2020 оны 06 сарын 03 өдөр                   Дугаар 102/ШШ2020/01785                               Улаанбаатар хот

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ж.Эрдэнэчимэг даргалж, шүүхийн танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: “Т” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: “Ш” ХХК-д холбогдох,

Хамтран ажиллах гэрээнээс татгалзаж, газар эзэмших эрхийн үнэ 402,800,000 төгрөг, газрын төлбөрт төлсөн 16,778,666 төгрөг, шинжээчийн хөлс 5,385,600 төгрөг буюу нийт 424,964,266 /дөрвөн зуун хорин дөрвөн сая есөн зуун жаран дөрвөн мянга хоёр жаран зургаа/ төгрөг гаргуулах тухай үндсэн,

Хамтран ажиллах гэрээнээс учирсан хохиролд 675,074,381 төгрөг, шинжээчийн хөлсөнд урьдчилан төлсөн 10,000,000 төгрөг буюу нийт 685,074,381 /зургаан зуун наян таван сая далан дөрвөн мянга гурван зуун наян нэг/ төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлтэй хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Т.Хурцбаатар, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Х.Баасанжаргал, хариуцагчийн төлөөлөгч Л.Алтанхуяг, хариуцагчийн өмгөөлөгч Н.Мандах, Г.Наранцэцэг, нарийн бичгийн дарга Б.Цагаанцоож нар оролцов.

  ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

Нэхэмжлэгчээс шүүхэд гаргасан өөрчилсөн нэхэмжлэлийн шаардлага болон төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас шүүх хуралдаанд тайлбарлахдаа: Манайд олон жил ажилласан багш, ажилтнуудын амьдрал ахуйг дээшлүүлэх, хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр орон сууцаар хангах зорилгын хүрээнд НЗД-ын 2003 оны 159 дугаар захирамжаар ажилчдын орон сууцны зориулалтаар 4,000 м.кв талбай газрыг тус сургуульд олгосон. Нэхэмжлэгч нь ажилтнуудын орон сууц захиалан бариулахаар “Ш” ХХК-тай 2003.07.03-ны өдөр Барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулсан. Уг гэрээг Дээд шүүхийн тогтоолоор Хамтран ажиллах гэрээ гэж тогтоосон. Тус гэрээгээр манайх газраар хөрөнгө оруулж, хариуцагч нь 108 айлын орон сууцны санхүүжилтийг гаргахаар тохиролцсон. Тус гэрээний агуулгаас авч үзэхэд Хамтын үйл ажиллагааны зорилго нь Ш ХХК-ийн хувьд ашиг олох, харин ТТК-ийн хувьд зарим багш ажилтанд 2003 оны зах зээлийн үнээс 10 хувийн хөнгөлөлттэй орон сууц хүлээлгэн өгөхөд оршиж байна. Гэрээний 1.2 дахь хэсэгт заасны дагуу 2003 онд барилгын ажил эхлүүлэхээр тохирсон бөгөөд барилгыг хэзээ дуусгах талаар гэрээнд тодорхой заагаагүй. Үүнийг шалтаг болгож хариуцагч үүргээ биелүүлэхээс зайлсхийдэг. ИХ-ийн 41.2-т зааснаар хүсэл зоригийн илэрхийллийн утга ойлгомжгүй бол хүсэл зоригоо илэрхийлэгчдийн үйлдэл, бусад нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийх замаар тайлбарлаж болдог. Ш ХХК болон тус барилгаас орон сууц захиалсан нэр бүхий 25 иргэд нарын хооронд байгуулсан гэрээг үзэхэд хариуцагч уг барилгыг 2005 оны 12 сар, 2006 оны 1 сар гэхэд ашиглалтад оруулахаар үүрэг хүлээсэн нь нотлогддог тул хугацааг гэрээний хугацаа гэж тайлбарлаж болно. Гэтэл “Ш” ХХК нь гэрээнд гарын үсэг зурснаас хойш 9 жилийн дараа буюу 2012 онд барилгын ажлыг дуусгасан нь Хамтран ажиллах гэрээний 1.2-т заасныг зөрчсөн гэж үзнэ. Түүнчлэн хариуцагч нь 2007 онд барилгын ажлыг эхлүүлэхээс өмнө манайд мэдэгдэхгүйгээр хятад иргэн Лиу Жүнтэй Хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан бөгөөд ингэхдээ манай эзэмшлийн газар ба суурь хийгдсэн хэсгийг өөрийн хөрөнгө мэтээр хятад иргэнийг хууран мэхэлж, улмаар уг дундын хөрөнгийг 700,000 ам доллараар үнэлж хамтарсан компанид хөрөнгө оруулалт хийсэн мэтээр тохиролцжээ. Харин хятад хөрөнгө оруулагч нь энэхүү 108 айлын орон сууцны 1-10 давхар хүртэл барилгын ажилд бэлнээр 700,000 ам долларын санхүүжилт хийхээр үүрэг авсан. Ш компани бусад этгээдтэй ийнхүү хамтран ажиллах болсон талаар ТТК-д мэдэгдээгүй, тул дараах хууль ба гэрээнийн заалтыг зөрчсөн гэж үзэж байна. Үүнд: 2003 оны Хамтран ажиллах гэрээний 3.2-т заасан барилгын ажлыг өөрийн хөрөнгө болон багаж хэрэгсэл, хүн хүчээр биечлэн гүйцэтгэх үүргийг биелүүлээгүй, ИХ-ийн 13.1-д “гэрээнд заасан эрх үүргээ үнэнч шударгаар хэрэгжүүлнэ” гэснийг, ИХ-ийн 210.1-д “заавал биечлэн гуйцэтгэх” зохицуулалтыг, ИХ-ийн 477.3-т “талуудын төлсөн хураамж нь тэдгээрийн дундаа өмчлөх хөрөнгө байна” гэдгийг, түүнчлэн ИХ-ийн 478.1-д "талууд аливаа хэлцэл хийхдээ харилцан зөвшөөрлийг авна" гэж заасныг тус тус зөрчсөн. 2008 он гэхэд 10 давхар барилгын ажлын гүйцэтгэл нь дөнгөж 5 давхартаа хүрсэн бөгөөд талуудын хураамжийн үр дүнд үүссэн дундын өмч болох уг барилгыг хариуцагч “манай өмч” гэсэн тул ТТК нь 2008 оны 5 сард Ш ХХК-д холбогдуулан шүүхэд гэрээнээс татгалзах, газар эзэмших эрхээ сэргээлгэхээр гаргасан нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгохдоо “барилга нь 4 давхар хүртэл баригдсан, барилгын ажил хийгдэж байгаа, ТТК-ийн газар эзэмших эрх зөрчигдөөгүй, иймд гэрээнээс татгалзах үндэслэл бүрдээгүй” гэж дүгнэсэн. Өөрөөр хэлбэл, барилгын ажил дуусаагүй байсныг үндэслэн “Ш ХХК гэрээний 3.4-т-заасан үүргээ ирээдүйд биелүүлэх боломжтой” гэж шүүхээс үзсэн. 2012 оны эхээр барилга бүрэн баригдаж дууссан, дотор заслын ажил хийгдэх үед Ш ХХК-ийн захирал нартай 2-3 удаа ярилцахад “орон сууц бүгд захиалж дуусаагүй, 2012 оны үнээр буюу 1,150,000 төгрөгөөс 10 хувиар хөнгөлөлттэй орон сууц худалдан ав” гэж байсан. Ийнхүү хариуцагч гэрээний 3.4 зааснаар 2003 оны үнээр орон сууц өгөхөөс татгалзсан тул ТТК нь орон сууцны оронд газар эзэмших эрхийн үнийг гаргуулах талаар хэд хэдэн санал гаргасан ч мөн адил үр дүнд хүрсэнгүй. Гэрээний 6.1-д заасанчлан барилгын ажил дууссаны дараа орон сууцнуудыг ашиглалтад хүлээлгэн өгөх, мөн 2008 оны шүүхийн 719 дугаар шийдвэрийн дагуу коллежийн багш нарт орон сууц олгох үүргийг барилга баригдсаны дараа биелүүлэх боломжтой гэж дүгнэснийг үндэслэн манайх 2012.03.19-ний өдөр орон сууцыг хөнгөлөлттэй нөхцлөөр хүлээлгэн авах 5 багш ажилтны өргөдөл, жагсаалтыг хүргүүлсэн боловч хариу авч чадаагүй. Иймд 2012.05.03-ны өдөр тус шүүхэд хандаж, коллежийн 5 багш ажилтанд 2003 оны зах зээлийн үнээс 10 хувийн хөнгөлөлттэй үнээр тооцож орон сууц худалдахыг даалгах нэхэмжлэл гаргасан. Гэтэл хариуцагч шүүх хуралдаанд анх өгч байсан тайлбараа үгүйсгэн 2012.03.19 өдөр 5 багш ажилтны жагсаалт ирэхэд байр захиалаад дууссан шалтаг зааж үүргээ биелүүлэхээс зайлсхийдэг. Ийнхүү Хамтын ажиллагааны зорилго нэгэнт хэрэгжих боломжгүй болсноос үүдэн нэхэмжлэгч ИХ-ийн 480.1.4, 480.2.1, 225.1-д заасан үндэслэлээр гэрээнээс татгалзаж, 227.1-д заасны дагуу учирсан хохиролд газар эзэмших эрхийн үнэ 402,800,000 төгрөг, 2003 оноос эхлэн газрын төлбөрт төлсөн 16,778,666 төгрөг, шинжээчийн ажлын хөлсөнд төлсөн 5,385,600 төгрөг, нийт 424,964,266 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Хариуцагч тус газрын ашигтай чанарыг ашигласан бөгөөд түүнийгээ Монгол хятадын хамтарсан компанид хөрөнгө оруулах хэлбэрээр 630,000 ам.доллараар үнэлсэн байна. Учир нь Ш ХХК ба хятад иргэний хооронд байгуулсан Хамтран ажиллах гэрээний дагуу газар ба суурийн ажил хийгдсэн хэсгийг 700,000 ам доллараар үнэлсэн байдаг. Хятад хөрөнгө оруулагч нь 1-10 давхрын санхүүжилтэд 700,000 ам.долларыг гаргахаар тохирсон. Өөрөөр хэлбэл, 1 давхарт 70,000 ам доллар буюу ойролцоогоор 83 сая төгрөг /МБ-ны 2007.09.03-ны ханш/ зарцуулагдахаар байна. Энэхүү тооцоолол 2012.01.25-ны шүүхийн 196 дугаар шийдвэрээр нотлогддог. Шүүхээс 1-5 давхар барилгыг барихад хятад талын санхүүжилтийн хэмжээг 424,781,454 төгрөгөөр тогтоосон. Үүнийг 5 давхарт хуваахад 1 давхрыг барихад 84 сая төгрөг бодитоор зарцуулагдсан байна. Суурийн ажил хийгдсэн хонгилын давхрыг барихад 70,000 ам доллараар зарцуулагдсан гэж ойролцоогоор тооцвол Ш ХХК нь манай эзэмшлийн газрыг 630,000 ам доллараар үнэлсэн байна. 630,000 доллар нь гэрээ байгуулсан өдрийн МБ-ны ханшаар 1187.1 төгрөгөөр тооцвол 747,873,000 төгрөг болж байна. Иймд нэхэмжлэгчийн шаардаж буй 402,800,000 төг бол хариуцагчийн үнэлгээтэй харьцуулахад хамаагүй бага байна гэв.

