“Д” ХХК-ийн гомдолтой

захиргааны хэргийн тухай

 

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Э.Зоригтбаатар даргалж, шүүгч Ц.Цогт, А.Сарангэрэл нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.У, гомдол гаргагчийн өмгөөлөгч С.Б, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б нарыг оролцуулан хийж, Өвөрхангай аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 09 дүгээр сарын 04-ний өдрийн 17 дугаар шийдвэртэй, “Д” ХХК-ийн гомдолтой, Өвөрхангай аймгийн татварын хэлтсийн улсын байцаагч Т.Б-д холбогдох захиргааны хэргийг гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, хариуцагч нарын давж заалдах гомдлоор, шүүгч А.Сарангэрэлийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Өвөрхангай аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 09 дүгээр сарын 04-ний өдрийн 17 дугаар шийдвэрээр:

1.Татварын ерөнхий хуулийн (2008) 74 дүгээр зүйлийн 74.2-т заасныг баримтлан Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагчийн 2019 оны 09 дүгээр 10-ны өдрийн 0176052 дугаартай шийтгэлийн хуудсаар “Д” ХХК-д оногдуулсан 45,160,581.80 төгрөгийн төлбөрөөс хүү, торгуулийг хасч 10,426,036.42 төгрөгөөр багасгаж,

2.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.2-т заасныг баримтлан “Татварын хэлтсийн №0176052 дугаарын шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий нэхэмжлэлтэй Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтэст холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, хүлээн авахаас татгалзаж шийдвэрлэжээ.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Н нь тус шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрч давж заалдах гомдолдоо:

“...Шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт татварын улсын байцаагч шийтгэлийн хуудас оногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.2-т заасантай нийцэхгүй бөгөөд нэхэмжлэгчийг хуурамч падаан үйлдэж, татвар ногдох орлогоо бууруулсан гэх зөрчлийг хангалттай нотолж тогтоогоогүй, тус шийтгэлийн хуудас нь хуульд үндэслээгүй, хуульд заасан шаардлага хангаагүй, хүчин төгөлдөр бус акт байхад шүүх энэ талаар огт дүгнэлт хийгээгүйд гомдолтой байна.

1. Тус акт нь хэрэглэсэн хуулийн үндэслэл, нөхөн татвар, торгууль, алдангийн төлбөр, зөрчилд оногдуулсан нийт төлбөрийн хэмжээ тодорхойгүй, 35 хувиар торгууль оногдуулж хуульд заасан эрх хэмжээгээ хэтрүүлсэн зэрэг зөрчил нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.1, 42.5, 39 дүгээр зүйлийн 39.1, 40 дүгээр зүйлийн 40.2.3, 40.3, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.2 дугаар зүйлийн 7.2.2-т тус тус заасан хууль зүйн шаардлагыг хангаагүй гэж үзэж байна.

2. Татварын ерөнхий хуулийн /2008.05.20-ны/ 33 дугаар зүйлийн 33.2.2, 34 дүгээр зүйлийн 34.1, 34.2, 2020.01.01-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн Татварын ерөнхий хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.1, 42.4-т захиргааны актад татварын улсын байцаагч гарын үсэг зурж, хариуцсан нэгжийн дарга хянан баталгаажуулж гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэж заасныг зөрчсөн.

Өөрөөр хэлбэл тус актад Өвөрхангай аймгийн татварын хэлтэс, тасгийн дарга хянан баталгаажуулж гарын үсэг зураагүй, формаль эрх зүйн шаардлага хангаагүй, шийдвэр гаргах ажиллагааны журам зөрчсөн, хүчин төгөлдөр бус акт учир анхнаасаа эрх зүйн үйлчлэлгүй гэж үзэхээр байна.

