МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны  шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Ц.Мөнхзул даргалж тус шүүхийн хуралдааны 4 дүгээр танхимд хийсэн хуралдаанаар “А ” ХХК-ийн гомдолтой Татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , татварын улсын байцаагч Б.Т  нарт холбогдох захиргааны хэргийг хэлэлцэв. 

Нэхэмжлэгч:  “А ” ХХК,

Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , татварын улсын байцаагч Б.Т

Гомдлын шаардлага: “Татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн 211******* тоот шийтгэлийн хуудасны “ОЛСОН нь хэсгийн 3-т заасан зөрчилд ногдуулсан 1,664,614,603.30 төгрөгийн нөхөн төлбөрийг хүчингүй болгуулах”

Шүүх хуралдаанд: Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д , О.Х , Э.У , А.И , хариуцагч татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , улсын байцаагч Б.Т , хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т , шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Болормаа нарыг оролцуулан хийв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Гомдол гаргагч “А ” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал ******* /*******/ шүүхэд гаргасан гомдолдоо: “Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , Татварын улсын байцаагч Б.Т  нар нь “А ” ХХК-ийн 2013-2017 оныг дуусталх хугацааны татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийсэн бөгөөд 2018 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдөр 211******* тоот шийтгэлийн хуудас үйлдсэн.

Бид уг шийтгэлийн хуудсын тогтоогдсон нөхцөл байдал хэсгийн 3-т заасан “А ” ХХК-иас “К” ХХК-д олгосон хүүгүй зээл дээр ногдуулсан ААНОАТ болон алданги, торгууль зэргийг дараах үндэслэлийн дагуу хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа болно.

211******* тоот шийтгэлийн хуудсанд “А ” ХХК нь 2013-2017 онд өөрийн охин компани болох “К” ХХК-д зээл олгосон бөгөөд тухайн зээлэндээ зах зээлийн хүүг тооцож бүртгээгүй гэж үзэн байцаагчийн ногдуулсан дараах дүнтэй бид санал нийлэхгүй байна.

	Таамаглалын татварын суурь/Бодит бус хүүгийн орлого/	Нийт нөхөн татвар, торгууль, алданги	Нөхөн татвар	Торгууль	Алданги
ААНАОАТ	60,371,777,572.30	1,789,147,212.00	1,192,764,808.00	357,829,442.40	238,552,961.60

 

Татварын байцаагчийн 1,664,614,603.30 төгрөгийн аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар болон алданги, торгуулийг маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдрийн 05 тоот тогтоолоор энэхүү нэхэмжлэлийн няцаах үндэслэл 1 болон 2-т заасан хуулийн үндэслэлийг харгалзан үзэхгүйгээр хэвээр үлдээсэн тул бид энэхүү төлбөрийг хүчингүй болгож өгнө үү гэсэн хүсэлтийг үүгээр гаргаж байна.

Бид яг энэ асуудлаар Маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргасан бөгөөд уг зөрчлийг няцаах бидний үндэслэлийг харгалзан үзэлгүйгээр шууд шийдвэрлэсэн гэж үзэж байна.

Няцаах үндэслэл 1:

Харилцан хамааралтай этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээнд үнэ шилжүүлэлтийн хяналт тавих нарийвчилсан журам, аргачлал батлуулж мөрдүүлэхийг Татварын ерөнхий хууль болон Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд заасан боловч одоог хүртэл хүчин төгөлдөр журам аргачлал байхгүй байна:

Татварын байцаагч нар “А ” ХХК-иас “К” ХХК-д олгосон зээлд хүү тооцоогүй гэсэн зөрчлийг шийтгэлийн хуудсандаа үндэслэхдээ 2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр батлагдсан Татварын ерөнхий хуулийн 48.1 дүгээр зүйлийг удирдлага болгожээ.

... Хуулиар эрх олгосны дагуу Сангийн сайд 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн 353 тоот тушаалаар Харилцан хамаарал бүхий этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээнд “Бодит үнэ тооцох аргачлал”-ыг баталсан боловч уг аргачлал нь одоог хүртэл нийтээр дагаж мөрдөх захиргааны хэм хэмжээний актын улсын нэгдсэн бүртгэлд бүртгэгдээгүй гэж бид үзэж байна. Тиймээс энэхүү аргачлал нь хууль зүйн хүчин чадалгүй гэж үзэж байна.

Түүнчлэн Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлд харилцан хамааралтай этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээнд зах зээлийн үнэ ханш мөрдөх тухай зааж өгсөн.

11.1.    Энэ хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан этгээдүүд хоорондоо зах зээлийнхээс хямд буюу өндөр үнээр бараа борлуулсан буюу шилжүүлсэн, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ? үзүүлсэн бол татварын алба нь харилцан хамааралгүй этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ижил төрлийн бараа, ажил, үйлчилгээний борлуулалтын зах зээлийн үнийг жишиг болгон албан татвар ногдох орлогыг тодорхойлно.

