Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч А.Сарангэрэл даргалж, нэхэмжлэгч Я.Б-ын нэхэмжлэлтэй, СБДТХ, ТЕГ-т тус тус холбогдох захиргааны хэргийг 2018 оны 09 дүгээр сарын 28-ны өдөр тус шүүхийн шүүх хуралдааны 5 дугаар танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцэж энэхүү шүүхийн шийдвэрийг гаргав. 

Шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгч Я.Б /иргэний үнэмлэх хуулбар хх  6, арын нүүр/, хариуцагч СБДТХ-н итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч  А.О, Б.Д /итгэмжлэл хх 48/, хариуцагч ТЕГ-н итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.О /итгэмжлэл хх 127/, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга С.Мөнх-Эрдэнэ нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэлийн агуулга:

1.1. Анх гаргасан нэхэмжлэлийн талаар /хх 1-3/:

Миний бие оршин суугаа харьяаллын дагуу С******* дүүргийн татвар төлөөгч бөгөөд Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д заасны дагуу 2014 оноос хойш өнөөг хүртэл гадаад, дотоод сургалтын хөнгөлөлт, мөн хуулийн дагуу 16 дугаар зүйлийн 16.1.12-д заасны дагуу 2015 оноос хойш өнөөг хүртэл орон сууцны чөлөөлөлт эдэлж байгаа болно. Тодруулбал, миний төрсөн охин 2013 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс Канад Улсын Виннипегийн их сургуульд Бакалаврын зэрэг эзэмшихээр орж, 2017 оны 06 дугаар сард төгссөн бөгөөд удаах төрсөн хүү маань 2017 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс Шинжлэх ухаан технологийн их сургуульд Бакалаврын зэрэг эзэмшихээр элсэн орж суралцаж байна. Мөн миний бие 2014 онд анх удаа орон сууц худалдаж авсан тул хуулийн дагуу хүүхдүүдийн гадаад их, дээд сургуульд суралцсан сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт, дотоод их, дээд сургуульд суралцаж буй сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт, орон сууцны чөлөөлөлтийг тус тус эдэлж байна.

Анх 2015 онд гадаад сургалтын хөнгөлөлт эдлэх зорилгоор 2014 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайланд дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 17.97.900/ арван долоон сая есөн зуун долоон мянга есөн зуу/ төгрөгөөр 2016 онд гадаад сургалтын хөнгөлөлт болон орон сууцны чөлөөлөлт эдлэх зорилгоор 2015 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайланд дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 59.855.995/ тавин есөн сая найман зуун тавин таван мянга есөн зуун ерэн тав/ төгрөгөөр, 2017 онд гадаад сургалтын хөнгөлөлт болон орон сууцны чөлөөлөлт эдлэх зорилгоор 2016 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайланд дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран ес/ төгрөгөөр тус тус бодогдож, татварын хөнгөлөлт болон чөлөөлөлтийг эдэлж, хөнгөлөлт болон чөлөөлөлтийн мөнгийг 2015, 2016, 2017 онуудад авсан болно. 

2018 он гарч 2017 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайланг хуулийн хугацаанд СБДТХ-т гаргатал гадаад сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг Татварын ерөнхий газраас өгсөн чиглэлийн дагуу буцаан өгөх боломжгүй гэсэн хариу өгч, миний тайлан дахь гадаад сургалтын хөнгөлөлт, орон сууцны чөлөөлөлтийн 2016 оны үлдэгдэл 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран ес/ төгрөгийг бууруулан зөвхөн орон сууцны чөлөөлөлт болох 30.0/гуч/ сая төгрөгөөс тооцохоор тайлан гаргасан. Гэтэл Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад “татварын хөнгөлөлт”, “татварын чөлөөлөлт” гэдгийг нарийн салгаж тодорхойлсон зүйлгүй бөгөөд татварын хөнгөлөлтийг тухайн жилд нь, чөлөөлөлтийг жил дамнан эдлэх тухай зохицуулалт байхгүй болно. Энэ талаар Улсын Дээд Шүүхээс албан ёсны тайлбар гараагүй болно.

Ийнхүү миний бие 2018 оноос хуульд заасны дагуу гадаад сургалтын хөнгөлөлт эдэлж чадахгүй байгаа тухай өргөдлийг 2018 оны 01 дүгээр сарын 24-ний өдөр ТЕГ-н даргын нэр дээр гаргасан бөгөөд өргөдлийн хариуг С******* дүүргийн Татварын хэлтсээс 2018 оны 02 дугаар сарын 13-ны өдрийн 04/345 дугаар албан бичгээр авлаа.Уг албан бичигт дурдсанаар “Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д ”Албан татвар төлөгчийн төрсөн буюу үрчилсэн хүүхэд гадаад, дотоодын их, дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургууль, коллежид элсэн суралцаж байгаа бол түүний сургалтад төлсөн, баримтаар нотлогдож байгаа төлбөрийн хэмжээгээр хөнгөлөлт үзүүлнэ.”ТЕГ-н даргын 2009 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 523 дугаар тушаалаар баталсан “Хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн заавар”-т тус тус заасны дагуу анх удаа мэргэжил эзэмшиж байгаа бол сургалтын төлбөрийг зөвхөн тухайн жилийн татвар ногдох орлогоос хасч тооцон хөнгөлөлт эдэлнэ” хэмээн надад тайлбарласан хариу өгчээ.  СБДТХ ийм хариу өгч татварын тайланг засварлахгүй байгаа, Татварын хуулийн дагуу өргөдлийг шийдвэрлэхгүй байгаа нь СБДТХ-н эс үйлдэхүй болно.

Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д зааснаар татвар төлөгч миний бие хүүхдүүдийн сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт эдлэх эрхтэй.ТЕГ-н даргын 2009 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 523 дугаар тушаалаар баталсан “Хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн заавар”-ын 5 дугаар зүйлийн 5.1.2-д “Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24.6, 24.7-д заасан хөнгөлөлтийг тооцохдоо сургалтын төлбөрийн хэмжээг тухайн жилийн албан татвар ногдох орлогоос хасч эдлүүлэх”-ээр заасан байна. Энэ нь гадаад, дотоодын сургалтын хөнгөлөлтийг тооцохдоо сургалтын төлбөрт төлсөн төлбөрийн дүнг тухайн жилийн буюу 2017 оны албан татвар ногдох орлого болох нийт цалингаас хасч эдлүүлэхээр заасан байгаа нь татвар төлөгч  миний бие энэ төрлийн хөнгөлөлтийг тооцохдоо сургалтын төлбөрт төлсөн төлбөрийн дүнг тухайн жилийн буюу 2017 оны албан татвар ногдох орлого болох нийт цалингаас хасч эдлүүлэхээр заасан байгаа нь татвар төлөгч миний бие энэ төрлийн хөнгөлөлтийг эдлэх эрхтэй болохыг мөн харуулж байна. Харин энэ нь Татварын албаныхны тайлбарлаж байгаа шиг чөлөөлөлт бол дараа онд нь үргэлжилж, хөнгөлөлт бол тэглэдэг гэсэн агуулгыг илэрхийлээгүй байна.

Ийнхүү 2016 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайлан дахь дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн болох 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран ес/ төгрөгөөр буурч 30.0 /гучин/ сая төгрөг болсноор 2017 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайлангийн дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 16.945.426 /арван зургаан сая есөн зуун дөчин таван мянга дөрвөн зуун хорин зургаа/ төгрөг болж, миний бие өнөөг хүртэл хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн хөнгөлөлтийг бүрэн эдлэх боломжгүй байдалд хүрснээр хуулиар олгогдсон татвар төлөгч миний эрх зөрчигдөж байна. 

Иймд СБДТХ-с 2018 оны 02 дугаар сарын 13-ны өдрийн 04/345 дугаар албан бичгээр гаргасан шийдвэрийг хүчингүй болгож, татвар төлөгч миний 2016 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайлан дахь дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн болох 56.417.869 / тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран ес/ төгрөгийг 2017 оны тайланд тусгахыг даалгана уу. 

Татварын ерөнхий хуулийн 72 дугаар зүйлд Татварын алба, татварын улсын байцаагч болон татвар төлөгч этгээдэд ногдуулсан татварын хэмжээг хүлээн зөвшөөрөхгүй байх зэрэг тохиолдолд үүсэх гомдлыг хэрхэн хянан шийдвэрлэх талаарх харилцааг зохицуулсан бөгөөд харин татвар төлөгч этгээдийн эдлэх хөнгөлөлтийн талаар үүссэн маргааныг хэрхэн шийдвэрлэх талаарх зохицуулалт хуульд тусгаагүй тул СБДТХ /хуулиар манай татварын албад босоо удирдлагын тогтолцоотой/-ээс өгсөн хариуг ТЕГ-н шийдвэр хэмээн ойлгож Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4-т заасны дагуу нэхэмжлэлээ шууд шүүхэд гаргасан болно.” гэжээ.

1.2. Нэхэмжлэгч Я.Б нь 2018 оны 08 дугаар 31-ний өдөр шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчлөхдөө /хх 95/: 

1. Татвар төлөгч Я. Б-н 2016 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан /ТТ0-06/А/ дахь “ дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран ес/ төгрөгийг, 2017 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан /ТТ0-06/А/-ийн “өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн”-д хасагдахгүйгээр 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран есөн/ төгрөгөөр тайланд залруулга хийж, тайлан дахин хүлээж авахыг даалгах,

2. Татвар төлөгч Я. Б-н 2017 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан /ТТ0-06/А/ хүлээж авахдаа “өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн”-г 30.000.000 /гучин сая/ төгрөг болгон 26.417.869 /хорин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоо найман зуун жаран ес/ төгрөгийг хассан үйлдлийг хууль бус болохыг тотоолгох,

3. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д заасан хөнгөлөлтийг хуулийн дагуу эдлүүлэхгүй байгаа эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоолгох” гэжээ.