3. “Д” ХХК нь “М” ХХК-аас 2015 онд нийт 76,800,000 төгрөгийн бараа материалыг худалдан авсан санхүүгийн анхан шатны бүх баримтууд хэрэгт авагдсан атал шүүх эдгээр баримтыг огт үнэлэлгүйгээр анхан шатны баримт байхгүй, хий бичилттэй падаан болохыг тогтоосон гэх боловч яг ямар баримтаар маргаан бүхий 2 падааныг хий бичилттэй болохыг тогтоосон нь тодорхойгүй, ойлгомжгүй байгаа нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.2-т заасантай нийцэхгүй байна.

Тодруулбал, “Д” ХХК нь “М” ХХК-аас 2015 онд нийт 76,800,000 төгрөгийн бараа материал худалдан авсан байна гэж анхан болон давж заалдах шатны шүүх өмнө нь дүгнэлт хийсэн бөгөөд санхүүгийн анхан шатны баримтууд хэргийн 92-107 дугаар хуудаст авагдсан.

Түүнчлэн 0018958608 дугаарын падааныг татварын улсын байцаагчид ажлын уялдаа холбоогүйн улмаас эх хувийг үрэгдүүлсэн хариуцлагагүй үйлдэл, эс үйлдэлд дүгнэлт хийгээгүй атлаа анхан шатны баримт байхгүй гэж дүгнэсэнд гомдолтой байна.

Өмнө нь давж заалдах шатны шүүхээс нэхэмжлэгчийг татвар ногдох орлогоо бууруулсан гэх үндэслэл бүрэн дүүрэн тогтоогдоогүй, нөхөн татвар 30 хувиар тооцсон гэх боловч шийтгэлийн хуудаст 35 хувиар тооцсон талаар дүгнэлт хийгээгүй зэрэг үндэслэлээр хэргийг буцааж шийдвэрлэсэн боловч анхан шатны шүүх нэхэмжлэгчийг хий бичилттэй, хуурамч падаан үйлдсэн гэдгийг нотлох нэг ч баримт шинээр нэмэгдэж хэрэгт авагдаагүй, ямар ч нэмэлт ажиллагаа хийгээгүй атлаа маргаан бүхий 2 падааныг хий бичилттэй болох нь тогтоогдсон гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй, татварын улсын байцаагч 35 хувиар торгууль оногдуулж эрх хэмжээгээ хэтрүүлсэн эсэхэд огт дүгнэлт хийгээгүйг анхаарч үзэхийг хүсье.

4. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2016.01.01/ 4 дүгээр зүйлийн 4.1.3, 4.1.12-4.1.18, 4.1.20-4.1.21, 17 дугаар зүйлийн 17.3.4-т тус тус зааснаар 22384594 дугаарын падаан нь дангаараа төлбөрийн баримт болохоор зохицуулсан байхад хэрэглэх ёстой хуулийг хэрэглээгүй гэж үзэж байна.

5. Татварын улсын байцаагчид “Д” ХХК-ийн 2015 оны санхүүгийн тайланд өмнө нь 2 удаа шалгалт хийсэн бөгөөд 2016 онд зөрчилгүй, 2019 онд зөрчилтэй хэмээн эсрэг агуулгыг илэрхийлсэн 2 өөр шийдвэр гаргасан нь мөн л төрийн байгууллагын албан тушаалтнууд ажлын уялдаа холбоогүй, нэг нь нөгөөгийнхөө шийдвэрийг үгүйсгэдэг хариуцлагагүй үйлдэл, эс үйлдлийн улмаас иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд чирэгдэл учруулж хууль ёсны эрх ашгийг зөрчиж байгаад гомдолтой байна. Иймд дээрх үндэслэлүүдээр Өвөрхангай аймаг дахь захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020.01.02-ны өдрийн 17 дугаартай шийдвэр, Өвөрхангай аймгийг татварын хэлтсийн 2019.9.10-ны өдрийн 0176052 дугаартай шийтгэлийн хуудсыг тус тус бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү” гэжээ

Хариуцагч татварын улсын байцаагч Т.Б тус шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрч давж заалдах гомдолдоо: “...шийтгэлийн хуудсаар “Д” ХХК-д оногдуулсан 45,160,581.80 төгрөгийн төлбөрөөс хүү, торгуулийг хасч 10,426,036.42 төгрөгөөр багасгасугай гэснийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.

