2019 оны 09 сарын 12 өдөр                 Дугаар                                     Улаанбаатар хот

                                                      128/ШШ2019/0595

                                                                             

                                      МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Б.Адъяасүрэн даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны 2 дугаар танхимд нээлттэй хянан хэлэлцэв.

Гомдол гаргагч: И С М ЛХХК  /РД:/

Холбогдогч: Т Е Г Д У Т О Х Г Х Ш Х Т У Б Т.О Л.Н

Гомдлын шаардлага: “2018 оны 10 сарын 19-ний өдрийн 297760 дугаартай Шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” гомдол бүхий зөрчлийн хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Ц.А, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч, Р.М, хариуцагч Т.О, Л.Н, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т, Х.А нарыг оролцуулав.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Гомдол гаргагчаас бичгээр шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:

Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлд манай компанийг дараахь зөрчлүүдийг гаргасан гэж үзэж 2,272,987,436.6 төгрөг төлөхийг үүрэг болгож шийдвэрлэсэн.

Хүснэгт 1

	Зөрчлийн тодорхойлолт	Зөрчлийн дүн	Нөхөн татвар	Торгууль	Алданги	Нийт
1	Харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогыг ААНОАТ –ын борлуулалтын орлогод дутуу тайлагнасан	6,574,006,746.90	657,400,674.70	197,220,202.50	131,480,135	986,101,012.20
2	Зээлийн хүүгийн орлогоос НОАТ ногдох борлуулалтын орлогыг дутуу тайлагнасан	8,025,500,524.20	802,550,053.40	240,765,015.70	160,510,010.50	1,203,825,078.60
3	Түрээсийн хөрөнгийн элэгдлийн зардал, хүүхдийн сургалтын  зардлыг хасагдах зардал тооцож татвар ногдох орлогыг бууруулсан		16798700	5039610	3359740.1	25,198,050.10
4	ААНОАТ-ыг хугацаанд төлөөгүй	2038195066	0	34534376.2	17541199.1	52,075,575.30
5	НӨАТ-ыг хугацаанд төлөөгүй			3860139.9	1927580.5	5,787,720.40
	Нийт дүн	16,637,702,336.70	1,476,749,427.10	477,559,204.40	312,891,085	2,272,987,436.60

 

Татварын улсын байцаагч нь эхний хоёр зөрчил буюу харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогыг дутуу тайлагнасан гэдгийг “Татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох” асуудлыг зохицуулсан Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлд үндэслэн тогтоосон гэж ойлголоо.

Монгол улсын И С М ЛХХК болон С У И Скомпаниуд нь 2011 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр зээлийн гэрээ байгуулсан. Зээлийн гэрээний 1.3 дахь хэсэгт зээлийн хүүг жилийн 2.5 хувь байхаар талууд тохиролцсон. Үүний дагуу зээлийн эргэн төлөлтийг С У И Скомпани хуваарийн дагуу төлсөн. Уг зээлийн хүүгийн орлогоос И С М ЛХХК нь холбогдох татварыг хуулийн дагуу үнэн зөв тодорхойлж, тайлагнаж, төсөвт төлсөн. Бидний хувьд И С М ЛХХК болон С У И Скомпаниуд нь хоорондоо харилцан хамааралтай этгээд мөн гэдэгтэй санал нийлж байгаа бөгөөд үүнтэй холбоотой татварын улсын байцаагчийн тайлбартай маргаагүй.

Харин бид татварын улсын байцаагчийн тогтоосон дунджаар 11-13% жилийн “бодит зээлийн хүү” тооцсоныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Учир нь татварын улсын байцаагчийн тооцоолон гаргасан “бодит үнэ” нь эрх зүйн үндэслэлгүй. Учир нь бодит үнийг тогтоож буй үйл ажиллагааг татварын ногдлыг тодорхойлох шууд бус арга гэж үздэг бөгөөд татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлалыг Сангийн сайд баталсан байх учиртай. Улмаар Сангийн сайдын баталсан аргачлалд үндэслэн харилцан хамааралтай этгээдийн хооронд байгуулсан зээлийн гэрээнд хэдэн хувийн хүү тооцох нь бодит болохыг татварын байцаагч тодорхойлох ёстой юм. Гэтэл энэхүү татварын хяналт шалгалтыг явуулах, шийтгэх хуудсыг ногдуулах үеийн байдлаар дурдсан аргачлал баталсан Сангийн сайдын хүчин төгөлдөр шийдвэр байхгүй болно. Өөрөөр хэлбэл захиргааны байгууллага болох Сангийн яам татварын шууд бус ногдлыг тодорхойлох аргачлал буюу бодит үнийн арга болон жишиг үнийн аргыг ашиглах хүчин төгөлдөр аргачлалыг батлаагүй байхад татварын улсын байцаагч нар ямар нь мэдэгдэхгүй аргачлалаар 11-13%-ийн зээлийн хүүг бодит үнэ гэж тооцож байгаа нь Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.6-д нийцэхгүй зөрчиж байна.

...Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.2-т “Харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд хийгдсэн үйлдвэрлэл, худалдаа, санхүүгийн үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ нь ийм харилцан хамааралгүй этгээдийн хооронд хэрэглэсэн үнээс ялгаатай байвал зах зээлийн ердийн нөхцөлд хэрэглэж болох үнийн харьцуулалт, тооцооллын аргыг ашиглан татварын ногдол тогтоохыг “бодит үнийн арга гэнэ”, 48.3-д “Татвар төлөгч Монгол Улсад болон гадаад улсад байгаа харилцан хамаарал бүхий этгээдтэй хийсэн борлуулалт, худалдан авалт, боловсон хүчин илгээх, техникийн үйлчилгээ үзүүлэх, хоршсон үйлдвэрлэл явуулах зэрэг үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ, төлбөр, хураамж нь /цаашид “үнэ” гэх/ бодит үнээс их буюу бага байвал татварын ногдлыг тодорхойлохдоо бодит үнийн аргыг хэрэглэнэ”, 48.5-д “Татвар төлөгчтэй ойролцоо хүчин чадал, нөхцөл бүхий адилтгах үйл ажиллагааг тухайн орон нутагт эрхэлж буй татвар төлөгч байгаа бол түүний, байхгүй бол ойролцоо орон нутагт орших хэд хэдэн татвар төлөгчийн үйл ажиллагаа, орлого, зарлагын буюу бусад бодит тооцоонд үндэслэн татварын ногдол тодорхойлохыг жишиг үнийн арга гэнэ”,

Татварын ерөнхий хуулийн 48.1-д зааснаас харахад бодит үнийн арга болон жишиг үнийн арга нь татварын ногдлыг шууд бусаар тодорхойлох аргууд:  Татварын ерөнхий хуулийн 48.6-д “Татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлалыг санхүү, төслийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална”, Бодит үнийн арга нь татварын ногдлыг тодорхойлох нэг төрлийн шууд бус арга гэдгийг Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүлйин 48.1 дэх хэсэгт заасан.

Татварын улсын байцаагч нарын тэмдэглэлд Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1.1, 48.2, 48.3, 48.4-т тус тус заасныг үндэслэн манай компанийг Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварыг 2013 оноос 2017 оны хооронд дутуу тайлагнасан гэсэн боловч хамгийн гол заалт болох 48.6 дахь хэсгийг огт дурдаагүй, мөн “бодит зээлийн хүү” нь яг хэд болох, үүнийг юунд үндэслэн зохиосноо огт дурдаагүй байгааг анхаарна уу. Иймд харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн төлөх орлого болох 6,574,006,746.9 төгрөгийг дутуу тайлагнасан гэж үзэж дараах аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, нөхөн татвар, торгууль, алданги буюу нийт 1,972,202,024.4 төгрөгийг төлүүлэхээр шийтгэлийн хуудас бичсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй тул бид төлөх үүрэггүй.

Хүснэгт 2

	Зөрчлийн тодорхойлолт	Зөрчлийн дүн	Нөхөн татвар	Торгууль	Алданги	Нийт
1	Харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогоос ААНОАТ-ын борлуулалтын орлогыг дутуу тайлагнасан буюу	6,574,006,746.90	657,400,674,70	197,220,202.50	131,480,135	986,101,012.20
2	Харилцан хамаарал бүхий комданид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогоос НӨАТ ногдох борлуулалтын орлогын дутуу тайлагнасан		657,400,674.70	197,220,202.50	131,480,135	986,101,012.20
	Нийт	6,574,006,746.90	1,314,801,349.40	394,440,405.00	262,960,270	1,972,202,024.4

 

Татварын улсын байцаагч нар нь манай компанийг 1,451,493,777.3 төгрөгийн зээлийн хүүгийн орлогод НӨАТ ногдуулаагүй дутуу тайлагнасан гэж үзэж, энэ нь 2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4-т “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ”, 2015 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн (Шинэчилсэн найруулга) 7 дугаар зүйлийн 7.1.1. “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа, ажил үйлчилгээ” гэж заасныг зөрчсөн гэж үзсэн юм байна. Үүний хүрээнд 145,149,377.73 төгрөгийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын нөхөн татвар, 43,544,813.32 төгрөгийн торгууль, 29,029,875.55 төгрөгийн алданги, нийт 217,724,066.60 төгрөг төлөхийг үүрэг болгосон.

