“Ү” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

иргэний хэргийн тухай

Монгол Улсын дээд шүүхийн шүүгч Д.Цолмон даргалж, шүүгч Н.Батзориг, Н.Батчимэг, Н.Баярмаа, П.Золзаяа нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар

Баянзүрх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн

2025 оны 02 дугаар сарын 12-ны өдрийн 191/ШШ2025/01320 дугаар шийдвэртэй,

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн

2025 оны 04 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 210/МА2025/00659 дүгээр магадлалтай,

“Ү” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

“Г” ХК-д холбогдох,

Бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээд “А” ХХК оролцсон

“Ү” ХХК, “Г” ХК-ийн хооронд 2021.01.01-ний өдөр байгуулагдсан 01/0101 дугаар түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр буc болохыг тогтоож, Түрээсийн гэрээний дагуу 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг хүртэл түрээсийн төлбөрт төлсөн 780,000,000 төгрөг, 2021.01.01-ний өдөр байгуулагдсан 01/0101 дугаар түрээсийн гэрээний дагуу төлсөн барьцаа 65,000,000 төгрөг, Шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн 185,000,000 төгрөг, улсын тэмдэгтийн хураамж 1,153,150 төгрөг, нийт 1,031,153,150 төгрөг гаргуулах тухай үндсэн нэхэмжлэлтэй,

Түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөгийг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.У-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлоор шүүгч Н.Батчимэгийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.У, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.А, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б, Б.У, хариуцагчийн өмгөөлөгч Б.Т, бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээд “А” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.Н, хариуцагч, бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээд нарын өмгөөлөгч Б.А, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга П.Д нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч “Ү” ХХК нь хариуцагч “Г” ХК-д холбогдуулан “Ү” ХХК, “Г” ХК-ийн хооронд 2021.01.01-ний өдөр байгуулагдсан 01/0101 дугаар түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоож, Түрээсийн гэрээний дагуу 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг хүртэл түрээсийн төлбөрт төлсөн 780,000,000 төгрөг, 2021.01.01-ний өдөр байгуулагдсан 01/0101 дугаар түрээсийн гэрээний дагуу төлсөн барьцаа 65,000,000 төгрөг, Шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн 185,000,000 төгрөг, улсын тэмдэгтийн хураамж 1,153,150 төгрөг, нийт 1,031,153,150 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэл гаргасныг хариуцагч эс зөвшөөрч түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөгийг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэл гаргаж маргажээ.

2. Баянзүрх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн 2025 оны 02 дугаар сарын 12-ны өдрийн 191/ШШ2025/01320 дугаар шийдвэрээр: Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1, 56.1.9 дэх заалтад зааснаар “Ү” ХХК, “Г” ХК-ийн хооронд 2021.01.01-ний өдөр байгуулагдсан 01/0101 дугаар түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бусад тооцож, Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх заалтад зааснаар хариуцагч “Г” ХК-аас түрээсийн төлбөрт төлсөн 780,000,000 төгрөг, барьцаа 65,000,000 төгрөг, Шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн 185,000,000 төгрөг, Улсын тэмдэгтийн хураамж 1,153,150 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-д олгож, Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1 дэх хэсэгт заасан үндэслэл тогтоогдоогүй тул хариуцагч “Г” ХК-ийн нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-нд холбогдуулан гаргасан түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөг гаргуулах, 0000 байрлах Г-ны өмчлөлийн 0000 В1 давхарт байрлах 969.1 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх хөрөнгийг албадан чөлөөлүүлэх тухай сөрөг нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, 58 дугаар зүйлийн 58.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 5,163,716 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчээс 150,000 төгрөг нөхөн гаргуулж улсын орлогод оруулж, хариуцагч “Г” ХК-аас 5,313,716 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-д олгож, хариуцагч “Г” ХК-аас улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 1,153,150 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэжээ

3. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025 оны 04 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 210/МА2025/00659 дүгээр магадлалаар: Баянзүрх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн 2025 оны 02 дугаар сарын 12-ны өдрийн 191/ШШ2025/01320 дугаар шийдвэрийн

тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтыг “Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1, 492 дугаар зүйлийн 492.1.1, 160 дугаар зүйлийн 160.1.1 дэх хэсэгт заасныг тус тус баримтлан хариуцагч “Г” ХК-аас 66,153,150 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-д олгож, үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагаас үлдэх 965,000,000 төгрөг гаргуулах хэсгийг, нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-д холбогдох, түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөг гаргуулах тухай хариуцагч “Г” ХК-ийн сөрөг нэхэмжлэлийг тус тус хэрэгсэхгүй болгосугай.” гэж,

тогтоох хэсгийн 2 дахь заалтыг 3 гэж, 3 дахь заалтыг 4 гэж тус тус өөрчлөн дугаарлаж,

тогтоох хэсэгт 2 дахь заалт нэмж, уг заалтад “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5 дахь хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-д холбогдох, 0000 байрлах Г-ны өмчлөлийн 0000 В1 давхарт байрлах 969.1 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх хөрөнгийг албадан чөлөөлүүлэх тухай сөрөг шаардлагаасаа хариуцагч “Г” ХК татгалзсаныг баталж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосугай.” гэж нэмж,

2 дахь заалтыг “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1, 58 дугаар зүйлийн 58.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 5,163,716 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчээс 150,000 төгрөг нөхөн гаргуулж улсын орлогод оруулж, хариуцагч “Г” ХК-аас 488,715 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-д олгож, хариуцагч “Г” ХК-аас улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 1,153,150 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.” гэж тус тус өөрчилж, шийдвэрийн бусад хэсгийг хэвээр үлдээж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид хариуцагч “Г” ХК-аас төлсөн 5,340,285 төгрөгийг шүүгчийн захирамжаар буцаан олгож шийдвэрлэжээ.

4. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.У хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо: “...Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025.04.21-ний өдрийн 210/МА2025/00659 дугаартай магадлалыг хүчингүй болгуулж, Баянзүрх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн 2025.02.12-ны өдрийн 191/ШШ2025/01320 дугаартай шийдвэрийг хэвээр үлдээж өгнө үү.

4.1 Давж заалдах шатны шүүх анхан шатны шүүхэд хэлэлцэгдээгүй, хавтаст хэрэгт байхгүй үйл баримтыг дүгнэсэн тухайд:

Магадлалын үндэслэх хэсгийн 6.1-д “...Хариуцагч “Г” ХК уг үл хөдлөх эд хөрөнгийг зээлийн төлбөртөө тооцон бусдаас шилжүүлэн авч, улмаар тухайн үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны зардлыг нь нөхөх зорилгоор нэхэмжлэгчид түрээслүүлсэн нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1 дэх хэсэгт заасан хууль зөрчсөн буюу Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан хориглосон үйл ажиллагааг зөрчсөн гэж үзэхгүй...” гэж үндэслэлгүй дүгнэжээ.

Давж заалдах шатны шүүх дээрх байдлаар дүгнэхдээ хэрэг маргааныг хуульд нийцүүлэн шийдвэрлэж буй мэт боловч хэрэгт авагдаагүй, анхан шатны шүүхийн шийдвэрт ч дурдагдаагүй, хэлэлцэгдээгүй үйл баримтыг сайн дураараа зохиомжлон дүгнэсэн.

Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт “Банкны тухай хуулийн 6.1, 6.2.1-6.2.6 дах хэсэгт зааснаас бусад үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглох гэсэн хэм хэмжээ нь Иргэний хуулийн 56.1.1-д заасантай холбогдож хэрэглэгдэнэ.

Банкны тухай хуулийн 7.1-д “...зээлийн барьцаалсан эд хөрөнгийг зээлийн төлбөр төлүүлэх, өр барагдуулах зорилгоор түр эзэмших болон өмчлөх, үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалтаар хөлслүүлэх, түрээслүүлэх, худалдах үйл ажиллагаа үүнд хамаарахгүй. ...” гэсэн нь хуулийн тусгайлсан хэм хэмжээ юм.

Энэ зохицуулалт нь эдийн засгийн агуулгаараа банк зээлийн барьцаанд хураасан эд хөрөнгөө цааш нь түргэн худалдан борлуулахыг шаардсан агуулгатай. Өөрөөр хэлбэл банк үл хөдлөх хөрөнгийн түрээсийн үйл ажиллагаа явуулж болохгүй бөгөөд гагцхүү зайлшгүй шаардлагатай нөхцөлд тухайн үл хөдлөх хөрөнгийг түр хугацаанд эзэмшихтэй холбоотой үйл ажиллагааны зардлыг нөхөх зорилгоор л түрээсэлнэ.

Гэтэл банк үйл ажиллагааны зорилгоо нөхөх зорилгоор гэж, хуулийн агуулгыг тойрч гарах замаар тайлбарласныг шүүх ямар нэгэн нотлох баримтад тулгуурлалгүйгээр шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй.

Хожим энэ төрлийн маргаан буюу банк түрээсийн үйл ажиллагаа эрхэлсэнтэй холбоотой маргаанд, Банкны тухай хуулийг тойрон гарах замаар үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зорилгоор түрээсийн гэрээ байгуулсан гэж тайлбарлах төдийд шүүх хуульд нийцсэн гэрээ байна гэж, хөнгөмсгөөр дүгнэх нөхцөл байдлыг бий болгож байна.

Хуулиар хориглосон хэлцлийг хуульд нийцсэн хэлцэл гэж тайлбарлаж байгаа тал нь хэлцлийг хууль ёсны гэж батлах нотолгооны үүргээ хэрэгжүүлж, хэлцлээ хууль ёсны хэлцэл гэдгийг өөрөө нотлох учиртай.