11.2.    Энэ хуулийн 7.5, 11.1-д заасан жишиг үнэ хэрэглэх аргачлалыг санхүүгийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

Дээрх 11.2-р заалтын дагуу мөн л уг харилцааг нарийвчлан зохицуулах аргачлалыг Сангийн сайдад хуулиар олгосон боловч өнөөдрийг хүртэл хүчин төгөлдөр журам байхгүй байна. 2007 оны 04 дүгээр сарын 04-ний өдрийн 86 тоот тушаалаар “Жишиг үнэ хэрэглэх аргачлал” нь нийтээр дагаж мөрдөх хэм хэмжээний актад бүртгэгдэж байгаагүй бөгөөд үүнийг Сангийн сайдын 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн 353 тоот тушаалаар хүчингүй болгосон байна.

Монгол улсын Захиргааны Ерөнхий Хуульд нийтээр дагаж мөрдөх захиргааны хэм хэмжээний актыг хүчин төгөлдөр болохтой холбоотой дараах зохицуулалтыг оруулж өгсөн байна...

Харин тус хууль батлагдахаас өмнө хэрэгжиж байсан зарим эрх зүйн актаас иш татвал; Засгийн газрын 2003 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 8 дугаар тогтоолоор “Монгол Улсын сайд, аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, агентлагийн даргын нийтээр дагаж мөрдүүлэхээр гаргасан шийдвэрийг хянаж бүртгэх журам” болон 2010 оны 05 дугаар сарын 19-ний 119 дүгээр тогтоолоор “Захиргааны хэм хэмжээ тогтоосон шийдвэр гаргах журам”-д заасны дагуу захиргааны хэм хэмжээ тогтоосон захиргааны шийдвэрийг улсын бүртгэлд заавал бүртгүүлэх ёстой байсан байна.

Дээрх үндэслэлийг дүгнэхэд: Эдгээр байцаагч нар Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйл /Татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох/-ийн дагуу зах зээлийн хүүг тогтоосон гэдэг боловч хаанаас тогтоосон, ямар аргачлалыг үндэслэж зах зээлийн хүү гэдгийг тогтоосон нь ойлгомжгүй байгаа бөгөөд тэдний зүгээс өөрсдийн дураар жилийн 6 хувь байх ёстой гэж тооцоолж буй нь ойлгомжгүй байдлыг үүсгэж байна. Өөрөөр хэлбэл, татварын байцаагч нар татварыг хуулиар тогтоохгүй өөрсдийн санаанаасаа тогтоож байгаа нь Үндсэн хуулийн 17.1.3-д заасан “Хуулиар ногдох татвар төлөх” гэснийг зөрчсөн үйлдэл болжээ.

Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.6-д “Татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлалыг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална”гэж хуульчилсан байдаг боловч энд хуульчлагдсан аргачлал нь “Нийтээр дагаж мөрдөгдөх улсын бүртгэл”-д өнөөг хүртэл бүртгэгдээгүй байдаг. Хэдийгээр Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүнээс 2007 оны 86 тоот тушаал, 2015 оны 353 тоот тушаалуудаар удаа дараалан энэхүү “Татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлал"-ыг баталсан боловч Хууль зүй, дотоод хэргийн яамнаас уг аргачлалуудыг нийтээр дагаж мөрдөх эрхийн актаар бүртгэхээс татгалзсан байдаг. Нэгэнт тухайн аргачлал нь нийтээр дагаж мөрдөх эрх зүйн актын улсын бүртгэлд бүртгэгдээгүй тул аливаа Хууль зүйн чадвар, чадамжгүй.

Нэгэнт Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлээр Татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох харилцааг хуульчилсан байх боловч түүнийгээ хэрэгжүүлэх аргачлалыг мөн хуульчилсан журмаараа батлуулаагүй, нийтээр дагаж мөрдөх эрхийн акт болгож чадаагүй байх тул энэхүү Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлээр 1-д тогтоосон татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох гэсэн харилцаа бүхэлдээ хуулийн хүчин чадалгүй, хэрэгжүүлэх боломжгүй болж байна. Өөрөөр хэлбэл, Үндсэн хуулийн 17.1 3-т заасан “Хуулиар ногдуулсан албан татвар төлөх” гэсэн суурь татварын харилцааг хэрэгжүүлэх боломжгүй байна. Иймээс байцаагчдын зүгээс өөрсдийн санаанаасаа зохиож тогтоосон зах зээлийн хүүд ногдох аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар болон холбогдох шийтгэлийг хүчингүй болгож өгөхийг хүсэж байгаа болно.