 

Хариуцагчаас шүүхэд гаргасан хариу тайлбар болон төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээний 3.4-т “Гүйцэтгэгч нь “Техник технологийн коллеж” ХХК-иас олгосон зөвшөөрлийг үндэслэн байр худалдан авах хүмүүсийн жагсаалтад бичигдсэн тодорхой тооны иргэдэд орон сууцнаас одоогийн зах зээлийн үнээс 10 хүртэл хувийн хөнгөлөлттэй үнээр олгоно” гэсэн заалтын дагуу нэхэмжлэгч барилга угсралтын ажил явагдаж дуусах хүртэл байр худалдан авах хүмүүсийн жагсаалтыг ирүүлээгүй байсан нь гэрээнд заасан өөрийн үүргээ биелүүлээгүй гэж үзэх үндэслэлтэй юм. Гэрээний үндсэн зорилго нь нэхэмжлэгч ашиг олох бус нэхэмжлэгчийн эзэмшлийн газарт баригдсан барилгаас өөрийн ажилтнуудад гэрээ байгуулах зах зээлийн үнээс 10 хувь хямд орон сууц авах боломжийг олгосон нөхцөл юм. Энэхүү нөхцлийг ашиглан нэхэмжлэгч өнөөдөр газар эзэмших эрхээ үнэлэн 402,800,000 төгрөгийг ашиг гэж нэхэмжилж байгаа нь Иргэний хуулийн 478.8-т заасны дагуу ашгийг хураамжид төлсөн хэмжээгээр хувь авахаар шаардаж байгаа бус маргаантай байгаа уг тохиолдолд оруулсан хураамжаа шаардаж байгаа болон газраа үнэлэн худалдаж буй хэлбэр болж байна. Нөгөөтэйгүүр нэхэмжлэгч хэдийгээр хуульд заасны дагуу газар эзэмшиж байгаа хэдий ч эзэмшлийн газар нь төрийн өмч болохын хувьд нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчлөгдсөнтэй холбогдуулан үзэхэд өмчлөгчийн эрх, ашиг сонирхол хөндөгдөх эсэх байдлыг хамтад нь авч үзэх шаардлагатай. Нэхэмжлэгч шүүхэд анх 2012.05.03-ны өдөр нэхэмжлэл гаргасан боловч иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад эрх бүхий байгууллагаас ирүүлсэн баримттай танилцахад нэхэмжлэлд гарын үсэг зурсан Б.Ганбат нь тухайн үед нэхэмжлэгчийг итгэмжлэлгүйгээр төлөөлөх эрхгүй этгээд болох нь тогтоогдож байх тул Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 65.1.5-д “нэхэмжлэгчийг төлөөлөх бүрэн эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гаргасан” гэж заасны дагуу нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзаж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

 