Хүснэгт 3

№	Онууд	Дутуу тайлагнасан хүүгийн орлого	Нөхөн ногдуулсан НӨАТ	Торгууль	Алданги	Нийт дүн
1	2013	291,296,388.90	29,129,638.89	8,738,891.67	5,825,927.78	43,694,458.34
2	2014	337,862,239	33,786,223.90	10,135,867.17	6,757,244.78	50,679,335.85
3	2015	341,397,121.70	34,139,712.17	10,241,913.65	6,827,942.43	51,209,568.26
4	2016	265,348,835.10	26,534,883.51	7,960,465.05	5,306,976.70	39,802,325.27
5	2017	215,589,192.60	21,558,919.26	6,467,675.78	4,311,783.85	32,338,378.89
	Нийт	1,451,493,777.30	145,149,377.73	43,544,813.32	29,029,875.55	217,724,066.60

 

Зээлийн хүүгийн орлогод ногдуулсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дараах үндэслэлүүдээр бид хууль эрх зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлд Албан татвар ногдуулахдаа 8.2-т “Энэ хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан орлогод албан татвар ногдуулах, энэ хуулийн 13 дугаар зүйлд заасны дагуу уг албан татвараас чөлөөлөхдөө “Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангилал”-ыг баримтална гэж заасан. Цаашлаад мөн хуулийн 13 дугаар зүйл Албан татвараас чөлөөлөх, 13.5-д дараах үйлчилгээг албан татвараас чөлөөлнө: 13.5.5. зээл олгох үйлчилгээ хэмээн чөлөөлөгдөх үйлчилгээнд хамруулсан байна. Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллын тодорхойлолтын дагуу 6492 зээл олгох бусад үйлчилгээ байна. Энэ ангид санхүүгийн зуучлалын бус байгууллагын зээл олголттой холбоотой санхүүгийн үйлчилгээ орно. Зээлжүүлэлт нь зээл, барьцаат зээл, кредит карт зэрэг хэлбэртэй байж болно. Үүнд дараах төрлийн үйлчилгээ багтана: зээл олгох (банкны салбараас гадна) гэж тодорхойлсон. Энэ тодорхойлолтыг үндэслэн манай компаниас Толгой компанидаа олгосон зээл нь энэ ангиллын хүрээнд зээл олгох үйлчилгээнд хамааралтай тул НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх үйлчилгээ болох тул НӨАТ-ыг ногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлгүй юм.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх төрийн байгууллагын тайлбар, хэрэглээний практик хандлагын өөрчлөлт нь хуулийг буруугаар хэрэглэх хууль зүйн үндэслэл болохгүй. Түүнчлэн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын нэмүү өртгийг бий болгодог үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, ажилд нь үндэслэн ногдуулдаг татвар юм. Тухайлбал гурилаар талх үйлдвэрлэж зарахад үүссэн нэмүү өртгөөс 10%-ийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж авдаг.  Иймд мөнгө, санхүүгийн хэрэгслийн нэмүү өртөг бий болгодоггүй гэж онолын хувьд үздэг. Энэ хүрээнд ч татварын болон НӨАТ-ын хууль тогтоомж боловсруулагдаж хэрэгждэг.

2007 оноос 2016 оныг хүртэл үйлчилж байсан 2006 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдөр батлагдсан хуучин Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль нь шинэчлэгдэн 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс шинэ Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль үйлчилж эхэлсэн. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13.6.5 заалтаар урьдчилгаа зээл олгох үйлчилгээ нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөж байсан. Одоогийн хэрэглэж буй шинэ НӨАТ-ын хуулийн 13.5.5 заалтаар ч гэсэн зээл олгох үйлчилгээ мөн нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөж байгаа болно.

