******* холбогдох

    эрүүгийн хэргийн тухай

Хэргийн индекс 166/2022/006/Э

Дархан-Уул аймгийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шат шүүхийн ерөнхий шүүгч Б.Манлайбаатар даргалж, шүүгч Г.Давааренчин, Ц.Амаржаргал нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүх хуралдаа танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанд:

            Прокурор

Нарийн бичгийн дарга Г.Чойном нарыг оролцуулан

Дархан-Уул аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шат шүүхийн шүүгч З.Төмөрхүү даргалж хийсэн шүүх хуралдаа 2022 о 0******* ******* сарын -ний өдрийн 9******* ******* шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч прокурорын эсэргүүцлээр шүүгдэгч ******* холбогдох 221800000006 *******тай эрүүгийн хэргийг 2022 о 05 ******* сарын 11-ний өдөр хүлээн авч, шүүгч Ц.Амаржаргал илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Монгол улсын иргэн, ******* овгийн ******* *******, о 0 ******* сарын 1- өдөр Дорноговь аймгийн *******анд төрсөн, 5 настай, эрэгтэй, бүрэн дунд боловсролтой, токарьчин мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 1, Дархан-Уул аймаг, ******* *******, ******* ******* ******* , - тоотод оршин суух хаягтай, урьд:

-УБТЗ-ын тусгай шүүхийн 198 о 11 дүгээр сарын 05- өдрийн 1*******0 ******* шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 112 ******* зүйлийн 2, 15 дүгээр зүйлийн 1-д зааснаар ******* жилийн хугацаагаар хорих ял шийтгэгдэж байсан / ******* *******/

Шүүгдэгч ******* нь 2021 о 12 ******* сарын 29-ний шөнө 00 цагийн орчим Дархан-Уул аймгийн ******* *******ын ******* ******* ******* , ийн -0******* тоотод иргэн зодож эрүүл мэндэд нь “тархи доргилт, хуйханд шарх, зүүн нүдний ухархайн дотор хананд хугарал, нүүрэнд цус хуралт” бүхий хөнгөн хохирол санаатай учруулсан буюу Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1.д заасан “хүний эрүүл мэндэд хөнгөн хохирол санаатай учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.

Дархан-Уул аймгийн Прокуророос *******ын үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1.д зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.

Дархан-Уул аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шат шүүх шүүгдэгч *******ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1.д заасан “хүний эрүүл мэндэд хөнгөн хохирол санаатай учруулсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6. ******* зүйлийн 1.д заасг журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1.д заасан торгох ялаас чөлөөлж, хохирогч эмчилгээний зардал 80.600 төгрөг төлж барагдуулсг дурдаж,  шүүгдэгч ******* урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

Прокурор бичсэн эсэргүүцэлдээ:

... Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6. ******* зүйл /гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүнд оногдуулах хорих ялыг хөнгөрүүлэх, ялаас чөлөөлөх, алблагын арга хэмжээ хэрэглэх/-ийн зохицуулалтаас үзэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдсон, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүний гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хувийн байдлыг харгалзан Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6. ******* зүйлийн 1.1-1.5.д заасг журамлаж, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид зааснаар оногдуулах хорих ялыг хөнгөрүүлж, хорих ялаас чөлөөлж, эсхүл хорих ялыг тэнсэж алблагын арга хэмжээ хэрэглэхээр заасан байна. Өөрөөр хэлбэл хорих ялыг хөнгөрүүлэх, ялаас чөлөөлж алблагын арга хэмжээ хэрэглэх нь хорих ял оногдуулахаар заасан гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд хэрэглэх зохицуулалт гэж үзэхээр байх тул анхан шат шүүх шүүгдэгч *******ыг торгох ялаас чөлөөлсөн нь үндэслэлгүй гэж үзэж байна.

Нөгөөтээгүүр шүүх гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүнийг ялаас чөлөөлж, алблагын арга хэмжээ хэрэглэх ойлголтыг бүх төрлийн ялаас чөлөөлж болно гэсэн өргөн агуулгаар ойлгоно гэж үзсэн бол Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангид заасан шударга ёс зарчим болон гэм буруугийн зарчимд нийцүүлэн Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1.д заасан торгох ял оногдуулж, оногдуулсан торгох ялаас чөлөөлөхөөр шийдвэрлэх нь хуульд нийцэх юм.