2. Хариуцагчийн хариу тайлбарын агуулга:

2.1. Хариуцагч СБДТХ-н итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч А.О 2018 оны 05 сарын 30-ны өдөр шүүхэд гаргасан хариу тайлбар /хх 54/-таа: 

“Тус иргэн нь 2014 оноос татварын хөнгөлөлтөд хамрагдахаар тайлан болон материалаа бүрдүүлэн өгсөн. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.12-д “хувь хүн өөрийн орлого болон банк санхүүгийн байгууллагаас авсан зээлийн хөрөнгөөр амьдран суух зориулалтаар анх удаа хувьдаа орон сууц барилга барих, эсхүл худалдан авахад зарцуулсан 30.0 сая төгрөгөөс дээшгүй хэмжээний төгрөгтэй тэнцэх орлого” 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д “Албан татвар төлөгчийн төрсөн буюу үрчилсэн хүүхэд гадаад, дотоодын их, дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургууль, коллежид элсэн суралцаж байгаа бол түүний сургалтад төлсөн, баримтаар нотлогдож байгаа төлбөрийн хэмжээгээр албан татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ” гэж тус тус заасны дагуу амьдран суух орон сууц худалдан авахад 30 саяас ихгүй хэмжээтэй хөрөнгийн орлогын чөлөөлөлт, гадаад улсад суралцаж байгаа бол түүний сургалтад төлсөн төлбөрийн хэмжээгээр татварын хөнгөлөлтийг эдэлсэн. Иргэн Я.Б нь татварын чөлөөлөлт буюу орон сууцны буцаан авалт дээр маргаагүй байна. Харин хөнгөлөлт нь мөн хуулийн 26.1.5-д “аж ахуйн нэгж, байгууллагад хөдөлмөрийн гэрээгээр ажилладаг албан татвар төлөгч нь энэ хуулийн 16.1.12, 24.6-д заасан хөнгөлөлт эдлэх бол татварын алба ажил олгогчтой албан татварын жилийн эцсийн тооцоо хийхдээ уг хөнгөлөлтийг албан татвар төлөгчийн албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцох”, 271.1-т “Хувь хүн энэ хуулийн 16.1.12-д заасны дагуу албан татвар ногдох орлогын чөлөөлөлт, 24.6-д заасны дагуу албан татварын хөнгөлөлт эдлэх бол тухайн хувь хүний холбогдох төсөвт төлөх албан татвар, албан татвар ногдох орлогыг хасч тооцож болно” 26.2-д “Энэ хуулийн 8.1.6, 11.1.6, 12.1.1, 12.1.2, 12.2, 13.1.1, 13.1.5, 14.1.2, 14.1.3, 15 дугаар зүйлд заасан орлогын албан татвар төлсөн тайланг хувь хүний  орлогын албан татвар тодорхойлох тайлангийн хуудсаар гаргаж, дараа оны 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн дотор татварын албанд хүргүүлнэ” гэж тус тус зааснаар татвар төлөгчийн тухайн жилийн татварын эцсийн тооцоог хийж татвар ногдох орлогоос хасаж тооцож хөнгөлөлт эдлүүлж дууссан болно. Иймд нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэжээ.

2.2. Хариуцагчаас 2018 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдөр шүүхэд гаргасан тайлбар /хх 107/-таа:

 Тус иргэн нь 2014 оноос Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуульд заасны дагуу Э.Б-н гадаад сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтөд хамрагдахаар тайлан болон материалаа бүрдүүлэн өгсөн. 2017 онд зөвхөн хүү Э.М-ний дотоод сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтөд хамрагдахаар материалаа бүрдүүлж өгсөн байна. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д “Албан татвар төлөгчийн төрсөн буюу үрчилсэн хүүхэд гадаад, дотоодын их, дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургууль, коллежид элсэн суралцаж байгаа бол түүний сургалтад төлсөн, баримтаар нотлогдож байгаа төлбөрийн хэмжээгээр албан татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ” гэж заасан.

Хуулийн дээрх заалтын дагуу албан татвар төлөгчийн их дээд болон мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхэд суралцаж байх хугацаанд нь түүний эцэг, эх нь сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт эдлэх ба суралцаж дууссан бол уг хөнгөлөлтийг эдлэхгүй болохыг ТЕГ-н даргын 2009 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 523 дугаар тушаалаар батлагдсан Хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн зааврын 5 дугаар зүйлийн 5.1-т “Хуулийн 24 дүгээр зүйлд заасан хөнгөлөлтийг дараах байдлаар эдлүүлнэ. Үүнд 5.1.2 “Хуулийн 24.6, 24.7-д заасан хөнгөлөлтийг тооцохдоо сургалтын төлбөрийн хэмжээг тухайн жилийн албан татвар ногдох орлогоос хасч” гэж, мөн журмын 6 дугаар зүйлийн 6.6-д “Татварын алба жил дамжин хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх тохиолдолд албан татвар төлөгчийн хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдэлж буй хүүхэд их, дээд болон мэргэжлийн сургуульд үргэлжлүүлэн суралцаж байгаа  ... нотлох баримт бүрдүүлж ирэхийг хүснэ” гэж тодотгож тайлбарласан.

Их, дээд болон мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхэд сургуулиа төгссөн байхад түүний эцэг, эх нь сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг дараагийн жилүүдэд үргэлжлүүлэн эдэлж хуулийн дээрх заалтыг буруу хэрэгжүүлж байгааг таслан зогсоох, хяналт тавих зорилгоор Хувь хүний албан татварын ТТ-06 тайланд сургалтын төлбөрийн дараагийн жилүүдэд эдлэх үлдэгдлийн хэмжээг “0”  болгож програмд өөрчлөлт оруулсан. 

