"К” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг тус шүүхийн Ерөнхий шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч Д.Баатархүү, Э.Зоригтбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Н.Өнө-Эрдэнэ, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Ж.М, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Х, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Т.Ц, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч А.А нарыг оролцуулан, Нийслэл дэх Захиргааны хэрийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдрийн 716 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлоор “К” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ө.А, А.Т нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Э.Зоригтбаатарын илтгэснээр хянан хэлэлцээд,

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдрийн 716 дугаар шийдвэрийн 1 дэх заалтаар: “Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.6, 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.1.4, 74.3, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3, Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1, 6 дугаар зүйлийн 6.3-д заасныг тус тус баримтлан “К” ХХК-ийн Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ө.А, А.Т нарын 2016 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн 230013923 тоот актаас 310.860.500 төгрөгийн зөрчилд 31.086.050 төгрөгийн нөхөн татвар ногдуулсан хэсгийг хүчингүй болгуулах тухай Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч А.Т, Ө.А нарт холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож,

2 дахь заалтаар: Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 51 дүгээр зүйлийн 51.1, 47 дугаар зүйлийн 47.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу улсын тэмдэгтийн хураамжид гомдол гаргагчаас төлсөн 70.200 (далан мянга хоёр зуун) төгрөгийг улсын төсвийн орлогод хэвээр үлдээж” тус тус шийдвэрлэжээ.

            Нэхэмжлэгч “К” ХХК-ийн төлөөлөгч Ж.М шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо: “...1. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрт “...Үндэсний татварын албаны 2012 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн /23/12/0341 дугаартай “татварын хяналт шалгалт хийх томилолт”-оор татварын улсын ахлах байцаагч О.П, П.Д нарыг 2012 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрөөс 4 хоногийн хугацаатай “К” ХХК-ийн 2010 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл хугацаанд төлөвлөгөөт шалгалт хийхээр томилж, Татварын ерөнхий газрын дарга 2017 оны 01 дүгээр сарын 18-ны өдөр 2017/01 дүгээр “Хяналт шалгалт хийх ажлын удирдамж” баталж, Үндэсний татварын албанаас 2012 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр татварын улсын байцаагч А.Т, Ө.А нарыг “К” ХХК-ийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулалтийн байдалд хэсэгчилсэн шалгалт хийхээр томилсон бөгөөд дээрх томилолтуудыг үндэслэн хариуцагч улсын байцаагч нараас хяналт шалгалтыг хийсэн нь тогтоогдож байх тул томилолтгүй шалгалт хийсэн гэх үндэслэлгүй...” гэсэн нь хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн, нотлох баримтыг буруу үнэлсэн гэж үзэх үндэслэлтэй. Учир нь хэрэгт авагдсан дээр дурдсан татварын хяналт шалгалт хийх томилолт, удирдамжуудаас үзэхэд татварын улсын ахлах байцаагч О.П, П.Д нарт олгосон томилолт бөгөөд үүний дагуу 2012 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдрийн 230009 дугаартай дүгнэлт гарган цагдаагийн байгууллагад хүргүүлсэн, түүнчлэн Татварын ерөнхий газрын даргын баталсан 2017 оны 01 дүгээр сарын 18-ны өдөр 2017/01 дүгээр “Хяналт шалгалт хийх ажлын удирдамж” нь цаг хугацааны хувьд маргаан бүхий татварын улсын байцаагчийн актаас хойш батлагдсан, хяналт шалгалтын хамрах хугацаа нь ч 2012-2015 оныг хамарч байгаа, нэхэмжлэгч компанид чиглээгүй, ерөнхий байдлаар баталсан, мөн Үндэсний татварын албанаас 2012 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр татварын улсын байцаагч А.Т, Ө.А нарыг “К” ХХК-ийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулалтийн байдалд хэсэгчилсэн шалгалт хийхээр томилсон томилолт нь татварын хэлтсийн дарга нь гарын үсэг зурж баталгаажуулаагүйн дээр 2012 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрөөс эхлэн 4 хоногийн хугацаатай, сунгалт нь 2012 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдрөөс 2014 оны 03 дугаар сарын 14-ний өдрийг хүртэл буюу 365 хоногоор сунгасан, өөр сунгалт байхгүй байх тул маргаан бүхий татварын улсын байцаагчийн актыг гаргах үед удирдамжийн хугацаа нэгэнт дууссан, хүчин төгөлдөр хяналт шалгалтын удирдамж, томилолтгүй байсан болох нь нотлогдож байна.