Хуулийн этгээд, иргэдийн зээлийн хүүгийн орлогыг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх явдал нь хөрөнгө мөнгө, зээлийн эх үүсвэр хомс байдаг улс оронд бизнесийн санхүүжилтийн аливаа боломжуудыг дэмжих, санхүүгийн өртгийг бага байлгаж бизнесийг хөгжүүлэх, сул чөлөөтэй хөрөнгөө үр ашигтай ашиглах зэрэг эдийн засгийн өсөлтийг хангах зорилтуудыг агуулдаг бөгөөд энэ ч зорилгоор манай улс бодлогоор татварын хуулиндаа тусган өгч хэрэгжүүлж явдаг. Харин 2016 оноос үйлчилж эхэлсэн шинэ Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль бий болсноос хойш хуулийн үг, үсэг, агуулгад огт өөрчлөлт ороогүй, хуулийн 13.5.5 зээл олгох үйлчилгээ гэсэн чөлөөлөлтийн зүйл заалт хэвээр байхад үүнийг хэрэгжүүлэх татварын албаны байр суурь хууль тайлбарлах хандлагаа өөрчлөн татварын орлогыг нэмэгдүүлэхээр хүүгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг ийнхүү ногдуулах болсон нь эрх зүйн үндэслэлгүй юм. Татварын ерөнхий хуулийн дагуу Монгол Улсын татварын алба нь Татварын хууль тогтоомжийг улсын хэмжээнд нэг мөр дагаж мөрдөх нөхцөлийг бүрдүүлэх, татварын хууль тогтоомжийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт нэг мөр дагаж мөрдүүлэх ажлыг зохион байгуулах үүрэгтэй байдаг тул хуулийн хэрэгжилтийн энэхүү зарчмаа баримтлан ажиллах нь зүйтэй байна.

Татварын улсын байцаагч нар нь татварын хяналт шалгалтаар илрүүлсэн зөрчилдөө нотлох баримт бүрдүүлэх шалгаж тодруулах шаардлага байгаагүй гэж үзэж хялбаршуулсан журмаар Шийтгэлийн хуудсыг ногдуулсан нь Зөрчил Шалган Шийдвэрлэх тухай хууль (ЗШШТХ)-ийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дах хэсэг болон уг хуулиар тогтоосон зөрчил шалган шийдвэрлэх журмыг зөрчсөн.

Тэмдэглэлд: “Х И С М Л” ХХК-ийн гаргасан нийт 16,871,102,319 төгрөгийн зөрчилд нотлох баримт бүрдүүлэх, шалгаж тодруулах шаардлагагүй, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулахгүйгээр хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэх боломжтой, Зөрчлийн тухай хуулийн 3.1 дүгээр зүйлийн 1-д заасан шийтгэл оногдуулах үндэслэлтэй байх тул Монгол Улсын Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх нь зүйтэй байна” гэсэн нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2.4 дэх хэсгийг зөрчсөн байна.

Хэрэв татварын хяналт шалгалтын явцад татварын “зөрчил” илрүүлсэн бол ЗШШТХ-ийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дах хэсгийн дагуу дараах нөхцөлүүд үүссэнээс бусад тохиолдолд 3 хоногийн дотор зөрчлийн хэрэг нээж, уг зөрчлийг шалган шийдвэрлэх ажиллагааг ЗШШТХ-д заасан журмын дагуу явуулах ёстой байсан.

1. Зөрчлийн шинжгүй бол
2. Зөрчлийн тухай хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн бол
3. Тухайн зөрчилд хариуцлага тооцсон хуулийн зүйл, хэсэг, заалт хүчингүй болсон бол
4. Зөрчил үйлдсэн хүн нас барсан бол
5. Тухайн зөрчлийг үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд шийтгэл оногдуулсан эрх бүхий албан тушаалтны, эсхүл шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр бол зөрчлийн хэргийг нээхгүй болохыг заасан.