Иймд иргэн Я.Б нь охин Э.Б-г гадаадад суралцаж байх хугацаанд буюу 2014, 2015, 2016 онд хуулийн дагуу сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг эдэлсэн. Харин 2017 онд хүү Э.М-ний дотоод сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг эдэлсэн байна. Энэ нь хуульд нийцэж байгаа бөгөөд тухайн иргэний хувьд хохиролгүй байна.” гэв.  

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн өөрчилсөн шаардлагатай холбоотойгоор ТЕГ-н хамтран хариуцагчаар татуулах хүсэлтэй байна.  Мөн нэхэмжлэлийн нэмэгдүүлсэн шаардлагыг гардан авч бичгээр 

хариу тайлбар өгөх болно.” гэжээ.

Хариуцагч ТЕГ-н итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс 2018 оны 09 дүгээр сарын 18-ны өдөр шүүхэд гаргасан тайлбар /128-130/-таа:

1. Татвар төлөгчийн 2017 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайланг засахгүй байгаа эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоож, тайланг засахыг СБДТХ-т даалгах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагын хувьд:

Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.3-д “Эс үйлдэхүй гэж иргэн, хуулийн этгээдээс эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хэрэгжүүлэх, хамгаалуулахаар гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх үүргээ захиргааны байгууллага хуульд заасан хугацаанд биелүүлээгүй, эсхүл шийдвэрлэхгүй орхигдуулсныг ойлгоно.” гэж заасан. Хуулийн дээрх заалтын дагуу эс уйлдэхүй гэдэг нь захиргааны байгууллагаас иргэдийн хүсэлт өргөдлийг хянан шийдвэрлэх хуульд заасан хугацаа буюу Захиргааны ерөнхий хуулийн 94 дүгээр зүйлийн 94.3-д “Гомдлыг Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хуульд заасны дагуу хүлээн авч, хуульд өөрөөр заагаагүй бол 30 хоногийн дотор хянан шийдвэрлэж хариу өгнө.” гэж заасны дагуу 30 хоног өнгөрсөн, хугацааг сунгасан тухайгаа иргэнд бичгээр мэдэгдээгүй бөгөөд ямар нэгэн байдлаар асуудлыг шийдвэрлээгүй “чимээгүй байсан’ тохиолдолд эс үйлдэхүй бий болно. Нэхэмжлэгч Я.Б нь 2018 оны 01 дүгээр сарын 24-ний өдөр Татварын ерөнхий газар, мөн СБДТХт өргөдөл гаргасан. СБДТХ нь тухайн өргөдлийн хариу болох 04/345 дугаар албан бичгийг хуулийн хугацаанд буюу 2018 оны 02 дугаар сарын 13-ны өдөр /30 хоногийн дотор/ хариу өгсөн. Гэтэл нэхэмжлэгч Я.Б-с эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хамгаалуулахаар гаргасан өргөдлийг шийдвэрлэх үүргээ СБДТХ биелүүлээгүй гэж маргасан нь хууль зүйн хувьд үндэслэлгүй бөгөөд Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.3-д заасны дагуу татварын албаны эс үйлдэхүй гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

2. Зөрчигдөөд байгаа татварын хөнгөлөлт эдлэх эрхийг сэргээж, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д заасан хөнгөлөлтийг хуулийн дагуу эдлүүлэхийг даалгах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагын хувьд:

Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д “Албан татвар төлөгчийн төрсөн буюу үрчилсэн хүүхэд гадаад, дотоодын их, дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургууль, коллежид элсэн суралцаж байгаа бол түүний сургалтад төлсөн, баримтаар нотлогдож байгаа төлбөрийн хэмжээгээр албан татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ.” гэж заасан байдаг. Хуулийн дээрх заалтын дагуу албан татвар төлөгчийн их дээд болон мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхэд суралцаж байх хугацаанд түүний эцэг, эх нь сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт эдэлнэ. Харин суралцаж дууссан бол уг хөнгөлөлтийг эдлэхгүй болохыг ТЕГ-н даргын 2009 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 523 дугаар “Заавар, маягт батлах тухай” тушаалын 5 дугаар зүйлийн 5.1-т “Хуулийн 24 дүгээр зүйлд заасан хөнгөлөлтийг дараах байдлаар эдлүүлнэ. Үүнд ... 5 дугаар зүйлийн 5.1.2-д “Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24.6, 24.7-д заасан хөнгөлөлтийг тооцохдоо сургалтын төлбөрийн хэмжээг тухайн жилийн албан татвар ногдох орлогоос хасч эдлүүлэх”-ээр заасан, мөн журмын 6 дугаар зүйлийн 6.6-д “Татварын алба жил дамжин хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх тохиолдолд албан "татвар төлөгчийн хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдэлж буй ... хүүхэд их, дээд болон мэргэжлийн сургуульд үргэлжлүүлэн суралцаж байгаа ... нотлох баримт бүрдүүлж ирэхийг хүснэ.” гэж тодотгож тайлбарласан.

Албан татвар төлөгчийн их дээд болон мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхэд сургуулиа төгссөн байхад түүний эцэг эх нь сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг дараагийн жилүүдэд үргэлжлүүлэн эдэлж хуулийн дээрх заалтыг буруу хэрэгжүүлж байгааг таслан зогсоох, хяналт тавих зорилгоор Хувь хүний орлогын албан татварын ТТ-06 тайланд сургалтын төлбөрийн дараагийн жилүүдэд эдлэх үлдэгдлийн хэмжээг “0” болгож програмд өөрчлөлт оруулах нь хуулийн зүйл, заалтад харшлахгүй, татвар төлөгчид хохиролгүй болно.

