2023         03         20                                         210/МА2023/00592

“М” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

иргэний хэргийн тухай

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч Д.Дэлгэрцэцэг, даргалж, шүүгч Н.Батзориг, шүүгч Э.Энэбиш нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар

Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын

12-ны өдрийн 102/ШШ2023/00232 дугаар шийдвэртэй,

Нэхэмжлэгч: “М” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: “Ш” ХХК-д холбогдох,

Гэрээний үүрэгт 125,000,000 төгрөг гаргуулах үндсэн нэхэмжлэлтэй,

Түрээсийн гэрээний төлбөрт 137,802,662 төгрөг гаргуулах сөрөг нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг зохигчдын давж заалдах гомдолд үндэслэн шүүгч Э.Энэбиш илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.М, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.О, түүний өмгөөлөгч Ж.О, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Л.Содномдорж нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь

1. Нэхэмжлэлийн шаардлага, үндэслэл болон хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлд гаргасан тайлбарын агуулга: “М” ХХК нь “Ш” ХХК-тай **, **у байрны 10 тоотод байх 389 м.кв талбайтай 3 өрөө орон сууцыг бар, цэнгээний газрын үйл ажиллагаа явуулахаар 2017 оны 4 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс 2024 оны 4 дүгээр сарын 1-ний өдрийг хүртэл 5 жилийн хугацаанд түрээслэхээр тохиролцож, гэрээ байгуулсан. Манай компани түрээсийн байранд 2017 оны 4 дүгээр сараас 7 дугаар сар хүртэл засан сайжруулалт хийж, засвар үйлчилгээний зардалд 125,000,000 төгрөгийг зарцуулан үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн.

Гэтэл түрээслүүлэгчийн зүгээс гэрээний үүргээ байнга зөрчиж, түрээсийн төлбөр төлөгдөөгүй гэх шалтгаанаар бидний үйл ажиллагаагаа явуулахад саад учруулж, бидэнд мэдэгдэлгүй байрны гадна хаалганы цоожийг 7, 8 дугаар саруудад тус бүр 1 удаа сольж, биднийг объектод нэвтрүүлэхгүй, улмаар цахилгааныг тасалдаг, мөн сар бүр цахилгааны мөнгө гэж ямар ч тоолуургүйгээр 1 сая гаруй төгрөгийг авдаг. Энэ байдлаас шалтгаалан бид түрээсийн объектод үйл ажиллагаа явуулж ашиг олох боломжгүй болсон. Иймд түрээслүүлэгч “Ш” ХХК-аас дээрх түрээсийн гэрээний засан сайжруулалтад гарсан зардал 125,000,000 төгрөгийг гаргуулж, барьцааны 8,000,000 төгрөгийн шаардлагаас татгалзаж байна.

2. Сөрөг нэхэмжлэлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Түрээслүүлэгч тал гэрээнд заасан үүргээ зөрчсөн учир гэрээг хугацаанаас нь өмнө дангаар цуцалсан. Манайх түрээсийн төлбөрийг сар бүр хуваан төлж байсан нь дансны хуулгаар нотлогдоно. Нэхэмжлэгчид орлого олох нөхцөл бүрдээгүйн улмаас түрээсийн төлбөрийг төлж чадахгүйд хүрсэн. Тиймээс түрээсийн үлдэгдэл төлбөрийг төлөх боломжгүй. Мөн 2018 оны 03 сарын 27-ны өдөр байгуулсан түрээсийн гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй тул гэрээ хүчин төгөлдөр бус ба алданги 24,125,000 төгрөгийг нэхэмжлэх эрхгүй.

Түрээсийн талбайн ашиглалтын зардал 10,077,862 төгрөгийн хувьд түрээсийн 389 м.кв байр нь тусдаа цэвэр, бохир, халуун, хүйтэн усны болон цахилгааны тоолуургүй учир хэт өндөр ашиглалтын зардал авч байсан. Сөрөг нэхэмжлэлээ нотлохоор хавсаргасан баримтууд нь хариуцагчийн санхүүгийн тамгатай, нягтлан бодогч Н.Ө гарын үсэг зурсан байх тул уг түрээсийн 389 м.кв талбайн тооцоолол мөн эсэх нь эргэлзээтэй. Хариуцагч ийнхүү үндэслэлгүй, өндөр дүнтэй тооцооллуудыг гаргаж өгсөн нь цааш нь цахилгаан, дулаан, усны төлбөрийг хэрхэн, хэдэн төгрөгөөр тооцон төлснийг нь нотлох баримтгүй тул хүлээн зөвшөөрөхгүй.