Мөн ТУБ нар ЗШШТХ-ийн 6.6 дугаар зүйлд үндэслэн хялбаршуулсан журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн. Гэтэл хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэж болох 3 тохиолдлын алинд нь ч манай компанийг шалгаж шийтгэл оногдуулсан нь хамаарахгүй байгаа юм. Уг 3 тохиолдолд нэг бүрчлэн дүн шинжилгээ хийж үзвэл:

1.Зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ.- Татварын хууль тогтоомж зөрчсөн зөрчил болон түүнээс учирсан хохирлыг ТУБ-ын зүгээс тогтоохын тулд тухайн хугацаанд хамаарах санхүүгийн болон татварын тайланг шалгах, анхан шатны баримт бичгүүдтэй тулгах, тодорхой мэргэжил шаардсан үйл ажиллагаа буюу санхүүгийн нарийн тооцоолол, дүн шинжилгээ хий, ярилцлага тодруулга авах буюу мэдүүлэг авах зэрэг цогц үйл ажиллагааг хийх замаар нотлох боломжтой. Татварын зөрчлийг илрүүлэх тэр үед тухайн зөрчлөөс шалтгаалан бий болсон хохирлын хэмжээг шууд, бүрэн тодорхой тогтоох ямарч боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл зөрчил болон түүнээс учирсан хохирлыг зөрчлийн хэрэг бүртгэлт хийж зөрчил шалган шийдвэрлэх тодорхой ажиллагаа явуулснаар тогтоохболомжтой.

2.Зөрчил үйлдэгдсэн, учруулсан хохирол нь нотлох баримтаар тогтоогдож холбогдогч зөрчил үйлдсэнээ сайн дураараа хүлээн зөвшөөрсөн бол хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ – Манай компанийн зүгээс татварын зөрчил гаргасан гэж татварын байгууллагад сайн дураар мэдэгдсэн зүйл байхгүй болно.

3.Зөрчил үйлдсэн болох стандартаар баталгаажсан хэмжилт-хяналтын төхөөрөмжөөр нотлогдсон бол хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ – Татварын хууль тогтоомж зөрчсөн зөрчлийг тогтоох стандартаар баталгаажсан хэмжилт-хяналтын төхөөрөмж байдаггүй ба ашиглах боломжгүй юм.

Хэрэв зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг ЗШШТХ-ийн дагуу явуулсан бол зөрчлийн үндэслэл болсон “бодит зээлийн хүү”-г байцаагч хэрхэн тооцоолж гаргасныг бид шаардах мөн энэ талаарх мэдээллийг зөрчлийн хавтаст хэрэгт авахуулах зэрэг ЗШШТХ-ийн 3.1.2-т заасан “холбогдогчийн эрх”-ээ эдлэх боломжтой байсан.

Гэвч хяналт шалгалтын явцад илрүүлсэн гэх зөрчлүүдийг тогтоох, хохирлын хэмжээг тооцоолон гаргах ажиллагааг зөрчлийн хэрэг нээхгүйгээр гүйцэтгэж, шийтгэл оногдуулсан нь ЗШШТХ-ийн 1.9 дүгээр зүйл, 3.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг, 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг, 6.6 дугаар зүйл, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг тус тус зөрчсөн гэж үзэж байна.

Хэрэв татварын байгууллагаас хяналт шалгалтын явцад илрүүлсэн зөрчлийг зөрчлийн хэрэг нээхгүйгээр Татварын ерөнхий хуульд заасан хяналт шалгалтын хүрээнд тогтоож, хохирлын хэмжээг тооцох ажиллагаа хийж, шийтгэл оногдуулахдаа хялбаршуулсан журмаар шийдэх практик тогтвол дээр дурдсан ЗШШТХ-иар журамласан хувь хүн, хуулийн этгээдийн хууль ёсны ажиг сонирхлыг хамгаалах талаар хийгдсэн дэвшилттэй алхмууд хэрэгжих нөхцөл бүрдэхгүй.

Энэ төрлийн харилцаанд ямар ч өөрчлөлт байхгүй хэвээрээ үлдэх, хууль хэрэгжихгүй, хууль дээдлэх ёс алдагдахаар харагдаж байна. Иймд ТУБ нар ЗШШТХ-ийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан 3 хоногийн хугацааг зөрчсөн. ТУБ нар зөрчил гэж үзсэн үйлдэл, эс үйлдлийг илрүүлснээс хойш татварын хяналт шалгалтын хүрээнд зөрчлийн хэмжээг тодорхойлж, түүнээс үүссэн хохирлын хэмжээг тогтоох зэрэг нарийн төвөгтэй тооцоолол, ажиллагааг Татварын ерөнхий хуулийн хүрээнд хийсэн. Өөрөөр хэлбэл, зөрчлийн хэмжээ, хохирлын хэмжээг татварын хяналт шалгалтын хүрээнд тогтоосон нь ЗШШТХ-ын 6.1.1.2 болон 6.12 дугаар зүйлийг тус тус ноцтой зөрчсөн нь тэдгээрийн гаргасан Шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгох хангалтай үндэслэлийг бий болгож байна.

