“С” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

    иргэний хэргийн тухай

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Ж.Оюунтунгалаг даргалж, шүүгч Т.Туяа, Д.Байгалмаа нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн давж заалдах шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар,

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 101/ШШ2018/00062 дугаар шийдвэртэй, “С” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, С.Э-т холбогдох

Түрээсийн гэрээний үүрэгт 1 765 000 төгрөг гаргуулах тухай хэргийг хариуцагчийн өмгөөлөгчийн гомдлыг үндэслэн, шүүгч Д.Байгалмаагийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б, хариуцагчийн өмгөөлөгч Д.Н, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Чинхүслэн нар оролцов.

Нэхэмжлэгч “С” ХХК-ийн шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Иргэн С.Э болон “С” ХХК нь 2014 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр “С” үйлчилгээний төвийн 2 дугаар давхарт байрлах 16-6 тоот лангууг түрээслэхээр харилцан тохиролцож 63 тоот “Гар утасны худалдаа эрхлэх лангуу ашиглах түрээсийн гэрээ”-г байгуулсан. Тус гэрээг байгуулахдаа 2014 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрөөс эхлэн 2015 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл буюу нэг жилийн хугацаатай, нэг сарын түрээсийн төлбөрийг 410 000 төгрөг байхаар тохиролцсон. “С” ХХК нь түрээслүүлэгч нартаа хөнгөлөлт үзүүлж 2015 оны 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8 саруудын түрээсийн төлбөрийг 205 000 төгрөг болгосон бөгөөд 2016 оноос эхлэн түрээсийн төлбөрийг нэг сарын 260 000 төгрөг болгон бууруулсан. Түрээслэгч С.Э 2015 оны 11, 12 сарууд болон 2016 оны 1, 2, 3, 4, 5, 6 саруудын түрээсийн төлбөрт нийт 2 380 000 төгрөгийг төлөөгүй бөгөөд “С” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлын 2016 оны 02 дугаар сарын 02-ны өдрийн А99 тоот тушаалаар нийт 615 000 төгрөгийн хөнгөлөлт үзүүлсний дагуу 1 765 000 төгрөгийг төлөөгүй байна.

 Талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээний 10.3-т “Түрээслэгч ямар нэгэн шалтгаан заахгүйгээр гэрээг дангаар цуцлах эрхтэй ба гэхдээ цуцлах тухай саналаа нэг сарын өмнө түрээслүүлэгч талд бичгээр мэдэгдэх үүрэг хүлээнэ" гэж заасан байтал түрээслэгч С.Э гэрээ цуцлах агуулга бүхий мэдэгдлийг бичгээр ирүүлж байгаагүй, мэдэгдээгүй, мөн өөрийн буруугаас түрээсийн талбайгаа ашиглаж чадаагүй нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.5, 292 дугаар зүйлийн 292.4 дэх хэсэгт заасны дагуу хөлс төлөх үүргээс чөлөөлөгдөх үндэслэл болохгүй. Байгууллгагаас үйл ажиллагаа явуулж, түрээсийн төлбөрөө төлөх мэдэгдлүүдийг оршин суугаа хаягаар нь явуулж байсан боловч хариу өгөөгүй мөн түрээсийн төлбөрт хөнгөлөлт үзүүлж, түрээсийн талбайд үйлчлүүлэгч татах зорилгоор өөрсдийн зүгээс идэвхижүүлэлтийн ажиллагааг явуулсан боловч түрээсийн төлбөрийг төлөх талаар ямар нэгэн санаачилга гаргаагүй.