Монгол Улсын Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3-д “Зөрчилд тооцох, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээний төрөл, хэмжээг тухайн зөрчил үйлдэх үед дагаж мөрдөж байсан хуулийн дагуу шийдвэрлэнэ” гэсэн заалтыг баримтлан 2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр шинэчлэн найруулсан ТЕХ-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1 “Дараахь үйлдэл, эс үйлдэхүйгээр татвар ногдох орлого, орлогоос бусад зүйлийг нуусан татвар төлөгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол татварын улсын байцаагч татварыг нөхөн төлүүлж, нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна” гэж заасны дагуу 2015, 2016 оны зөрчлүүд болох 230,472,727.27 төгрөгийн зөрчилд 23,047,272.72 төгрөгийн нөхөн татвар, 6,914,181.81 төгрөгийн торгууль, 4,545,454.50 төгрөгийн алданги тус тус оногдуулсан.

Мөн 2015 онд гаргасан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай зөрчил нь тухай үед мөрдөгдөж байсан хуулиар хариуцлага оногдуулсан 2006 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдөр батлагдсан Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17.1, 17.1.1 нөхөн төлбөл зохих нэмэгдсэн өртгийн албан татварын нийт дүнгээс 0.3 хувиар тооцож хүү төлүүлэх, 17.1.2-т нөхөн төлбөл зохих албан татварын дүнгийн 50 хувиас илүүгүй хэмжээгээр торгууль ногдуулах гэж заасны дагуу 6,981,818.18 нөхөн татварт 50 хувиар, 3,490,909.10 төгрөгийн торгууль, 20,945.50 төгрөгийн хүү тус тус оногдуулсан.

Иймд дээрх үндэслэлээр 2019 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 0176052 татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудсыг хэвээр үлдээж өгнө үү” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

          Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3-д заасны дагуу нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, хариуцагч нараас давж заалдах гомдол гаргасны дагуу хэргийг бүхэлд нь хянаад дор дурдсан үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, хариуцагчийн гомдлыг хангаж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэв.

          “Д” ХХК-иас “Татварын хэлтсийн №0176052 дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” тухай нэхэмжлэлийг Өвөрхангай аймгийн татварын хэлтсийн улсын байцаагч Т.Б-д холбогдуулан гаргажээ.

          1.Хариуцагч улсын байцаагчаас Өвөрхангай аймгийн татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн даргаас гаргасан томилолт[1], Татварын ерөнхий газраас 2019 оны 03 дугаар сарын 13-ны өдөр хүргүүлсэн “татварын албаны 2019 оны эхний хагас жилийн Татварын хяналт шалгалтад хамруулах эрсдэл бүхий татвар төлөгчийн жагсаалт”[2] зэргийг үндэслэн “Д” ХХК-ийн 2014 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал хугацааны татвар төлөлтийн байдалд хяналт шалгалтыг 2019 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрөөс 2019 оны 09 дүгээр сарын 12-нийг хүртэл хугацаанд хийж гүйцэтгэжээ.

          Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.8 дугаар зүйлийн 6.12-т “Дараахь эрх бүхий албан тушаалтан доор дурдсан харьяаллын дагуу зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ: татварын улсын байцаагч Зөрчлийн тухай хуулийн ...11.19, ... дэх хэсэгт заасан зөрчил” гэж, мөн хуулийн 2.4 дүгээр зүйлийн 1.10-т “Энэ хуулийн 1.8 дугаар зүйлийн 6 дахь хэсэгт заасан эрх бүхий албан тушаалтан хуулиар хүлээсэн чиг үүргийн хүрээнд зөрчил шалган шийдвэрлэх явцад дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ: хуулиар харьяалуулсан зөрчилд шийтгэл оногдуулж, албадлагын арга хэмжээ авах” гэж, 7.2 дугаар зүйлийн 1-д “Зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд шийтгэл оногдуулах шийдвэр нь шийтгэлийн хуудас хэлбэртэй байна.” гэж тус тус зааснаас үзэхэд хариуцагч татварын улсын байцаагч нь “Д” компанийн “татвараа үнэн зөв тодорхойлж тайлагнах, төлөх үүргээ биелүүлээгүй” зөрчлийг дээд шатны албан тушаалтнаас өгсөн томилолт, холбогдох баримтын дагуу хянан шалгаж,  Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2, 4 дэх хэсэгт заасан шийтгэлийг оногдуулах бүрэн эрхтэй.

   Иймд нэхэмжлэгч талын “...актад татварын улсын байцаагч гарын үсэг зурж, хариуцсан нэгжийн дарга хянан баталгаажуулж гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэж заасныг зөрчсөн, формаль эрх зүйн шаардлага хангаагүй, шийдвэр гаргах ажиллагааны журам зөрчсөн, хүчин төгөлдөр бус акт учир анхнаасаа эрх зүйн үйлчлэлгүй гэж үзэхээр байна.” гэсэн гомдол үндэслэлгүй байна.

          2.Маргаан бүхий шийтгэлийн хуудсаар[3] “Д” ХХК-ийн 2014-2018 онуудад татвараа үнэн зөв тодорхойлж тайлагнах, төлөх үүргээ биелүүлээгүй асуудлыг шалган тус компанийг 1) 2015 онд бусдад олгосон хөдөлмөрийн хөлснөөс хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй 3,200,000.0 төгрөгийн зөрчил, 2) 2015 онд хуурамч падаан ашиглан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох орлогыг бууруулсан 69,818,181.82 төгрөгийн зөрчил, 3) 2016 онд мөн хуурамч падаан ашиглан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох орлогыг бууруулсан 227,272,727.27 төгрөгийн зөрчил тус тус гаргасан гэж үзэж, нийт 300,290,909.09 төгрөгийн зөрчилд Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.2, 4 дэх хэсэгт заасныг үндэслэн 30,029,090.90 төгрөгийн нөхөн татвар, 10,405,090.90 төгрөгийн торгууль, 4,726,400 төгрөгийн алданги, хүү нийт 45,160,581.80 төгрөг төлүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

          3.Хариуцагч улсын байцаагчаас хяналт шалгалтын явцад “Д” ХХК-ийн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын 2014-2018 оны тайлангууд[4], мөнгөн зарлагын журнал[5], цалин олгосон төлбөрийн баримтууд[6], банкны дансны хуулгууд[7], холбогдогч, гэрчийн мэдүүлэг зэрэг баримтуудад үндэслэн тус компанийн “цалин хөлс болон түүнтэй адилтгах орлого суутган ногдуулалт, төлөлтийн тооцооллыг[8] хийж, 2015 онд бусдад олгосон хөдөлмөрийн хөлснөөс хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй 3,200,000.0 төгрөгийн зөрчлийг гаргасан гэж үзсэн нь үндэслэлтэй байна.

          Учир нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай (2006 оны) хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4, 8 дугаар зүйлийн 8.1.1, 11 дүгээр зүйлийн 11.1.6-д заасны дагуу “Д” ХХК нь ажилтанд олгох цалин, хөдөлмөрийн хөлсний орлогоос албан татвар ногдуулан суутгаж, улсын болон орон нутгийн төсөвт шилжүүлэх үүргийг хүлээсэн суутгагч бөгөөд “Д” ХХК нь 2015 оны 8-11 дүгээр саруудад нийт 5 удаагийн гүйлгээгээр[9] ажилтнууддаа нийт 3,200,000 төгрөгийн цалин, хөдөлмөрийн хөлсийг олгохдоо хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч, төсөвт шилжүүлэх хуульд заасан суутгагчийн үүргээ биелүүлээгүй байна. 