Авто зогсоолын төлбөр 2,350,000 төгрөг нь хариуцагчтай ажлын байр түрээслэх гэрээг байгуулах үед хариуцагчийн зүгээс үйл ажиллагаа явуулж байгаа түрээслэгч бүрд нэг авто зогсоол өгдөг байсан, нэхэмжлэгч ингэж нэг зогсоолыг үнэгүй хэрэглэж ба “Ш” ХХК-тай зогсоолын гэрээ байгуулаагүй.

Түрээсийн байрыг буцаан хэвийн болгохтой холбогдох зардал 53,000,000 төгрөгийн шаардлага үндэслэлгүй. “Ш” ХХК нь 2019 оны 4 дүгээр сарын 24-ний өдөр Ө ХХК-тай 2019 оны 5 дугаар 01-ний өдрөөс 2024 оны 5 дугаар сарын 01-ний өдрийг хүртэл 5 жилийн хугацаатай түрээсийн гэрээг байгуулжээ. Тус гэрээний 5.2-т Түрээслэгч өөрийн үндсэн үйл ажиллагааны онцлогт нийцүүлэн түрээсийн талбайд засан сайжруулалт хийж болно гэж, мөн 5.3-т Түрээслэгч өөрийн зардлаар засвар, үйлчилгээ, засан сайжруулалтыг хийж болох бөгөөд энэхүү зардлыг 1 сарын түрээсийн төлбөрөөс чөлөөлсөн болно гэж зааснаас үзэхэд “Ш” ХХК нь тус байранд засвар хийхдээ өөрөө биш түрээслэгч компани нь засвар хийж түрээслэсэн байна. Тиймээс үндэслэлгүйгээр 53,000,000 төгрөг нэхэмжилж байна. Иймд сөрөг нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

2. Хариуцагчийн тайлбар, татгалзал болон сөрөг нэхэмжлэлийн агуулга: Манай компани нь “М” ХХК-тай дээр дурдсан Баянгол дүүрэгт орших 10 тоот 389 м.кв талбайг 2018 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдөр ажлын байр түрээслэх гэрээ байгуулж, түрээслэгчийн эзэмшилд шилжүүлсэн. Түрээсийн зүйлийг 2019 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдөр буцаан хүлээлцсэн. Түрээслэгч “М” ХХК нь түрээсийн зүйлийг зориулалтын бусаар буюу тайчих үзүүлбэр бүхий шөнийн клуб, массаж зэрэг хориглосон үйл ажиллагаа явуулсныг бид зориулалтын дагуу ашиглахыг удаа дараа шаардаж, сүүлдээ утсаа авахгүй, олдохгүй болохоор нь шүүхэд **аж эрэн сурвалжлуулсан. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлдээ дурдаж буйгаар 125,000,000 төгрөгийн засвар хийсэн зүйл байхгүй. Бид түрээсийн зүйлийг 2019 оны 4 дүгээр сард буцаан авсан ба түүнээс хойш уг байрыг түрээслүүлээгүй.

Нэхэмжлэгч нь шүүхэд түрээсийн гэрээг гаргаж өгөхдөө хуудсыг нь сольсон байна. Мөн түрээсийн төлбөрийг цаг тухайдаа төлдөггүй байсан нь дансны хуулгаар тогтоогдоно. Бид түрээслэгчийн хэвийн үйл ажиллагаа алдагдуулж хаалганы цоожийг солиогүй, түрээсийн байранд цахилгааны шийт нь байдаг тул бид цахилгааныг таслах боломжгүй. Түрээслэгч нь түрээслүүлэгчийн зөвшөөрөлгүйгээр түрээсийн объектын хана, таазанд тайчих үзүүлбэрийн шонгууд, олс зэрэг салгаж болох зүйлсийг авах эрх нь нээлттэй учир нэхэмжлэлийг зөвшөөрөхгүй.