Албан татвар төлөгч иргэн Я.Б нь өөрийн охин Э.Б-н гадаад сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг 2014, 2015, 2016 онд эдэлсэн ба 2017 онд Э.Б нь сургуулиа төгссөн тул хөнгөлөлт эдлээгүй энэ хуульд нийцэж байх бөгөөд тухайн хувь хүнд ямар нэгэн хохирол учраагүй байна.

Иймд дээрх үндэслэлээр иргэн Я.Б-ын гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөх үндэслэлгүй байх тул нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэж өгнө үү.” гэжээ.

ҮНДЭСЛЭХ НЬ:

Нэхэмжлэгч Я.Б-с СБДТХ, ТЕГ-т тус тус холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь ханган шийдвэрлэв.

Нэхэмжлэгчийн “Татвар төлөгчийн хувь хүний орлогын албан татварын 2017 оны тайланг засахгүй байгаа эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоож, тайланг засахыг СБДТХ-т даалгах, хувь хүний орлогын албан татварын 2016 оны тайлан дахь дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн болох 56.417.869 төгрөгийг 2017 оны тайланд тусгахыг даалгах” гэсэн нэхэмжлэлийн шаардлагаар захиргааны хэрэг үүсгэжээ /хх 39-43/.

Гэвч нэхэмжлэгчээс нэхэмжлэлийн шаардлагаа хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад дараахь байдлаар өөрчилжээ /хх 95/.

Хувь хүний орлогын албан татварын 2016 оны тайлан дахь “дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 56.417.869 төгрөгийг Хувь хүний орлогын албан татварын 2017 оны тайлангийн “өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн”-д хасагдахгүйгээр 56.417.869 төгрөгөөр тайланд залруулга хийж, тайланг дахин хүлээж авахыг даалгах; Хувь хүний орлогын албан татварын 2017 оны тайланг хүлээж авахдаа “өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн”-г 30.000.000 төгрөг болгон 26.417.869 төгрөгийг хассан үйлдлийг хууль бус болохыг тогтоолгох; Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д заасан хөнгөлөлтийг хуулийн дагуу эдлүүлэхгүй байгаа эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоолгох.

1.Тайлангийн тухайд:

Нэхэмжлэгч Я.Б нь өөрийн 2 хүүхдийн их, дээд сургуулийн сургалтад төлсөн төлбөрийн хэмжээгээр албан татварын хөнгөлөлт эдлэхээр 2015, 2016, 2017, 2018 онуудад, мөн анх удаа худалдан авсан орон сууцны чөлөөлөлт эдлэхээр 2015 онд тус тус СБДТХ-т хувь хүний орлогын албан татварын тайлан гаргаж, холбогдох материалыг бүрдүүлэн өгчээ /хх 5-14/. 

Нэхэмжлэгч нь хувь хүний орлогын албан татварын 2014 оны тайлан /хх 13/ болон хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдэлсэн орлогын 2014 оны дэлгэрэнгүй мэдээ /хх 14/-г тус бүр 2015 оны 01 дүгээр сарын 13-ны өдөр гаргаж, мэдээ, тайланг, татварын улсын байцаагчаас нягтлан хүлээн авчээ. Уг 2014 оны тайланд мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхдийн төлбөрийн дүн 20,724,000 төгрөг, дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 17,907,900 /хх 13-ын арын нүүр/ төгрөг байхаар тусгагджээ.

 Үүний дараа нэхэмжлэгч хувь хүний орлогын албан татварын 2015 оны тайлан /хх 11/ болон хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдэлсэн орлогын 2015 оны дэлгэрэнгүй мэдээ /хх 12/-г тус бүр 2016 онд гаргаж, мэдээ, тайланг, татварын улсын байцаагчаас нягтлан хүлээн авчээ. Уг 2015 оны тайланд мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхдийн төлбөрийн дүн 21,686,221 төгрөг, анх удаа хувьдаа орон сууц худалдан авах орлого 30,000,000 төгрөг, дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 59,855,995 /хх 11-ийн арын нүүр/ төгрөг байхаар тусгагджээ.

Дараагаар нь нэхэмжлэгчээс хувь хүний орлогын албан татварын 2016 оны тайлан /хх 9/ болон хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдэлсэн орлогын 2016 оны дэлгэрэнгүй мэдээ /хх 10/-г тус бүр 2017 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдөр гаргаж, мэдээ, тайланг, татварын улсын байцаагчаас нягтлан хүлээн авчээ. Энэ 2016 оны тайланд мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхдийн төлбөрийн дүн 23,842,783 төгрөг, өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 41,948,095 төгрөг, дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 56,417,869 төгрөг /хх 9, 10-ын арын нүүр/ байхаар тусгагджээ.

Мөн нэхэмжлэгчээс хувь хүний орлогын албан татварын 2017 оны тайлан /хх 7-8/-г 2018 оны 01 дүгээр сард гаргаж, тайланг, татварын улсын байцаагчаас нягтлан цахим бүртгэлд маягт ТТ-06а-гийн дагуу хүлээн авчээ. Уг 2017 оны тайлан /хх 8/-д өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 30,000,000 төгрөг, дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 16, 943, 000 төгрөг /хх 8-ын арын нүүр/ байхаар тусгагджээ. 