          Уг зөрчлийн талаар “Д” ХХК-ийн зүгээс үгүйсгэсэн тайлбарыг хийгээгүй харин “Хүн амын орлогын албан татвар 3,200,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч болно. Санаатай гаргасан алдаа зөрчил бол биш харин нягтлангийн алдаанаас гарсан.” гэж анхан шатны шүүх хуралдаан дээр тайлбарласан байгааг дурдах нь зүйтэй[10].

          4. Хариуцагч улсын байцаагчаас “Д” ХХК-ийг 2015 онд хуурамч падаан ашиглан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох орлогыг бууруулсан 69,818,181.82 төгрөгийн зөрчил, 2016 онд мөн хуурамч падаан ашиглан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох орлогыг бууруулсан 227,272,727.27 төгрөгийн зөрчлийг эрүүгийн хэрэгт авагдсан шинжээчийн дүгнэлт[11], “М” ХХК-ний татварын  зөрчлийн талаар шинжээчийн гаргасан тооцоолол[12], Нийслэлийн прокурорын газрын 2018 оны 58 дугаар тогтоол[13], тус компаний нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 2015, 2016 оны тайлан[14], падаан[15], кассын орлогын ордерууд[16], холбогдогч, гэрчийн мэдүүлгүүд[17] зэргийг үндэслэн шалган  тогтоож, тус компанийн дотоодын бараа, үйлчилгээний нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн тооцооллыг[18] 2015, 2016 оноор гаргаж, 2015 онд хуурамч падаан ашиглан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох орлогыг бууруулсан 69,818,181.82 төгрөгийн зөрчил, 2016 онд мөн хуурамч падаан ашиглан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох орлогыг бууруулсан 227,272,727.27 төгрөгийн зөрчил гаргасан гэж шийтгэл оногдуулсан нь үндэслэлтэй байна.

          Учир нь “М” ХХК-ий санхүүгийн тамга, тэмдэг бүхий нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаануудаар тодорхойлсон  2015 онд 69,818,181.82 төгрөгийн үнийн дүнтэй, 2016 онд 227,272,727.27 төгрөгийн худалдан авалтуудыг нэхэмжлэгч “Д” ХХК нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 2015, 2016 оны тайлангийнхаа худалдан авалт хэсэгт тусгасан боловч энэхүү падаануудаар тодорхойлогдох борлуулалт, худалдан авалтыг эдгээр компаниуд бодитойгоор хийгээгүй буюу падаанууд хуурамч, хий бичилттэй болох нь “М” ХХК-ийн захирал Р.Б-ийг эрүүгийн журмаар татвар төлөхөөс зайлсхийсэн гэмт хэрэгт холбогдуулан шалгах явцад гаргасан Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн шинжээчийн дүгнэлт, зөрчлийн тооцоолол[19] , Нийслэлийн прокурорын газрын 2018 оны 58 дугаар тогтоол[20]  зэргээс тогтоогджээ.

          Иймд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай (2006 оны) хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-д “Худалдан авагч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь падаангүй бол албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж заасныг, мөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай (2016 оноос дагаж мөрдсөн) хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.5-д “Албан татвар суутган төлөгч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасаж тооцохгүй.” гэж заасныг нэхэмжлэгч “Д” ХХК-иас зөрчиж нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хуурамч бичилттэй буюу хий бичилттэй падааныг үндэслэн төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасалт хийсэн, нэхэмжлэгч компанийн төсөвт төлөх татвар нь буурсан гэж үзнэ.