 Иймд манай байгууллага талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээний 6.1, Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт заасны дагуу хариуцагч С.Э-аас түрээсийн төлбөр нийт 1 765 000 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч С.Э шүүхэд гаргасан тайлбартаа: Талуудын хооронд Гар утасны худалдаа эрхлэх лангуу ашиглах түрээсийн гэрээг 2014 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр байгуулагдсан. Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт  “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулах бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлнэ” гэж мөн хуулийн 84 дүгээр зүйлийн 84.3 дахь хэсэгт “Газар, түүнээс салгамагц зориулалтын дагуу ашиглаж үл болох эд юмс үл хөдлөх эд хөрөнгөнд хамаарна” гэж заасан бөгөөд гар утасны худалдаа эрхлэх лангуу болон тухайн лангуу байрлаж байгаа газрыг үл хөдлөх хөрөнгө гэж үзэх үндэслэлтэй. Уг гэрээний талууд Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3, 318.4 дэх хэсэгт заасан үл хөдлөх хөрөнгийн газар бүртгүүлэх шаардлагыг биелүүлээгүй, гэрээ байгуулсантай холбогдуулан Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн хүрээнд түрээсийн гэрээ хүчин төгөлдөр гэрээ мөн эсэхийг авч үзэх шаардлага гарч байна. Өөрөөр хэлбэл, Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.8 дахь хэсэгт хуулиар тогтоосон хэлбэрийг зөрчсөн хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байхаар заасан. Улсын Дээд шүүхийн 2010 оны 6 дугаар сарын 22-ны өдрийн 17 дугаар тогтоолын 5.5-д “мөн зүйлийн 56.1.8-д заасан хуулиар тогтоосон хэлбэрийг зөрчсөн гэдэг нь хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.10 дахь хэсэгт заасан шаардлагад хамааралтай ба энэхүү хэлбэрийн шаардлагад энгийн бичгийн хэлбэрээс гадна нотариатаар болон эрх бүхий этгээдээр гэрчлүүлэх, улсын бүртгэлд бүртгүүлэх хэлбэрийг хамааруулан үзнэ” гэж заасан. Иймд уг гэрээ анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус гэрээ байсан гэдэг нь нотлогдож байна.

Талууд 2014 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр байгуулагдсан 63 тоот гэрээний 3.2-т заасны дагуу гэрээний зөрчилгүй гэж үзэж дахин 1 жилээр автоматаар сунгагдсан. Гэтэл гэрээ сунгагдсанаас хойш түрээслэгч гэрээний 4.3 дахь заалт зөрчигдөж түрээсийн төлбөр төлөгдөөгүй хугацаа өнгөрсөн байна. Түрээслүүлэгч түрээсийн төлбөрөө нэхэлгүй гэрээний 4.5 дахь заалтыг хэрэгжүүлэхгүй, гэрээг цуцлаагүй, мөн гэрээний 2.5, 6.1, 6.4, 9.1, 9.2, 10.2, 10.3 дахь заалтын хүрээнд түрээсийн байрыг хүлээн аваагүй, төлбөрөө шаардаагүй, түрээсийн төлбөр хугацаа өнгөрсөн атал төлбөр нэхэмжлээгүй. Өөрөөр хэлбэл, түрээслэгч гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зөрчиж түрээсийн төлбөрөө хугацаанд нь төлөөгүйг мэдсээр байж гэрээг цуцлаагүй, удааж төлбөр нэмэгдүүлэн гаргасан байна. Талуудын хооронд байгуулсан гэрээнд орсон нэмэлт, өөрчлөлтийг гэрээний 11.3-т заасаар бичгээр хийгдэж гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр байхаар заасан боловч гэрээг баталгаажуулж нэмэлт, өөрчлөлт оруулаагүй тул хүчин төгөлдөр бус байна. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

         Шүүх: Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч С.Э-аас 1 765 000 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч “С” ХХК-д олгож,  

     Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-т зааснаар нэхэмжлэгч “С” ХХК-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 43 190 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч С.Э-аас 43 190 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч “С” ХХК-д олгож шийдвэрлэжээ.

