчаас гаргуулсугай.
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.2-т зааснаар хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 5 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй.
ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ Д.ХАЛИУНА
ШҮҮГЧ Н.ДОЛГОРСҮРЭН
ШҮҮГЧ Ц.МӨНХЗУЛ
[1] Хэргийн 2 дугаар хавтсын 19 дүгээр хуудас
[2] Хэргийн 1 дүгээр хавтсын 11-80 дугаар хуудас
[3] Хэргийн 2 дугаар хавтсын 160 хуудас
[4] Хэргийн 2 дугаар хавтсын 82-84 хуудас
[5] Хэргийн 2 дугаар хавтсын 73-75, 85-102 хуудас
[6] Хэргийн 2 дугаар хавтсын 77 хуудас
[7] Хэргийн 1 дүгээр хавтсын 208, 227, 2 дугаар хавтсын 175-193 хуудас
[8] Хэргийн 2 дугаар хавтсын 143-147 хуудас
[9] Хэргийн 2 дугаар хавтсын 148-153 хуудас