Иймд бидний гомдлыг судлан үзэж хариуцагчийн гаргасан 2018 оны 10 дугаар сарын 9-ний өдрийн 297760 дугаартай Шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү.” гэжээ.

Хариуцагч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар бичгээр шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:

“Т Е Г Д У Т О Х Г Х Ш Х Т У Б Т.О Л.Н бид “Татварын хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж”,  Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн даргын олгосон хяналт шалгалтын 21180800318 томилолтын дагуу, улсын бүртгэлийн 9019046120 дугаар бүхий гэрчилгээтэй, 5365481 тоот регистрийн дугаартай, Сингапур улсын 80%-ийн хөрөнгө оруулалттай И С М ЛХХК-ийн 2013-2017 онуудын татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд 2018 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрөөс 10 дугаар сарын 19-ний хооронд иж бүрэн хяналт шалгалтыг хийж 297760 дугаартай шийтгэлийн хуудсаар 16,871,102,319.0 төгрөгийн зөрчилд 1,476,749,427.1 төгрөгийн нөхөн татвар, 481,419,344.3 төгрөгийн торгууль, 314,818,665.2 төгрөгийн алданги, нийт 2,272,987,436.6 төгрөгийн төлбөр оногдуулж 2018 оны 10 дугаар сарын 26-ний өдөр тус компанид баталгаат шуудангаар хүргүүлсэн.

И С М ЛХХК 297760 тоот шийтгэлийн хуудсаар оногдуулсан шийдвэрийг бүхэлд нь эс зөвшөөрч Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд гомдол гаргасанд дараах тайлбарыг гаргаж байна.

Гомдлын 1 дүгээрт дурдсанаар тус компанийн татварын ногдол тодорхойлохдоо бодит үнэ, жишиг үнэ тооцоолох аргачлал дутуу тооцоолсон, үндэслэлгүй гэж Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 2,3,4,5дахь заалт, Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 6 дахь заалтыг дурдсан нь татварын төлөхгүй, тайлагнахгүй байх зорилгоор тайлбар хийсэн гэж ойлгож байна.

Татварын улсын байцаагч бид 0297760 тоот шийтгэлийн хуудсаар И С М ЛХХК харилцан хамаарал бүхий Сингапур улсын 80%-ийн хөрөнгө оруулалттай Интернэйшнл СОС ПТЕ ЛТД компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн хувь хэмжээ харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд хийгдсэн үйлдвэрлэл, худалдаа, санхүүгийн үйл ажиллагаанд хэрэглэсэн үнэ нь ийм харилцан хамааралгүй этгээдийн хооронд хэрэглэсэн үнээс ялгаатай байгаа тул зах зээлийн ердийн нөхцөлд хэрэглэж болох үнийн харьцуулалт, тооцооллын аргыг ашиглан тооцоолсон бөгөөд Монгол улсын Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийг үндэслэн зах зээлийн бодит хүүг тооцоолж гаргасан болно.

Гомдлын 2 дугаарт дурдсанаарИ С М ЛХХК харилцан хамаарал бүхий Сингапур улсын 80%-ийн хөрөнгө оруулалттай Интернэйшнл Сос компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлогоос нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох борлуулалтын орлогыг дутуу тайлагнасан 2013 онд 1,567,174,572.3 төгрөг, 2014 онд 1,879,264,854.1 төгрөг, 2015 онд 1,945,508,397.7 төгрөг, 2016 онд 1,529,736,034.0төгрөг, 2017 онд 1,103,816,666.1 төгрөг, нийт 8,025,500,524.2 төгрөгийн зөрчил нь 2006 оны 6 дугаарсарын 29-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4, “Монгол улсын нутаг дэвсгэрт гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ.”, 2015 оны 7 дугаар сарын 09-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /Шинэчилэсэн найруулга/ 7 дугаар зүйлийн 7.1.1. “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа, ажил, үйлчилгээ;”, энэ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5: Дараах үйлчилгээг албан татвараас чөлөөлнө:, 13.5.7. банкны болон банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн хүү, санхүүгийн түрээсийн хүү, ногдол ашиг, зээлийн баталгааны хураамж, даатгалын гэрээний хураамж төлөх үйлчилгээ;, гэж заасныг зөрчсөн гэж төлбөр ногдуулсан.