    Хариуцагчийн өмгөөлөгч давж заалдах гомдолдоо: Талууд түрээсийн гэрээг 2015 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийг дуустал байгуулж гэрээний 3.2 дахь хэсэгт "Хэрэв талуудын аль нэг нь энэ гэрээний уйлчлэх хугацаа дуусахаас өмнө уг гэрээг цуцлах санал гаргаагүй, түрээслэгч гэрээний 10.1-т заасан дутагдал, доголдол, зөрчил гаргаагүй тохиолдолд 12 сараар сунгасанд тооцно" гэж заажээ. Гэтэл түрээслэгч 2015 оны 8, 9, 10 дугаар сарын түрээсийн төлбөрийг гэрээний хугацаанд төлөөгүй гэрээг сунгаагүй дуусгавар болсон гэж үзсэн. Гэтэл шүүх түрээслэгчийг 2015 оны 9,10 дугаар сарын төлбөрт 410 000 төгрөгийг 2016 оны 02 дугаар сарын 29-ний өдөр, 2015 оны 8 дугаар сарын түрээсийн төлбөрийг 2016 оны 3 дугаар сарын 31-нд хийсэн тул ямар нэгэн зөрчилгүй гэрээг сунгасан гэж үзсэн нь хууль бус юм. Өөрөөр хэлбэл, гэрээ 2015 оны 11 дүгээр сарын 07-нд сунгахад ямар ч зөрчилгүй бол сунгах зохицуулалттай байтал сунгагдаагүй гэрээний үүргийн дагуу үлдэгдэл өр болох 2015 оны 8, 9, 10 сарын төлбөрийг төлсөн баримтыг зөрчлөө арилгасан мэтээр ойлгож, гэрээг сунгасан гэж дүгнэсэн нь буруу юм. Түүнчлэн шүүх түрээслэгчид гэрээний үүргээ биелүүлж 2015 оны 8, 9 дүгээр сарын төлбөрөө хугацаанд төлөхгүй тохиолдолд гэрээг сунгахгүй талаар мэдэгдсэн "С" ХХК-ийн 2015 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн 4/3702 тоот албан бичгийг судалж үзэлгүй 2016 оны 6 дугаар сарын 20, 2016 оны 6 дугаар сарын 28-ны өдрийн бичгийг үндэслэн хэргийг шийдвэрлэсэн нь нотлох баримтыг буруу үнэлж шийдвэрлэсэн гэж үзэж байна.

 Иргэний хуулийн 196 дугаар зүйлийн 196.1.2-т гэрээг бичгээр байгуулахаар хуульд заасан буюу талууд тохиролцсон бол талууд нэг бичиг баримт үйлдэж гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болох, мөн хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт бичгээр байгуулахаар заасантай холбогдуулан талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээний 11.3-т “Гэрээнд оруулсан аливаа нэмэлт, өөрчлөлт нь зөвхөн бичгээр хийгдэж гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болохоор заасан. Өөрөөр хэлбэл, гэрээний хугацааг сунгахдаа ямар нэгэн дутагдал, доголдол, зөрчилгүй тохиолдолд гэрээний 3.2-т зааснаар сунгах, зөрчилтэй тохиолдолд гэрээний зөрчлийг арилгасан тохиолдолд сунгах асуудлыг шийдвэрлэх үндэслэлтэй. Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 116 дугаар зүйлийн 116.2 дахь хэсэгт заасан шаардлагыг хангасан байна.

Нэхэмжлэгч “С” ХХК хариуцагч С.Э-т холбогдуулан түрээсийн гэрээний үүрэгт 1 765 000 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасныг хариуцагч эс зөвшөөрч маргажээ.

Талуудын хооронд 2014 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр 63 тоот “С” ХХК-ийн “С-Т” үйлчилгээний төвийн 2 давхарт байрлах 16-6 тоот лангууг 1 жилийн хугацаатай, сарын төлбөрт 410 000 төгрөг төлөхөөр, гар утас болон дагалдах хэрэгслийн худалдаа эрхлэх зориулалттай түрээслүүлэхээр тохиролцсон гэрээ хэрэгт авагдсан. /хх-6-8/

Хариуцагч лангууг ашиглаж байсан болох нь зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. Иймд нэхэмжлэгч нь хариуцагчаас Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт заасан түрээсийн төлбөр төлөхийг шаардах эрхтэй, энэ талаарх анхан шатны шүүхийн дүгнэлт зөв.

Нэхэмжлэгч “С” ХХК гэрээнд заасан түрээсийн төлбөрийг тодорхой хэмжээгээр бууруулж, түрээслэгчид хөнгөлөлт үзүүлсэн болох нь “С” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлын 2015 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдрийн А-583 дугаар, 2015 оны 08 дугаар сарын 11-ний өдрийн А-657 дугаар, 2015 оны 04 дүгээр сарын 29-ний өдрийн А-452 дугаар, 2015 оны 02 дугаар сарын 25-ны өдрийн А-192 дугаар, 2014 оны 12 дугаар сарын 26-ны өдрийн А-944 дүгээр тушаалууд зэрэг баримтаар тогтоогдсон. Хариуцагч гэрээний хугацаа дууссанаас хойш буюу ба 2015 оны 11-12 дугаар сар, 2016 оны 1-6 сар хүртэлх хугацааны түрээсийн төлбөрийг эс зөвшөөрсөн нь уг хэргийн маргааны зүйл болно.