Шүүх хорих ялыг хөнгөрүүлэх, ялаас чөлөөлөх, хорих ялыг тэнсэхдээ үндэслэлийг заавал тогтоолд дурдсан байх бөгөөд ийнхүү тусгаагүй нь шүүхийн шийдвэр тодорхой, ойлгомжтой, түүнийг биелүүлэхэд ямар нэгэн эргэлзээ төрүүлэхгүй байх хуулийн шаардлагыг зөрчсөнд тооцогдоно.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6. ******* зүйлийн 1.д ...гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдсон, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүний гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хувийн байдлыг харгалзан...”, “...гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлж, эсхүл гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн бол...” гэж уг зүйл заалтыг хэрэглэх үндэслэлийг тодорхой заасан бөгөөд анхан шат шүүх шүүгдэгч *******ыг торгох ялаас чөлөөлж шийдвэрлэхдээ “...хохирогч шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн хохирол төлбөрөө хүлээн авсан гэх мэдүүлэг, шүүгдэгч *******ын гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байна гэсэн тайлбаруудыг харгалзан үзсэн..." гэж дүгнэсэн нь хуульд заасан ялаас чөлөөлөх шаардлагыг бүрэн хангасан, эсхүл хангасан эсэх талаар үндэслэл бүхий дүгнэлтийг хийгээгүй гэж үзэхээр байна.

Иймд Дархан-Уул аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шат шүүхийн 2022 о 0******* ******* сарын -ний өдрийн 9******* ******* шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож, анхан шат шүүхээр дахин хэлэлцүүлэхээр буцааж өгнө үү гэжээ.

Давж заалдах шат шүүх хуралдаанд оролцсон прокурор дүгнэлтдээ:

Анхан шат шүүх Эрүүгийн хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6. ******* зүйл гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүнд оногдуулах хорих ялыг хөнгөрүүлэх, ялаас чөлөөлөх, алблагын арга хэмжээ хэрэглэх хуулийн зохицуулалтаас үзэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдсон, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүний гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хувийн байдлыг харгалзан Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6. ******* зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-1.5 дахь хэсэгт заасг журамлаж, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид зааснаар оногдуулах хорих ялыг хөнгөрүүлж, хорих ялаас чөлөөлж, эсхүл хорих ялыг тэнсэж алблагын арга хэмжээ хэрэглэхээр заасан байна. Өөрөөр хэлбэл хорих ялыг хөнгөрүүлэх, ялаас чөлөөлж алблагын арга хэмжээ хэрэглэх нь хорих ял оногдуулахаар заасан гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд хэрэглэх зохицуулалт гэж үзэхээр байх тул анхан шат шүүх шүүгдэгч *******ыг торгох ялаас чөлөөлсөн нь үндэслэлгүй. Нөгөөтээгүүр шүүх гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүнийг ялаас чөлөөлж, алблагын арга хэмжээ хэрэглэх ойлголтыг бүх төрлийн ялаас чөлөөлж болно гэсэн өргөн агуулгаар ойлгоно гэж үзсэн бол Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангид заасан шударга ёс зарчим болон гэм буруугийн зарчимд нийцүүлэн Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан торгох ял оногдуулж, оногдуулсан торгох ялаас чөлөөлөх ёстой. Шүүх хорих ялыг хөнгөрүүлэх, ялаас чөлөөлөх, хорих ялыг тэнсэхдээ үндэслэлийг заавал тогтоолд дурдсан байх бөгөөд ийнхүү тусгаагүй нь шүүхийн шийдвэр тодорхой ойлгомжтой, түүнийг биелүүлэхэд ямар нэгэн эргэлзээ төрүүлэхгүй байх хуулийн шаардлагыг зөрчсөн. Иймд анхан шат шүүхийн шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож анхан шат шүүхээр дахин хэлэлцүүлж өгнө үү гэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Давж заалдах шат шүүх прокурорын эсэргүүцлийг үндэслэн шүүгдэгч ******* холбогдох хэргийг шүүх хуралдаанаар хэлэлцэж, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн *******9.1 дүгээр зүйлийн 1., *******.т заас дагуу хэргийн бүх ажиллагаа, шийдвэрийг бүхэлд нь хяналаа.

Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн баримтуудаас дүгнэхэд 2021 о 12 ******* сарын 29-ний шөнө 00 цагийн орчим Дархан-Уул аймгийн ******* *******ын ******* ******* ******* , ийн -0******* тоотод иргэн гэрт хохирогч нь согтууруулах ундаа зүйл хэрэглэж байхдаа шүүгдэгч ******* руу “гуйлгачин, хар , осма үлдэгдэл, хасагийн шээс минь зайл” гэж хэлснээс болж ******* нь “хэл амаар доромжиллоо” гэдгээр шалтаглан хохирогчийн толгой руу аккумляторын арьс буюу гна талын хуванцар саваар цохиж эрүүл мэндэд нь “тархи доргилт, хуйханд шарх, зүүн нүдний ухархайн дотор хананд хугарал, нүүрэнд цус хуралт” бүхий хөнгөн хохирол санаатай учруулсан үйл баримт тогтоогджээ.