Энэ нь Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-т “Төрийн хяналт шалгалт (цаашид “хяналт шалгалт” гэх) хийхэд дараахь зарчмыг баримтална”, 4.1,2-т “хяналт шалгалтыг хуульд заасан үндэслэлийн дагуу явуулах бөгөөд энэхүү хяналт шалгалт нь хараат бус, шударга, хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа нээлттэй, ил тод байх”, 5 дугаар зүйлийн 5.1-т “Хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага /цаашид “хяналт шалгалтын байгууллага” гэх/ хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу хяналт шалгалтыг хийх бөгөөд хяналт шалгалтыг төлөвлөгөөт, төлөвлөгөөт бус, гүйцэтгэлийн гэж ангилна”, 5.2-т “Төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалтыг эрх бүхий албан тушаалтны баталсан удирдамжийн дагуу хийх бөгөөд түүнд дараахь зүйлийг тусгана”, 5.2.6-д “шалгалт эхлэх болон дуусах хугацаа”, Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 30 дугаар зүйлийн 30.1-т “Төрийн албаны тухай хуулиар төрийн албан хаагчийн үйл ажиллагаанд хориглохоор зааснаас гадна татварын улсын байцаагчийн үйл ажиллагаанд дараахь зүйлийг хориглоно”, 30.1.1 -т “татварын хяналт, шалгалтыг удирдамж, томилолтгүйгээр хийх” гэж тус тус заасныг ноцтой зөрчсөнийг анхан шатны шүүхээс нотлох баримтыг буруу үнэлж, хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэжээ.

2. Мөн анхан шатны шүүхээс дүгнэхдээ “...Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 11.6-д заасан 5 жил байх хөөн хэлэлцэх хугацааг хэтрүүлсэн гэх үндэслэлгүй” талаар дүгнэсэн нь хуулийг буруу тайлбарлаж байна гэж үзэж байна. Учир нь Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1-т “Татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байх...”, 11.6-д “Татварын хяналт шалгалтын явцад нөхөн төлүүлэхээр тогтоосон татвар болон алданги, торгуулийн хөөн хэлэлцэх хугацааг татварын улсын байцаагчийн тогтоосон акт хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн тоолно” гэж заасан байх бөгөөд уг захиргааны хэргийн маргаан бүхий татварын улсын байцаагчийн актын тухайд хэзээ хүчин төгөлдөр болсон болохыг хэрэгт авагдсан маргаан бүхий актын төгсгөл хэсгээс харж болохоор байна.

Өөрөөр хэлбэл хэрэгт авагдсан Татварын ерөнхий газрын даргын 2014 оны 04 дүгээр сарын 22-ны өдрийн А/101 дугаартай тушаалаар батлагдсан “Татварын албаны татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журам”-ын 7.13-т зааснаас үзэхэд актыг татвар төлөгчид гардуулан өгснөөр хүчин төгөлдөр болохоор зохицуулсан байх бөгөөд маргаан бүхий татварын улсын байцаагчийн актад нэхэмжлэгч “К” ХХК-ийн захирал Ж.М нь актыг 2016 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдөр гардаж авсан байх тул энэ өдрөөс акт хүчин төгөлдөр болсон байна.