          Ийнхүү падаан нь хуурамч, хий бичилттэй гэдэг нь тогтоогдож байхад   нэхэмжлэгч талаас гарган өгсөн бараа материалыг худалдан авсан санхүүгийн анхан шатны бусад баримтуудыг үнэн зөв гэж үзэх, уг анхан шатны баримтуудыг  үндэслэн нэхэмжлэгч компанийг “бодитой” худалдан авалт хийсэн, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаануудаар тодорхойлсон нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгдсөн гэж үзэх нь хуульд нийцэхгүй бөгөөд энэ талаарх нэхэмжлэгч талын гомдол үндэслэлгүй юм.

             5. Харин Анхан шатны шүүхээс Зөрчлийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс буюу 2017 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөж эхэлсэн Татварын ерөнхий хуулийн (2008 оны хуульд 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ны өдөр өөрчлөлт орсон) 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна.”, 74.2-т “Энэ хуулийн 74.1-д заасан алданги нь Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлд заасан анзад хамаарахгүй” гэж заасныг баримтлан “Татварын ерөнхий (2008) хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.2-т нөхөн төлүүлэх татварт алданги тооцох бөгөөд алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхгүй болохыг хуульчлан заасан байх тул хариуцагч дээрх дурдагдаж буй гурван зөрчилд хүү, торгууль тооцсон нь үндэслэлгүй харин нөхөн татвар, алданги тооцсон нь хууль зүйн үндэслэлтэй.,...төлбөрийн хэмжээг багасгаж буюу хүү, торгуулийг доорх байдлаар хасаж тооцох нь зүйд нийцэхээр байна.” гэсэн дүгнэлт хийж маргаан бүхий шийтгэлийн хуудсаар тооцсон нийт 45,160,581.80 төгрөгийн төлбөрөөс 10,426,036.32 төгрөгийн хүү, торгуулийг хасч төлбөрийн хэмжээг багасгаж  шийдвэрлэсэн үндэслэлгүй байна.

          Учир нь Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3-д зааснаар зөрчилд тооцох, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээний төрөл, хэмжээг тухайн зөрчил үйлдэх үед дагаж мөрдөж байсан хуулийн дагуу шийдвэрлэхээр заасан.

          Иймд “Д” ХХК-ийн 2015, 2016 оны зөрчилд холбогдуулан шийтгэл оногдуулахдаа энэ үед дагаж мөрдөгдөж байсан Татварын ерөнхий хуулийн (2008 оны) 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “Дараахь үйлдэл, эс үйлдэхүйгээр татвар ногдох орлого, орлогоос бусад зүйлийг нуусан татвар төлөгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол татварын улсын байцаагч татварыг нөхөн төлүүлж, нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна”, 74.2-т “Татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол төлөгдөөгүй татварын дүнд хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна.” гэсэн заалтуудыг хариуцагчаас баримталсан байдлыг хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн гэж үзэхгүй, харин анхан шатны шүүхээс зөрчил үйлдэх үед дагаж мөрдөгдөж эхлээгүй байсан хуулийг үндэслэн хүү, торгуулийг хасч, төлбөрийн хэмжээг өөрчлөх үндэслэлгүй байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн 1 дэх хэсэгт өөрчлөлт оруулав.

          6. Анх шүүгчийн захирамжаар[21] “Д” ХХК-ний нэхэмжлэлээр Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтэст холбогдуулан захиргааны хэрэг үүсгэсэн. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад шүүгчийн захирамжаар[22] хариуцагч Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийг жинхэнэ хариуцагч Өвөрхангай аймгийн татварын хэлтсийн улсын байцаагч Т.Б-оор сольсон. Мөн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад хариуцагчаас гаргасан хүсэлтийн дагуу шүүгчийн захирамжаар[23] Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийг хамтран хариуцагчаар татан оролцуулжээ.