Хариуцагч нараас шүүхэд гаргасан сөрөг нэхэмжлэл болон төлөөлөгч өмгөөлөгч нараас шүүх хуралдаанд тайлбарлахдаа: Баянгол дүүргийн 5 хорооны нутаг дэвсгэрт “Ш” ХХК нь үйлчилгээний төв, граш бүхий 108 айлын орон сууцны барилга барихаар хариуцагчтай гэрээ байгуулж, барилга угсралтын ажил эхэлсэн ч нэхэмжлэгч нь газар эзэмших эрхийг шилжүүлж өгөөгүй, холбогдох бичиг баримтыг бүрдүүлээгүй, барилга угсралтын ажилд зориуд саад учруулж барилгын ажлыг саатуулсан. 2007 онд БНХАУ-ын иргэн Лиу Жунтай Хөрөнгө оруулах ба хамтран барилга барих үйл ажиллагааны гэрээ байгуулж 5 давхар хүртэл барилга угсралтын ажлыг хийсэн ч нэхэмжлэгч 30 гаруй хамгаалалтын албаны хүмүүсийг хүчээр оруулж, барилгын машин техник орох, гарах хаалгыг төмөр бетон хавтангаар таглан хааж ямар ч боломжгүй болгож барилга угсралтын ажлыг бүрэн зогсоосон. Энэ байдлууд нь Баянгол дүүргийн шүүхийн 2008.09.06-ны өдрийн 719 тоот шийдвэрээр нотлогдох ба хятадын хөрөнгө оруулагч хөрөнгө оруулалтаа зогсоож үүнээс болж барилгын ажил бүрэн зогссон. Манайд орон сууц захиалсан нэр бүхий 25 иргэн захиалгаа буцааж хохирол төлсөн, захиалсан байраа хямдруулж авснаас шалтгаалж хохирол үүссэн тул хариуцагч 674,074,381 төгрөгийн хохирлыг барагдуулах үүрэгтэй гэж үзэж байна гэв.

 

Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас сөрөг нэхэмжлэлд гаргасан манайхыг газар эзэмших эрхийг шилжүүлж өгөөгүй, холбогдох бичиг баримтыг бүрдүүлээгүй, барилга угсралтын ажилд зориудаар саад учруулсан гэж буруутгадаг. Хамтран ажиллах гэрээгээр талууд газар эзэмших эрхийг шилжүүлж өгөхөөр тохиролцоогүй, харин газарын ашигтай чанар ашиглуулахаар буюу газар дээр байшин барилга бариулахаар тохиролцсон. Иймд газар эзэмших эрхийг шилжүүлэх өгөөгүй гэдэг нь үндэслэлгүй юм. ТТК нь ямар бичиг баримт бүрдүүлэх ёстой байсан, ямар баримт ирүүлэх үүрэгтэй байсан, энэхүү үүрэг нь гэрээний ямар зүйлд заасан нь ойлгомжгүй. Ажилд зориудаар саад учруулсан гэдэг ч үндэслэлгүй. 2008 онд шүүхэд нэхэмжлэл гаргах үед Ш ХХК нь талуудын хураамжаар баригдсан барилгыг өөрийн өмч мэт байр суурь илэрхийлж байсан тул нэхэмжлэгч өөртөө туслах зорилгоор 2008 онд шүүхэд хандаж, барилгын ажлыг саатуулах арга хэмжээ авсан. Иймд нэхэмжлэгчээс барилгын ажлыг зогсоосон арга хэмжээ нь ИХ-ийн 12 дугаар зүйлд заасны дагуу буруутай гэж үзэхгүй. Лиу Жуны төлөөлөгч 2012 онд шүүхэд тайлбар гаргахдаа “ТТК болон гүйцэтгэгч компанийн хооронд газрын асуудлаар маргаан гарсан тул Лиу Жун уг барилгын санхүүжилтийг зогсоосон” гэж мэдүүлж байгаа нь Ш ХХК хятад хөрөнгө оруулагчийг газарыг өөрийн эзэмшлийн мэтээр хууран мэхэлсний улмаас барилгын ажил зогссоны нотлох баримт юм. Ш компани нь ТТК-той хамтран ажиллаж байгаа талаар буйгаа хятад иргэнд таниулаагуй тул бусад этгээдтэй орсон тэрхүү харилцаанаас үүсэх эрх, үүргийг зөвхөн өөрөө хариуцах ёстой. Түүнчлэн сөрөг нэхэмжлэлдээ ТТК-ийн зүгээс барилгын ажил зогсоосон гэх үйлдэл болон нэр бүхий 25 иргэний захиалгаа буцааснаас болон захиалсан байраа хямдруулж авснаас үүссэн хохирол хоорондын шалтгаант холбоог нотолж чадаагүй. Хэрэв нэр бүхий 25 иргэн гэрээ цуцалсанд ТТК-ийг буруутай гэж үзвэл тэгвэл эдгээр иргэд барилгын ажил зогсоосон гэх ТТК-ийн үйлдлийн дараа буюу 2008 онд 6 сард гэрээг цуцлах ёстой. Гэтэл эдгээр иргэдийн ихэнхи нь буюу 18 иргэн анхны байгуулсан ОСХХАГ-ээг цуцлах хүсэлтийг 2005 оноос хойш илэрхийлж, урьдчилгаа төлбөрийг 2005 оноос хойш буцаан авч эхэлсэн нөхцөл байдал нь Си эс ай аудит ХХК-ийн дүгнэлтэд хавсаргасан төлбөрийн баримтуудаар нотлогддог. Дээрх дүгнэлтэд хавсаргасан Э.Мөнхзулын гаргасан ОСХХАГэрээг цуцлах тухай 2005.08.18-ны өдрийн өргөдөл, Н.Гантөмөр гэрээг цуцалж, 2006.05.03, 2006.11.12, 2007.06.26, 2007.07.28-нд урьдчилгаа төлбөрийг буцаан авсан тухай баримт, Л.Цэрэндолгор 2004 оны гэрээг цуцалсан тухай 2008.06.10-ны өдрийн баримт, үүнээс өмнө 2005.08.03-нд 2006.05.05, 2006.10.18, 2006.11.21, 2007.03.21, 2007.04.04-нд урьдчилгаа төлбөрийг буцаан авсан тухай баримтууд, мөнгө буцаан авах тухай хүсэлт, Ц.Уранчимэг шүүхэд гаргасан тайлбартаа байр ашиглалтад орохгүй байсан тул 2005 онд гэрээнээс татгалзаж, төлбөрөө буцааж авах хүсэлт гаргасан, Б.Бота 2005.11.10-ны урьдчилгаа төлбөрийг буцааж олгох тухай гэрээ, Б.Баярсайхан 2004 онд гэрээ байгуулж, 2006 оны 1 сард орон сууц хүлээн авахаар тохиролцсон боловч барилга ашиглалтад орохгүй байсан тул 2008.04.29-нд өмнөх гэрээг цуцалсан. Харин хямдруулж авсан гэх бусад 7 иргэн нь ТТК-ийн барилгын ажилд саад болсон гэх үйлдлээс хойш 3, 4 жилийн дараа буюу 2011, 2012 онд анхны гэрээг цуцалж, шинээр ажил гүйцэтгэх гэрээг байгуулсныг хариуцагч мөн адил тайлбарлаж чадаагүй. Эдгээр иргэд анх ОСХХАГ-ээ байгуулахдаа 1 м.кв-ыг 227-300 ам доллараар тохиролцсон. Энэ нь тухайн үеийн ханшаар 263,000 - 340,000 төгрөгийн хооронд байна. П.Нарантуяа шүүхэд “Алтанхуяг нь 2012 онд анхны гэрээг шинэчлэх шаардлагатай гэж хэлж байсан тул 2012.11.29-ний өдөр дахин гэрээ байгуулсан” гэсэн тайлбарладаг. Ингэхдээ нэг м.кв 227.5 ам доллар буюу 263,000 төгрөгөөр тохиролцсныг цуцалж, нэг м.кв 1,170,000 төгрөгөөр тооцсон. Л.Цэрэндолгор 2004.07.28-нд ОСХХАГ-ээг хариуцагчтай байгуулахдаа 49 тоот орон сууцны талбайн нэгж үнийг 270 ам доллар буюу тус өдрийн МБ-ны 1190 төгрөгийн долларын ханшаар 321,000 төгрөгөөр авахаар тохиролцсон. Хариуцагч гэрээг 2007 онд цуцалсны дараа 2012.05.30-нд тус орон сууцыг Б.Уранболорт худалдахдаа нэг метр квадратыг 1,800,000 төгрөгөөр зарсан. Иймд иргэд байраа хямдруулж авсан гэх хариуцагчийн тайлбар үндэслэлгүй. Үүнээс гадна ихэсгэсэн сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг “Хамтран ажиллах гэрээнээс учирсан хохиролд 675 сая гаруй төгрөг гаргуулах” гэж тодорхойлсон нь ойлгомжгүй байна. 2006 оны 4 сарын Дээд шүүхийн зөвлөмжийн дагуу сөрөг нэхэмжлэл гэдэгт үндсэн нэхэмжлэлтэй хариу тооцогдох боломжтой сөрөг шаардлага гэж тодорхойлсон. Сөрөг шаардлага нь өөрөө бие даасан шаардлага мөн хэдий ч нэхэмжлэлийн шаардлагын талаархи татгалзлыг хамааруулсан ойлголт гэж заасан. Гэтэл хариуцагчийн гаргасан сөрөг нэхэмжлэл нь Ш ХХК бусадтай иргэний эрх зүйн харилцаанд орсны улмаас үүссэн, үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагын үйл баримт болон 2003 оны Хамтран ажиллах гэрээтэй холбоогүй, үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагын хувьд хариуцагчийн татгалзлыг агуулаагүй, 2 этгээдийн хоорондох ижил төрлийн харилцан шаардлагыг хооронд нь тооцох боломжгүй гэж үзэж байна. Сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагатай хариу тооцогдох үндэслэлгүй, хэргийн оролцогчдын хүрээнд шийдвэрлэх боломжгүй байна. Хариуцагчийн бусадтай ямар харилцаанд орсон, уг харилцаанаас үүдэн үүсэх хариуцлагыг нэхэмжлэгч үүрэх үндэслэлгүй байна. Сөрөг нэхэмжлэлдээ хариуцагч хохирол гаргуулах шаардлага гаргасан, үүнийгээ ямар хуулийн заалтын дагуу шаардаж байгаа нь тодорхой бус байна. Хохирол гэдэгт хэвшсэн нийтлэг утгаар хэн 1 этгээд ямар 1 үйлдлийн үр дүнд өөрийн амьжиргааны зүйлээр, өмч хөрөнгөөр хохирол амсахыг ойлгодог. Харин хамтын үйл ажиллагааны үр дүнд боссон 108 айлын орон сууцны барилга нь хариуцагчийн өмч бус, дундын өмч хөрөнгө тул Ш ХХК дундын өмчийг худалдсанаар түүнд хохирол үүссэн гэх маргаан утгагүй юм. Шинжээч нар ч гэсэн удаа дараа хариуцагчид хохирол учраагүй гэж дүгнэдэг. Түүнчлэн хариуцагч хохирол гаргуулах шаардлага гаргасан атал хариуцагчид үүссэн алдагдлыг манайхаас гаргуулахаар нэхэмжилсэн нь ойлгомжгүй байна. Хамтран ажиллах гэрээний дагуу гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол талууд ашиг алдагдлыг оруулсан хөрөнгийн хэмжээгээр хариуцахыг хуульд зохицуулсан. Илүү их хэмжээний хувь нэмэр оруулсан этгээд илүү их хэмжээний ашиг авахаас гадна илүү их хэмжээний алдагдлыг хүлээх ёстой. Барилгын практикт дээрх тохиолдлуудыг авч үзэхэд газраар хөрөнгө оруулалт хийсэн тал нь барилгын санхүүжилт хийж буй талтай тохиролцохдоо ашиг алдагдлаа 50:50 хуваадаг. Ш компани нь манай газрыг өөрийн эзэмшлийн гэж хятад иргэнд үнэмшүүлсэн тул уг газар ба суурийн ажил хийгдсэн хэсгийг 700,000 ам долларын хөрөнгө оруулсан мэтээр үнэлүүлж, улмаар ашиг алдагдлаа 50:50 хувиар тохирсон. Харин нэхэмжлэгч болон Ш ХХК нарын хооронд байгуулсан Хамтран ажиллах гэрээний агуулгаас үзэхэд хариуцагч ашиг олох зорилготой бол нэхэмжлэгчийн зорилго нь 5 багш ажилтанд орон сууц хүлээлгэн өгөх зорилготой байсан. Эдгээр 5 орон сууц нь барилгын нийт 108 орон сууцнаас зөвхөн 4,8 хувийг эзлэх бөгөөд хариуцагч уг хувийг коллежийн багш нарт хөнгөлөлттэй нөхцлөөр худалдан борлуулах үүрэг авсан. Үүнээс үзэхэд эдгээр 5 орон сууц нь ТТК-д хуваарилагдах ашиг биш, ашиг тохиролцоогүй тул алдагдлыг хариуцуулах нь зохимжгүй байна. Иймд аливаа ашиг алдагдлын тооцоолол үндсэн нэхэмжлэлийг шийдвэрлэхэд ач холбогдолгүй гэв.