Иргэний хуулийн 320 дугаар зүйлийн 320.1 дэх хэсэгт зааснаар түрээсийн гэрээний хугацааг талууд тохиролцох бөгөөд гэрээний 3.2-т талууд гэрээ цуцлах санал гаргаагүй, дутагдал, доголдол зөрчил гаргаагүй бол гэрээг 12 сараар сунгахаар тохиролцжээ. Талууд гэрээг цуцлах талаар харилцан санал гаргасан баримтгүй тул гэрээний хугацааг талууд 12 сараар сунгасан гэж үзнэ. Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгч түрээсийн гэрээг цуцлах санал гаргаагүй, энэ эрхээ хэрэгжүүлээгүй нь хариуцагчийг түрээсийн төлбөр төлөх үүргээс чөлөөлөх үндэслэл болохгүй юм. Иймд түрээсийн гэрээг 1 жилийн хугацаагаар сунгагдсан гэж үзэх бөгөөд хариуцагч нь гэрээний хугацаа дуусахад түрээсийн эд зүйлийг хүлээлгэж өгөх үүрэгтэй.

Иргэний хуулийн 326 дугаар зүйлийн 326.1 дэх хэсэгт “Түрээслэгч түрээсийн гэрээ дуусгавар болсны дараа ердийн буюу гэрээгээр тохиролцсон элэгдлийг тооцож, түрээсэлсэн эд хөрөнгийг буцаан өгөх үүрэгтэй”, мөн түрээсийн гэрээний 2.3-т “Гэрээ дуусгавар болмогц түрээслэгч тал лангууг ажлын 2 хоногийн дотор суллан түрээслүүлэгчид хүлээлгэн өгнө”, 2.4-т “Лангууг буцаан хүлээн авахдаа хүлээн авах, хүлээлгэн өгөх актанд талууд гарын үсэг зурж хүлээн авсан, хүлээлгэн өгсөн болохыг баталгаажуулна”, 3.2-т “Талуудын аль нэг нь гэрээний үйлчлэх хугацаа дуусахаас өмнө уг гэрээг цуцлах санал гаргаагүй, түрээслэгч гэрээний 10.1-т заасан дутагдал, доголдол, зөрчил гаргаагүй  тохиолдолд гэрээг 12 сараар сунгасанд тооцно” гэж тус тус заажээ.

Хариуцагч түрээсийн гэрээг цуцлах санал гаргаснаа нотолж чадаагүйгээс гадна  түрээсийн эд  зүйл буюу 16-6 тоот лангууг түрээслүүлэгчид хүлээлгэж өгсөн баримтгүй тул талууд гэрээний хугацааг сунгасан гэж үзэх бөгөөд түүний түрээсийн төлбөр төлөх үүрэг Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт зааснаар тодорхойлогдоно. Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгч гэрээг цуцлах санал гаргаж, эрхээ хэрэгжүүлээгүй нь хариуцагчийг үүргээс чөлөөлөх үндэслэл болохгүй тул нэхэмжлэгчийн шаардсан хугацааны төлбөрийг хариуцагч  төлнө. Иймд анхан шатны шүүх хариуцагчаас 2015 оны 11-12 сар, 2016 оны 1-6 дугаар сарын түрээсийн төлбөрт нийт 1 765 000 төгрөг тооцон гаргуулсан нь зөв болно.

Хэргийн 22 дахь талд “С” ХХК-ийн 2015 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн 04/3702 тоот  түрээсийн төлбөр, торгуулийг төлөөгүй тохиолдолд түрээсийн гэрээг цуцлах үндэслэл бий болсныг түрээслэгч С.Э-т мэдэгдсэн агуулга бүхий мэдэгдэх хуудсыг түрээсийн гэрээг сунгахгүй буюу гэрээ цуцалсан талаар мэдэгдсэн гэж үзэх боломжгүй тул энэ талаарх хариуцагчийн гомдлыг хангах үндэслэлгүй. 

 Дээр дурдсан үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, хариуцагчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхих нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.1.1-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 101/ШШ2018/00062 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, хариуцагчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 162 дугаар зүйлийн 162.4 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагчаас давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 43 500 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар магадлалыг танилцуулан сонсгож, 7 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор шүүх хуралдааны оролцогч талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж магадлалыг өөрөө гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь хяналтын журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй бөгөөд шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд магадлалыг гардуулснаар гомдол гаргах хугацааг тоолохыг дурдсугай.

           

 

ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                           Ж.ОЮУНТУНГАЛАГ

                                               ШҮҮГЧИД                                           Т.ТУЯА                 

                                                                                                           Д.БАЙГАЛМАА