Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны  шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Ц.М даргалж тус шүүхийн хуралдааны 3 дугаар танхимд хийсэн хуралдаанаар “С” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн улсын байцаагч Т.Б, Б.Т П.Э нарт холбогдох захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.  

Нэхэмжлэгч: “С” ХХК 

Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн улсын байцаагч Т.Б, Б.Т,  П.Э нар

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “Татварын улсын байцаагчийн 2016 оны 12 дугаар сарын 26-ны өдрийн 210022539 дугаартай актыг хүчингүй болгуулах” тухай

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Б, П.Г, хариуцагч Т.Б, П.Э хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А, гэрч Л.Г, Ц.О, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Д.Н нарыг оролцуулан хийв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.Г шүүхэд ирүүлсэн нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Татварын улсын байцаагчийн 210022539 тоот актаар 2013 оны аж ахуй нэгжийн орлогод ногдуулсан татварыг хугацаанд нь төлөөгүй гэж 1,177,000,000 төгрөгийг ногдуулсан байдаг. Мөн ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр, агаар бохирдуулсны төлбөрийг хугацаанд нь төлөөгүй гэж 55,100,000 төгрөг, агаар бохирдуулсны төлбөрийг хугацаанд нь төлөөгүй гэж 96,400,000 төгрөг, нийт 1,329,121,200 төгрөгийн хүү торгууль алданги хүлээлгэсэн байдаг. Гэтэл Монгол Улсын Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд татварын тайлангаа гарсан байвал зохих өр төлбөрийн хариуцлагаас чөлөөлнө, мөн үндсэн татвараас гадна тус хуульд заасны дагуу гэж заасан байдаг. 2015 оны 04 дүгээр сарын 04-ний өдрөөс өмнөх асуудлыг хариуцлагаас чөлөөлсөн байдаг.

Өөрөөр хэлбэл 2015 оны 04-р сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацааны татвар ногдох орлогоо үнэн зөв тайлагнаагүй, татвар төлөхөөс зайлсхийсэн, татварын хууль тогтоомжийг ноцтой зөрчсөн татвар төлөгч татвар ногдох орлого, татвараа үнэн зөв шинээр мэдүүлбэл нөхөн татвар, хүү, торгууль, алдангийн хариуцлагаас бүрэн чөлөөлөгдөхөөр хуульд зааж өгсөн нь татвар ногдох орлого, татвараа шударгаар үнэн зөв тайлагнаж байсан татвар төлөгчийг мөн адил хүү, торгууль, алдангийн хариуцлагаас бүрэн чөлөөлөхөөр хуульчилсан байгаа нь хоёрдмол утгагүй ойлгомжтой байна. Гэтэл татвараа хугацаанд нь үнэн зөв тайлагнаж байсан татвар төлөгчийг татвараа хугацаанд нь төлөөгүй гэж нөхөн татвар, хүү, торгууль, алдангиас чөлөөлөхгүй байгаа нь орлого татвараа үнэн зөв тайлагнаж байсанд ялгамжтай хандах нь төрийн үйл ажиллагаанд баримталбал зохих шударга ёсны хийгээд тэгш байдлын зарчимд нийцэхгүй байгаа нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Татварын Ерөнхий хуульд заасны дагуу татвар тэгш шударга байна гэсэн зарчмыг гажуудуулж байна.

... Бид Өршөөлийн хуулийн өмнө шалгагдаад 1,320,000,000 төгрөгийн хүү, торгууль өгсөн байсан бол чөлөөлөхгүй байсан байх. Та нар дараа нь шалгагдаж байгаа учраас төлөх ёстой гэж хууль эрх зүйн наад захын мэдлэггүй байж тайлбар өгч байгаа нь шударга ёсны зарчимд нийцэхгүй байна.

Мөн Монгол Улсын Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3-т “Хууль тогтоомж зөрчиж захиргааны зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн этгээдийг өршөөн хэлтрүүлнэ”..., 10 дугаар зүйлд: 10.1...2015 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө захиргааны зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн хүн хамаарна гэж заасан байдаг. Гэтэл энэ хуулийн үйлчлэлд хамрагдах буюу 2013, 2014, 2015 оны 06 дугаар сараас өмнө шударгаар тайлагнасан татварыг хугацаанд нь төлөөгүй гэж хариуцлага хүлээлгэж байгаа нь тус хуулийг зөрчиж байна. Тодруулбал 2012, 2013 оны аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварт 1,177,000,000 төгрөгийн хүү, торгууль тооцсон байдаг ба нийт 1,329,121,200 төгрөгийн хүү, торгууль, алдангийг тооцсон байна.