 

Шүүх хуралдаанаар нэхэмжлэл, сөрөг нэхэмжлэл, зохигчийн тайлбар, хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад ҮНДЭСЛЭХ нь:

                                                                                   

“Т” ХХК нь “Ш” ХХК-д холбогдуулан гэрээний үүргээ биелүүлэхийг даалгах тухай нэхэмжлэл гаргасан байна.

 

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгч нь хамтран ажиллах гэрээ хэрэгжих боломжгүй үндэслэлээр гэрээнээс татгалзаж, газар эзэмших эрхийн үнэ 402,800,000 төгрөг, 2003 оноос эхлэн газрын төлбөрт төлсөн 16,778,666 төгрөг, шинжээчийн ажлын хөлсөнд төлсөн 5,385,600 төгрөг, нийт 424,964,266 төгрөг гаргуулахаар шаардлагаа өөрчилж, нэмэгдүүлсэн, хариуцагч нь гэрээнээс учирсан хохиролд 675,074,381 төгрөг гаргуулахаар сөрөг нэхэмжлэл гаргаж, шинжээчийн хөлсөнд урьдчилан төлсөн 10,000,000 төгрөг гаргуулахаар нэмэгдүүлжээ.

 

Нэхэмжлэгч тал шаардлагын үндэслэлээ хамтран ажиллах гэрээ хэрэгжих боломжгүй болсноор гэрээнээс татгалзаж, учирсан хохиролд газрын ашигт байдлын үнийг газрын төлбөрт болон шинжээчийн ажлын хөлсөнд төлсөн төлбөрийн хамт гаргуулна гэж тайлбарлаж байна. 

 

Хариуцагч нь нэхэмжлэгч байр худалдан авах хүмүүсийн жагсаалтыг ирүүлэх үүргээ биелүүлээгүй, нэхэмжлэгч хуульд заасны дагуу газар эзэмшиж байгаа ч эзэмшлийн газар нь төрийн өмч, нэхэмжлэлд гарын үсэг зурсан Б.Ганбат нь тухайн үед нэхэмжлэгчийг итгэмжлэлгүй төлөөлөх эрхгүй этгээд болох нь тогтоогдсон гэж тайлбарлан хамтран ажиллах гэрээний улмаас учирсан хохирлоо гаргуулахаар сөрөг нэхэмжлэл гаргаж маргалаа.

 

 Нэхэмжлэгч нь 2012.05.03-ны өдөр шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж, Ерөнхий захирал Б.Ганбат нэхэмжлэлд гарын үсэг зурсан, Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн лавлагаагаар нэхэмжлэл гаргахад “Техник технологийн коллеж” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирлаар Э.Намсрай бүртгэгджээ.