2. Сөрөг нэхэмжлэл гаргаж байна. Түрээсийн гэрээний дагуу түрээслэгч нь барьцаа 8,000,000 төгрөгөө байршуулаагүй, эхний 1 сарын түрээсийн төлбөрт 8,000,000 төгрөгийг төлсөн. Үүнээс хойш 2018 оны 4 дүгээр сарын 9-ний өдрөөс 2019 оны 2 дугаар сарын 15-ны өдрийн хооронд нийт 47,750,000 төгрөг төлсөн. “М” ХХК-ийн буруутай үйлдлийн улмаас түрээсэн талбайг буцаан авч гэрээг цуцалсан. Мөн “Ш” ХХК нь өөрийн эзэмшилд байгаа дулаан зогсоолыг өвлийн улиралд сарын 300 000 төгрөг, зуны улиралд 150 000 төгрөгөөр түрээслүүлдэг. Гэтэл “М” ХХК өөрийн 0УНИ улсын дугаартай Мицубиши делика загварын автомашиныг 2018 оны 12 дугаар сарын 1-ний өдрөөс 2019 оны 9-р сарын 20-ны өдрийг хүртэл манай авто зогсоолд байршуулан аваагүй. Мөн “М” ХХК нь 2018 оны 4 дүгээр сараас 2019 оны 3 дугаар сар хүртэл 12 сарын хугацаанд 96,000,000 төгрөгийн түрээсийн төлбөр төлөхөөс 47,750,000 төгрөг төлөгдөж, одоо 48,250,000 төгрөгийн үлдэгдэлтэй, түүний алданги нь 24,125,000 төгрөг байна.

Иймд ашиглалтын зардал 10,077,862 төгрөг, авто зогсоолын төлбөр 2,350,000 төгрөг, түрээсийн байрыг буцаан хэвийн байдалд оруулах зардал 53,000,000 төгрөг, нийт 137,802,662 төгрөгийг “М” ХХК-аас гаргуулж өгнө үү гэжээ.

3. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн тогтоох хэсгийн агуулга: Иргэний хуулийн 289 дүгээр зүйлийн 289.2.5-д зааснаар хариуцагч “Ш” ХХК-аас 51,970,000 төгрөгийг, буцаан авч болох 5,976,000 төгрөгийн тоног төхөөрөмжийн хамт гаргуулан “М” ХХК-д олгож, нэхэмжлэлээс үлдэх 73,030,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5-т зааснаар “Ш” ХХК-аас 8,000,000 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлээсээ нэхэмжлэгч “М” ХХК татгалзсан болохыг баталж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1, 232 дугаар зүйлийн 232.4, 232.6, 227 дугаар зүйлийн 227.3-т зааснаар “М” ХХК-аас 82,452,862 төгрөг гаргуулан “Ш” ХХК-д олгож, сөрөг нэхэмжлэлээс үлдсэн 55,350,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож,

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1-т зааснаар улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчийн төлсөн 822,950 төгрөг, хариуцагчийн төлсөн 1,004,906 төгрөгийг тус тус улсын орлогод хэвээр үлдээж, “Ш” ХХК-аас 417,800 төгрөг гаргуулан “М” ХХК-д, “М” ХХК-аас 570,214 төгрөг гаргуулан “Ш” ХХК-д тус тус олгож, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 53 дугаар зүйлийн 53.1, 53.1.1, 56 дугаар зүйлийн 56.2-т зааснаар нэхэмжлэгч “М” ХХК-аас 2,047,500 төгрөг, хариуцагч “Ш” ХХК-аас 1,452,500 төгрөг тус тус гаргуулж, “Итгэлт-Эстимэйт” ХХК-д 2,000,000 төгрөг, “Хөрөнгийн үнэлгээний төв” ХХК-д 1,500,000 төгрөгийг тус тус олгож шийдвэрлэжээ.

4. Нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдлын болон хариуцагчийн давж заалдах гомдолд нэхэмжлэгчийн гаргасан тайлбарын агуулга: 1.а. Шүүхийн шийдвэрийн 5 дугаар хуудсанд “5976 төгрөгийн тавилга тоног төхөөрөмжийг...” гэснийг “5,976,000” гэж өөрчилж өгнө үү.

1.б. Анхан шатны шүүх хууль хэрэглээний хувьд алдаа гаргасан ба хариуцагч шүүх хуралдаанд “...түрээслэн үйл ажиллагаа байсан 389 м.кв талбай нь тусдаа бүртгэлгүй өгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгийн том явуулж гэрчилгээтэй..." гэж тайлбарласныг үндэслэн, хэргийг шийдвэрлэсэн бөгөөд тус үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээ хэрэгт авагдаагүй. 2018 оны 03-дугаар сарын 27-ны өдрийн "Ажлын байр түрээслэх гэрээ”-г талууд улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй нь тус гэрээ нь хүчин төгөлдөр бус учир түрээсийн үлдэгдэл төлбөр 48,250,000 төгрөг, алданги 24,125,000 төгрөгийг нэхэмжлэх эрхгүй.