Учир нь банк үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зорилгоор түрээсэлсэн бол ийм үйл ажиллагааны зардлыг ийм байдлаар нөхөх үүднээс түрээсэлсэн гэж холбогдох зардлын баримтыг гаргаж өгсөн байх ёстой бөгөөд үүний үндсэн дээр дүгнэлт өгөх байтал давж заалдах шатны шүүх хэрэгт нотлох баримтаар авагдаагүй нөхцөл байдлыг хийсвэрээр үнэлсэн.

Харин ч эсрэгээрээ “Ү” ХХК нь түрээсийн үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны зардлыг бүхэлд нь дангаар төлж ирсэн нь “Ү ХХК-аас гаргаж өгсөн зардлын баримтаас харагдана.

Мөн 0000 төвийн менежментийн төлбөрийг Г огт төлөөгүй учраас “О” ХХК, “С” ХХК нь 290,730,000 төгрөгийн менежментийн төлбөрийг “Ү” ХХК-аас нэхэмжлээд Хан-Уул дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд иргэний хэрэг үүсгэн хянан шийдвэрлэгдэж байгаа бөгөөд энэ талаарх нэхэмжлэл, шүүгчийн захирамжийг нотлох баримтаар хэрэгт хавсаргасан байдаг.

Магадлалын 7.5-д “... Өөрөөр хэлбэл талуудын хооронд хүчин төгөлдөр түрээсийн гэрээний харилцаа үүссэн, нэхэмжлэгч нь уг гэрээний дагуу түрээсийн төлбөрт шилжүүлсэн нийт 780,000,000 төгрөгийг Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дах хэсэгт зааснаар хариуцагчаас буцаан шаардах эрхгүйгээс гадна мөн хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагчийг дээрх хэмжээгээр үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн гэж үзэхгүй. ...” гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй:

Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дах хэсгийн хэрэглээ нь өөртөө олгогдсон бүрэн эрх хууль бус гэдгийг мэдсээр байж хийж хэрэгжүүлдэгт оршино. Банкны өөрийн үйл ажиллагааны хүрээнд олох ашгийн төрөлд түрээсийн үйл ажиллагаа хамаарахгүй байтал шүүх энэ байдлаар үндэслэлгүй хөрөнгөжсөнийг зөвтгөж тайлбарласан нь цаашид банк өр төлбөрт орж ирсэн бүхий л үл хөдлөх эд хөрөнгийг түрээслэх байдлаар ашиг олж дээрх хууль бус үйлдлийг шүүх зөвтгөх практик тогтох эрсдэлтэй байна.

Энэ нь Монгол Улс дахь арилжааны банкнууд зээлийн төлбөрт хураасан хөрөнгөө бүхэлд нь түрээслэх, ашиг олох практикийг бий болгож, Монгол Улсад үл хөдлөх хөрөнгийн салбарт банк гэсэн шинэ тоглогчийг оруулж ирэх нөхцөлийг бүрдүүлсэн.

Хууль тогтоогч нь банкийг аль болох өөр салбар луу оруулахгүй байх, зөвхөн банк санхүүгийн салбарт нь ажиллуулах зорилгоор, үйл ажиллагааг нь хязгаарлаж хууль баталсан боловч хуулийн зорилт биелэгдэхгүй нөхцөл байдал үүсгэсэн.

4.2 Болзол тавьж хийсэн хэлцэл буюу үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авах зорилгоор төлсөн 480,000,000 төгрөгийг давж заалдах шатны шүүх үндэслэлгүй хэрэгсэхгүй болгосон тухайд:

Талуудын байгуулсан түрээсийн гэрээний 4.1-д зааснаар түрээсийн төлбөр сард 65,000,000 төгрөг байх бөгөөд мөн гэрээний 7.5-д заасны дагуу сар бүрийн 40,000,000 төгрөг нь тухайн үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авахад урьдчилгаа төлбөрт тооцогдохоор, 25,000,000 төгрөг нь түрээсийн төлбөрт тооцогдохоор заасан.

“Ү” ХХК нь түрээсийн гэрээний хугацаа дуусахад санхүүгийн нөхцөл байдлаас үүдэн үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авч чадаагүй бөгөөд энэ талаар талууд маргаангүй.

Тухайн болзол биелэгдээгүй буюу үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авч чадаагүй шалтгаан нь “Г” ХК “Ү” ХХК-ийн зээлийн хүсэлтэд татгалзсан хариу ирүүлсэн мөн, “Ү” ХХК-ийн санхүүгийн боломж тухайн нөхцөл байдалд хязгаарлагдмал байсантай холбоотой юм.

Эдгээр болзол тавьсан, болзол биелэгдээгүй буюу хүчин төгөлдөр бус болсон эрх зүйн харилцаанд Иргэний хуулийн 44-р зүйлд заасан болзол тавьж хийсэн хэлцлийн зохицуулалт үйлчилнэ.

Иргэний хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.1-д “Үйл явдал тодорхой хугацаанд бий болох болзол тавьж хэлцэл хийсэн нөхцөлд уг үйл явдал дурдсан хугацаанд болоогүй бол болзол хүчин төгөлдөр бус болно.” гэж заасан. Өөрөөр хэлбэл болзол биелэгдээгүй бол Иргэний хуулийн 46.1-д заасны дагуу болзол хүчин төгөлдөр бусад тооцогдож Иргэний хуулийн 492.1-д зааснаар болзлын дагуу 12 сарын хугацаанд шилжүүлсэн 480,000,000 төгрөг “Ү” ХХК-д буцаагдах учиртай. Гэтэл давж заалдах шатны шүүх дүгнэхдээ “Нэхэмжлэгч гэрээнд заасан нөхцөлөө биелүүлж худалдан авч чадаагүй тул 40,000,000 төгрөгийг худалдан авах хөрөнгийн үнэд тооцох үндэслэлгүй” гэж дүгнэсэн нь болзол тавьж хийсэн хэлцлийн зохицуулалтыг илтэд буруугаар тайлбарлаж хэрэглэсэн байна.

4.3 Давж заалдах шатны шүүх Иргэний хуулийн 318, 492-р зүйлийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн тухайд:

Давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд “... Дээрх 969.42 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрх 2021.12.31-ний өдөр “А” ХХК-ийн өмчлөлд өөрчлөгдөн бүртгэгдсэн боловч “А” ХХК нь хариуцагчид холбогдуулан гомдлын шаардлага гаргаагүй нөхцөлд “Ү” ХХК нь өмчлөгч нь “А” ХХК эсэхээс үл хамааран түрээсийн төлбөрийг Г-д төлнө ...” гэсэн нь үндэслэлгүй. Учир нь хариуцагч “Г” ХК өмнө гаргасан шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болох хүртэл түрээсийн хөрөнгийг өөрийн өмч мэтээр шүүх хуралдаанд тайлбарлаж холбогдох баримтыг хуурамчаар өгч байсан байдаг. Гэвч шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын тухайд тухайн хөрөнгө гуравдагч этгээдийн өмчлөлд шилжсэн байсан нь тогтоогдсон ба, хариуцагч хөрөнгийг хэрхэн ямар замаар өөртөө эзэмших эрхийг бий болгосон болон гуравдагч этгээдийн эрх ашиг сонирхлын үүднээс гэрээг байгуулсан эсэх зэрэг баримтууд хэрэгт авагдаагүй байтал хариуцагчийг түрээслэх эрхтэй мэтээр тайлбарласан давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэр үндэслэлгүй.

Иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогч этгээд өөрийн хөрөнгийг болон бусдын итгэмжлэн олгогдсон хөрөнгийг бусдад эзэмших, ашиглуулах, өмчлүүлэх эрх байна. Гэвч шүүх өмчлөх эрхгүй, мөн түүнчлэн итгэмжлэл олгогдоогүй, шаардах эрхийг хэрэгжүүлэх эрхтэй этгээд эсэх нь тодорхойгүй байхад эрх олж авсан этгээд мэтээр дүгнэсэн нь үндэслэлгүй. Иргэний хуулийн 89.1-д “Хүсэл зоригийн дагуу эрх, эд юмсыг хууль ёсоор мэдэлдээ авах замаар эзэмшил үүснэ”. Мөн түүнчлэн 91.1-д “Гуравдагч этгээдийн хувьд эд хөрөнгө эзэмшигч нь тухайн эд хөрөнгийн өмчлөгч гэж тооцогдоно”. Харин 91.2-т “Дараах тохиолдолд энэ хуулийн 91.1 дэх хэсэг хамаарахгүй:” 91.2.1-д “эд хөрөнгийг өмчлөх эрх улсын бүртгэлд үндэслэсэн бол өмчлөгч гэж гуравдагч этгээдийн өмнө тооцогдохгүй” талаар тодорхой заасан байхад хууль бусаар өмчилж байсан этгээдийг шаардах эрхтэй мэтээр дүгнэсэн давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэр алдаатай байхаас гадна ямар үндэслэлийн улмаас шаардах эрхээ хэрэгжүүлэх эрхтэй этгээд мэтээр тодорхойлсон нь тодорхойгүй.

4.4 Үүрэг үүсгэсэн шүүхийн шийдвэр хүчингүй болсон тул Иргэний уулийн 492.1.1-д заасны дагуу тус шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн 185,000,000 төгрөгийг буцаан гаргуулах нэхэмжлэлийг үндэслэлгүй хэрэгсэхгүй болгосон тухайд:

Талуудын хооронд байгуулагдсан түрээсийн гэрээний хугацаа 2020.12.11-ний өдөр дуусгавар болсон байдаг. “Г” ХК нь 2021.12.31-нд Хан-Уул дүүрэг, 11-р хороо, 0000төвийн 969 м.кв бүхий үйлчилгээний талбайн өмчлөгч биш болсон, “А” ХХК-рүү өмчлөх эрхээ шилжүүлсэн байтал хүчингүй болсон өмнөх улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хуулбарыг шүүхэд өгч 2022.01 capaac 2022.04 сарын түрээсийн төлбөрийг “Ү” ХХК-аас Иргэний хуулийн 492.1-д заасны дагуу нэхэмжилсэн. Хариуцагч “Г” ХК үл хөдлөх хөрөнгийг өөрийн өмч мэтээр шүүх хуралдаанд тайлбарлаж, холбогдох баримтыг хуурамчаар өгч байсан байдаг.