Мөн актад Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэгдэж 60,000,000 төгрөгийн нөхөн татвар, 40,000,000 төгрөгийн хүү, торгууль, алданги нийлээд 90,000,000 төгрөг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн байдаг. Гэтэл манайх 2015 оны 08 дугаар сарын 24-ний өдөр хуульд заасан хугацаанд, болзол хангасан хүсэлт өргөдөл, холбогдох материалыг татварын албанд өгсөн боловч өргөдлийг хүлээж авсан атлаа хуульд заасан хугацаанд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэж, гэрчилгээ олгоогүй байдаг.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1-д Татвар төлөгчөөр хүсэлт ирсний дараа 2 хоногийн дотор хүсэлтийг хүлээн авч, гэрчилгээ олгоно гэж заасан байдаг атал үүнийг зөрчиж 2016 оны 03 дугаар сард гэрчилгээ олгосон байдаг. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1-д зааснаар татварын албанаас гэрчилгээ олгосон өдрөөс нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг ногдуулж, бусдаас нэхэмжлэх үүрэгтэй. Татварын албанаас гэрчилгээ олгоогүй үед нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг нэхэмжлэх нь хуулиар хориглосон байдаг. Иймд Татварын албаны хууль сахин биелүүлээгүйн улмаас зохих төгрөгийг улсын төсөвт төлөх шаардлагагүй учраас Татварын алба болоод, хууль эрх зүйн мэдлэггүй улсын байцаагчийн актыг хууль бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.

Хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: “...Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамрагдах үндэслэлгүй юм. Учир нь тус хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2-т “2015 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрөөс өмнө хууль хяналтын байгууллагаар тогтоогдсон байх ёстой” гэж заасан байдаг. Гэтэл акт маань 06 дугаар сарын 19-ний өдөр гарсан байдаг. Тэгэхээр дээрх үндэслэлээр тус хуульд хамрагдахгүй юм. Мөн Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуульд хамрагдахгүй. Учир нь тус хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д “Сайн дураар нууж байсан орлогоо ил болгосон тохиолдолд 1 удаа хариуцлагаас чөлөөлнө” гэж заасан байдаг. Үүний дагаа Засгийн газрын 348 дугаар журмын 2 дугаар зүйлийн 2.1.1-д нуун дарагдуулсан гэдгийг тайлбарласан байдаг. Энэ нь хуулийн этгээд 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнө бүрдүүлэх, мэдүүлэх, тайлагнах үүргээ биелүүлээгүйн улмаас холбогдох албан татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төлөөгүй, холбогдох төрийн байгууллага албан тушаалтны аливаа хяналт шалгалтаар тогтоогдоогүй байхыг хэлнэ гэсэн байдаг. 

Өршөөлийн тухай хуулийн өршөөлд оруулж байгаа зүйл нь тус хуулийн 4 дүгээр зүйлийг үндэслэдэг. Бид нар уг хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2-т заасан “Энэ хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасан өршөөлд хамруулах үндэслэл” нь 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө шүүхийн хүчин төгөлдөр болсон шийтгэх тогтоол, шийдвэр, төрийн эрх бүхий байгууллагын захиргааны шийтгэл оногдуулах шийдвэр зэргээр тогтоогдсон байна гэж заасныг баримталдаг ба үүнийг үндэслэж тухайн акт нь 2016 оны 12 дугаар сард гарсан. Дээрх хуулийн 4 дүгээр зүйлд хамруулаад байгаа үндэслэл маань хамруулах үндэслэлд орохгүй юм.

Татварын улсын байцаагчийн акт нэхэмжлэгч талын яриад байгаа шиг өөрөөр тавигдсан. Өөрөөр хэлбэл хуулийн хугацаанд төлөөгүй хүү, алданги, торгуулийг Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль, АМНАТ, Агаарын бохирдлын хуулиар хуулийн хугацааг зааж өгсөн байдаг. Тодруулбал хэдэнд төлөх ёстой талаар зааж өгсөн байдаг. Тухайлбал аж ахуй нэгж нь 02 дугаар сарын 10-ны дотор тухайн оны үлдэгдлийг төлөх, тайлагнах эцсийн хугацаа адил байдаг. Тэгэхээр энэ хугацаанд төлөөгүй хэтэрсэн хоног тутамд хугацааны алданги тавьсан байдаг ба энэ нь хугацааны хүү, торгуулийн алданги юм. Мөн Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хууль болон Өршөөлийн хуульд хамрагдахгүй учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв. 