Иймээс Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11,1-т заасан хөөн хэлэлцэх 5 жилийн хугацаа нь 2016 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдрийг хүртэлх зөрчилд хамаарах бөгөөд маргаан бүхий татварын улсын байцаагчийн актад дурдагдсан 2011 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдрөөс өмнөх цаг хугацаанд хамаарах бүх Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаантай холбоотой татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа хэтэрсэн байгааг анхан шатны шүүхээс үндэслэлтэй, зөв дүгнэж чадаагүй ба шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй байна.

3. Анхан шатны шүүхээс “...Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуульд заасны дагуу гаргаж өгсөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын шинээр гаргаж өгсөн тайлан нь дээр дурдсан Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д “Албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйл-ыг 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд нуун дарагдуулсан...” гэж заасан нуун дарагдуулсан албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар гэж үзэхээргүй байна, учир нь татварын улсын байцаагч О.П, Л.Д нараас хийсэн...шалгалтаар ...татвар ногдох орлогоос хасч, татвар ногдох орлогыг бууруулан ...татвараас зайлсхийсэн..., энэ нь татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйлийг нуун дарагдуулсан бус харин ...татвар ногдох орлогоос хасч, татвар ногдох орлогыг бууруулан ...татвараас зайлсхийсэн...” гэж дүгнэжээ.

Мөн “...нэхэмжлэгч компанийн тайланд тусгасан орлого нь борлуулалтын орлого биш худалдан авалт нөхөн төлүүлж байгаа татвар нь хасалт хийсэн татвар буюу авлага байна, нэхэмжлэгч компанийн авлага үүсгэж байгаа, борлуулалтад бус худалдан авалтад хамаарах татвар нь энэ хуулиар албан татвараас чөлөөлөхийг хориглосон байна” гэжээ.

Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.2-т “Энэ хуулийн 4.1-д заасны дагуу харьяалах гааль, татварын алба, харилцагч санхүүгийн байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр шинээр гаргаж өгсөн санхүүгийн болон татварын тайлан, гаалийн байгууллагад нөхөн мэдүүлсэн барааны мэдүүлгийг тухайн хувь хүн, хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны эхлэлтийн тайлан, баланс, мэдүүлэг гэж тус тус үзэх бөгөөд эдгээр тайлан, мэдүүлэгт сайн дурын үндсэн дээр мэдүүлж шинээр тусгасан албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйлд албан татвар, хүү, торгууль, алданги нөхөн ногдуулахгүй”, 5.3-т “Энэ хуулийн 5.2-т заасны дагуу чөлөөлөгдөх албан татварт доор дурдсан албан татвар хамаарна”,

5.3.1 аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар;

5.3.4.нэмэгдсэн өртгийн албан татвар гэж тус тус зааснаас үзэхэд 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнө нуун дарагдуулсан буюу бууруулан тайлагнасан байсныгаа 2016 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдрөөс өмнө энэ хуулийн дагуу шинээр, зөвтгөн тайлагнасан болон аливаа татвараас чөлөөлөгдөхөөр заасан хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн гэж үзэж байна.

Шүүхээс дүгнэсэн нуун дарагдуулсан бус бууруулсан учраас чөлөөлөгдөхгүй гэж тайлбарлаж байх боловч энэ тохиолдолд хэрэв зөрчил гаргасан гэж үзэж байгаа бол татвар ногдох орлого болон орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийн хэмжээг бууруулах замаар нуун дарагдуулсан гэж үзэхээр байхад түүнийг ялгаж салгалгүй, хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэж байна.

Хэрэв анхан шатны шүүхийн шийдвэрт дээр дурдсанаар борлуулалт бус худалдан авалт гэж үзэх юм бол Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д зааснаар борлуулагч нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч байна гэж заасныг зөрчиж, манай компанид нөхөн татвар тавьсан татварын улсын байцаагчийн актыг зөвтгөж байгаа хуулийг ноцтойгоор зөрчиж, үндэслэлгүйгээр хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэж байна гэж үзэх үндэслэлтэй.