Шүүхэд “Г” ХК-аас гаргаж өгсөн үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээ, холбогдох баримтад үнэлэлт дүгнэлт өгч, “Г” ХК-ийг түрээсийн зүйлийн өмчлөгч гэж үзээд, Иргэний хуулийн 492.1-д зааснаар Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2022.09.21-ний өдрийн магадлалаар 2022.01 capaac 2022.04 сарын түрээсийн төлбөрийг “Г” банк ХК-д олгож шийдвэрлэсэн байдаг. Гэтэл “А” ХХК нь 2021.12.31-ний маргаан бүхий хөрөнгийн өмчлөгч болсон нь хожим илэрч, улмаар Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024.05.15-ны өдрийн 210/ШТ2024/00336 дугаартай тогтоолоор шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2022.09.21-ний өдрийн 210/MA2022/01779 дугаартай магадлалыг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн. Өөрөөр хэлбэл Г нь шүүхэд хуурамч нотлох баримт гарган өгч, улмаар уг нөхцөл байдал илэрч хэргийг дахин шийдвэрлэсэн болно. Гэтэл шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас хэргийг дахин шийдвэрлэхээс өмнө гүйцэтгэх хуудас бичигдэж, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааны дагуу “Ү” ХХК нь 185,000,000 төгрөгийг Г-д тушаасан байсан.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 182.1-д “Биелэгдсэн шийдвэрийг шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас дахин хянан шийдвэрлэсэн шүүх хүчингүй болгож байгаа бол биелэгдсэн шийдвэрийг цуцлах тухай асуудлыг тухайн хэргийг хянан шийдвэрлэсэн шүүхээр шийдвэрлүүлэхээр шилжүүлэх үүрэгтэй.” гэж заасан. Давж заалдах шатны шүүхээс шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас өмнөх магадлалыг хүчингүй болгож шийдвэрлэхдээ биелэгдсэн шийдвэрийг цуцлах тухай асуудлыг шийдвэрлүүлэхээр шилжүүлэх үүргээ биелүүлээгүй. Иймд нэхэмжлэгчийн зүгээс биелэгдсэн шийдвэрийн дагуу төлсөн төлбөрөө буцаан авахын тулд нэхэмжлэлийн шаардлагаа нэмэгдүүлж, Иргэний хуулийн 492.1.1-д заасны дагуу “хөрөнгө олж авсан этгээд болон үүрэг гүйцэтгэгч этгээдийн хооронд үүрэг хүчин төгөлдөр бус болсон” гэх үндэслэлээр хүчингүй болсон шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн төлбөрөө нэхэмжилсэн бөгөөд анхан шатны шүүх бүрэн хангаж шийдвэрлэсэн. Давж заалдах шатны шүүх нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 182.1-д заасны дагуу биелэгдсэн шийдвэрийг цуцлах тухай асуудлыг тухайн хэргийг хянан шийдвэрлэсэн шүүхээр шийдвэрлүүлэхээр шилжүүлэх үүрэгтэй биелүүлээгүй атлаа Иргэний хуулийн 492.1.1-д хамаарахгүй гэж үзсэн нь ойлгомжгүй байна. Иймд Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025.04.21-ний өдрийн 210/МА2025/00659 дугаартай магадлалыг хүчингүй болгож, Баянзүрх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн 2025.02.12-ны өдрийн 191/ШШ2025/01320 дугаартай шийдвэрийг хэвээр үлдээж өгнө үү.” гэжээ.

5. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.У-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдол нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.1-д заасан үндэслэлийг хангаж байх тул Иргэний хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралдааны 2025.06.19-ний өдрийн 001/ШХТ2025/00631 дүгээр тогтоолоор хэргийг хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр шийдвэрлэсэн.

ХЯНАВАЛ:

6. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.У-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангах үндэслэлгүй гэж үзлээ.

7. Нэхэмжлэгч “Ү” ХХК нь хариуцагч “Г” ХК-д холбогдуулан  “Ү” ХХК, “Г” ХК-ийн хооронд 2021.01.01-ний өдөр байгуулагдсан 01/0101 дугаар түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоож, Түрээсийн гэрээний дагуу 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг хүртэл түрээсийн төлбөрт төлсөн 780,000,000 төгрөг, 2021.01.01-ний өдөр байгуулагдсан 01/0101 дугаар түрээсийн гэрээний дагуу төлсөн барьцаа 65,000,000 төгрөг, Шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн 185,000,000 төгрөг, улсын тэмдэгтийн хураамж 1,153,150 төгрөг, нийт 1,031,153,150 төгрөгийг буцаан гаргуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчилж,  үндэслэлээ дараах байдлаар тодорхойлжээ. Үүнд:

7.1 ...“Ү” ХХК нь “Г” ХК-тай 2021.01.01-ний өдөр 01/0101 дугаартай, үл хөдлөх эд хөрөнгийг худалдан авах тусгай нөхцөлтэй түрээсийн гэрээ байгуулж, тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийг худалдан авах гэрээний урьдчилгаа төлбөрт оруулж тооцно гэж төлбөр авсан боловч хөрөнгийг шилжүүлж өгөөгүй. ... Г нь тусгай зохицуулалттай, хуулийн тодорхой хязгаарлалтын хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг субъект атлаа “О” ХХК-аас барьцаанд хураасан үл хөдлөх эд хөрөнгийг түр өмчлөх хугацаанд гарах үйл ажиллагааны зардлаа нөхөж буй мэтээр дүр үзүүлэн, өндөр үнэтэй түрээсийн гэрээ байгуулж хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны үндсэн зорилгоо зөрчиж түрээсийн гэрээ байгуулсныг хүчин төгөлдөр бус гэж үзэж байна. Иймд “Г” нь Банкны тухай хуулийн 6.1, 6.2, 7.1-д заасныг зөрчсөн, хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны үндсэн зорилгоо зөрчсөн, мөн үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зорилгоор гэж дүр үзүүлэн түрээсийн гэрээ байгуулсан тул Иргэний хуулийн 56.1.1, 56.1.2, 56.1.9-т заасны дагуу “Ү” ХХК, “Г” ХК-ийн хооронд 2021.01.01-ний өдөр байгуулагдсан 01/0101 дугаартай түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоож, түрээсийн гэрээний дагуу 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг хүртэл 12 сарын хугацаанд сар бүр 65,000,000 төгрөг төлсөн нь нийт 780,000,000 төгрөг, мөн барьцаа гэж төлсөн 65,000,000 төгрөг нийт 845,000,0000 төгрөгийг гаргуулна.

7.2 Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024.05.15-ны өдрийн 210/ШТ2024/00336 дугаартай магадлалаар шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шүүхийн шийдвэрийг дахин хянуулах тухай “Ү” ХХК-ийн хүсэлтийг хангасан. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2022.09.21-ний өдрийн 210/МА2022/01779 дугаартай магадлалаар  Г-ны сөрөг нэхэмжлэлийг хангаж, Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-д зааснаар “Ү” ХХК-аас 2022 оны 1, 2, 3, 4 сарын түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөгийг гаргуулж “Г” ХК-д олгохоор шийдвэрлэсний дагуу шүүхийн шийдвэр албадан биелүүлэх ажиллагаа явагдаж, “Ү” ХХК нь “Г” ХК-д шүүхийн шийдвэрийн дагуу нийт 185,000,000 төгрөг, улсын тэмдэгтийн хураамжид 1,153,150 төгрөг төлж, шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааг дуусгавар болгосон. ... Иймд үүрэг үүсгэсэн шүүхийн шийдвэр хүчингүй болсон тул шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн 185,000,000 төгрөг, улсын тэмдэгтийн хураамж 1,153,150 төгрөг, нийт 186,153,150 төгрөгийг буцаан гаргуулна.“ гэжээ.

8. Хариуцагч “Г” ХК нь нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч “ ...Банк болон “Ү” ХХК нарын хооронд байгуулагдсан 2021.01.01-ний өдрийн 01/0101 тоот Түрээсийн гэрээний зүйл болох Ү-0000 улсын бүртгэлийн дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгийг “Г” ХК нь “О” ХХК, “С” ХХК нартай 2020.06.15-ны өдөр 0000 тоот зээлийн төлбөрт тооцон хөрөнгө шилжүүлэх гэрээ байгуулан, Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасны дагуу шилжүүлж авсан хөрөнгө юм. Ийнхүү зээлийн төлбөрт тооцож авсан хөрөнгийг өр барагдуулах, үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалтаар түрээсэлсэн, ... “Г” ХК болон “О” ХХК нарын хооронд 2021.07.02-ны өдөр 0000 дугаар менежментийн үйлчилгээ үзүүлэх гэрээ байгуулагдахаас өмнө “Ү” ХХК нь Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд банкийг хариуцагчаар татаж нэхэмжлэл гаргаснаар талууд эвлэрч, 2021.01.01-ний өдөр 01/0101 тоот түрээсийн энэ гэрээг байгуулсан. Талууд түрээсийн төлбөр 65,000,000 төгрөг гэж тохиролцож, хугацааны эцэст гэрээний 7.1-7.4 дэх заалтууд биелсэн тохиолдолд худалдах-худалдан авах гэрээ байгуулан худалдах боломжтой гэсэн тохиролцоо байсан. Гэвч энэ нөхцөл биелээгүй, ... банк хөрөнгийг зээлийн төлбөр төлүүлэх зорилгоор авсан, ... түрээслэгчийн эрх ашгийг бодоод түрээсийн гэрээ байгуулж, ... гэрээнд заасан нөхцөлийн дагуу 30 хоногийн өмнө бичгээр мэдэгдэж, ирүүлсэн хүсэлтийнх нь дагуу зээл олгох боломжтой эсэхийг судалсан, холбогдох хариуг нь өгсөн, түрээслэх ач холбогдол байгаагүй тул түр өмчилж буй хөрөнгийг бусдад худалдсан, бусдад худалдсаныг мэдэгдсэн, ...маргаан бүхий хөрөнгийн өмчлөх эрх “А” ХХК-д шилжсэн тул шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн 185,000,000 төгрөгийг “А” ХХК-д төлсөн. Иймээс түрээсийн төлбөр болон шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн төлбөрийг буцаан гаргуулах үндэслэлгүй. ...” гэж маргажээ.

9. Бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээд “А” ХХК нь хариуцагчийг дэмжиж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцсон ба тайлбартаа “... “А” ХХК нь Г-тай үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдах-худалдан авах гэрээ байгуулан Улаанбаатар хот, 0000 байрлах, 0000 В1 давхарт байрлах 969.42 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авч, эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-0000 дугаарт бүртгүүлэн 2021.12.31-ний өдөр үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээ авсан. ... Г-аас 2022.01.01-ний өдрөөс 2023.01.03-ны өдөр хүртэл нийт 300 сая төгрөгийг төлбөрийг өгсөн ба үүнд шүүхийн шийдвэрийн дагуу авсан гэх 185,000,000 төгрөгийг манай байгууллагад шилжүүлсэн талаар маргаан байдаггүй. “Ү” ХХК нь манай байгууллагатай 2022.12.21-ний өдөр “Талбай чөлөөлөх, хугацаа тохиролцох хэлцэл” байгуулан 2023.01.03-ны өдөр талбайг чөлөөлж өгсөн.  Ийнхүү чөлөөлж өгөх хүртэл үндэслэлгүйгээр эзэмшсэн. ... ” гэжээ.

10. Хариуцагч “Г” ХК нь нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-д холбогдуулан түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөгийг гаргуулж, 0000 байрлах Г-ны өмчлөлийн 0000 В1 давхарт байрлах 969,1 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийг албадан чөлөөлүүлэх тухай сөрөг нэхэмжлэл гаргасан, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад 0000 байрлах Г-ны өмчлөлийн 0000В1 давхарт байрлах 969.1 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх хөрөнгийг албадан чөлөөлүүлэх тухай сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагаас татгалзаж, үндэслэлээ “... түрээсийн гэрээний хугацаа дуусч, гэрээнд заасны дагуу нэхэмжлэгч худалдан аваагүй тул банкнаас 2022.01.05-ны өдөр 18/0175 дугаар мэдэгдлээр түрээсийн гэрээг сунгах боломжгүй буюу түрээсийн гэрээ дуусгавар болсон. 2022.01.30-ны өдрийн дотор түрээсийн талбайг бүрэн чөлөөлж өгөөгүй ашигласаар байсан тул 2022 оны 01 сараас 2022 оны 4 дүгээр сар хүртэлх хугацааны түрээсийн төлбөр болох 185,000,000 төгрөгийг  бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээд “А” ХХК-д шилжүүлж өгсөн.” гэж тодорхойлжээ.

11. Нэхэмжлэгч “Ү” ХХК нь сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч “...185,000,000 төгрөгийг нэхэмжилсэн үндэслэл нь түрээсийн төлбөрийг 2022 оны 1-4 сарын үлдэгдэл төлбөр гэж нэхэмжилсэн. 2022 оны 1-4 сарын төлбөрийг “Ү” ХХК-ийн зүгээс сард 25,000,000 төгрөгийг төлөөд яваад байсан. Сарын 40,000,000 төгрөгийн үлдэгдэлтэй байсан. Үүнийг “Ү” ХХК шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн. 2022 оны 1-4 сарын түрээсийн төлбөрийг нэхэмжлэх хууль зүйн үндэслэл нь “Г” ХК нь энэ хөрөнгийн өмчлөгч, аль эсвэл түрээслүүлэгч байх ёстой. Гэтэл 2021.12.31-ний өдөр өмчлөх эрхийн гэрчилгээг худалдах-худалдан авах гэрээгээр 5,000,000,000 төгрөгөөр  “А” ХХК-д  хөрөнгийг  шилжүүлж өгсөн  атлаа 2022 оны 1-4 сарын түрээсийн төлбөрийг нэхэмжилж байгаа үндэслэлгүй байна. ...Банкны тухай хуульд зааснаар банк зөвхөн үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зорилгоор түрээслэх ёстой байтал ямар ч зардал гаргаагүй түрээсийн орлогоор банк үндэслэлгүй хөрөнгөжих ёсгүй учраас сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэж маргажээ.

12. Анхан шатны шүүх үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн ба шийдвэртээ “... талуудын хооронд байгуулагдсан 2021.01.01-ний өдрийн 01/0101 дугаартай түрээсийн гэрээ нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1.хууль зөрчсөн буюу нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зан суртахууны хэм хэмжээнд харшилсан хэлцэл, 56.1.9.хуулийн этгээд үйл ажиллагааныхаа үндсэн зорилгыг зөрчиж хийсэн хэлцэл хийсэн гэж үзэхээр байна. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-д хөрөнгө олж авсан этгээд болон үүрэг гүйцэтгэгч этгээдийн хооронд үүрэг үүсээгүй, эсхүл үүрэг нь хожим дуусгавар болсон буюу хүчин төгөлдөр бус болсон" бол шилжүүлсэн хөрөнгөө буцаан шаардахаар заасан. Хариуцагч “Г” ХК нь Банкны тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1, 6.2, 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасныг зөрчсөн, хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны үндсэн зорилгоо зөрчсөн, мөн үл хөдлөх хөрөнгийг түр өмчлөх хугацаанд үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зорилгоор гэж дүр үзүүлэн түрээсийн гэрээ байгуулсан байх ба хариуцагчийн төлөөлөгч нар үгүйсгэж, баримтаар няцааж чадахгүй байх тул дээрх гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоож, үүрэг үүсгэсэн шүүхийн шийдвэр хүчингүй болсон тул түрээсийн гэрээний дагуу 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг хүртэл түрээсийн төлбөрт төлсөн 780,000,000 төгрөг, барьцаа 65,000,000 төгрөг, Шүүхийн шийдвэрийн дагуу төлсөн 185,000,000 төгрөг, улсын тэмдэгтийн хураамж 1,153,150 төгрөгийг гаргуулах үндэстэй. Өөрөөр хэлбэл хариуцагч “Г” ХК нь “Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 “Банк... зээлийн төлбөр төлүүлэх, өр барагдуулах зорилгоор түр эзэмших болон өмчлөх” гэж заасны дагуу шилжүүлж авсан хөрөнгө бөгөөд ийнхүү зээлийн төлбөрт тооцож авсан хөрөнгийг өр барагдуулах, үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалтаар түрээсэлсэн бөгөөд “Ү” ХХК-аас төлсөн түрээсийн төлбөр тооцон авсан 6 зээлийн өр төлбөрийг барагдуулах, хөрөнгө өмчлөхтэй холбоотой гарч буй менежментийн төлбөрийг төлөх зэргээр зарцуулагдсан” гэж маргаж байгаа боловч түүнийг үгүйсгэх татгалзах үндэслэл, тайлбар түүнтэй холбоотой баримтыг цуглуулах, гаргаж өгөх үүргээ хэрэгжүүлээгүй гэж үзнэ. Шүүх хуралдааны үед хариуцагч “Г” ХК нь сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөгийг Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааны журмаар гаргуулан авч, “А” ХХК-д шилжүүлсэн гэх тайлбар гаргаж байгаа боловч дахин түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөг шаардсан сөрөг нэхэмжлэлээсээ татгалзахгүй байгаа үндэслэлээ тайлбарлаж чадаагүй.” гэсэн дүгнэлт хийжээ.

13. Давж заалдах шатны шүүх анхан шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагаас 66,153,150 төгрөг гаргуулах хэсгийг хангаж, үлдэх 965,000,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож, хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн ба магадлалд:

13.1.  “... Анхан шатны шүүх талуудын байгуулсан түрээсийн гэрээг  ... хүчин төгөлдөр бус хэлцэл гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй байна. Хариуцагч “Г” ХК нь 0000 тоот хаягт байршилтай, 1177,5 м.кв талбайтай, аялал жуулчлалын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгийг “С” ХХК-тай байгуулсан зээлийн гэрээний үүрэгт тооцон 2020.06.15-ны өдрийн Үл хөдлөх хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээ болон мөн өдрийн 0000 дугаартай, “Зээлийн төлбөрт тооцон хөрөнгө шилжүүлэх гэрээ”-ний дагуу өөрийн өмчлөлд шилжүүлэн авсан байна. Ийнхүү тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгөөс 969.1 м.кв талбайтай хэсгийг нэхэмжлэгчид түрээслүүлэхээр тохиролцсон нь хуулийн дээрх зохицуулалтад заасан хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцох үндэслэлд хамаарахгүй.  ... Хариуцагч “Г” ХК уг үл хөдлөх хөрөнгийг зээлийн өр төлбөртөө тооцон бусдаас шилжүүлэн авч, улмаар тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн үйл ажиллагааны зардлыг нь нөхөх зорилгоор нэхэмжлэгчид түрээслүүлсэн нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1 дэх хэсэгт зааснаар хууль зөрчсөн буюу Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан хориглосон үйл ажиллагааг эрхэлсэн гэж үзэхгүй. Түүнчлэн, хариуцагч нь дээрх зорилгоор үл хөдлөх эд хөрөнгийг нэхэмжлэгчид түрээслүүлснийг мөн хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.9 дэх хэсэг заасан хуулийн этгээд үйл ажиллагааныхаа үндсэн зорилгыг зөрчиж хийсэн хэлцэлд тооцохгүй. Учир нь, хариуцагч нь Банкны тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1 дэх хэсэг болон 6.2 дахь хэсэгт заасан үйл ажиллагааг Монголбанк болон Санхүүгийн зохицуулах хорооны зөвшөөрөлтэйгөөр эрхлэх бөгөөд зээлийн барьцаалсан эд хөрөнгийг зээлийн төлбөр төлүүлэх, өр барагдуулах зорилгоор түр эзэмших болон өмчлөх, үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалтаар нэхэмжлэгчид түрээслүүлсэн нь хуулийн этгээд үйл ажиллагааныхаа үндсэн зорилгыг зөрчиж хийсэн хэлцэлд хамаарахгүй. Мөн хэрэгт авагдсан баримтаар талууд дээрх түрээсийн гэрээгээр эрх, үүрэг хүлээх хүсэл, зориг, эрмэлзэлгүй, гэрээний дагуу хууль зүйн үр дагавар гаргахыг хүсээгүй байгуулсан гэж үзэх үндэслэл тогтоогдоогүй байна. Иймд түрээсийн гэрээг Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.2 дахь хэсэгт заасан үндэслэлээр хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцох нь үндэслэлгүй. Түүнчлэн, хэлцлийн хүчин төгөлдөр байдал нь 780,000,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулах шаардлагын үндэслэл болж буйг анхан шатны шүүх анхаараагүй нь буруу болжээ. Өөрөөр хэлбэл, түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцуулах нь бие даасан шаардлага болж чадахгүй.”

13.2. “Гэрээгээр “Г” ХК нь маргааны зүйл болж буй 969.1 м.кв талбайтай үл хөдлөх эд хөрөнгийг үйлчилгээний зориулалтаар “Ү” ХХК-д 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг дуустал, сарын 65,000,000 төгрөгөөр, 12 сарын хугацаатай түрээслүүлэх, түрээслэгч “Ү” ХХК нь түрээсийн төлбөрийг хуваарийн дагуу төлөхөөр тохиролцсон зэргээс үзвэл талуудын хооронд Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт заасан хүчин төгөлдөр түрээсийн гэрээний харилцаа үүссэн байна. ...Гэрээний дагуу хариуцагч нь тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн эзэмшил, ашиглалтыг нэхэмжлэгчид шилжүүлсэн, нэхэмжлэгч нь түүнийг үйлчилгээний зориулалтаар ашиглаж, 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг дуусталх хугацааны түрээсийн төлбөрт нийт 780,000,000 төгрөгийг хариуцагчид төлсөн нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгтэй харшлаагүй байна.”

13.3. “... Иргэний хуулийн 160 дугаар зүйлийн 160.1.1 дэх хэсэгт барьцаагаар хангагдах шаардлага дуусгавар болсон тохиолдолд барьцааны эрх дуусгавар болохоор заасан. Иймд талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээний үүрэг дуусгавар болсон тул нэхэмжлэгч нь барьцаа 65,000,000 төгрөгийг хариуцагчаас шаардах эрхтэй. Харин анхан шатны шүүх дээрх нэхэмжлэлийг хангаж шийдвэрлэхдээ барьцааны эрх дуусгавар болсон Иргэний хуулийн 160 дугаар зүйлийн 160.1.1-д заасан зохицуулалтыг баримтлаагүйг давж заалдах шатны шүүхээс шийдвэрт нэмэлт өөрчлөлт оруулах замаар залруулав.”

13.4. ““Ү” ХХК нь шүүхийн шийдвэрийн дагуу “Г” ХК-д улсын тэмдэгтийн хураамжид 1,153,150 төгрөг төлснийг Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч “Г” ХК-ийг үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн гэж үзнэ. Талуудын хооронд байгуулагдсан 2021.01.01-ний өдрийн 01/0101 дугаартай “Түрээсийн гэрээ”-ний хугацаа 2021.12.31-ний өдрөөр дуусгавар болсон, талууд гэрээний хугацааг сунгаагүй тул нэхэмжлэгч нь Иргэний хуулийн 326 дугаар зүйлийн 326.1 дэх хэсэгт зааснаар үл хөдлөх эд хөрөнгийг хариуцагчид буцаан өгөх үүрэгтэй. ...Түрээсийн зүйлийн өмчлөгч өөрчлөгдсөн, тэрээр уг гэрээтэй холбоотой хариуцагчид холбогдуулан гомдлын шаардлага гаргаагүй нөхцөлд нэхэмжлэгч нь Иргэний хуулийн 326 дугаар зүйлийн 326.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагчийн өмнө түрээсийн зүйлийг хүлээлгэн өгөх үүргийг хүлээнэ. Өөрөөр хэлбэл, Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт бусдын өмчлөлийн эд хөрөнгийг бусдад түрээслүүлэхийг хориглоогүй. Иймд хариуцагч нь тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийг нэхэмжлэгчид 2022 оны 01 дүгээр сараас 04 дүгээр сарыг дуустал хугацаанд түрээслүүлсэн хугацааны төлбөрийг шаардах эрхтэй. Нэхэмжлэгчээс дээрх хугацааны түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөг гаргуулан хариуцагчид олгосон Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2022.09.21-ний өдрийн 210/МА2022/01779 дугаар магадлал шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас хүчингүй болгохоос өмнө шүүхийн шийдвэр биелэгдсэн байгаа нь хариуцагчийг Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх хэсэгт зааснаар үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн гэж үзэхгүй. ...Хариуцагч “Г” ХК-ийг түрээсийн төлбөр 185,000,000 төгрөгийг шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааны явцад гаргуулан авсан гэж үзсэн тул уг мөнгөн хөрөнгийг хариуцагч нь нэхэмжлэгчээс дахин шаардах эрхгүй. ...Хариуцагч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад 969.1 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх хөрөнгийг нэхэмжлэгчийн хууль бус эзэмшлээс албадан чөлөөлүүлэх тухай сөрөг шаардлагаасаа татгалзсан байхад анхан шатны шүүх уг шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5 дахь хэсэгт нийцээгүй байна. Иймд шийдвэрт хариуцагч уг шаардлагаасаа татгалзсаныг баталж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон өөрчлөлт оруулна.”  гэсэн дүгнэлт хийжээ.  

14. Дээрх байдлаар анхан болон давж заалдах шатны шүүх зохигчийн хооронд байгуулагдсан гэрээний хүчин төгөлдөр байдлын талаар зөрүүтэй дүгнэж, өөр шийдэл гаргасан бөгөөд энэ нь  Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасныг зөрчсөн  талаарх нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гомдлыг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.1-д зааснаар хүлээн авч, хянан хэлэлцэв.

15. Хэрэгт цугларсан баримтаар дараах үйл баримт тогтоогдсон бөгөөд энэ талаар зохигч маргаагүй.  Үүнд:

15.1. “О” ХХК болон “Ү” ХХК нь 0000 оффис, худалдаа, үйлчилгээний төвийн В1 давхарт байрлах худалдаа үйлчилгээний зориулалттай 969,1 м.кв талбай бүхий байрыг, супермаркет, В2 давхарт байрлах 70,98 м.кв талбайг агуулах, технологийн дамжлага зориулалтаар тус тус түрээслүүлэхээр харилцан тохиролцож, 2013.06.19-ний өдөр “0000 төвийн түрээсийн гэрээ”-г 5 жилийн хугацаатай байгуулсан,

15.2. “О” ХХК, “С” ХХК, “Э” ХХК, “С” ХХК болон “Г” ХК-ийн хооронд 2020.06.15-ны өдөр “Зээлийн төлбөрт тооцон хөрөнгө шилжүүлэх гэрээ” байгуулагдаж, нийт 6 зээлийн гэрээний үлдэгдэл төлбөр, зээлийн хүү, нэмэгдүүлсэн хүүгийн нийт өр төлбөрийг төлж барагдуулах зорилгоор 15,062,205,240.90 төгрөгт тооцож, зээлийн барьцаа хөрөнгө болон төлбөр төлөгч нарын өмчлөлийн бусад хөрөнгийг банк, эсхүл түүний нэр заасан этгээдийн өмчлөлд шилжүүлэхээр харилцан тохиролцсон бөгөөд гэрээний 2.1.2-т заасан барьцаа хөрөнгийн жагсаалтад  улсын бүртгэлийн Ү-0000 дугаартай 0000 тоот хаягт байршилтай, 1177,5 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгө тусгагдсан,

15.3. “С” ХХК болон “Г” ХК-ийн хооронд дээрх 2020.06.15-ны өдрийн “Зээлийн төлбөрт тооцон хөрөнгө шилжүүлэх гэрээ”-г үндэслэн улсын бүртгэлийн Ү-0000 дугаартай үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөх эрх 2020.07.02-ны өдөр “Г” ХК-ийн өмчлөлд бүртгэгдсэн, 

15.4. “Г” ХК нь дээрх үл хөдлөх эд хөрөнгийн 969.1 м.кв талбайг “Ү” ХХК-д үйлчилгээний зориулалтаар түрээслүүлэхээр талууд 2021.01.01-ний өдөр 01/0101 дугаартай “Түрээсийн гэрээ”-г 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг дуустал 12 сарын хугацаатай, түрээсийн төлбөрийг сар бүр 65,000,000 төгрөг гэж тохиролцож, “Ү” ХХК дээрх гэрээний дагуу 2021.01.01-ний өдрөөс 2021.12.31-ний өдрийг хүртэлх хугацааны түрээсийн төлбөрт 780,000,000 төгрөгийг, мөн барьцаа 65,000,000 төгрөгийг тус тус “Г” ХК-д төлж, тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийг үйлчилгээний зориулалтаар түрээсэлж байсан,

15.5. 2021.12.30-ны өдөр Үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээгээр “Г” ХК нь “А” ХХК-д уг 969.42 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийг худалдаж,  өмчлөгчөөр “А” ХХК 2021.12.31-ний өдөр улсын бүртгэлийн Ү-0000 дугаарт бүртгэгдсэн,

15.6. “Ү” ХХК нь “Г” ХК-д холбогдуулан түрээсийн талбайд хийсэн засан сайжруулалтын зардалд 222,884,870 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэл гаргасныг Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023.04.05-ны өдрийн 182/ШШ/2023/01104 дугаартай шүүгчийн захирамжаар, “Г” ХК нь “Ү” ХХК-д холбогдуулан 2022 оны 05-12 сарын түрээсийн төлбөрт 520,000,000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэл гаргасныг Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023.04.10-ны өдрийн 181/ШШ2023/01097 дугаартай шүүгчийн захирамжаар тус тус “... талууд үүргийг харилцан тооцож дуусгавар болгох гэрээ байгуулж эвлэрч, нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээсээ татгалзсан ...” үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн татгалзлыг баталж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон.

16. Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1-д зааснаар түрээсийн гэрээгээр түрээслүүлэгч нь түрээслэгчийн эзэмшил, ашиглалтад аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулах болон дүрэмд заасан зорилгоо биелүүлэхэд нь зориулж тодорхой хөрөнгө шилжүүлэх, түрээслэгч нь гэрээгээр тохирсон түрээсийн төлбөрийг төлөх үүргийг тус тус хүлээх бөгөөд хуульд өөрөөр заагаагүй бол түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулж, үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлэх ба энэ шаардлагыг хангаагүй гэрээ хүчин төгөлдөр бус байна.

17. Анхан шатны шүүх талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээг хүчин төгөлдөр бус гэж үзсэн нь маргаанд хамаарах хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэж, холбогдох нотлох баримтыг хуульд заасан журмын дагуу үнэлээгүйгээс шүүхийн шийдвэр нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагад нийцээгүй.

18. Давж заалдах шатны шүүх зохигч харилцан тохиролцож нэхэмжлэгчийг аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулахад нь зориулж буюу худалдаа, үйлчилгээний зориулалтаар 969,1 м.кв талбайг түрээслүүлэхээр 2021.01.01-ний өдөр бичгээр гэрээ байгуулсан нь түрээсийн гэрээний дээрх шинжид нийцсэн,  хариуцагч буюу банкийг Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасан үйл ажиллагааны зорилгыг зөрчөөгүй, гэрээ хүчин төгөлдөр бус байх Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1, 56.1.2, 56.1.9-д заасан хэлцлийн шинжийг агуулаагүй гэж дүгнэсэн нь үндэслэлтэй байна.

19. Нэхэмжлэгч “Ү” ХХК өмнө нь 2013.06.19-ний өдөр “О” ХХК-тай түрээсийн гэрээ байгуулж, маргаан бүхий хөрөнгийн 969,1 м.кв бүхий талбайг худалдаа үйлчилгээний зориулалтаар, 70.98 м.кв бүхий талбайг агуулахын зориулалтаар тус тус түрээсэлж, гэрээг 2013.12.01-ний өдрөөс хойш 5 жилийн хугацаатай байгуулсан ба түрээсийн гэрээний хугацааг талууд харилцан тохиролцон 2022.03.01-ний өдөр хүртэл сунгасан байсан.

Гэтэл “О” ХХК нь “Г” ХК-тай байгуулсан зээлийн гэрээний үүрэгт “Ү” ХХК-д түрээслүүлж буй үйлчилгээний талбайн өмчлөх эрхийг 2020.06.15-ны өдөр “Г” ХК-д шилжүүлсэн нөхцөл байдлаас шалтгаалан цаашид талууд түрээсийн гэрээг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэх эсэх асуудал үүсчээ. 

Улмаар нэхэмжлэгч “Ү” ХХК нь хариуцагч “Г” ХК-д холбогдуулан “...шинэ өмчлөгч “Г” ХК нь түрээсийн зүйлийг чөлөөлж өгөх, эсхүл шинээр түрээсийн гэрээг богино хугацаагаар байгуулахыг шаардаж байгаа нь хохиролтой байна ...” гэсэн үндэслэлээр түрээсийн гэрээний эрх үүрэг “Г” ХК-д шилжсэн болохыг тогтоолгож, түрээсийн гэрээг үргэлжлүүлэх тухай нэхэмжлэл гаргасан ба хариуцагч “Г” ХК 2013.06.19-ний өдрийн ТГ/008 дугаартай түрээсийн гэрээг цуцалж, түрээсийн гэрээний төлөгдөөгүй төлбөр 276,082,536 төгрөг, менежментийн төлбөр 38,764,000 төгрөг, нийт 589,249,177 төгрөгийг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэл тус тус гаргасан боловч талууд 2021.01.01-ний өдөр 01/0101 дугаартай түрээсийн гэрээ байгуулсан үндэслэлээр нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээсээ татгалзаж, хариуцагч сөрөг нэхэмжлэлээс татгалзаж, зохигч эвлэрсэн тул Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021.07.07-ны өдрийн 182/ШШ2021/01440 дугаартай шүүгчийн захирамжаар зохигчийн эвлэрлийг баталж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон байна.

20. Ийнхүү нэхэмжлэгч “Ү” ХХК болон хариуцагч “Г” ХК-ийн хооронд 2021.01.01-ний өдөр түрээсийн гэрээ байгуулагдсан бөгөөд зохигчийн маргааны зүйл нь энэ түрээсийн гэрээ Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасан зохицуулалтад нийцээгүй буюу банк хууль зөрчиж хориглосон үйл ажиллагаа явуулснаас талуудын байгуулсан гэрээ хүчин төгөлдөр бус эсэх асуудал болжээ.

Тодруулбал, Түрээсийн гэрээний нэг тал нь банк байх бөгөөд банк зээлийн гэрээний үүрэгт барьцаалсан хөрөнгийг гэрээнд зааснаар өөрийн өмчлөлд шилжүүлж, улмаар нэхэмжлэгчид түрээслэхдээ  хуульд заасан үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалттай байсан эсэхээс шалтгаалж  гэрээний хүчин төгөлдөр байдал хамаарна гэж зохигч маргажээ.

21. Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “Банк, энэ хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1, 6.2.1-6.2.6-д зааснаас бусад үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглох бөгөөд зээлийн барьцаалсан эд хөрөнгийг зээлийн төлбөр төлүүлэх, өр барагдуулах зорилгоор түр эзэмших болон өмчлөх, үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалтаар хөлслүүлэх, түрээслүүлэх, худалдах үйл ажиллагаа үүнд хамаарахгүй.” ба мөн хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2-т “Банк хугацаандаа төлөгдөөгүй зээл, хүүгийн төлбөрт зээлдэгчийн өмчлөлд байгаа эд хөрөнгө, хувьцаа, түүний ногдол ашгийг гэрээ болон шүүхийн шийдвэрийн үндсэн дээр авч болох”-оор заасан.

Үүрэг гүйцэтгэгч хугацаа хэтрүүлсэн тохиолдолд үүрэг гүйцэтгүүлэгч ипотекийн зүйлийг  шүүхээс гадуур худалдахдаа Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хуулийн 45 дугаар зүйлд зааснаар Барьцаалагч, барьцаалуулагч нь  харилцан тохиролцсон бол барьцааны зүйлээс шаардлагыг шүүхээс гадуур хангаж, барьцааны зүйлийг шууд худалдах, эсхүл 46 дугаар зүйлд зааснаар  дуудлага худалдааны аргын аль нэгийг хэрэглэхээр байна.

Хариуцагч “Г” ХК нь энэхүү хуульд заасан үндэслэлээр буюу барьцааны зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгийг зээлийн өр төлбөр төлүүлэх зорилгоор түр хугацаагаар өөрийн өмчлөлд авсан нөхцөл байдал тогтоогдсон байхаас гадна Банкны тухай хуульд зааснаар үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалтаар тухайн хөрөнгийг хөлслүүлэх, түрээслүүлэх, худалдах эрхтэй.

22. Банкны үйл ажиллагааны зорилго нь бусдын мөнгөн хөрөнгийг хуримтлуулан хадгалж, бүрэн бүтэн байдлыг хангах үндсэн дээр Монголбанкны зөвшөөрөлтэйгөөр өөрийн нэрийн өмнөөс зээл олгох, төлбөр тооцоо хийх зэрэг санхүүгийн зуучлалын үйл ажиллагааг эрхэлдэг, ашгийн төлөө хуулийн этгээд бөгөөд банкны зээлийн өр төлбөр төлүүлэх хүрээнд барьцааны хөрөнгийг өмчлөлдөө шилжүүлэн авч бусдад түрээслэх, худалдах ажиллагаа нь энэхүү зорилгын хүрээнд байх ёстой. 

Гагцхүү энэ тохиолдолд банк тухайн үйл ажиллагааг тогтмол явуулах нь Банкны тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан банкны эрхлэх үйл ажиллагааны чиглэл, хүрээ, хязгаарт нийцэхгүй.

23. Хариуцагч “Г” ХК нь зээлийн өр төлбөрт шилжүүлэн авсан хөрөнгөө нэхэмжлэгчид түрээслэхдээ нэхэмжлэгчийн уг үл хөдлөх эд хөрөнгийг ирээдүйд худалдан авах хүсэл зоригийн үүднээс үргэлжлүүлэн түрээслэх сонирхлыг харгалзсан болох үйл баримт тогтоогдсоноос үзэхэд хариуцагчийг Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасныг зөрчсөн гэж үзэхгүй.