 

Гэвч нэхэмжлэлд хуулийн этгээдийн тамга дарагдсан, мөн өдөр түүний гарын үсэгтэй олгогдсон итгэмжлэлээр төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар нь хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцож, итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, захирал нар нь давж заалдах болон хяналтын шатны шүүхэд гомдлыг гаргасан, Газар эзэмшүүлэх гэрээг тэрээр байгуулсан, түүнчлэн Б.Ганбат нь 2017.04.16-ны өдрөөс захирлаар бүртгэгдсэн байх тул эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гаргасан гэж үзэхээргүй байна.

 

Өөрөөр хэлбэл улсын бүртгэлд бүртгэгдээгүй боловч захирлын бүрэн эрхийг хэрэгжүүлж байсан, энэ талаар нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь маргахгүй байх тул нэхэмжлэл гаргах эрхтэй гэж үзлээ.

 

“Техник технологийн коллеж” ХХК-ийн эзэмшлийн Баянгол дүүргийн 5 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт 4000 м2 талбай бүхий газарт “Ш” ХХК нь хөрөнгөө гарган барилга барихаар тохиролцон, талууд 2003.07.03-ны өдөр 023/03 дугаар Барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээг байгуулжээ.

 

 Зохигчийн хооронд байгуулагдсан гэрээ нь Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1-д “гэрээний талууд хуулийн хүрээнд гэрээг чөлөөтэй байгуулах, түүний агуулгыг өөрсдөө тодорхойлох эрхтэй” гэж заасан зарчимд нийцсэн, талуудын хүсэл зоригийн илэрхийлэн гэрээ хүчин төгөлдөр болсон, энэ талаар талууд маргахгүй байна.

 

 Тухайн тохиолдолд нэхэмжлэгч газраар хөрөнгө оруулж, хариуцагч нь санхүүжилтийг гаргахаар тохиролцсон, ашиг олох зорилгыг хэрэгжүүлэх шинжийг агуулж байх тул талуудын хооронд Иргэний хуулийн 476 дугаар зүйлийн 476.1-д хамтран ажиллах гэрээгээр 2 буюу түүнээс дээш этгээд хуулийн этгээд байгуулахгүйгээр ашиг олох болон бусад тодорхой зорилгыг хэрэгжүүлэхийн тулд хамтран ажиллах үүргийг хүлээхээр зохицуулсан гэрээний эрх зүйн харилцаа үүсчээ.

 

Нэхэмжлэгч талын хамтын үйл ажиллагааны зорилго нь тухайн баригдах 108 айлын орон сууцнаас 5 багш ажилтанд 2003 оны зах зээлийн үнээс 10 хувийн хөнгөлөлттэйгээр орон сууцтай болгох нь тухайн гэрээнээс олох ашиг гэж тодорхойлохоор байна.

 

Иргэний хуулийн 477 дугаар зүйлийн 477.1-д хамтран ажиллах гэрээний талууд гэрээнд заасны дагуу хураамж төлөх бөгөөд гэрээнд хураамжийн хэмжээг тодорхойлоогүй бол тэнцүү хэмжээгээр хариуцна гэжээ.

 

“Техник технологийн коллеж” ХХК нь хамтын үйл ажиллагаанд зориулж өөрийн эзэмшлийн 4000 м талбай газартаа барилга бариулахаар тохиролцсоныг гэрээнд оруулсан хураамж гэж тодорхойлж болох юм.

 

Хамтран ажиллах гэрээ байгуулагдсанаас хойш тухайн газарт барилга баригдсан, орон сууцнаас 5 багш ажилтанд 2003 оны зах зээлийн үнээс 10 хувийн хөнгөлөлттэйгээр орон сууц олгогдоогүй, бусдын өмчлөлд шилжсэн, энэ талаар маргахгүй байна.

 

Иргэний хуулийн 477 дугаар зүйлийн 477.4-т дундаа өмчлөх хөрөнгийн үр шим, түүнийг нэгтгэсэн нийлүүлснээс бий болсон хөрөнгө талуудын дундаа хамтран өмчлөх хөрөнгө байна гэж заасан боловч хариуцагч нь орон сууцнуудыг заржээ.

 

Баянгол дүүргийн шүүхийн 2008.06.09-ний өдрийн 719 дугаар шийдвэрээр Техник технологи коллежийн гэрээнээс татгалзаж, маргаан бүхий газар эзэмших эрхийг сэргээлгэх тухай нэхэмжлэлийг хөрөнгө оруулалт хийгдсэнээр барилга баригдаж байгаа, газар эзэмших эрх зөрчигдөөгүй, гэрээнээс татгалзах үндэслэл бүрдээгүй үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгосон байна.

 

Иргэний хуулийн 478 дугаар зүйлийн 478.8-д гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол ашгийг талуудын төлсөн хураамжид хувь тэнцүүлэн хуваарилна гэж заасан бөгөөд ийнхүү газар эзэмших эрх сэргээлгэх нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгосон, 5 ажилтанд орон сууц олгогдоогүй, 108 айлын орон сууц бусдын өмчлөлд шилжсэн буюу мөн хуулийн 480 дугаар зүйлийн 480.1.4-т зааснаар хамтын үйл ажиллагааны зорилгыг биелүүлэх боломжгүй болсноор гэрээ дуусгавар болжээ.