Өөрөөр хэлбэл Эдийн засгийн илт тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн дээрх заалтаас үзвэл нэхэмжлэгчийн хувьд ямар ч төрлийн татвар төлөх үүрэгтэй байсан түүнийгээ энэхүү хуулийн хүрээнд шинээр тайлангаа гаргаж, ил болгосон тохиолдолд татвараас нэг удаа чөлөөлөх, мөн хуульд зааснаар эрүүгийн болон захиргааны хариуцлага хүлээлгэхийг хориглохоор заасныг зөрчиж, татварын улсын байцаагчийн акт тавьсан гэж үзэхээр байна.

Түүнчлэн мөн хуульд зааснаар шинээр гаргасан тайлангаар илүү төлөлт, авлага үүсгэхийг хориглох, мөн нотлох баримт болгон ашиглахыг хориглох заалтууд нь энэхүү хэрэгт хамааралгүй бөгөөд нэхэмжлэгчийн зүгээс илүү төлөлт үүсгэж, авлага үүсгэж, байгаа асуудал байхгүй ба гаргасан тайланг нь буцаагаад татвараа нуусан, татвараас зайлсхийсэн гэж нотлох баримт болгон өөрийнх нь эсрэг ашиглахгүй гэх агуулгаар хуульчилснийг буруу тайлбарлан хэрэглэж байна.

4. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-т “Худалдан авагч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь падаангүй бол албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж заасныг нэхэмжлэгч компани зөрчсөн ...” гэжээ.

Тэгвэл хэрэгт авагдсан баримтаар энэхүү хуулийг нэхэмжлэгч нь зөрчөөгүй болох нь тогтоогддог ба хэрэгт бүх Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан болон худалдах, худалдан авах гэрээ, мөнгө, бараа материалыг хүлээн авч, хүлээлгэн өгсөнтэй холбоотой орлого, зарлагын баримтууд, мөн худалдан авсан нэхэмжлэгч компани, худалдсан компаниудын татварын тайлангууд зэрэг маш олон баримтууд авагдсан байдаг.

Эдгээр баримтуудыг анхан шатны шүүхээс яагаад хуурамч, худлаа баримтууд гэж дүгнэсэн нь тодорхойгүй бөгөөд ийнхүү дүгнэсэн нь хуульд нийцэхгүй байхын зэрэгцээ нэхэмжлэгч компанийн хувьд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль болон бусад хуулийг зөрчсөн зүйл байхгүй, барилгын бараа материалыг худалдсан компани нь манай компанид Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар шингэсэн бараа материалыг худалдсан болохоо илэрхийлж, тайлангаа гаргасны дагуу Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд зааснаар энэхүү татварыг төлөх үүрэг нь худалдан борлуулсан компаниудад үүссэн байх бөгөөд нэхэмжлэгч компани нь худалдаж авсан бараа материалаараа бодитойгоор бүтээн босголтоо хийгээд, ажил гүйцэтгэсэн болох нь нотлогддог, мөн хуульд заасан үүргээ биелүүлж цаг тухай бүрт нь татварын тайлангуудаа .гаргаж байсан.

Иймд Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдрийн 716 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү. Анхан шатны шүүхээс уг шүүхийн шийдвэрийг Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.2-т “Шүүхийн шийдвэр танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болно”, 108.3-т “Шүүхийн шийдвэр хүчинтэй болсон өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор шийдвэрийн агуулгыг энэ хуулийн 107 дугаар зүйлд заасны дагуу бүрэн эхээр нь бичгээр үйлдэж шүүгч, шүүх бүрэлдэхүүн гарын үсэг зурна” гэж тус тус заасны дагуу 14 хоногийн дотор шүүхийн шийдвэрийг бичгээр гаргах байсан ч 2019 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр буюу шүүх хурлаас хойш 22 хоног өнгөрсөн байхад бичгээр гаргаагүй байсан ба нэхэмжлэгч “К” ХХК-ийн захирал Ж.М миний бие ийнхүү шүүхийн шийдвэр гараагүй байсан тул 2019 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдөр Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс руу өвчтэй хүн эмчилгээнд авч явах шаардлагатай болж, явсан.