Хариуцагч П.Э шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: “...Нэхэмжлэгч компани нь 2013 оны 08 дугаар сарын 23-ны өдөр хүсэлт өгсөн боловч манай тухайн үеийн хариуцаж байсан байцаагчийн зүгээс баримт, материал нь дутуу гэж буцаасан байдаг. Энэ талаар манай гэрч ирж мэдүүлнэ. Тухайн үед нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр хугацаандаа бүртгүүлээгүйн улмаас 2013 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдөр хийсэн шалгалтаар 609,000,000 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх шаардлагатай гэсэн үндэслэлээр акт тавигдсан. Өмнөх хурал дээр 609,000,000 төгрөгийн борлуулалтыг хийгээгүй гэж тайлбарласан. Гэтэл хэргийн материалаас борлуулалт хийж байсан нь харагдаж байгаа” гэв. 

ҮНДЭСЛЭХ НЬ:

Шүүх хавтаст хэрэгт авагдсан бичгийн нотлох баримтууд, нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын шүүхэд гаргасан тайлбарт үнэлэлт өгөөд дараах үндэслэлээр нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдэх хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т., Б.Т, П.Э нар нь “С” ХХК-ийн 2013 оноос 2015 оны татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийж, 2016 оны 12 дугаар сарын 26-ны өдрийн 210022539 дугаартай татварын улсын байцаагчийн актаар  4,766,539,007.9 төгрөгийн зөрчилд 143,925,000.0 төгрөгийн алдагдал бууруулж, 60,600,771.6 төгрөгийн нөхөн татвар, 901,338,714.9 төгрөгийн торгууль, 458,232,850.2 төгрөгийн алданги, 182,702.3 төгрөгийн хүү, нийт 1,420,655,039.0 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр тогтоосныг Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2017 оны 04 дүгээр сарын 28-ны 25 дугаар тогтоолоор  хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн байна. 

Нэхэмжлэгч “С” ХХК-аас а/ аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварт 2013 онд 3,063,633,363.9 төгрөгийн татвар төлөхөөр тайлагнаж 2013 оноос 2015 оны хоорондох хугацаанд 2,622,651,845.5 төгрөгийг татварыг, б/ ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрт 2013 онд 1,950,206,107.0, 2014 онд 292,022,262.3, 2015 онд 1,195,198,214.6 төгрөгийн төлбөрийг тус тус ногдуулж мөн хугацаанд 2,692,903,782.5 төгрөгийг, в/ агаарын бохирдлын төлбөрт 2013 онд 290,014,600.0, 2014 онд 59,222,000.0, 2015 онд 268,909,800.0 төгрөгийн төлбөрийг ногдуулж мөн хугацаанд 468,404,600.0 төгрөгийг тус тус төсөвт төлжээ. 

Хэргийн оролцогч нараас “С” ХХК-ийн тайлагнасан татварын дүн болон дээрх төлсөн төлбөрийн хэмжээнд маргахгүй байна. 

Харин нэхэмжлэгч, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс, 

- Татварын байгууллага нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар /цаашид НӨАТ гэх/ төлөгчөөр бүртгүүлэх тухай манай байгууллагын хүсэлтийг хуулийн хугацаанд шийдвэрлээгүй, НӨАТ төлөгчөөр бүртгэж гэрчилгээ олгоогүй атлаа дотоодын борлуулалтад нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж төлөөгүй хэмээн акт тавьсан нь үндэслэлгүй,

- Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хууль батлагдсанаар татвар ногдох орлогоо нуусан, дараа нь ил болгож тайлагнасан аж ахуйн, нэгж байгууллагад хариуцлага тооцохгүй байгаа атлаа татвараа үнэн зөв, шударгаар тайлагнаж ирсэн татвар төлөгчид ялгамжтай хандаж, татвараа хугацаандаа төлөөгүй гэж торгууль, алданги ногдуулж байгаа нь шударга ёсны хийгээд тэгш байдлын зарчимд нийцэхгүй,

- ... өршөөл үзүүлэх хуулийн үйлчлэлд 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны 24.00 цагаас өмнө зөрчил гаргасан хүн, хуулийн этгээд хамаарах тул хариуцлага хүлээлгэх үндэслэлгүй байсан гэж, 

Хариуцагч нар, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс, 

- Татвар төлөгч нь НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх тухай хүсэлтээ 2015 оны 08 дугаар сарын 24-ний өдөр гаргахдаа шаардлагатай баримтуудыг дутуу ирүүлсэн бөгөөд дутуу баримтаа авчирч өгөхгүй байсаар 2016 онд бүрдүүлж НӨАТ төлөгчийн гэрчилгээ олгогдсон нь нэхэмжлэгч “С” ХХК-ийн өөрийнх нь буруутай үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй, 

- “... Өршөөл”-ийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2-т “Өршөөлд хамрагдах үндэслэлийн тухайд хууль батлагдахаас өмнө эрх бүхий байгууллагын шийдвэрээр тогтоогдсон зөрчил” гэж ялгаатай зохицуулсан бөгөөд “С” ХХК-ийн гаргасан зөрчлийг 2016 оны шалгалтаар илрүүлж акт тогтоосон тул энэхүү хуулийн үйлчлэлд хамаарахгүй 

- Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хууль нь нуусан орлогоо сайн дураараа тайлагнасан тохиолдолд үйлчлэх бөгөөд зөрчлийг татварын хяналт шалгалтаар илрүүлсэн нэхэмжлэгчийн гаргасан зөрчил нь дээрх хуулиудын үйлчлэлд хамаарахгүй гэж тус тус маргажээ. 