Өөрөөр хэлбэл банк хуульд заасан үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалтаар түрээслэх нь түр хугацаагаар буюу зээлийн өр төлбөрийг барагдуулах хамгийн богино боломжит хугацаанд уг үйл ажиллагааг явуулах, ингэхдээ энэ төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг бусад байгууллагатай зах зээлд өрсөлдөхүйц хэмжээний ашиг олох зорилготой буюу түрээсийн төлбөрийг тогтоосон нь үйл ажиллагааны зардалтай нийцээгүй зэрэг нөхцөл байдал байгаа эсэх нь гэрээний чөлөөт байдлын зарчимтай уялдан тайлбарлагдах учиртай.

24. Талуудын байгуулсан түрээсийн гэрээний 1.1-д гэрээний зорилгыг “...талбайг үйлчилгээний зориулалтаар түрээслэх, түрээслүүлэх, түрээсийн төлбөр төлөхтэй холбогдон Талуудын хооронд үүсэх харилцааг зохицуулах, тэдгээрийн эдлэх эрх, хүлээх үүрэг хариуцлагыг тодорхойлоход оршино. ...” гэж тодорхойлсон бөгөөд  гэрээний 4.1-д түрээсийн төлбөр сард 65,000,00 төгрөг байхаар тохиролцсон.

Мөн гэрээний 7.1-д “Энэ гэрээний хугацаанд Түрээслүүлэгч нь түрээсийн талбайг бусдад худалдах болсон тохиолдолд хамгийн түрүүнд Түрээслэгч талд заавал бичгээр мэдэгдэх ба Түрээслэгч нь тэргүүн ээлжид худалдан авах эрх эдэлнэ.” гэж заагаад түрээсийн зүйлийг түрээслэгч худалдан авах нөхцөлийг 7.3-т “Түрээслэгч нь уг түрээсийн талбайг худалдан авах хүсэлтээ 2021.12.31-ний дотор ирүүлнэ.” 7.4-т “Түрээслэгч нь 7.3-т заасны дагуу түрээсийн талбайг худалдан авах хүсэлт ирүүлсэн тохиолдолд урьдчилгаа төлбөр болон түрээсийн төлбөрөөс үндсэн төлбөрт тооцох дүнгийн нийлбэр нь 720,000,000 (Долоон зуун хорин сая) төгрөгөөс багагүй байна.” 7.5-д “ Түрээслэгч нь гэрээний 7.3-т заасан хугацааны дотор худалдан авах хүсэлтээ ирүүлсэн, түрээсийн талбайн үнийн дүнгийн 5 хувиас багагүй дүнгээр урьдчилгаа төлбөрийг төлсөн, гэрээний хугацаанд буюу 12 сарын түрээсийн төлбөр бүрэн төлөгдсөн тохиолдолд гэрээний 4.1-д заасан сар бүрийн түрээсийн төлбөрөөс 40,000,000 (Дөчин сая төгрөг)-ийг худалдан авах хөрөнгийн үнэд тооцно. “ 7.6-д “Гэрээний 7.3-т заасан хугацааны дотор нөхцөлүүд бүрэн биелээгүй тохиолдолд 40,000,000 төгрөгийг худалдан авах хөрөнгийн үнэд тооцох нөхцөл хэрэгжихгүй.” гэжээ.

Дээр дурдсан гэрээний зорилго, агуулгыг хэргийн бусад баримттай харьцуулан үзэхэд нэхэмжлэгч “Ү” ХХК нь 0000 сүлжээ дэлгүүр ажиллуулах зорилгоор маргаан бүхий хөрөнгийн 969.1 м.кв бүхий талбайг худалдаа, үйлчилгээний зориулалтаар, 70.98 м.кв бүхий талбайг агуулахын зориулалтаар түрээсэлсэн нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1-д нийцсэн.

Талууд гэрээгээр түрээсийн зүйлийг ирээдүйд худалдан авах тодорхой нөхцөлүүдийг тохирсон боловч энэ нь хэрэгжээгүй байна.

Тухайлбал, “Г” ХК-аас “Ү” ХХК-д явуулсан 2021.12.01-ний өдрийн 12/0161, 2021.12.28-ны өдрийн 18/0169 дугаартай албан бичиг, “Ү” ХХК-аас “Г” ХК-д явуулсан 2021.12.03-ны өдөр 21/244 дүгээр албан бичиг зэрэг баримтаас үзэхэд  “Г” ХК нь  гэрээний хугацаа дуусч, сунгахгүй болохыг, түүнчлэн цаашид гэрээнд заасны дагуу худалдан авах талаар тодорхой хариуг ирүүлэх талаар мэдэгдэхэд “Ү” ХХК нь хөрөнгийг худалдан авах төлбөрийг санхүүгийн чадавх хараахан сайжраагүйн улмаас гэрээний хугацаа дуусахад төлбөрийг бүрэн төлж чадахааргүй тул зээлийн гэрээний нөхцөлийн дагуу худалдан авах хүсэлтэйгээ илэрхийлсэн боловч “Г” ХК нь бусад банк санхүүгийн байгууллага дахь 2 зээлийн ангилал анхаарал хандуулах ангилалтай буюу төлбөрөө графикийн дагуу төлөөгүй, мөнгөн урсгалаас дүгнэхэд уг зээлийг төлөх чадамжгүй, сүүлийн 3 жилд тасралтгүй алдагдалтай ажиллаж байгаагаас зээл олгох хүсэлтийг банк шийдвэрлэх боломжгүй гэж үзэн гэрээнд заасны дагуу 2021.12.31-ний өдрийн дотор үлдэгдэл төлбөр болох 4,364,500,000 (Дөрвөн тэрбум гурван зуун жаран дөрвөн сая сая таван зуун мянган) төгрөгийг төлж худалдан авах саналыг хүргүүлжээ.

Улмаар “Г” ХК-аас “Ү” ХХК-д хандан 2022.01.05-ны өдөр 18/0175 дугаар албан бичгээр цаашид түрээсийн гэрээг сунгах боломжгүй, гэрээг дуусгавар болсон тул 2022.01.30-ны өдрийн дотор талбайг бүрэн чөлөөлөхийг мэдэгджээ.

25. Талуудын гэрээгээр тохиролцсон түрээсийн төлбөрийн хэмжээ нь маргаан бүхий тохиолдолд  банк Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д зааснаар хөрөнгийг түрээслүүлэхдээ үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зорилгод нийцсэн эсэхийг дүгнэхэд  буюу гэрээний зорилго, агуулгыг тодорхойлоход ач холбогдолтой үйл баримт юм. 

Өөрөөр хэлбэл, шүүхээс талуудын байгуулсан гэрээний зорилгыг гэрээ байгуулах үеийн нөхцөл байдал, гэрээний агуулгад үндэслэн дүгнэх нь Иргэний хуулийн 198 дугаар зүйлийн 198.1-д заасан гэрээг тайлбарлах зарчимд нийцнэ.

Хэргийн баримтаас үзэхэд нэхэмжлэгч нь 2013.06.19-ний өдрийн Оюуны-Ундраа ХХК-тай байгуулсан түрээсийн гэрээнд 1 сарын төлбөрийг 2013-2018 он хүртэл үйлчилгээний зориулалттай 969,1 м.кв талбайд 31,980.3-36,825.8 ам.доллар, агуулахын зориулалттай 70.98 м.кв талбайд 1,419.6 ам.доллар, 2018.03.01-2019.03.01 хүртэл хугацаанд үйлчилгээний зориулалттай 969,1 м.кв талбайд 68,600,515 төгрөг, агуулахын зориулалттай 70.98 м.кв талбайд 2,644,486 төгрөг, 2019.03.01-2022.03.01 хүртэл хугацаанд өмнөх энэ хэмжээгээр төлөхөөр тохиролцож  байсан нь тус тус тогтоогдсон.

Зохигчийн хооронд байгуулагдсан түрээсийн гэрээний үнийн хувьд талууд сарын төлбөрийг 65,000,000 төгрөг гэж тохиролцсон бөгөөд гэрээнд тохиролцсон ёсоор худалдан авах нөхцөлүүд хангагдсан тохиолдолд уг 65,000,000 төгрөгийн 40,000,000 төгрөгийг худалдан авах хөрөнгийн үнэд оруулан тооцох агуулга тусгагдсан.

Тодруулбал, талууд түрээсийн төлбөрийн хувьд өмнөх  өмчлөгчтэй хийсэн гэрээгээр түрээсэлж байсан үнийг өөрчлөөгүй, тэр хэмжээнд үнийг тогтоосон, мөн талуудын дээрх тохиролцооноос үзэхэд түрээсийн төлбөрийг сарын 25,000,000 төгрөг буюу энэ нь хариуцагчийн үйл ажиллагааны зардалд зарцуулагдах төлбөрийн хэмжээ гэж үзэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй.

Иймээс гэрээг талууд хуулийн хүрээнд чөлөөтэй байгуулах, түүний агуулгыг тодорхойлох эрхтэй   бөгөөд талууд түрээсийн төлбөрийг 1 сард 65,000,000 төгрөг байхаар тохиролцсоныг Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасныг зөрчсөн буюу үйл ажиллагааны зардлыг нөхөх зориулалтад нийцээгүй гэж үзэх үндэслэлгүй бөгөөд энэ хуульд заасан үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зориулалтаар түрээслэх гэдгийг түрээсийн төлбөр нь үйл ажиллагааны зардалтай тэнцүү байх ёстой, дан ганц үнээс шалтгаалж гэрээ хүчин төгөлдөр бус гэж үзэх нь гэрээний талуудын чөлөөт байдлын зарчимд нийцэхгүй.