Гэтэл анхан шатны шүүхээс манай компанийн хаягаар намайг Монгол Улсад байхгүй байх хугацаанд буюу 2019 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдөр шуудангаар явуулсан боловч би болон компанийн ажилтнууд байхгүй байсан тул шуудангаас над руу 4 холбогдож, Монгол Улсад байхгүй гэх мэдээллийг маань аваад шүүхэд 2019 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр буцаан хүргүүлсэн байсныг миний бие Монголд ирснийхээ дараа буюу 2019 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр албан ёсоор гардаж авсан болно.

Иймээс мөн хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.4-т “Шүүх хуралдаанд оролцсон хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч энэ хуулийн 108.3-т заасан хугацаа өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор шүүхэд хүрэлцэн ирж шүүхийн шийдвэрийг өөрөө гардан авна” гэж заасны дагуу гардан авах боломжгүй байсан тул 108.5-т “Энэ хуулийн 108.4-т заасан хугацаанд гардан аваагүй нь гомдол гаргах хугацааг хуульд заасан журмын дагуу тоолоход саад болохгүй” гэж заасанд хамаарахгүй бөгөөд 108.6-д “Хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгчийн оролцоогүйгээр хэргийг шийдвэрлэсэн бол шүүх шийдвэрийг энэ хуулийн 108.4-т заасан хугацаанд тэдгээрт гардуулах бөгөөд гардуулах боломжгүй, эсхүл энэ хуулийн 108.4-д заасны дагуу хүрэлцэн ирж шүүхийн шийдвэрийг гардан аваагүй бол шүүх шүүхийн шийдвэрийг уг хугацаа өнгөрснөөс хойш долоо хоногийн дотор хэргийн оролцогчийн оршин суугаа /оршин байгаа/ газар болон ажлын газрын аль нэг хаягаар баталгаат шуудангаар, эсхүл шүүхийн ажилтнаар хүргүүлнэ” гэж заасны дагуу шуудангаар хүргүүлсэн боловч гардан авах боломжгүй байсан тул 108.8-д “Шүүхийн буруутай үйл ажиллагааны улмаас энэ хуулийн 108.4-т заасан хугацаа өнгөрсөн тохиолдолд энэ хуулийн 108.5 дахь хэсэг хамаарахгүй. Энэ тохиолдолд шийдвэрийг энэ хуулийн 108.6-д заасан журмын дагуу хүргүүлж, хугацааг энэ хуулийн 108.6-д заасны дагуу тоолно” гэж заасны дагуу гардан авснаас давж заалдах гомдол гаргах хугацааг тооцох нь хуульд нийцнэ гэж үзэж байна” гэжээ.

ХЯНАВАЛ :

Нэхэмжлэгч “К” ХХК-ийн төлөөлөгчөөс гаргасан гомдлын дагуу Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 10 сарын 22-ны өдрийн 716 дугаар шийдвэртэй хэргийг хянав.

“К” ХХК-иас “Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ө.А, А.Т нарын 2016 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн 230013923 дугаар актын холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий нэхэмжлэл гаргасан байна.

Анхан шатны шүүх хэргийг үндэслэл бүхий шийдвэрлэжээ.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван долдугаар зүйлийн 1-д “Монгол Улсын иргэн шударга, хүнлэг ёсыг эрхэмлэн дараахь үндсэн үүргийг ёсчлон биелүүлнэ” гэж заагаад, уг хэсгийн 3/-д “хуулиар ногдуулсан албан татвар төлөх” гэж заажээ. Мөн тухайн үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан Татварын ерөнхий хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1-д “Татварын хууль тогтоомжийн дагуу татвар ногдох орлого, эд хөрөнгө, бараа, тодорхой эрх бүхий, эсхүл ажил үйлчилгээ эрхэлж, түүнчлэн газар, түүний хэвлий, байгалийн баялаг, ашигт малтмалын нөөц ашигласан, агаар, ус, хөрс бохирдуулснаас татвар төлөх үүрэг хүлээсэн хувь хүн, хуулийн этгээд татвар төлөгч байна” гэж, 18 дугаар зүйлийн 18.1-д “Татвар төлөгч дараахь үүрэг хүлээнэ”, 18.1.1-д “татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх” гэж тус тус заасан байна.