Дээрх тайлангуудаас дүгнэхэд: 2014 оны тайланд мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхдийн /2013 онд төлсөн/ төлбөр ийн дүн 20,724,000 төгрөг, 2015 оны тайланд мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхдийн /2014 онд төлсөн/ төлбөрийн дүн 21,686,221 төгрөг, 2016 оны тайланд мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхдийн /2015 онд төлсөн/ төлбөрийн дүн 23,842,783 төгрөг төлбөрийн нийт дүн 2014, 2015, 2016 оны тайланд тусгагдсанаар 66,253,004 төгрөг байна. 2014 онд дараа он буюу 2015 оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 17,907,900 төгрөг, 2015 оны тайланд дараа он буюу 2016 онд татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 59,855,995 төгрөг, 2016 оны тайланд 2017 он буюу дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 56,417,869 төгрөг байхаар тайланд тусгагджээ. Гэтэл энэхүү дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 2016 оны тайланд 56,417,869 төгрөг байсныг 2017 оны тайланд 26,417,869 төгрөгийг тэглэж буюу хасч өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогыг 30.000.000 төгрөг болгон тусгажээ.  

2. Нэхэмжлэгчийн өргөдөл, түүнд өгсөн хариуцагчийн тайлбарын тухайд:

Нэхэмжлэгч Я.Б нь “СБДТХ нь Татварын ерөнхий газраас өгсөн чиглэлийн дагуу  2016 оны тайлан дахь гадаад сургалтын хөнгөлөлт болон орон сууцны чөлөөлөлтийн үлдэгдэл 56,471,869 төгрөгийг бууруулан 2017 оны тайланг нягтлахдаа 30,000,000 төгрөгөөс тооцон гадаад сургалтын хөнгөлөлтийг 2018 оноос эдэлж чадахгүй байгаа тухай” өргөдөл /хх 5/-өө ТЕГ-н дарга, СБДТХ-т 2018 оны 01 дүгээр сарын 24-ний өдөр гаргажээ.  

Уг өргөдлийг СБДТХ хянаад 2018 оны 02 дугаар сарын 13-ны өдөр 04/345 тоот албан бичиг /хх 15/-ээр “Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д “Албан татвар төлөгчийн төрсөн буюу үрчилсэн хүүхэд гадаад, дотоодын их дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургууль, коллежид элсэн суралцаж байгаа бол түүний төлбөрийн хэмжээгээр албан татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ.”, ТЕГ-н 2009 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 523 дугаар тушаалаар баталсан “Хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн заавар”-д тус тус заасны дагуу анх удаа мэргэжил эзэмшиж байгаа бол сургалтын төлбөрийг зөвхөн тухайн жилийн татвар ногдох орлогоос хасч тооцон хөнгөлөлт эдэлнэ.” гэсэн хариуг хүргүүлсэн байна. 

Нэхэмжлэгчээс ТЕГ-т гаргасан өргөдөл /хх 16/-ийг  2018 оны 04 сарын 12-ны өдөр гаргажээ. Татварын ерөнхий газраас 2018 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 10/1434 тоот албан бичгээр “...С******* дүүргийн татварын хэлтсээс урьд таны гаргасан өргөдлийг шийдвэрлэн хуулийн дагуу хариу өгсөн байна. ТЕГ-н Хуулийн хэрэгжилтийг хангах газраас таны өргөдөлтэй танилцан нэмж тайлбарлах зүйлгүй бөгөөд захиргааны журмаар эцэслэн шийдвэрлэгдсэн байгааг үүгээр уламжилъя.” гэсэн хариуг өгчээ.  

Дээр дурдсан үйл баримтаас дүгнэхэд: 1.С******* дүүргийн татварын хэлтсээс “ТЕГ-н өгсөн чиглэлийн дагуу нэхэмжлэгч Я.Б-ын хувь хүний орлогын албан татварын 2017 оны тайланг нягтлан хүлээн авахдаа нэхэмжлэгчийн 2016 оны тайлан дахь гадаад сургалтын хөнгөлөлт болон орон сууцны чөлөөлөлтийн үлдэгдэл 56,471,869 төгрөг байснаас 26,417,869 төгрөгөөр хасч /тэглэн/ 30,000,000 төгрөгөөр тооцсон, мөн нэхэмжлэгчид гадаад сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг 2017 онд  эдлүүлээгүй гэдэг нь татварын тайлангууд /7-14/, СБДТХ-н албан тоот /хх 15/, хариуцагч СБДТХ-н итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбар /хх 54, 107/, хариуцагч ТЕГ-н итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбар /хх 128-130/, ТЕГ-н албан бичиг /хх 86/ зэргээс тогтоогдож байна.  