          Гэтэл анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн 2 дахь хэсгээр Татварын хэлтэст холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, нэхэмжлэлийг хүлээн
авахаас татгалзаж шийдвэрлэсэн нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1-д “Хариуцагчаар татагдсан этгээд нэхэмжлэлийн жинхэнэ хариуцагч биш болох нь тогтоогдвол түүнийг шүүгч нэхэмжлэгчийн зөвшөөрснөөр жинхэнэ хариуцагчаар солино.”, 54 дүгээр зүйлийн 54.1.2-т “54.1.Шүүгч дараахь тохиолдолд нэхэмжлэл хүлээн авахаас татгалзана: тухайн захиргааны хэргийн шүүхийн харьяаллын бус;” гэж тус тус заасантай нийцэхгүй байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн 2 дахь хэсгийг хүчингүй болгож шийдвэрлэв.

          Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад Өвөрхангай аймгийн татварын хэлтсийг хамтран хариуцагчаар татсанаар тухайн захиргааны хэрэг тусдаа шийдвэрлэгдэх нэхэмжлэл, захиргааны хэрэг гэж үзэх үндэслэлгүй гэдгийг дурдах нь зүйтэй.

          7. Хариуцагч улсын байцаагчаас хяналт шалгалтын явцад хийсэн зөрчил, оногдуулсан төлбөрийн тооцоолол[24], түүний тайлбараас үзэхэд 1) 2015 онд 3,200,000.0 төгрөгийн зөрчилд 320,000.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 96.000.00 торгууль, 160.000.00 төгрөгийн алданги тооцсон хүү 0 төгрөгөөр буюу тооцоогүй, 2) 2015 онд 69,818,181.82 төгрөгийн зөрчилд 6,981,818.20 төгрөгийн нөхөн татвар, 3,490,909.10 төгрөгийн торгууль, алданги 0 төгрөгөөр /тооцоогүй/, 20,945.50 төгрөгийн хүү,  3) 2016 онд 227,272,727.27 төгрөгийн зөрчилд 22,727,272.70 төгрөгийн нөхөн татвар, 6,818,181.80 төгрөгийн торгууль, 4,545,454.50 төгрөгийн алданги, хүү 0 төгрөгөөр буюу тооцоогүй байна.

          Уг тооцооллоос дүгнэхэд, 2015 онд 3,200,000.0 төгрөгийн зөрчлийн 320,000.00 төгрөгийн нөхөн татварт 96.000.00 торгууль, 2016 онд 227,272,727.27 төгрөгийн зөрчлийн 22,727,272.70 төгрөгийн нөхөн татварт 6,818,181.80 төгрөгийн торгууль тус тус оногдуулсан нь эдгээр торгуулийн хэмжээ нь Татварын ерөнхий хуулийн (2008 оны) 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “... татвар ногдох орлого, орлогоос бусад зүйлийг нуусан татвар төлөгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол татварын улсын байцаагч татварыг нөхөн төлүүлж, нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна” гэх хуулийн шаардлагад нийцсэн бөгөөд нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэхээр байна.

          Харин 2015 онд 69,818,181.82 төгрөгийн зөрчлийн 6,981,818.20 төгрөгийн нөхөн татварт 3,490,909.10 төгрөгийн торгууль оногдуулсан нь нөхөн татварын 50 хувьтай тэнцэхээр байгаа бөгөөд үүнийг маргаан бүхий шийтгэлийн хуудас, түүний тэмдэглэлд дурдсанаар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.2-т “Энэ хуулийн 6.1, 6.2-т заасны дагуу бүртгүүлбэл зохих иргэн, хуулийн этгээд харьяалах татварын албанд бүртгүүлж, гэрчилгээ авалгүйгээр бараа үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан, түүнчлэн ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй байсан нь тогтоогдвол эрх бүхий улсын байцаагч уг татварыг нөхөн төлүүлж дараахь хариуцлага хүлээлгэнэ: нөхөн төлбөл зохих албан татварын дүнгийн 50 хувиас илүүгүй хэмжээгээр торгууль ногдуулах.”, 17.2-т “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээндээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй буюу ногдуулсан боловч уг татварыг төлөөгүй нь тогтоогдвол эрх бүхий улсын байцаагч энэ хуулийн 17.1-д заасан хариуцлагыг хүлээлгэнэ.” гэж заасныг баримталсан тодруулбал, Татварын ерөнхий хуулиас илүү нарийвчилсан хуулийн заалтыг баримтлан оногдуулсан хариуцагчийн улсын байцаагчийн торгуулийн шийтгэлийг шүүхээс хуульд нийцэхгүй гэж дүгнэх үндэслэлгүй. Үүний учир нэхэмжлэгчийн талын “улсын байцаагч 35 хувиар торгууль оногдуулж хуульд заасан эрх хэмжээгээ хэтрүүлсэн” гэх гомдол үндэслэлгүй байна.

          Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.3 дахь хэсгийг удирдлага болгон

            1.Өвөрхангай аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 09 дүгээр сарын 04-ний өдрийн 17 дугаар шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн 1 дэх хэсгийг “Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2, 4, Татварын ерөнхий (2008 оны)  хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.3, 74.1.11, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай (2006 оны) хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай (2015 оны) хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.5, 17 дугаар зүйлийн 17.1-д заасныг тус тус баримтлан “ДШЛ” ХХК-иас “Татварын хэлтсийн №0176052 дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” гэсэн шаардлага бүхий Өвөрхангай аймгийн татварын хэлтсийн улсын байцаагч Т.Бадамхорол, Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтэст тус тус холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.” гэж өөрчлөн, Тогтоох хэсгийн 2 дахь заалтыг хүчингүй болгон шийдвэрийн бусад хэсгийг хэвээр үлдээж, хариуцагчийн давж заалдах гомдлыг хангаж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

            2.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д тус тус заасныг баримтлан гомдол гаргагчаас давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

          Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.5 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн, хууль буруу хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч үзвэл магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш таван хоногийн дотор Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ШҮҮГЧ                                                           Э.ЗОРИГТБААТАР

ШҮҮГЧ                                                             Ц.ЦОГТ

ШҮҮГЧ                                                             А.САРАНГЭРЭЛ

 

---

[1] Зөрчлийн хэрэг 4 дэх тал

[2] Зөрчлийн хэргийн 10-12 дахь тал

[3] Зөрчлийн хэрэг 13-16, 197, 218 дахь тал

[4] Зөрчлийн хэргийн 198-202 дахь тал

[5] Зөрчлийн хэргийн 145 дахь тал   

[6] Зөрчлийн хэргийн 146-184  дахь тал

[7] Зөрчлийн хэргийн 149-155 дахь тал

[8] Зөрчлийн хэргийн 205 дахь тал

[9] Зөрчлийн хэргийн 146-153 дахь тал

[10] Хэргийн 2-р хавтас 248 дахь тал

[11] Зөрчлийн 36-42 дахь тал

[12] Зөрчлийн хэргийн 73, 75, 77 дахь тал

[13] Зөрчлийн хэргийн 113-115 дахь тал

[14] Зөрчлийн хэргийн 133, 138-140 дахь тал

[15] Зөрчлийн хэргийн 134, 141-144 дэх тал

[16] Зөрчлийн хэргийн 135-137 дахь тал

[17] Зөрчлийн хэргийн 18-33 дахь тал

[18] Зөрчлийн хэргийн 203, 204 дэх тал

[19] Зөрчлийн хэргийн 73, 75, 77 дахь тал

[20] Зөрчлийн хэргийн 113-115 дахь тал

[21] Хэргийн 1-р хавтас 11-12 дахь тал

[22] Хэргийн 1-р хавтас 29-30 дахь тал

[23] Хэргийн 1-р хавтас 148-149 дэх тал

[24] Зөрчлийн хэргийн 197 дахь тал