Хэрэгт авагдсан нотлох баримтаас үзэхэд анх татварын улсын байцаагч О.Пүрэвсүрэн, Л.Даваа нараас нэхэмжлэгч компанийн 2010-2011 оны анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлан тэнцэл, албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд эрсдэлийн болон хөндлөнгийн мэдээлэлд үндэслэн шалгалт хийж, шалгалтаар 2010 онд 160931.9 мянган төгрөг, 2011 онд 310860.5 төгрөг, нийт 471792.4 мянган төгрөгийн зөрчил илэрсэн тул улсын байцаагч нараас 2012 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдрийн 230009 дүгээр дүгнэлт гарган цагдаагийн байгууллагад шалгуулахаар хүргүүлжээ.

Дээрх дүгнэлттэй холбогдуулан компанийн захирал Ж.М өөрөө гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч, гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо төлөхөө илэрхийлсэн тул Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газрын 2016 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдрийн 169 дүгээр тогтоолоор холбогдох эрүүгийн хэргийг Монгол Улсад Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлсөн байна.

Энэхүү Прокурорын тогтоолтой хэн ч маргаагүй, Ж.М өөрөө маргаагүй, хүлээн зөвшөөрч, эрүүгийн хэрэг нь хэрэгсэхгүй болжээ.

Нөгөө талаар бодит байдал дээр ямар үйл явдал болсон бэ гэдэг нь хэргийг шийдвэрлэхэд нэн чухал.

Нэхэмжлэгч компани нь “Т” ХХК, “Т з” ХХК, “Т г ц” ХХК, “Т с” ХХК зэрэг аж ахуйн нэгжүүдээс худалдан авалт хийсэн гэх боловч дээрх аж ахуйн нэгжүүд нь ямар ч худалдан авалт хийгээгүй болохоо илэрхийлжээ.

Тодруулбал “Т” ХХК-ийн 2010 оны 03 дугаар сарын 25-ны 3288775 дугаарын падаанаар 1,636,300.00 төгрөгийн, 2010 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн 3411980 дугаарын падаанаар 12,000,000.00 төгрөгийн, 2010 оны 10 дугаар сарын 29-ний өдрийн 3411950 дугаарын падаанаар 16,000,000.00 төгрөгийн, 2010 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн 3288799 дугаарын падаанаар 27,295.600.00 төгрөгийн, 2010 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 3288798 дугаарын падаанаар 39.000,000.00 төгрөгийн, 2010 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдрийн 3411913 дугаарын падаанаар 29 500.000.00 төгрөгийн, 2010 оны 08 дугаар сарын 26-ны өдрийн 3288845 дугаарын падаанаар 35,500,000.00 төгрөгийн, 2011 онд 8849755 дугаарын падаанаар 4,300,000.00 төгрөгийн,

“Т з” ХХК-ийн 2011 оны 09 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 8864409 дугаарын падаанаар 40,058,200.00 төгрөгийн, 2011 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн 8864498 дугаарын падаанаар 77,328,000.00 төгрөгийн,

“Т г цог” ХХК /РД:5483611/-ийн 2011 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 9419711 дүгээр падааны 129,087,000.00 төгрөгийн,