1. Татварын улсын байцаагчийн 210022539 тоот актаар “С” ХХК-аар төлүүлэхээр тогтоосон  60,900,771.6 төгрөгийн нөхөн татвар, 182,702.3 төгрөгийн хүү, 30,450,385.8 төгрөгийн торгууль нийт 91,533,859.7 төгрөгийн төлбөрийн тухайд: 

Улсын төсвийн орлого хяналтын газраас 2016 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдөр “С” ХХК-ийг нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэж, 0031518 дугаарын гэрчилгээг  олгосон байна. 

Маргаан бүхий 210022539 дугаартай татварын улсын байцаагчийн актаар “С” ХХК-д “...бүртгүүлж, гэрчилгээ авалгүйгээр бараа ... борлуулсан бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй” гэсэн үндэслэлээр 2015 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 609,007,715.8 төгрөгийн дотоодын борлуулалтын орлогод 60,900,771.6 төгрөгийн нөхөн татвар, 182,702.3 төгрөгийн хүү, 30,450,385.8 төгрөгийн торгууль нийт 91,533,859.7 төгрөгийн төлбөр ногдуулжээ . 

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль/2006/-ийн 6.1-д “энэ хуулийн 4.1.10-т заасан нөхцөлийг хангасан этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө харьяалах татварын албанд гаргах”-аар, 6.2-т “харьяалах татварын алба ... өргөдлийг хүлээн авснаас хойш ажлын 2 өдөрт багтаан ... бүртгэж, гэрчилгээ олгох”-оор тус тус зохицуулсан байх ба Үндэсний татварын ерөнхий газрын даргын 2009 оны 13 дугаар тушаалаар батлагдсан “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэх, бүртгэлээс хасахад баримтлах журам”-ын “Дөрөв” дүгээр зүйлд зааснаар хуулийн этгээд нь өргөдөлдөө “... татварын албаар баталгаажсан орлогын албан татварын тайлан, ... харилцагч санхүүгийн байгууллагаар баталгаажсан санхүүгийн тайлан” гэсэн баримтуудыг хавсаргаж ирүүлэхээр хуулийн дээрх зохицуулалтыг нарийвчлан зохицуулжээ. 

Хуулийн тогтоомжийн дээрх заалтуудын дагуу НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх хуульд заасан нөхцөл хангасан этгээд нь харьяалах татварын албанд хүсэлтээ гаргасан байх, хүсэлтдээ татварын болон санхүүгийн тайланг хавсарган хүргүүлэх, харин татварын алба нь НӨАТ төлөгчөөр бүртгэж, гэрчилгээ олгох үүрэгтэй байна.

“С” ХХК нь Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газарт харьяалагдаж татвараа тайлагнадаг байх бөгөөд 2015 оны 2 дугаар улирлын татварын тайлангаа харьяалагдах татварын албанд хүргүүлсэн, борлуулалтын орлогын хэмжээ 10 /арван/ сая төгрөгөөс давсан болохоо 2015 оны 08 дугаар сарын 24-ний өдөр 12/01 дугаартай албан бичгээр мэдэгдэж, НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх тухай хүсэлтийг хариуцагчийн мэйл хаягаар хүргүүлснийг татварын алба хүлээн авсан болох нь нэхэмжлэгч байгууллагын нягтлан ажилтай Л.Г.баримтуудыг хүлээн авлаа. Баярлалаа” гэж хариу ирүүлснээр тогтоогдож байна.  

Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын нэг цэгийн үйлчилгээний татварын улсын байцаагчаас дээрх хүсэлтийг хүлээн аваад холбогдох материал дутуу хэмээн үзэж нэг цэгийн үйлчилгээний татварын байцаагчаас “С” ХХК-ийн нягтлан О.Б дугаар утсанд 2015 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр бэлэн мөнгөний баримт, гэрээг орчуулах, өргөдлийг эх хувиар авчрахыг мэдэгдсэн байх бөгөөд нэхэмжлэгч нь “Тл” ХХК-тай байгуулсан гэрээг 2015 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр, мөн сарын 31-ний өдөр мөн гэрээг монгол хэлээр дээрх мэйл хаягаар мөн илгээжээ.   