Түрээсийн талбай ашиглалтын зардал 10,077,862 төгрөгийн хувьд түрээсийн 389 м.кв байранд тусдаа тоолуургүй нь үндэслэлгүй өндөр ашиглалтын зардал авч байсан гэж үзэж байна. Сөрөг нэхэмжлэлд хавсаргасан баримтуудаас харахад 2018 оны 04 дүгээр сарын 01-ээс 2019 оны 03 дугаар сарыг дуустал "М" ХХК-ийн тооцоолол гэх ашиглалтын зардлуудыг тооцоо нь "Ш” ХХК-ийн санхүүгийн тамгатай, нягтлан бодогч Н.Өлзийжаргал гарын үсэг зурсан байх бөгөөд 389 м.кв талбайн тооцоолол мөн эсэх нь эргэлзээтэй. Сүүлд ирүүлсэн баримтууд ч 389 м.кв талбайн ашиглалтын зардал хэдэн төгрөг болсныг тодорхойлохгүй, хэт өндрөөр тооцсоныг шүүх хангаж шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй байна.

1.в. Анхан шатны шүүх тооцооллын алдаа гаргаж, хэргийн 1-р хавтасны 38-р хуудсанд авагдсан 2018 оны 10 дугаар 07-ны өдрийн н.Наранхүүгээс н.Оюунтуяагийн данслуу шилжүүлсэн 220,000 төгрөгийг тооцоололд оруулаагүйг шүүхэд тайлбарласан ч шүүх хариуцагчийн буруу тооцооллын дагуу хэргийг шийдвэрлэсэн.

Иймд “Ш” ХХК-д “М” ХХК-аас гаргуулахаар шийдвэрлэсэн 82,452,862 төгрөгийн хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.

2. “А” ХХК-ийн гэрээнд хавсаргасан үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээнээс үзэхэд 8,327.73 м.кв-ийг түрээсэлсэн. 2018 оны 03 дугаар сараас 2019 оны 04 дүгээр сар хүртэл түрээсэлсэн хугацаанд 66,865,570 төгрөгийн дулаан, цахилгааны төлбөр гарсныг хувилж үзэхэд 8,327.73 м.кв буюу 66,865,570 төгрөгийн 389 м.кв нь 3,123,385 төгрөг байна. Гэтэл хариуцагч 10,077,862 төгрөгийг нэхэмжилсэн нь үндэслэлгүйгээр цахилгаан, дулааны үнийг нэхэмжилжээ. Авто зогсоолын төлбөрийн талаар гэрээ байгуулаагүй, түрээсийн гэрээний дагуу үнэ төлбөргүй ашигласан. Нэхэмжлэл гаргах 2023 оны 08 дугаар сарын 19-ний өдөр хариуцагчийн итгэмжлэлийн хугацаа дууссан ч нэмэгдүүлсэн шаардлагыг гаргах үедээ хариуцагч итгэмжлэлээ өгөөгүй байсан нь Иргэний хуулийн 65 дугаар зүйлийн 65.1.5-д заасны дагуу нэхэмжлэл гаргах эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гаргасан. “Ш” ХХК нь нэг талын санаачилгаар түрээсийн гэрээг цуцалсны дараа манай засвар хийсэн обьектыг эд хөрөнгүүдийн хамт, ижил үйл ажиллагаа явуулдаг “Ө” ХХК-д түрээслүүлсэн. “Ө” ХХК нь түрээсийн гэрээний дагуу тухайн обьектод засвар хийж орсон болох нь хэргийг хянан шийдвэрлэх үед гэрчийн мэдүүлгээр нотлогдож байна. Иймд хариуцагчийн гаргасан гомдлыг хангахгүй орхиж өгнө үү гэжээ.

5. Хариуцагчийн давж заалдах гомдлын болон нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдолд хариуцагчийн гаргасан тайлбарын агуулга: 1. Анхан шатны шүүх Иргэний хуулийг бүрэн хэрэглээгүй, хэрэглэвэл зохих заалтыг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн, нотлох баримтыг дутуу үнэлсэн гэж үзэж байна.