2013-2017 онуудад түрээсээр эзэмшиж байгаа оффисын барилга байгууламжид элэгдэл тооцоолж татвар ногдуулах орлого бууруулсан баримт материал, 2013 оны захирлын хүүхдийн сургалтын төлбөрийг төлсөн баримтыг зардалд оруулан тооцоолж, татвар ногдуулах орлого бууруулсан баримт зэргийн нотлох баримт хангалттай байсан болно” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Гомдол гаргагч И С М ЛХХК нь “Т Е Г Д У Т О Х Г Х Ш Х Т У Б Т.О Л.Н нарын 2018 оны 10 сарын 19-ний өдрийн 297760 дугаарт шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах”-аар гомдол гаргасан бөгөөд хуульд заасан журмаар хэрэгт авагдаж, шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлох баримтууд, хэргийн оролцогчдын тайлбарыг үнэлж дараах байдлаар шийдвэрлэв.

Т Е ГУлсын төсвийн орлого хяналтын газраас И С М ЛХХК-ийн 2013-2017 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд татварын хяналт шалгалт хийж, 2018 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийн 0297760 дугаар шийтгэлийн хуудсаар 481,419,344.3 төгрөгийн шийтгэл, 1,476,749,427.1 төгрөгийн хохирол, 314,818,665.2 төгрөгийн нөхөн төлбөр, нийт 2.272, 987,436.6 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан байна.

Гомдол гаргагч И С М ЛХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа “...шийтгэлийн хуудас Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийг зөрчсөн тул бүхэлд нь хүчингүй болгох ёстой, түүнчлэн төлбөрөөс харилцан хамаарал бүхий компанид зээлдүүлсэн зээлийн хүүгийн орлого болох 6,574,006,746,9 төгрөгийг дутуу тайлагнасан, зээлийн хүүгийн орлогоос НӨАТ ногдох борлуулалтын орлогыг дутуу тайлагнасан зөрчилд нийт 1,972,202,024.4 төгрөгийг төлүүлэхээр шийтгэл ногдуулахдаа “бодит зээлийн хүү”-г хэрхэн тооцоолсон нь тодорхойгүй, түүнчлэн НӨАТ-ын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.5-д зааснаар чөлөөлөгдөх үйлчилгээнд НӨАТ ногдуулсан...” гэж маргажээ.

Хариуцагч болон тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нараас “...Татварын ерөнхий хуульд заасан эрхийн хүрээнд тооцооллоо гаргасан. Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлд заасан бодит үнийн аргыг хэрэглэнэ. Зөрчлийг арилгахын тулд аргыг тодорхойлж байна. Охин компани нь толгой компанидаа зээл олгосон. Бодит нөхцөл байдал дээр зээлжих харилцаа байсан эсэх нь тодорхойгүй.

Оюу толгой ХХК-д эмнэлгийн үйлчилгээ үзүүлдэг цорын ганц байгууллага нь И С М ЛХХК юм. Сангийн сайдын баталсан журам нь захиргааны хэм хэмжээний нэгдсэн бүртгэлд бүртгэгдээгүй гэж хэлж байна. Гэвч энэ нь шууд хариуцлага хүлээлгэж, эрхийг нь хязгаарлаж, үүрэг үүсгэсэн харилцаа биш бөгөөд зөвхөн аргыг нь зааж өгсөн. Иймд дотогш чиглэсэн акт гэж үзсэн учраас хэм хэмжээний нэгдсэн бүртгэлд бүртгүүлээгүй болов уу. Хуулиар нэгэнт эрхийг нь олгосон байхад уг аргачлалыг хэрэглэхгүй байсан ч болно. Хүчин төгөлдөр бус аргачлал нэрээр татвараас зайлсхийж болохгүй.” гэж тайлбарлажээ.  

“Монгол Улсын Сангийн сайдын 2007 оны 86 дугаар тушаалаар баталсан “Жишиг үнэ хэрэглэх аргачлал”, 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн 353 дугаар тушаалаар баталсан “Бодит үнэ тооцох аргачлал” нь Захиргааны хэм хэмжээний актын улсын нэгдсэн бүртгэлд бүртгэлгүй учраас уг журмыг баримталсан нь хууль бус” гэж нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч маргаж байгаа хэдий ч уг журмыг татварын байгууллага дотооддоо мөрдөхийг хязгаарласан, хүчин төгөлдөр эсэхийг дүгнэсэн аливаа шийдвэр байхгүй тул журмын талаар дүгнэх боломжгүй байна.