Гэтэл татварын албанаас шаардсан гэх гэрээ болон санхүүгийн анхан шатны баримтуудыг Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль/2006/-ийн 6 дугаар зүйлийн 6.5 дахь заалт болон Үндэсний татварын ерөнхий газрын даргын 2009 оны 13 дугаар тушаалаар батлагдсан “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэх, бүртгэлээс хасахад баримтлах журам”-ын “Дөрөв” дүгээр зүйлийн 4.1.2-т заасны дагуу борлуулалтын орлогын хэмжээ хуульд заасан хэмжээнд хүрээгүй боловч сайн дураар НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэхээр хүсэлт гаргасан татвар төлөгчөөс гаргуулж авахаар зохицуулсан байх тул борлуулалтын орлогын хэмжээ хуульд заасан хэмжээнд хүрч НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх хүсэлт гаргаж байгаа этгээдээс дээрх баримтуудыг гаргуулах шаардлагагүй байжээ.

Дээрхээс үзвэл, татварын алба “С” ХХК-ийн хүсэлтийг хүлээн авсан бөгөөд түүнээс татварын болон санхүүгийн тайланг ирүүлэхийг шаардаагүй атлаа хууль тогтоомжоор гаргуулахаар заагаагүй нэмэлт баримтуудыг шаардаж хүсэлтийг хуульд заасан хугацаанд шийдвэрлээгүй, улмаар “С” ХХК-д НӨАТ төлөгчийн гэрчилгээ олгогдоогүй нь татварын байгууллагын хууль тогтоомжийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэнтэй холбоотой байхад гэрчилгээ олгогдоогүйд татвар төлөгчийг буруутгаж “гэрчилгээ авалгүйгээр бараа ... борлуулсан бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй” гэсэн үндэслэлээр нөхөн татвар, торгууль, алданги ногдуулсан нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль/2006/-ийн 10 дугаар зүйлийн 10.1-д “...НӨАТ ногдуулж эхлэх хугацааг татварын албанаас гэрчилгээ олгосон өдрөөс эхлэн тооцох” гэж заасантай нийцэхгүй байна гэж шүүх дүгнэлээ.

Иймд маргаан бүхий актаар тогтоосон төлбөрөөс “С” ХХК-д НӨАТ төлөгчийн гэрчилгээ олгогдоогүй байх үед буюу 2015 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 609,007,715.8 төгрөгийн дотоодын борлуулалтын орлогод ногдуулсан 60,900,771.6 төгрөгийн нөхөн татвар, 182,702.3 төгрөгийн хүү, 30,450,385.8 төгрөгийн алданги нийт 91,533,859.7 төгрөгийн төгрөгийг хасч тооцох нь зүйтэй байна. 

Хариуцагч нар нь “дутуу баримтуудаа нэмж ирүүлэхийг “С” ХХК-аас шаардсан боловч 2015 онд авчирч өгөөгүй, 2016 онд дахин шаардсаны дагуу мөн оны 03 дугаар сард бүрдүүлж өгсөн учраас НӨАТ төлөгчийн гэрчилгээг 2016 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдөр олгосон” хэмээн тайлбарлан маргаж байх боловч “... бүртгэгдсэн өөр хүсэлт байхгүй” хэмээн тайлбарлаж энэ талаарх баримтыг шүүхээс шаардсаны дагуу гаргаж ирүүлээгүйг тэмдэглэв. 

2. “Татварын улсын байцаагчийн 210022539 тоот актаар тогтоосон аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй  зөрчилд ногдуулсан 771,714,660.4 төгрөгийн торгууль, 405,921,731.1 төгрөгийн алданги, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 35,881,955.7 төгрөгийн торгууль, 19,236330.9 төгрөгийн алданги, агаарын бохирдлын төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 63291,713 төгрөгийн торгууль, 33,074,788.2 төгрөгийн алданги, нийт 1,329,121,179.7 төгрөгийн төлбөрийн тухайд: 

Татварын улсын байцаагч нар нь “С” ХХК-ийн 2013 оны 01 дүгээр сарын 01-ээс 2015 оны 12 дугаар сарын 31-нийг хүртэлх хугацааны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийсэн байх ба  210022539 тоот актаар торгууль, алдангийн тооцоололд хэргийн оролцогчид маргахгүй байна.