1.а. Нэхэмжлэгч "М" ХХК нь түрээсийн гэрээний 5.5-д заасныг зөрчиж, түрээсийн байрыг зориулалтын бусаар ашиглаж, түрээслүүлэгчийн зөвшөөрөлгүйгээр түрээсийн обьектод засвар хийсэн. Өөрөөр хэлбэл түрээсийн обьектыг зайлшгүй засварлахаас өөр аргагүй нөхцөл байдал үүсээгүй байхад манай компанийн зөвшөөрлийг авалгүйгээр түрээсийн обьектыг дураараа засварлаж, караокены зориулалтаар ашиглах талбайг зориулалтын бусаар буюу баар болон тайчих үзүүлбэрийн үйл ажиллагаа явуулахаар засаж, үүнтэй холбоотой зардлаа нэхэмжилж буй нь Иргэний хуулийн 289 дүгээр зүйлийн 289.2.5-т заасантай нийцэхгүй. Гэрээг зөрчиж засвар хийхдээ салган авах боломжгүй өөрчлөлтийг хийсний улмаас "Ш" ХХК нь түрээсийн байрыг буцаан хэвийн болгож, засан сайжруулахад их хэмжээний мөнгөөр хохирсон. Шинжээчийн дүгнэлтийн 18-р хуудсанд "М" ХХК-ийн засварын ажлаас "Ш" ХХК-ийг 11,030,000 тегрегийн засвар үйлчилгээг нь цаашид ашиглах боломжтой гэж тооцоолон гаргасан байдаг.

1.б. Анхан шатны шүүх сөрөг нэхэмжлэлээс 55,350,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгохдоо 389 м.кв талбайг засварлахаар 2022 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдөр “Л” ХХК-тай ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулж, засварын зардлыг “Л” ХХК-ийн 3 ширхэг, нэхэмжлэх, 3 ширхэг кассын орлогын ордероор нотлогдож байна гэж үзэхгүй гэж дүгнэсэн нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийг зөрчсөн, гомдолтой байна. Түрээслэгч гэрээний үүргээ зөрчсөны улмаас түрээсийн гэрээ цуцлагдсан. Үүний дараа 2019 оны 04 дүгээр сарын 24-ний өдөр "Ш" ХХК нь "Ө ХХК"- тай түрээсийн гэрээ байгуулсан ч "Ө" ХХК нь шүүхийн маргаантай талбай гээд гэрээгээ цуцалж, түүнээс хойш тус талбай огт ашиглагдаагүй, эдийн засгийн хувьд маш их хохирч байна. Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, "М" ХХК-ийн нэхэмжлэлээс хангагдсан 51,970,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож, "Ш" ХХК-ийн сөрөг нэхэмжлэлээс хэрэгсэхгүй болгосон 55,350,000 төгрөгийг "М" ХХК-аас гаргуулж, шийдвэрийн бусад заалтыг хэвээр үлдээж өгнө үү.

2. Түрээсийн гэрээ нь “А” ХХК-тай “Ш” ХХК-ийн байгуулсан 8,000 м.кв түрээсийн гэрээний дагуух үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ хэрэгт авагдсан. Иймд 389.м.кв нь барилгын нийт м.кв-т багтаж байгаа учраас гэрээг тусгайлан улсын бүртгэлд бүртгүүлэх шаардлагагүй гэж үзсэн. Иймд нотлох баримт гаргаж өгөөгүй гэх нэхэмжлэгчийн тайлбар үндэслэлгүй. Бид 8,000 м.кв талбайн дулаан, цэвэр, бохир усны ашиглалтын зардлыг нийтэд нь төлдөг. Тус ашиглалтын зардлыг түрээслүүлж буй талбайд хуваан тооцоод нэхэмжлэгч талаас шаардсан. Үүнийг нэхэмжлэгч тал хэрэглээгүй гэх үндэслэл байхгүй. Иймд тодорхой биш үндэслэлээр хангахгүй байх боломжгүй гэж үзэж байна гэжээ.

ХЯНАВАЛ

1. Давж заалдах шатны шүүх, зохигчдын гаргасан давж заалдах гомдлын хүрээнд хэргийг хянан үзэж, гомдлыг хангахгүй орхиж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээв.

2. Нэхэмжлэгч “М” ХХК нь хариуцагч “Ш” ХХК-д холбогдуулан түрээсийн байранд хийсэн засварын зардал 125,000,000 төгрөг, барьцаа 8,000,000 төгрөг, нийт 133,000,000 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжлэл гаргаж, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад 8,000,000 төгрөгийн шаардлагаас татгалзжээ. Хариуцагч нэхэмжлэлийг эс зөвшөөрч түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэл 48,250,000 төгрөг, алданги 24,125,000 төгрөг, ашиглалтын зардал 10,077,862 төгрөг, авто зогсоолын төлбөр 2,350,000 төгрөг, 389 м.кв түрээсийн байрыг хэвийн байдалд буцаан оруулахад гарсан зардал 53,000,000 төгрөг, нийт 137,802,662 төгрөг гаргуулахаар сөрөг нэхэмжлэл гаргаж маргажээ.