“Т с” ХХК-ийн 2011 оны 09 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 8864601 дүгээр падааны 60,087,300.00 төгрөгийн, хий бичилт бүхий нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар нийт 471,792,400.00 /дөрвөн зуун далан нэгэн сая долоон зуун ерэн хоёр дөрвөн зуу/ төгрөгийн бараа материал худалдан авсан мэтээр Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн худалдан авалт хэсэгт тусган төлбөл зохих татвараа бууруулсан зөрчил гаргасан гэдэг нь Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газрын прокурорын 2016 оны 03 дугаар сарын 30-ны 169 дүгээр тогтоол, уг тогтоолд зааснаар “К” ХХК-ийн захирал Ж.М нь уг зөрчлийг хүлээн зөвшөөрч, хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн байдал, татварын тайлан, татварын тооцооллын жагсаалт, падаан, кассын орлогын ордер, борлуулалтын дэвтэр, худалдан авалтын дэвтэр, падааныг хуурамчаар бичүүлэн авсан байгууллагын тооцоо зэрэг баримтуудаар тогтоогджээ. Энэ талаар анхан шатны шүүх үндэслэлтэй зөв дүгнэлт хийжээ.  

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-д “Худалдан авагч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь падаангүй бол албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж заасныг нэхэмжлэгч компаниас зөрчиж нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хуурамч бичилттэй буюу хий бичилттэй падаануудыг үндэслэж төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасалт хийсэн, нэхэмжлэгч компанийн төсөвт төлөх татвар нь буурсан гэж үзэхээр байна.

Маргаан бүхий актаар нэхэмжлэгч компани нь хий бичилт бүхий нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар нийт 471,792,400.00 /дөрвөн зуун далан нэгэн сая долоон зуун ерэн хоёр дөрвөн зуу/ төгрөгийн бараа материал худалдан авсан мэтээр Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн худалдан авалт хэсэгт тусган төлбөл зохих татвараа бууруулсан зөрчил гаргасан гэж үзэн 47,179,240.0 төгрөгийн нөхөн татварыг нэхэмжлэгч компанид ногдуулж, Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2018 оны 03 дугаар сарын 02-ны өдрийн 006 дугаар тогтоолоор Татварын ерөнхий хуулийн 11.1, 35.3, 74.1, 74.3, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хуулийн 14.3, Анхны ардчилсан сонгууль болж, байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4.3, 10.1, 10.2 дахь заалтыг тус тус баримтлан татварын улсын байцаагчийн 230013923 дугаар актаар 471,792,500.0 төгрөгийн зөрчилд 47,179,250.0 төгрөгийн нөхөн татвар нийт 47,179,250.0 төгрөгийн төлбөр ногдуулснаас 160,931,955.0 төгрөгийн зөрчилд 16,093,195.5 төгрөгийн нөхөн татварыг хасч, 310,860,500.0 төгрөгийн зөрчилд 31,086,050.0 төгрөгийн нөхөн татвар, нийт 31,086,050.0 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр актыг өөрчилж, Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2018 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдрийн 35 дугаар тогтоолоор Татварын ерөнхий хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.3, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3 дахь хэсгийг тус тус баримтлан Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлийн 2018 оны 03 дугаар сарын 02-ны өдрийн хуралдааны 006 дугаар тогтоолыг хэвээр баталжээ. Ийнхүү маргаан бүхий актыг шат шатандаа хянасан байна.

Нэхэмжлэгчээс актын хөөн хэлэлцэх хугацаа хэтрүүлсэн гэж маргаж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Татварын ерөнхий хуулийн 11.6-д “Татварын хяналт шалгалтын явцад нөхөн төлүүлэхээр тогтоосон татвар болон алданги, торгуулийн хөөн хэлэлцэх хугацааг татварын улсын байцаагчийн тогтоосон акт хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн тоолно” гэж зохицуулсан. Энэхүү заалтыг нэхэмжлэгч 2016 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдөр татварын байцаагчийн актыг гардаж авсан учир, үүнээс урагш 5 жил тоолно, акт нь Татварын ерөнхий 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д заасан 5 жил байх хөөн хэлэлцэх хугацааг хэтрүүлсэн гэж тайлбарлан маргаж байна. Хуулийн дээрх заалтыг нэхэмжлэгчийн тайлбарлаж байгаачлан ойлгох боломжгүй. Харин энэхүү заалт нь татварын хяналт шалгалт явуулах үед хамаарах, өөрөөр хэлбэл татварын улсын байцаагч хяналт шалгалтаа явуулж байх тухайн үед уг 5 жил нь өнгөрөөгүй байх ёстой гэдгийг тогтоосон хугацаа гэж үзэх боломжтой.