 

Иймд нэхэмжлэгч нь хамтын үйл ажиллагаанд зориулж оруулсан хураамж буюу өөрийн эзэмшлийн 4000 м2 талбай бүхий газрын ашигт байдлын үнийг гаргуулахаар нэхэмжилснийг буруутгах боломжгүй байна.

 

Иргэний хуулийн Шинжээчийн 2012.12.19-ний өдрийн дүгнэлтээр нэхэмжлэгчийн газар эзэмших эрхийг 402,800,000 төгрөгөөр үнэлсэн байх тул хариуцагчаас гаргуулан нэхэмжлэгчид олгох үндэслэлтэй гэж дүгнэлээ.

 

Нийслэлийн Засаг дарын 2003 оны 159 дугаар захирамжаар Техник технологийн коллежид ажилчдын орон сууцны зориулалтаар 4,000 м2 талбай бүхий газрыг олгосон, 2015 он хүртэлх хугацаанд нэхэмжлэгч нь газрын төлбөрт 16,778,666 төгрөг, төлсөн, нэхэмжлэлийн шаардлагаа нотлохын тулд үнэлгээ хийсэн шинжээчийн ажлын хөлсөнд 5,385,600 төгрөг төлсөн байх тул Иргэний хуулийн 227 дугаар зүйлийн 227.1-д зааснаар учирсан хохиролд тооцох үндэслэлтэй байна.

 

Иймд дээрх үндэслэлүүдээр газар эзэмших эрхийн үнэд 402,800,000 төгрөг, учирсан хохиролд 22,164,266 төгрөг буюу нийт 424,964,266 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулан нэхэмжлэгчид олгож шийдвэрлэв.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.1-д үндсэн нэхэмжлэлтэй хамт шийдвэрлүүлэхийн тулд хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэл гаргах эрхийг, 73.2-т үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагатай харилцан тооцогдох сөрөг нэхэмжлэлийг хамтатган шийдвэрлэхийг зохицуулсан байна.

 

Нэхэмжлэгч нь 2003.07.03-ны өдрийн Хамтран ажиллах гэрээнээс татгалзаж, учирсан хохирлоо шаардсан байхад хариуцагч нь орон сууц захиалсан нэр бүхий 25 иргэн захиалгаа буцааснаас хохирол төлсөн, захиалсан байраа хямдруулж авснаас шалтгаалж үүссэн хохиролд 684,074,381 төгрөг гаргуулах шаардлага гаргасныг үндсэн нэхэмжлэлтэй хамтатган шийдвэрлэхээргүй, харилцан тооцогдохооргүй байх тул Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 65 дугаар зүйлийн 65.1.2-т зааснаар хүлээн авахаас татгалзах нь зүйтэй байна.

 

Өөрөөр хэлбэл зохигчийн хооронд байгуулагдсан гэрээнээс бус “Ш” ХХК нь өөр бусадтай этгээдтэй байгуулсан гэрээний улмаас учирсан хохирлыг сөрөг шаардлагын үндэслэл болгосон байх тул тусдаа бие даасан нэхэмжлээр шийдвэрлэгдэх маргаан байна.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1-д зааснаар улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчээс төлсөн 2,242,150 төгрөгийг орлогод үлдээж, хариуцагчаас тэмдэгтийн хураамжид 2,242,150 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгов.

 

Сөрөг нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзсантай холбогдуулан хариуцагчаас тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 3,533,371 төгрөгийг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.1-д зааснаар орлогоос гаргуулж, буцаан олгох нь зүйтэй.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 117 дугаар зүйлийн 117.1, 115.1, 115 дугаар зүйлийн 115.2.1, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Иргэний хуулийн 476 дугаар зүйлийн 476.1, 479 дүгээр зүйлийн 479.1-д заасныг баримтлан “Ш” ХХК-иас 424,964,266 /дөрвөн зуун хорин дөрвөн сая есөн зуун жаран дөрвөн мянга хоёр жаран зургаа/ төгрөг гаргуулан “Т” ХХК-д олгосугай.

 

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 65 дугаар зүйлийн 65.1.2-т зааснаар хамтран ажиллах гэрээнээс учирсан хохиролд 685,074,381 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзсугай.

 

3. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн хуулийн тухай 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1-д зааснаар улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчээс төлсөн 2,242,150 төгрөгийг орлогод үлдээж, хариуцагчаас тэмдэгтийн хураамжид 2,242,150 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгож, 59 дүгээр зүйлийн 59.1-д зааснаар хариуцагчаас тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 3,533,371 төгрөгийг орлогоос гаргуулж, буцаан олгосугай.  

 

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дэх хэсэгт зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд  гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7-д зааснаар шийдвэрийг 7 хоногийн дотор шийдвэр гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг тайлбарласугай.

 

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                                   Ж.ЭРДЭНЭЧИМЭГ