Татварын хяналт шалгалтад хамрагдсан зарим хугацаа нь Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн үйлчлэлд хамаарч байх боловч нэхэмжлэгч байгууллагаас 2015 оны 3 дугаар улирлын “Шинээр мэдүүлсэн тайлан” нь өмнө гаргасан санхүүгийн тайлантайгаа ижил хэмээн тайлбарлаж хугацаа хожимдуулсан зөрчилд ногдох торгууль, алдангийг өөрсдөө сайн дураараа тодорхойлж, шинэчилж мэдүүлээгүй байна.

Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хууль нь далд эдийн засгийг ил болгох, нуусан орлогоо сайн дураараа илчилж мэдүүлсэн татвар төлөгчид хариуцлага тооцохгүй байх зорилготойгоор батлагдсан байх тул “С” ХХК-аас 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ээс өмнөх татварын торгууль алдангийг сайн дураараа ил болгож мэдүүлээгүй тохиолдолд нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбарлаж буй “шударгаар тайлагнасан татвар төлөгч болон татвараа нууж байгаад дараа нь ил болгосон татвар төлөгчийн хооронд ялгаварлал бий болгож байна” гэсэн тайлбарыг хүлээж авах боломжгүй, харин хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “... зөрчлийг татварын хяналт шалгалтаар илрүүлсэн нэхэмжлэгчийн гаргасан зөрчил нь Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн үйлчлэлд хамаарахгүй” гэсэн тайлбар үндэслэлтэй.

Харин Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.4-т “Албан татвар төлөгч ... улирлын тайланг дараа улирлын эхний сарын 20-ны дотор, жилийн эцсийн тайланг дараа оны 02 дугаар сарын 10-ны дотор харьяалах татварын албанд тушааж, албан татварын жилийн эцсийн тооцоо хийнэ”, Ашигт малтмалын тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.9-т “Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь энэ хуулийн 48.7.3-т заасан ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн тайланг ... гаргаж дараагийн улирлын эхний сарын 20-ны өдрийн дотор, жилийн эцсийн тайланг дараа оны 1 дүгээр сарын 20-ны өдрийн дотор татварын албанд тус тус тушаана.”, Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1-д “Төлбөр төлөгч нь тухайн улиралд олборлосон түүхий нүүрсэнд ногдох төлбөрийг дараа улирлын эхний сарын 20-ны дотор харьяалах татварын албанд төлнө”, Татварын ерөнхий хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.5-д “...татвар төлөх, тайлагнах эцсийн хугацаа адил байна” хэмээн зааж аж ахуйн нэгжийн татвар төлөх хугацааг тодорхойлсны дагуу татвар төлөгч нь тайлагнасан татвараа хуулиар тогтоосон дээрх хугацаанд төсөвт төлсөн байх үүрэгтэй. 

Татварын улсын байцаагч нараас хуулийн дээрх зохицуулалтыг үндэслэн татвар төлөгчийн өөрийнх нь тодорхойлж тайлагнасан татвар, төлбөрт торгууль болон алданги ногдуулсан нь Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.2-т “Татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол төлөгдөөгүй татварын дүнд хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна” 74.3-т “Энэ хуулийн 74.1, 74.2-т заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтрэхээргүй байна”, Монгол Улсын Засгийн газрын 2015 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн “Татварын алдангийн хэмжээ тогтоох тухай” 25 дугаар тогтоолд “Хуулиар тогтоосон хугацаанд төлөөгүй ... татварт тооцох алдангийн хэмжээг хоног тутамд 0.052 хувь байхаар тогтоож, 2015 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдсүгэй” гэж заасантай тус тус нийцсэн байна. 

Гэвч Монгол Улсын Их Хурлаас Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хууль (цаашид Өршөөл үзүүлэх тухай хууль гэх)-ийг 2015 оны 8 дугаар сарын 11-ний өдөр батлан гаргасан байх бөгөөд энэ хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1-д “Энэ хуулийн зорилт нь ... зарим этгээдийг захиргааны шийтгэлээс чөлөөлөхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино”, 4 дүгээр зүйлийн 4.3-д “Хууль тогтоомж зөрчиж захиргааны зөрчил гаргасан ... этгээдийг өршөөн хэлтрүүлнэ”, 10 дугаар зүйлийн 10.1-т “...2015 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө гэмт хэрэг үйлдсэн болон ял шийтгүүлсэн, захиргааны зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн хүн хамаарна” гэж зааснаас үзвэл энэхүү хуулийн агуулга нь бүхэлдээ заасан цаг хугацаанаас өмнө захиргааны шийтгэл хүлээсэн этгээдээс гадна зөрчил гаргасан этгээдийг мөн өршөөн хэлтрүүлж хариуцлагаас чөлөөлөх агуулгатай байна. 