Нэхэмжлэгчээс мөн Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуульд заасан хугацаанд тайлангаа ил тодоор гаргаж, мэдүүлсэн учир уг хуулийн дагуу татвараас чөлөөлөгдөх үндэслэлтэй, “... энэ талаар анхан шатны шүүх үндэслэлгүй дүгнэлт хийсэн ...” гэж давж заалдах гомдол гаргажээ.

Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д “Албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйл, ...-ыг 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд нуун дарагдуулсан боловч энэ хуулийн 3.1-д заасан хугацаанд сайн дурын үндсэн дээр ил болгож, санхүүгийн болон албан татварын, ... тайланг шинээр гаргаж харьяалах татварын алба, ...-д сайн дурын үндсэн дээр мэдүүлсэн бол тухайн ..., хуулийн этгээдийг энэ хуулийн 4.1-д заасан хуульд заасан хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө” гэж заасан.

Гэтэл нэгдүгээрт нэхэмжлэгчээс Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуульд заасны дагуу Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангаа 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдөр гаргаж өгсөн гэдэг нь тогтоогдож байна.

Хоёрдугаарт нэхэмжлэгчийн Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуульд заасны дагуу гаргаж өгсөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын шинээр гаргаж өгсөн тайлан нь дээр дурдсан Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д Албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйл, ...-ыг 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд нуун дарагдуулсан... гэж заасан нуун дарагдуулсан албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар гэж үзэхээргүй байжээ. Учир нь татварын улсын байцаагч О.П, Л.Д нараас нэхэмжлэгч компанийн 2010-2011 оны анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлан тэнцэл, албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд эрсдэлийн болон хөндлөнгийн мэдээлэлд үндэслэн шалгалт хийж, 230009 дүгээр дүгнэлт бичиж эрүүгийн хэрэг бүртгэлт хийлгэхээр цагдаагийн байгууллагад шилжүүлсэн байжээ.

Гуравдугаарт нэхэмжлэгч компанийн тайланд тусгасан орлого нь борлуулалтын орлого биш худалдан авалт, нөхөн төлүүлж байгаа татвар нь хасалт хийсэн татвар буюу авлага байна.

Давж заалдах гомдолд мөн удирдамжгүй шалгалт хийсэн тухай дурджээ. Хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар Үндэсний татварын албанаас 2012 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч А.Т, Ө.А нарыг “К” ХХК-ийн 2010 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2011 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл хугацааны Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт төлөлтийн байдалд хэсэгчилсэн шалгалт хийхээр томилжээ.

Улмаар томилолтын хугацааг сунгаж 2012 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдрөөс 2014 оны 03 дугаар сарын 14-ний өдрийг хүртэл буюу 365 хоногоор сунгасан байна. Ажлын ачаалал зэргээс шалтгаалан тухайн дурдсан хугацааны дараа акт гарсан явдлыг эхнээсээ ямар нэгэн томилолтгүй шалгалт явуулсан гэж үзэх үндэслэлгүй, Хяналт шалгалт бол хуулийн дагуу явагдсан, гагцхүү гаргасан акт нь хугацаа хоцорч бичигдсэн байна гэж үзэв.

Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгох хууль зүйн үндэслэл тогтоогдохгүй байх тул шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхив.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.1 дэх хэсгийг удирдлага болгон