3. Түрээсийн гэрээний зүйл болох Баянгол дүүргийн 6 дугаар хороо, 3 хороолол, Чингүнжавын гудамж, 8 тоот хаягт байрлах  8,327,79 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч нь “ ” ХХК байх бөгөөд уг үл хөдлөх эд хөрөнгийн 3,000 м.кв талбайг  “Ш” ХХК нь 2018 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдөр “А” ХХК-тай байгуулсан “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээ”-ний дагуу 10 жилийн хугацаагаар эзэмшилдээ шилжүүлэн авсан болох нь хэргийн 1-р хавтасны 115-122 дугаар тал дахь түрээсийн гэрээ болон үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн гэрчилгээ, хариуцагчийн тайлбар зэрэг баримтаар тогтоогджээ. /1хх 115-122/

3.1. Талууд дээрх гэрээний 7-д “түрээсийн гэрээний дагуу эзэмшилдээ шилжүүлэн авсан үл хөдлөх эд хөрөнгийг гуравдагч этгээдэд хэсэгчлэн болон дамжуулан түрээслэхийг зөвшөөрч” энэ талаар тохиролцсон байна.

Энэ тохиролцоог үндэслэн  хариуцагч “Ш” ХХК нь нэхэмжлэгч “М” ХХК-тай 2018 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдөр “түрээсийн гэрээ”-г байгуулж, уг гэрээгээр 3.000 м.кв талбайгаас  389 м.кв талбайг 2018 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2023 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрийг хүртэл 60 сарын хугацаатай, 1 сарын 8,000,000 төгрөгөөр түрээслэхээр  тохиролцжээ. /1хх 108-114/

3.2. Анхан шатны шүүх зохигчдын хооронд Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт заасан түрээсийн гэрээний харилцаа үүссэн гэж  зөв дүгнэсэн байна.

Хариуцагч “Ш” ХХК нь  3,000 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийн  389 м.кв талбайг нэхэмжлэгч “М” ХХК-д   түрээслүүлсэн тул  Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3  дахь хэсэгт заасан үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлэх шаардлага энэ гэрээнд тавигдахгүй. Иймд талуудын хооронд байгуулсан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр гэж дүгнэсэн анхан шатны шүүхийн дүгнэлт үндэслэлтэй болжээ. /1хх148-149, 2хх133-135/

Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.5 дахь хэсэгт энэ бүлэгт өөрөөр заагаагүй бол түрээсийн гэрээнд эд хөрөнгө хөлслөх гэрээний журам нэг адил үйлчилнэ гэж, мөн хуулийн 289 дугаар зүйлийн 289.2.5 дахь хэсэгт талууд өөрөөр тохиролцоогүй бол хөлсөлж авсан эд хөрөнгийг хөлслүүлэгчийн зөвшөөрөлтэйгөөр өөрийн зардлаар засаж сайжруулахад гарсан зайлшгүй зардлыг гэрээ дуусгавар болсны дараа төлүүлэхээр хөлслүүлэгчээс шаардах эрхтэй гэж тус тус зохицуулсан.

3.3. “М” ХХК нь “Ш” ХХК-тай 2018 оны 04 дүгээр сард гэрээ байгуулж улмаар түрээсийн үл хөдлөх эд хөрөнгөд 3 сарын хугацаанд засвар хийснийг хариуцагч “Ш” ХХК үгүйсгээгүй уг засварын ажил бодитойгоор хийгдсэн тул түрээсийн зүйлд засвар хийхтэй холбоотой зөвшөөрлийг хариуцагч бичгээр өгөөгүй ч талууд амаар хэлэлцэн тохиролцсон, зөвшөөрсөн гэж үзэх үндэслэлтэй.

3.4. Нэхэмжлэгч нь хариуцагчаас түрээсийн гэрээгээр шилжүүлэн авсан үл хөдлөх эд хөрөнгөд үйл ажиллагаа явуулахтай холбоотойгоор засвар хийсэн болох нь хэргийн баримтууд болон “Хөрөнгийн үнэлгээний төв” ХХК-ийн 2022 оны 11 дүгээр сарын 18-ны өдрийн дүгнэлтээр тогтоогдсон байна.

Уг дүгнэлтэд “М” ХХК-ийн хийсэн засварын ажил 51,970,000 төгрөг, “Ш” ХХК-д үлдэх засварын ажил 11,030,000 төгрөг, буцаан авч болох засварыг 5,976,000 төгрөг гэж тодорхойлсныг үндэслэн шүүх хариуцагч “Ш” ХХК-аас 51,970,000 төгрөгийн засварын ажлын зардлыг, буцаан авч болох 5,976,000 төгрөгийн тоног төхөөрөмжийн хамт гаргуулан нэхэмжлэгч “М” ХХК-д олгож шийдвэрлэснийг буруутгахгүй.