Өөрөөр хэлбэл, Хууль тогтоомж зөрчсөн байдалд хариуцлага хүлээлгэх нь гарцаагүй хэдий ч өршөөл үзүүлж байгаагийн гол утга учир нь үйлдэгдсэн зөрчилд түүнийг хэзээ илрүүлснээс үл хамааран хариуцлага хүлээлгэхгүй байхад оршдог тул хуулиар тогтоосон цаг хугацаанаас өмнө захиргааны шийтгэл хүлээсэн төдийгүй мөн хугацаанд захиргааны зөрчил гаргасан этгээдийг хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэлтэй байжээ. 

Гэтэл хариуцагч, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс ““өршөөлд хамруулах үндэслэл нь 2015 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө шүүхийн хүчин төгөлдөр болсон шийтгэх тогтоол, шийдвэр, төрийн эрх бүхий байгууллагын захиргааны шийтгэл ногдуулах шийдвэр зэргээр тогтоогдсон байх”-аар хуульд заасан, маргаан бүхий акт 2016 онд гарсан тул хуулийн үйлчлэлд хамаарахгүй” хэмээн тайлбарлан маргаж байгаа нь захиргааны зөрчил гаргасан этгээдийг өршөөн хэлтрүүлэхээр заасан хуулийн дээрх зохицуулалттай зөрчилдөж байна.

Харин нэхэмжлэгч “С” ХХК-ийн татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчил нь 2015 оны 07 дугаар сарын 02-оос хойш мөн үргэлжилсэн байх тул энэ хугацаанаас хойших татварын өр төлбөрийг барагдуулаагүй зөрчилд торгууль, алданги ногдуулсан нь зөв байна. Тодруулбал, 

1/ Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухайд:

Хяналт шалгалтанд хамрагдсан хугацаанд нэхэмжлэгч байгууллага нь 2012 оны татварын 21,657,541.89 төгрөгийн үлдэгдэлтэй байсан байх бөгөөд 2013 онд 3,063,663,890.67 төгрөгийн, 2015 онд 47,361.60 төгрөгийн татварыг тус тус төлөхөөр тайлагнаж, 2013 онд 1,007,407,768.00 төгрөгийг, 2014 онд 812,413,600.00 төгрөгийг, 2015 оны 02 дугаар сарын 12-ноос 2015 оны 06 дугаар сарын 30-ны хүртэлх хугацаанд 482,830,477.50 төгрөгийг, 2015 оны 08 дугаар сарын 31-нд 320,000,000.00 төгрөгийг, 2017 оны 04 дүгээр сарын 15-нд 1,500,000,000.00 төгрөгийг төлсөн баримтыг шүүхэд ирүүлснээс үзвэл нэхэмжлэгч байгууллага нь өмнө тайлагнасан аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвараас 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны байдлаар 782,669,545.17 төгрөгийн төлбөл зохих татварын өртэй байсан бөгөөд хугацаа хожимдуулж төлсөн болох нь хэрэгт авагдсан дансны хуулга болон төлбөрийн баримт, маргаан бүхий актын хавсралтад  бичигдсэнээр тус тус тогтоогдож байна.

 Иймд маргаан бүхий актаар “С” ХХК-ийн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 1,177,636,391.5 төгрөгийн төлбөрөөс 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрөөс өмнөх зөрчилд ногдуулсан 1,020,459,488.52 төгрөгийн төлбөрийг өршөөн хэтрүүлэх үндэслэлтэй байна гэж шүүх дүгнэлээ. 

Харин 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны байдлаар төлөөгүй байсан 782,669,545.17  төгрөгийн татварыг 2015 оны 08 дугаар сарын 31-нийг хүртэл төлөлгүй 60 хоног саатуулсан зөрчилд 46,960,172.71 төгрөгийн торгууль, 24,419,289.81 төгрөгийн алданги, мөн төлбөрөөс 2015 оны 08 дугаар сарын 31-ны өдөр төлсөн 320,000,000.00 төгрөгийг хасч үлдэх 462,669,545.20  төгрөгийн татварыг 2015 оны 09 дүгээр сарын 01-ээс татварын хяналт шалгалтад хамрагдсан 2015 оны 12 дугаар сарын 31-ныг хүртэлх хугацаанд төлөлгүй 122 хоног саатуулсан зөрчилд 56,455,684.51 төгрөгийн торгууль, 29,351,755.95 төгрөгийн алданги, нийт 157,176,902.98 төгрөгийн төлбөр нь үндэслэлтэй, зөв тавигдсан төлбөр байна. 