Харин Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д “тодорхой үйл ажиллагаа эрхлэхдээ бодит бус үнэ хэрэглэсэн, тайлан бүртгэл хөтлөөгүй буюу дутуу хөтөлсөн, эсхүл бүртгэл, татварын тайланг гаргаж өгөөгүй нь нотлогдсон тохиолдолд татварын алба нь тухайн татвар төлөгчийн татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох”-оор заасан бөгөөд мөн зүйлийн 48.1.2-т заасанчлан “жишиг үнийн арга”-ыг хэрэглэхээр,

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д “Энэ хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан этгээдүүд хоорондоо зах зээлийнхээс хямд буюу өндөр үнээр бараа борлуулсан буюу шилжүүлсэн, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн бол татварын алба нь харилцан хамааралгүй этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ижил төрлийн бараа, ажил үйлчилгээний борлуулалтын зах зээлийн үнийг жишиг болгон албан татвар ногдох орлогыг тодорхойлно.” гэж хуульчилжээ.

Эдгээр зохицуулалтаас үзэхэд харилцан хамаарал бүхий этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн аливаа гүйлгээ нь зах зээлийн үнэд нийцээгүй тохиолдолд уг гүйлгээнд ногдох татварын ногдлыг татварын байгууллага тодорхойлох эрхтэй байна.

Гэхдээ Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.7.”Татвар төлөгч нь шууд бус аргаар татварын ногдол тодорхойлоход шаардагдах материалыг татварын албанд гаргаж өгөх үүрэгтэй.” гэж зааснаар зээлийн хүүгийн “бодит үнэ”-ийг тогтоохын тулд татварын байцаагч татвар төлөгчөөс нотлох баримт тайлбар гаргуулж авах зайлшгүй шаардлагатайн дээр Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн  1 дэх хэсгийн  1.1.зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол; 1.2.зөрчил үйлдэгдсэн, учруулсан хохирол нь нотлох баримтаар тогтоогдож холбогдогч зөрчил үйлдсэнээ сайн дураараа хүлээн зөвшөөрсөн бол; 1.3.зөрчил үйлдсэн болох нь стандартаар баталгаажсан хэмжилт-хяналтын төхөөрөмжөөр нотлогдсон бол зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэхээр зохицуулсан атал дээрх нөхцөлд тохироогүй маргаан, зөрчлийг хялбаршуулсан байдлаар шийдвэрлэсэн нь буруу болжээ.

 Тодруулбал, Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан “Хэрэв зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн дагуу зөрчлийн хэрэг нээж, хэргийг хянан шийдвэрлэсэн бол улсын байцаагч нарын зөрчил гэж үзэж байгаа бодит зээлийн хүүг хэрхэн тооцож гаргасныг бид шаардах, мэдээллийг хавтаст хэрэгт авахуулах, тодорхой ажиллагаа явуулах зэрэг Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 3.1 дүгээр зүйлийн 2-т заасан холбогдогчийн эрхээ эдлэх боломж өгөлгүй, хялбаршуулсан журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн.” гэх гомдол үндэслэлтэй байна.

Гомдол гаргагч, хариуцагчийн маргаж буй зээлийн хүүгийн бодит үнийг тогтоох, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт хийх ажиллагааг шүүхээс нөхөн гүйцэтгэх боломжгүй тул Т Е Гдэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч нарын 2018 оны 10 сарын 19-ний өдрийн 0297760 дугаар шийтгэлийн хуудсыг зөрчлийг дахин шийдвэрлэх хүртэл 3 сарын хугацаанд түдгэлзүүлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.11-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1, 3.1 дүгээр зүйлийн 2, Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1.2, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 16 дугаар зүйлийн 16.3.4-т заасныг тус тус баримтлан Т Е Гдэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч нарын 2018 оны 10 сарын 19-ний өдрийн 0297760 дугаар шийтгэлийн хуудсыг зөрчлийг дахин шийдвэрлэх хүртэл 3 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлсүгэй.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас гаргуулж, нэхэмжлэгчид олгосугай.

Энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дүгээр зүйлийн 113.1-д зааснаар шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч 5 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                Б.АДЪЯАСҮРЭН