Анхан шат шүүх шүүгдэгч ******* холбогдох хэргийг хянан хэлэлцээд түүнийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1.д заасан “хүний эрүүл мэндэд хөнгөн хохирол санаатай учруулсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6. ******* зүйлийн 1.д заасг журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1.д заасан торгох ялаас чөлөөлж, хохирогч эмчилгээний зардал 80.600 төгрөг төлж барагдуулсг дурдаж, шүүгдэгч ******* урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлэхээр шийдвэрлэсэн байна.

Мөрдөн шалгах ажиллагаа явц цугларсан нотлох баримтыг тал бүрээс нь бүрэн бодитойгоор шинжлэн судалс эцэст гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай нь тогтоогдсон шүүгдэгчид Эрүүгийн хуулийн 5.1 дүгээр зүйлд заасан эрүүгийн хариуцлагын зорилгыг хангахуйц, мөн хуулиар тогтоосон төрөл, хэмжээний ялыг оногдуулах нь шүүхийн бүрэн эрх юм.

Ийнхүү ял оногдуулахдаа шүүх Эрүүгийн хуулиар тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл, журам, зарчмуудыг удирдлага болгодгоос гна мөн  хуулийн ерөнхий ангид заасан шүүхэд үүрэг болгосон (императив) шинжтэй хэм хэмжээг заавал хэрэглэдэг бол эрх олгосон (диспозитив) шинжтэй хэм хэмжээг хэрэглэх эсэхээ энэ хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан “гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал” зэргийг харгалзан шийдвэрлэдэг. 

Харин шүүхээс оногдуулах хорих ялыг хөнгөрүүлэх, бус ялаас чөлөөлөх, алблагын арга хэмжээ хэрэглэх журмыг зохицуулсан Эрүүгийн хуулийн 6. ******* зүйлийн 1 дэх хэсэг нь шүүхэд үүрэг болгосон бус эрх олгосон заалт тул эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нийтлэг үндэслэл болон эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл байдлын хүрээнд дээрх зохицуулалтуудыг хэрэглэх эсэх нь шүүх эрх мэдлийн асуудал билээ.

Анхан шат шүүхээс болсон хэргийн үйл баримт үндэслэл бүхий дүгнэлт хийсэн, шүүгдэгчийн үйлдлийг зөв зүйлчилсэн хэдий ч шүүгдэгч ******* дээрх зохицуулалтыг хэрэглэх болсон үндэслэлээ хангалттай тайлбарлаагүй, түүнд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 ******* зүйлийн 1.д заасан 50 нэгжээс 1*******50 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох ялаас тодорхой хэмжээний төгрөгөөр торгох ял сонгож оногдуулсхаа дараа оногдуулахаар тогтоосон хэмжээний торгох ялаас чөлөөлөхөөр шийдвэрлэх байтал хэчнээн төгрөгийн торгох ялаас чөлөөлсөн нь тодорхойгүйгээр шууд торгох ялаас чөлөөлсөн нь Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн *******9.5 ******* зүйлийн 1.2., *******9. ******* зүйлийн 1.*******.т заасг зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэр хууль ёс бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хангаагүй гэж үзнэ.

Энэ талаар бичсэн прокурорын эсэргүүцлийг хүлээн авах үндэслэлтэй.

Иймд дээрх үндэслэлээр шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр мөн шүүхэд буцаах шаардлагатай гэж үзлээ.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн *******9.9 дүгээр зүйлийн 1.*******., *******9.9 дүгээр зүйлийн 2.т заасг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

           1.Дархан-Уул аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шат шүүхийн 2022 о 0******* ******* сарын -ний өдрийн 9******* ******* шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр мөн шүүхэд буцаасугай.

            2. Прокурорын бичсэн эсэргүүцлийг хүлээн авсугай.

*******.Хэргийг анхан шат шүүхээр хэлэлцтэл шүүгдэгч ******* урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

. Давж заалдах шат шүүх Эрүүгийн хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын Дээд шүүхийн албан ёс тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзвэл хэргийн оролцогчид болон тэдний өмгөөлөгч маглалыг гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 1 хоногийн дотор хяналтын журмаар гомдол гаргах, прокурор, дээд шат прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурдсугай.

  

ДАРГАЛАГЧ ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                   Б.МАНЛАЙБААТАР

                                                   ШҮҮГЧИД                              Г.ДАВААРЕНЧИН

                                                                                                            Ц.АМАРЖАРГАЛ