3. Хариуцагч байгууллагаас нэхэмжлэгчийн 2017 оны тайлангийн үлдэгдлийн хэмжээг 26,417,869 төгрөгөөр хасч /тэглэн/ програмд өөрчлөлт оруулсан үндэслэлийн тухайд:

Хариуцагч талуудын нэхэмжлэгчийн өргөдөлд хариу өгсөн албан бичгүүд /хх 15, 17/,  нэхэмжлэлд өгсөн хариу тайлбарууд /хх 54, 107, 128-130/ зэргээс үзэхэд дор дурдсан үндэслэлээр “нэхэмжлэгчийн 2016 оны тайлан дахь гадаад сургалтын хөнгөлөлт болон орон сууцны чөлөөлөлтийн үлдэгдэл 56,471,869 төгрөгийг 26,417,869 төгрөгөөр хасч /тэглэн/ 30,000,000 төгрөгөөр тооцож, 2017 оны тайлангийн үлдэгдлийн хэмжээг тэг хувь болгож програмд өөрчлөлт оруулсан”, мөн “нэхэмжлэгчид гадаад сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг 2017 онд  эдлүүлээгүй ”  гэдэг нь тогтоогдож байна. Үүнд:

3.1. “ТЕГ-н 2009 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 523 дугаар тушаалаар баталсан “Хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн зааврын 5.1.2-д “хөнгөлөлтийг тооцохдоо сургалтын төлбөрийн хэмжээг тухайн жилийн албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцно” гэж заасан.

3.2. мөн журмын 6 дугаар зүйлийн 6.6-д Татварын алба жил дамжин хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх тохиолдолд албан татвар төлөгчийн хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдэлж буй ... хүүхэд их дээд ...сургуульд үргэлжлүүлэн суралцаж байгаа ... нотлох баримт бүрдүүлж ирэхийг хүснэ” гэж заасан үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн охин Э.Б-г гадаадад суралцаж байх хугацаанд буюу 2014, 2015, 2016 онд хөнгөлөлт эдэлсэн. Нэхэмжлэгчийн охин гадаадын их сургуулиа 2017 онд төгссөн тул сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг дараагийн жилүүдэд үргэлжлүүлэн эдлэх нь үндэслэлгүй.” гэжээ. 

4.Хууль зүйн үндэслэлийн талаар:

Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д “Албан татвар төлөгчийн төрсөн буюу үрчилсэн хүүхэд гадаад, дотоодын их, дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургууль, коллежид элсэн суралцаж байгаа бол түүний сургалтад төлсөн, баримтаар нотлогдож байгаа төлбөрийн хэмжээгээр албан татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ.” гэж зохицуулжээ.

Маргааны тохиолдлын хувьд нэхэмжлэгчийн охин Э.Билгүүндарь нь 2013 оны 9 дүгээр сараас /хх 112/ 2017 оны 6 дугаар сар /хх 1, 120/ хүртэл Канад улсын Виннипег их сургуульд суралцан төгссөн байна. Нэхэмжлэгч нь охин Э.Б-н гадаад сургалтын төлбөрт 2014-2015 онд 13,690 канад доллар /хх 114/, 2015-2016 онд 14,317.83 канад доллар /хх 109/, 2016-2017 оны сургалтын төлбөрт 14,230.49 канад доллар /хх 120/ нийт 42,238.32 канад доллар төлсөн байна. Уг сургалтын төлбөрийг монгол төгрөгийн дүнд шилжүүлэн /хх 98, 111, 118/ нэхэмжлэгчийн хувь хүний орлогын албан татварын 2014, 2015, 2016 оны тайланд тусгагдсанаар мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхдийн төлбөрийн нийт дүн болох 66,253,004 төгрөгийг төлсөн гэдэг нь тогтоогдож байна. 

Иймд Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д заасны дагуу хариуцагч татварын байгууллагууд нь нэхэмжлэгч Я.Б-г хувь хүний орлогын албан татвар төлөгчийн хувьд өөрийн төрсөн охин Э.Б-н гадаадын их, дээд сургуулийн  сургалтын төлбөрт төлсөн, хэрэгт цугларсан дээр дурдсан баримтаар нотлогдож байгаа нийт 66,253,004 төгрөгийн хэмжээгээр албан татварын хөнгөлөлт үзүүлэх үүрэгтэй юм.

Гэтэл хариуцагч байгууллагуудаас нэхэмжлэгчийн хүүхдийнхээ гадаад сургалтын төлбөрт төлсөн баримтаар нотлогдож байгаа нийт 66,253,004 төгрөгөөс хуульд заасан татварын чөлөөлөлтийг эдлүүлээгүй харин уг үнийн дүнгээс 26.417.869 төгрөгийг “сургуулиа төгссөн учир үргэлжлүүлэн эдлэхгүй”, “сургалтын төлбөрийн хэмжээг тухайн жилийн албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцно” гэсэн үндэслэлээр хассан /тэглэн/ байна. Тодруулбал, нэхэмжлэгчийн гаргаж өгсөн 2014, 2015, 2016 оны тайланд мэргэжлийн сургуульд суралцагч хүүхдийн төлбөрийн дүнг оруулан тооцож “дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх дүнг” гаргадаг гэдэг нь тогтоогдож байна. Энэхүү “дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх дүнг” 2016 онд 26.417.869 төгрөгийг хассан /тэглэн/ нөхцөл байдал нь нэхэмжлэгчийн хүүхдийнхээ гадаад сургалтын төлбөрт төлсөн баримтаар нотлогдож байгаа нийт 66,253,004 төгрөгөөс татварын чөлөөлөлтийг эдэлж чадаагүй, харин 26.417.869 төгрөгийг хасаад 39,835,135 төгрөгийн хэмжээгээр татварын чөлөөлөлтийг эдэлсэн гэж үзэхээр байна. 