2/ Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн тухайд:

Нэхэмжлэгч “С” ХХК нь ашигт малтмалын ашиглалтын MV-016865 тоот тусгай зөвшөөрлийг эзэмшдэг байх бөгөөд маргаан бүхий актаар ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрт 2013 онд тайлагнасан 219,287,542.20 төгрөгийн төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 2,886,142.00 төгрөгийн төлбөр , мөн 2015 оны 1 дүгээр улиралд ногдуулсан 303,636,020.80  төгрөгийн, 2 дугаар улиралд ногдуулсан 507,307,313.00  төгрөгийн ашигт малтмал ашигласны төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 47,216,629.4 төгрөгийн төлбөр нь  2015 оны 07 дугаар сарын 02-оос өмнө үйлдэгдсэн зөрчилд ногдуулсан захиргааны хариуцлагын арга хэмжээ байх тул энэхүү 50,102,771.40 төгрөгийн төлбөрийг өршөөн хэлтрүүлэх үндэслэлтэй байна.

Харин татварын улсын байцаагчаас 2015 оны 3 дугаар улирлын ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 3,263,185.00 төгрөгийн торгууль, 1,752,330.3 төгрөгийн алданги, нийт 5,015,515.30 төгрөгийн төлбөр нь өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн үйлчлэлд хамаарахгүй байна. 

2/ Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухайд:

Нэхэмжлэгч “С” ХХК нь 2013 онд ногдуулсан агаарын бохирдлын төлбөрөөс 2014 онд төлөөгүй байсан 161,455,300.00 төгрөгийн зөрчилд торгууль алданги тооцож нийт 81,620,578.5  төгрөгийн төлбөр, 2014 оны 4 дүгээр улиралд ногдуулсан 59,222,000.0 төгрөг төлбөрийг хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй зөрчилд 14,745,922.7  төгрөгийн төлбөр, нийт 96,366,501.2 төгрөгийн төлбөрийг маргаан бүхий актаар төлүүлэхээр тогтоосон байна. 

Энэ нь 2015 оны 07 дугаар сарын 02-оос өмнө үйлдэгдсэн зөрчилд ногдуулсан захиргааны хариуцлагын арга хэмжээ байх тул энэхүү 96,366,501.2 төгрөгийн төлбөрийг өршөөн хэлтрүүлэх үндэслэлтэй байна.

Харин “С” ХХК нь агаарын бохирдлын төлбөрт 2015 оны 2 дугаар улиралд 46,958,650.0 төгрөг, мөн оны 3 дугаар улиралд 54,629,850.0 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан бөгөөд энэ хугацаанд төсөвт төлөөгүй байх боловч маргаан бүхий актаар торгууль, алданги төлүүлэхээр тогтоогоогүй байна. 

Дээрхээс дүгнэн үзвэл, нэхэмжлэгч “С” ХХК-д татварын улсын байцаагчийн 2016 оны 210022539 тоот актаар төлүүлэхээр тогтоосон төлбөрөөс,

- “...бүртгүүлж, гэрчилгээ авалгүйгээр бараа ... борлуулсан бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 60,900,771.6 төгрөгийн нөхөн татвар, 182,702.3 төгрөгийн хүү, 30,450,385.8 төгрөгийн алданги нийт 91,533,859.7 төгрөгийн төлбөрийг хасч багасгах,

- 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрөөс өмнөх аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 1,020,459,488.52 төгрөгийн, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 50,102,771.40 төгрөгийн, агаарын бохирдлын төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 96,366,501.2 төгрөгийн төлбөрийг тус тус өршөөн хэлтрүүлэх нь зүйтэй гэж шүүх дүгнэлээ.

 

           Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шүүхэд шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.6, 106.3.13-т заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Татварын ерөнхий хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.5, 74 дүгээр зүйлийн 74.2, 74.3, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль/2006/-ийн 10 дугаар зүйлийн 10.1, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.4, Ашигт малтмалын тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.9, Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1, Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1, 4 дүгээр зүйлийн 4.3, 10 дугаар зүйлийн 10.1-т заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч “С” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдэх хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагчийн 2016 оны 12 дугаар сарын 26-ны өдрийн 210022539 тоот актаар төлүүлэхээр тогтоосон төлбөрөөс “...бүртгүүлж, гэрчилгээ авалгүйгээр бараа ... борлуулсан бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 91,533,859.7 төгрөгийн төлбөрийг хасч багасган, 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрөөс өмнөх аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 1,020,459,488.52 төгрөг, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 50,102,771.40 төгрөг, агаарын бохирдлын төлбөрийг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 96,366,501.2 төгрөг, нийт 1,166,928,761 төгрөгийн төлбөрийг өршөөн хэлтрүүлж, төлбөрийн хэмжээг 162,192,418.3/нэг зуун жаран хоёр сая нэг зуун ерэн хоёр мянга дөрвөн зуун арван гурван/ төгрөгөөр тогтоосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шүүхэд шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.2, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн  7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                       Ц.МӨНХЗУЛ