3.5. Иймд дээрх үндэслэлээр нэхэмжлэгч түрээсийн гэрээний 5.5-д заасныг зөрчиж түрээсийн зүйлд хийсэн засварын зардлыг шаардах эрхгүй байхад шүүх нэхэмжлэлийг хангаж шийдвэрлэсэн нь хуулийг буруу тайлбарласан, нотлох баримт үнэлэх журмыг зөрчсөн гэх хариуцагчийн гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй.

4. Сөрөг нэхэмжлэлийн тухайд:

4.1. “М” ХХК нь “Ш” ХХК-иас 389 м.кв талбайг 2018 оны 4 дүгээр сараас 2019 оны 03 дугаар сар хүртэл түрээслэж үйл ажиллагаа явуулсан, түрээсийн төлбөрт 47,750,000 төгрөг төлсөн үйл баримтын талаар талууд маргахгүй байна.

4.2. Мөн гэрээний талуудын хооронд байгуулсан гэрээний 11.5-д “энэхүү гэрээний 8.1-д заасан үндэслэлээр энэхүү гэрээг цуцлах бол түрээслэгч нь түрээслүүлэгчид учруулсан бусад бүхий л хохирлыг нөхөн төлөх буюу энэхүү гэрээг дуусгавар боох хүртэл хугацаанд хоног тутамд төлөгдөөгүй төлбөрийн нийт үнийн дүнгийн 0,5 хувийн алданги төлнө.” гэж тохирчээ.

4.3. Иймд хариуцагч нь нэхэмжлэгчээс түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэл болон алдангийг Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1, 232 дугаар зүйлийн 232.6 дахь хэсэгт заасны дагуу шаардах эрхтэй.

5. Анхан шатны шүүх сөрөг нэхэмжлэлээс нэхэмжлэгчид хариуцагчаас түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэл төлбөрт 48,250,000 төгрөг, алдангид 24,125,000 төгрөг нийт 72,375,000 төгрөг гаргуулж шийдвэрлэсэн нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1, 232 дугаар зүйлийн 232.6 дахь хэсэгт заасантай нийцжээ. Дээрх үндэслэлээр түрээсийн үлдэгдэл төлбөр 48,250,000 төгрөг, алданги 24,125,000 төгрөгийг хариуцагч нь, нэхэмжлэгчээс шаардах эрхгүй гэх нэхэмжлэгчийн гомдлыг хангах үндэслэлгүй.

6. Талууд түрээсийн гэрээний 3.2-т түрээсийн талбайн ашиглалтын зардлыг түрээсийн төлбөрөөс тусад нь тооцож, бодит хэрэглээнд үндэслэн төлөхөөр тохиролцсоныг нэхэмжлэгч биелүүлээгүй үндэслэлээр түрээсийн зүйлийг ашигласан хугацааны ашиглалтын зардлыг нөхөн төлүүлэхээр гаргасан хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлийг шүүх 10,077,862 төгрөгийн шаардлагын хэмжээнд хангаж шийдвэрлэсэн нь талуудын тохиролцоо, нотлох баримтад үндэслэгдсэн байна. /1хх48-149/

6.1. Түүнчлэн нэхэмжлэгч Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.2, 38 дугаар зүйлийн 38.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлийг баримтаар няцаагаагүй байна. Мөн хариуцагч тал “Ш” ХХК-ийн тамга, нягтлан бодогчийн гарын үсэгтэй баримт нь түрээсийн талбайн тооцоолол мөн эсэх нь эргэлзээтэй” гэх тайлбарыг шүүхэд гаргасан ч татгалзлаа нотлох үүргийн хүрээнд нотлох баримт бүрдүүлэх хүсэлтийг шүүхэд гаргаагүй байна. Иймд энэ талаар гаргасан гомдлыг хангахгүй.

7. Анхан шатны шүүх, хариуцагч “Ш” ХХК-ийн сөрөг нэхэмжлэлээс автозогсоолын төлбөр 2,350,000 төгрөг, 389 м.кв түрээсийн талбайг хэвийн байдалд оруулахтай холбоотой зардал 53,000,000 төгрөг гаргуулах шаардлагыг тус тус хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэсэн нь зөв, шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дахь хэсэгт зааснаар нотлох баримтыг тухайн хэрэгт хамааралтай, үнэн зөв, эргэлзээгүй талаас нь үнэлж хэргийг шийдвэрлэжээ.