Үүнээс гадна хариуцагч байгууллагуудаас “хөнгөлөлтийг тооцохдоо сургалтын төлбөрийн хэмжээг тухайн жилийн албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцно”, “нэхэмжлэгчийн охин гадаадын их сургуулиа 2017 онд төгссөн тул сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг дараагийн жилүүдэд үргэлжлүүлэн эдлэх нь үндэслэлгүй.” гэж Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д зааснаас өөр үндэслэлийг буюу хуульд зохицуулаагүй үндэслэл баримтлан ТЕГ-н 2009 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 523 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралтаар баталсан  журмын 5.1.2, 6.6 дахь заалтыг маргааны тохиолдлын хувьд буруу тайлбарлан хэрэглэсэн байна.

Учир нь ТЕГ-н 2009 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 523 дугаар тушаалын 2 дугаар хавсралтаар батлагдсан ТТ-06(А) маягтын дагуу нэхэмжлэгчийн хувь хүний орлогын албан татварын 2014, 2015, 2016 оны тайланг хариуцагч байгууллагаас нягтлан баталгаажуулсан байх бөгөөд уг тайланд сургалтын төлбөрийн хэмжээг жил бүр тусгаж, мөн маягтын 82 дугаар багананд дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүнг тусган оруулдаг энэ нь сургалтын төлбөрийн хэмжээг багтаасан албан татвараас чөлөөлөгдөх орлогын нийт дүнг илэрхийлдэг, өмнөх оноос дараа онд шууд шилжүүлж байгаа орлогын дүн байна. 

Нөгөөтэйгүүр, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д “сургалтад төлсөн, баримтаар нотлогдож байгаа төлбөрийн хэмжээгээр албан татварын хөнгөлөлт үзүүлэхээр зохицуулсан байтал хариуцагчаас  “сургуулиа төгссөн, төлбөрийн хөнгөлөлтийг дараагийн жилүүдэд үргэлжлүүлэн эдэлж байгаа,  2014, 2015, 2016 онд хуулийн дагуу сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг эдэлсэн” зэрэг үндэслэлээр сургалтын төлбөрийн дараагийн жилүүдэд эдлэх сургалтын төлбөрийн үлдэгдлийн хэмжээг “0”  болгож програмд өөрчлөлт оруулсан гэх тайлбар нь үгүйсгэгдэж байгааг дурдах нь зүйтэй. 

Иймээс хариуцагч СБДТХ, Татварын ерөнхий газраас “нэхэмжлэгчийн хувь хүний орлогын албан татварын 2017 оны тайланг хүлээж авахдаа “өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн”-г 30.000.000 төгрөг болгон 26.417.869 төгрөгийг хасч тооцсон үйлдэл, нэхэмжлэгчийг Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д заасан хөнгөлөлтийг хуулийн дагуу эдлүүлэхгүй байгаа эс үйлдэхүй нь дээр дурдсан үндэслэлээр хуульд нийцээгүй бөгөөд нэхэмжлэгч Я.Б-ын хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт эдлэх эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн хууль бус байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь ханган шийдвэрлэх нь үндэслэлтэй байна.

 

              3ахиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.1, 106.3.4, 106.3.12-д заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгч Я.Б-ын “Татвар төлөгч Я. Б-н 2016 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан /ТТ0-06/А/ дахь “дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран ес/ төгрөгийг, 2017 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан /ТТ0-06/А/-ийн “өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн”-д хасагдахгүйгээр 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран есөн/ төгрөгөөр тайланд залруулга хийж, тайланг дахин хүлээж авахыг даалгах, Татвар төлөгч Я. Б ын 2017 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан /ТТ0-06/А/ хүлээж авахдаа “өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн”-г 30.000.000 /гучин сая/ төгрөг болгон 26.417.869 /хорин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоо найман зуун жаран ес/ төгрөгийг хассан үйлдлийг хууль бус болохыг тогтоолгох, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.6-д заасан хөнгөлөлтийг хуулийн дагуу эдлүүлэхгүй байгаа эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоолгох” гэсэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд хангаж, хариуцагч СБДТХ, ТЕГ-т “татвар төлөгч Я. Б ын 2016 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан /ТТ0-06/А/ дахь “дараа оны татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран ес/ төгрөгийг, 2017 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан /ТТ0-06/А/-ийн “өмнөх тайлангаас үлдсэн татвар ногдох орлогоос чөлөөлөгдөх орлогын дүн”-д хасагдахгүйгээр 56.417.869 /тавин зургаан сая дөрвөн зуун арван долоон мянга найман зуун жаран есөн/ төгрөгөөр тайланд залруулга хийж, тайланг дахин хүлээж авахыг даалгасугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 51 дүгээр зүйлийн 51.1, 47 дугаар зүйлийн 47.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-д заасны дагуу улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчээс төлсөн 70.200 (далан мянга хоёр зуун)  төгрөгийг улсын төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч нараас гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай. 

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.2-д заасны дагуу шүүхийн энэ шийдвэр танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд мөн хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-т заасны дагуу хэргийн оролцогчид тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь энэхүү шүүхийн шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэйг мэдэгдсүгэй.

 

 

 

ШҮҮГЧ                                       А.САРАНГЭРЭЛ