Мөн нэхэмжлэгч нь гэрээг хүчин төгөлдөр бус гэж үзсэн үндэслэлээ хариуцагчийг хуульд зааснаар үл хөдлөх эд хөрөнгийг түрээслэхдээ түр өмчлөх хугацаанд гарах үйл ажиллагааны зардлаа нөхөх зорилгоо хэрэгжүүлээгүй, ямар нэг зардал төлөөгүй гэж мэтгэлцсэн байх боловч түрээсийн төлбөр, менежментийн төлбөр, бусад үйл ажиллагаатай холбоотой зардлыг төлөх асуудлыг талуудын хооронд байгуулсан гэрээний 8.1.2, 8.1.3, 9.2.3, 9.2.7, 9.2.8-д зааснаар тус тус зохицуулсан байхаас гадна менежментийн зардлын хувьд өмнөх өмчлөгч “С” ХХК нь нэхэмжлэгчид холбогдуулан маргаан үүсгэж, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж байгаа нь тогтоогдсон.

Хариуцагч энэ талаар ““Ү” ХХК-аас төлсөн түрээсийн төлбөрийг тооцон авсан 6 зээлийн өр төлбөрийг барагдуулах, хөрөнгө өмчлөхтэй холбоотойгоор гарч буй менежментийн төлбөрийг төлөх зэргээр зарцуулагдсан,  менежментийн төлбөрийн тухайд “Г” болон “О” ХХК нарын хооронд 2021.07.02-ны өдөр 0000 дугаар менежментийн үйлчилгээ үзүүлэх гэрээ байгуулагдсан бөгөөд тус гэрээгээр 0000 байрны В1, В2, 1-8 давхрын түрээсийн үйл ажиллагааг удирдах зохион байгуулах, түрээсийн орлогыг татан төвлөрүүлэх, орлого зарлагыг хуваарилах, шилжүүлэх, ашиглалт менежментийн үйлчилгээг үзүүлэх, Банк нь түрээсийн үйл ажиллагаанаас олсон цэвэр ашгийг хүлээн авахтай холбоотой үүсэх харилцааг зохицуулж, “О” ХХК “түрээсийн орлогоос үл хөдлөх эд хөрөнгийн ашиглалтын зардал, менежментийн зардал, урсгал болон төлөвлөгөөт засвар, эвдрэл гэмтлийг засан сайжруулсан, эсвэл шинээр сольсон зардлууд, холбогдох үл хөдлөх эд хөрөнгө, газар, орлогын татварыг тус тус суутган тооцсоны дараах түрээсийн цэвэр орлогыг шилжүүлэх” харилцааг зохицуулсан. ...” гэж тайлбарласан нь хэргийн баримтаар үгүйсгэгдээгүй байна.

26. Талууд гэрээний хугацааг 1 жил байхаар тогтсон, гэрээний хугацаанд түрээслүүлэгч нь түрээсийн талбайг бусдад худалдах нөхцөл бий болох тохиолдолд түрээслэгчид тэргүүн ээлжид мэдэгдэхээр гэрээнд заасан зэргээс үзэхэд хариуцагчийг түрээсийн үйл ажиллагааг тогтмол явуулах зорилго тодорхойлогдсонгүй.

Иймээс зохигч түрээсийн гэрээ байгуулахдаа харилцан тохиролцож, 2 талын хэрэгцээ шаардлагыг харгалзан үзэж, үнэ, хугацаа зэргийг тохиролцсон нь Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1-д заасан гэрээний талуудын чөлөөт байдлын зарчимд нийцсэн байхаас гадна хариуцагчийг үйл ажиллагааны үндсэн зорилгоо зөрчсөн үйл ажиллагаа явуулсан гэж үзэх үндэслэлгүй тул гэрээг хүчин төгөлдөр гэж үзнэ.

Энэ агуулгаар гэрээнд заасан 2021.01.01-2021.12.31-ний өдөр хүртэл хугацаанд түрээсийн төлбөрт төлсөн 780,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгч нь хариуцагчаас буцаан шаардах эрхгүй.

27. Талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээний 6.1-д түрээслэгч нь түрээсийн барьцаа төлбөрт нэг сарын түрээсийн төлбөртэй тэнцэх хэмжээний төлбөрийг байршуулахаар заасан нь Иргэний хуулийн 156 дугаар зүйлийн 156.1-д заасан шаардлагыг хангасан бөгөөд хоёр шатны шүүх барьцаа 65,000,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шийдвэрлэсэн нь Иргэний хуулийн 160 дугаар зүйлийн 160.1.1-д нийцсэн.

28. Энэ хэргийн хувьд өмнө нь Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022.07.06-ны өдрийн 182/ШШ2022/02127 дугаар шийдвэрээр хариуцагч “Г” ХК-аас 480,000,000 төгрөгийг, улсын тэмдэгтийн хураамжийн хамт гаргуулан нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-д олгож шийдвэрлэснийг Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2022.09.21-ний өдрийн 210/МА2022/01779 дугаар магадлалаар шийдвэрийг өөрчилж, нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-ийн хариуцагч “Г” ХК-д холбогдох үндсэн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож, нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-аас 185,000,000 төгрөгийг улсын тэмдэгтийн хураамжийн хамт гаргуулан хариуцагч “Г” ХК-д олгож, түрээсийн зүйлийг нэхэмжлэгч “Ү” ХХК-ийн эзэмшлээс чөлөөлүүлэхээр сөрөг нэхэмжлэлийг хангасан, Улсын дээд шүүхийн Иргэний хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралдааны 2022.11.25-ны өдрийн 001/ШХТ2022/01347 дугаар тогтоолоор нэхэмжлэгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээс татгалзаж шийдвэрлэсэн.

Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн 2022 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдрийн 182/ШЗ2022/15887 дугаар захирамжаар шүүхийн дээрх шийдвэр, магадлалыг албадан гүйцэтгүүлэхээр шийдвэрлэсний дагуу нэхэмжлэгч “Ү” ХХК нь шүүхийн шийдвэрийг биелүүлж, түрээсийн төлбөрт 185,000,000 төгрөгийг улсын тэмдэгтийн хураамж 1,153,150 төгрөгийн хамт хариуцагчид төлж, түрээсийн зүйлийг 2023.01.03-ны өдөр хариуцагч “Г” ХК-д хүлээлгэн өгсөн ба Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэгчийн 2023.01.05-ны өдрийн 23-1/49 дугаартай тогтоолоор дээрх шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааг дуусгавар болгосон.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хүсэлтийг үндэслэн Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024.05.15-ны өдрийн 210/ШТ2024/00336 дугаар тогтоолоор шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас дээрх шийдвэр, магадлалыг хүчингүй болгож, хэргийг ердийн журмаар хянан шийдвэрлэхээр анхан шатны шүүхэд буцаасан.

Нэхэмжлэгч энэ үндэслэлээр буюу Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 182 дугаар зүйлийн 182.1-д зааснаар биелэгдсэн шийдвэрийг цуцлах тухай асуудлын хүрээнд 185,000,000 төгрөг гаргуулах тухай шаардлагаа үндэслэж тодорхойлсны гадна хариуцагч сөрөг нэхэмжлэлээ дэмжиж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцжээ.

Дээрх хуульд зааснаар биелэгдсэн шийдвэрийг шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас дахин хянан шийдвэрлэсэн шүүх хүчингүй болгосон тул хэргийг ердийн журмаар хянан шийдвэрлэхэд уг 185,000,000 төгрөгийн шаардлагад эрх зүйн дүгнэлт хийж шийдвэрлэх нь зүйтэй.

Хариуцагчийн уг 185,000,000 төгрөгийг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлийн үндэслэл нь нэхэмжлэгч буюу түрээслэгч түрээсийн гэрээний хугацаа дуусгавар болсны дараа эд хөрөнгийг буцаан өгөх үүргээ биелүүлээгүй, үргэлжлүүлэн ашигласаар байсан тул энэ хугацааны түрээсийн төлбөрийг нэхэмжлэгчээс гаргуулахаар шаардсан, нэхэмжлэгч хариуцагчийг түрээсийн зүйлийн өмчлөх эрхийг гуравдагч этгээд “А” ХХК-д шилжүүлсэн байсан тул шаардах эрхгүй гэж маргасан.

Энэ талаар давж заалдах шатны шүүх түрээсийн гэрээний хугацаа дуусгавар болсон хэдий ч түрээслэгч эд хөрөнгийг үргэлжлүүлэн ашиглаж байсан тул уг хугацааны төлбөрийг нөхөн төлөхийг шаардах нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1, 326 дугаар зүйлийн 326.1-д заасныг зөрчихгүй гэж үзэхдээ хуулийг зөв тайлбарлан хэрэглэсэн ба хариуцагч нь уг төлбөрийг гуравдагч этгээд “А” ХХК-д шилжүүлэн өгсөн нь хэргийн баримтаар тогтоогдсон тул хариуцагчийг Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-д зааснаар үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн гэж үзэхгүй.

Иймээс нэхэмжлэгчийн 185,000,000 төгрөгийг буцаан гаргуулах тухай шаардлагыг хангах үндэслэлгүй ба харин хоёр шатны шүүх цуцлагдсан шийдвэрийн дагуу улсын тэмдэгтийн хураамжийг нэхэмжлэгчид буцаан олгож, хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлийг шаардлага хангагдаж төлбөр төлөгдсөн тул дахин нэхэмжлэх эрхгүй талаар зөрүүгүй дүгнэн, сөрөг нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгосон нь хуульд нийцсэн.

29. Дээрх үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангах үндэслэлгүй тул давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэрлэв.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.1-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ НЬ:

1. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025 оны 04 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 210/МА2025/00659 дүгээр магадлалыг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.У-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.4-т зааснаар нэхэмжлэгч “Ү” ХХК хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид 2025.05.29-ний өдөр төлсөн 4,982,950 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                                 Д.ЦОЛМОН

ШҮҮГЧИД                                                                      Н.БАТЗОРИГ

                                                                                           Н.БАТЧИМЭГ

                                                                                           Н.БАЯРМАА

                                                                                           П.ЗОЛЗАЯА