7.1. Автозогсоолыг хөлслөхөөр талууд тохиролцоогүйн зэрэгцээ “389 м.кв талбайн түрээстэй холбоотой үнэгүй ашиглуулж байсан” гэх нэхэмжлэгчийн тайлбарыг хариуцагч баримтаар үгүйсгэж сөрөг нэхэмжлэлээ нотлоогүй. Мөн хариуцагчийн шүүхэд нотлох баримтаар гаргасан бусад этгээдтэй байгуулсан автозогсоолын гэрээнүүд нь зохигчдын хооронд үүссэн маргааны үйл баримтыг нотлох баримт болохгүй юм.

7.2. Хариуцагч нь 389 м.кв түрээсийн талбайг буцааж хэвийн болгоход 53,000,000 төгрөгийн зардал гаргасан хэмээн “Л” ХХК-тай байгуулсан “Ажил гүйцэтгэх гэрээ”, нэхэмжлэх, кассын орлогын ордерийг шүүхэд гаргасан нь “Л” ХХК тус 389 м.кв талбайд засварын ажил гүйцэтгэснийг, уг ажлын гүйцэтгэлд хариуцагчаас 53,000,000 төгрөгийн зардал бодитой гарсныг нотлохгүй байна. Иймд энэ талаар гаргасан давж заалдах гомдлыг хангах үндэслэлгүй.

8. Нэхэмжлэгчээс түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэл 48,250,000 төгрөгийг гаргуулж хариуцагчид олгохоор шүүх шийдвэрлэхдээ, 220,000 төгрөгийг дутуу тооцсон гэж нэхэмжлэгч гомдол гаргажээ. Хэргийн 1-р хавтас 38 дахь талд “2018.10.07-ны өдөр 220,000 төгрөгийг “hairhan” гэх утгаар” ХААН банк ХХК дахь А.Н 50 тоот дансанд Г.Ою 54 тоот данснаас шилжүүлснийг хариуцагч нь 1-р хавтас 148-149 дэх талд сөрөг нэхэмжлэлийн тооцооллыг гаргахдаа тус 220,000 төгрөгийг түрээсийн төлбөрт тооцоогүй байна.

Дээрх 220,000 төгрөгийг гэрээний талуудыг төлөөлөх эрх бүхий нэг этгээд нь нөгөө этгээддээ шилжүүлсэн нь тогтоогдох боловч 2018 оны “Ажлын байр түрээслэх гэрээ”-ний түрээсийн төлбөрт тооцон шилжүүлснийг шууд нотлохгүй, мөнгөн шилжүүлгийг утга өөр байх тул анхан шатны шүүхийн дүгнэлтийг буруутгахгүй, энэ талаарх нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй.

8.а. Нэхэмжлэгч “М” ХХК нь хариуцагч “Ш” ХХК-аас барьцаа 8,000,000 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлээсээ татгалзсныг анхан шатны шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5-т зааснаар баталж шийдвэрлэсэн нь хуульд нийцсэн байна.

9. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт 5976 төгрөг, 289.2.25 гэж техникийн шинжтэй алдаа гаргасныг 5,976,000 төгрөг, 289.2.5 гэж тус тус залруулах бөгөөд шүүхийн шийдвэрийн тогтоох хэсэгт зөв бичигдсэн тул шийдвэрийг өөрчлөх, хүчингүй болгох үндэслэл болохгүйг дурдав.2 хавтас

10. Дээрх үндэслэлээр зохигчдын давж заалдах журмаар гаргасан гомдлыг хангахгүй орхиж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж давж заалдах шатны шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.1.1-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь

1. Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 102/ШШ2023/00232 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, зохигчдын давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 162 дугаар зүйлийн 162.4 дэх хэсэгт зааснаар давж заалдах журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчийн төлсөн 570,215 төгрөг, хариуцагчийн төлсөн 694,550 төгрөгийг тус тус улсын орлогод үлдээсүгэй.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.3, 172 дугаар зүйлийн 172.1 дэх хэсэгт зааснаар магадлал танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч магадлалыг эс зөвшөөрвөл гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор хяналтын журмаар Улсын Дээд шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар магадлалыг танилцуулан сонсгож, 14 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор шүүхэд хүрэлцэн ирж магадлалыг гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь хяналтын журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй бөгөөд шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд гардуулснаар гомдол гаргах хугацааг тоолохыг тайлбарласугай.

                               ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                               Д.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ

                                                     ШҮҮГЧИД                          Н.БАТЗОРИГ

                                                                                                Э.ЭНЭБИШ