Няцаах үндэслэл 2: “А ” ХХК-иас “К” ХХК-д олгосон санхүүжилт нь бодит зээл биш харин өмчөөрхи хөрөнгө оруулалт болох талаар:

“К” ХХК-ийн үндсэн үйл ажиллагаа нь уул уурхайн хайгуулын ажил хийдэг тул аливаа гуравдагч талын зээлдүүлэгчээс мөнгө зээлэх “зээлжих чадвар” байхгүй тодруулбал “К” ХХК нь харилцан хамааралгүй зээлдүүлэгчээс зээл авъя гэхэд зээлээ эргэн төлөх найдвартай орлогын эх үүсвэр болон барьцаалах хөрөнгөгүй юм. Энэ нь “А ” ХХК нь “К” ХХК-д сунгасан гарын зарчмын дагуу ямар ч зээл олгох боломжгүй гэсэн үг юм. Илүү тодруулбал, харьцуулагдах ажил, үйлчилгээ байхгүй улмаас сунгасан гарын зарчмаар зээл анхнаасаа байх боломжгүй тул “А ” ХХК нь “К” ХХК-ийн хайгуулын үйл ажиллагааг өмчөөр буюу шууд хөрөнгө оруулалтаар санхүүжүүлэхээс өөр сонголт байхгүй гэсэн үг юм.

Иймд “К” ХХК-ийн санхүүгийн байдлын тайланд тусгагдсан зээл гэх дүнгүүд нь шинж чанарынхаа хувьд бодитой зээл биш, харин “А ” ХХК-иас хийсэн хөрөнгө оруулалт гэж үзэх нь зүйтэй. Үүний шалтгаан нь “А ” ХХК нь “К” ХХК-д олгосон удаа дараагийн санхүүжилтүүд дээр ямар нэгэн зээлийн гэрээ хийгдээгүй болно. Манай байгууллагын удирдлагаас дээрх санхүүжилтийг зээл биш хөрөнгө оруулалт гэж үзэж дэлгэрэнгүй шинжилгээгээр нотлон харуулсан.

Үнэ шилжүүлэлтийн шинжилгээ - Өмчийн шинж чанартай зээлүүд

(А) “К” ХХК нь сунгасан гарын (зах зээлийн) зарчмаар зээлжих чадамжгүй, /Үүнийг Үнэ шилжүүлэлтийн дүрмээр заавал шалгадаг/Авсан зээлээ өөрийнхөө чадвараар эргээд төлж чадах эсэхийг шалгаж буй үзүүлэлт юм.

(Б) “К” ХХК-д олгосон санхүүжилт нь дээрхи (А)-д буй шинжилгээ- тестээр/ бодитоор зээл байж чадахгүй тохиолдолд түүнийг өмч гэж үзэн хүүгийн ямар нэгэн элемент байж болохгүй талаар заасан.

ЭЗХАХБ-ын Үнэ шилжүүлэлтийн удирдамжийн аргачлал: Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага /ЭЗХАХБ/ (ОЕСD)-аас батлан гаргадаг Үнэ шилжүүлэлтийн аргачлалыг (Transfer Pricing Guidelines) олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандартын хэмжээнд авч үздэг тул бид энэхүү аргачлалын дагуу харилцан хамааралтай ажил гүйлгээг хүлээн зөвшөөрч, үнийг бодлогыг тодорхойлсон болно.

(А) Холбоотой талын зээлүүд - Сунгасан гарын (зах зээлийн) дагуу тогтоогдох зээлжих чадамж.

Сунгасан гарын (зах зээлийн) хүүгийн түвшинг тогтоохдоо авч үзэх гол хүчин зүйлс нь ах ахуйн нэгжийн зээлжих чадамж, зээлийг төлөх хугацаа болон гуравдагч этгээдээс зээл олгох бэлэн байдлын үнэлгээ зэргээс хамаардаг.

Сунгасан гарын зарчмаар тодорхойлогдох зээлийн дүнг үндэстэн дамнасан группын нэг хэсэг гэхээсээ илүүтэйгээр өөрөө бие дааж хараат бус зээлдүүлэгчээс авч чадах байсан зээлийн хэмжээг ойлгодог. Холбоотой талууд хоорондын зээл, өрийн бичгийн үнэ шилжүүлэлтийн шинжилгээ нь ерөнхийдөө дараах зүйлсээс бүрддэг:

I) Тухайн ажил гүйлгээний сунгасан гарын /зах зээлтэй уялдаж буй шинж чанарыг тодорхойлох

II) Тухайн үнэ нь зах зээлийн үнээр тогтоогдсон гэдгийг тодорхойлох (ө.х. хүүгийн түвшин, бусад үнийн бүрэлдэхүүнүүд)

Эхний элемент болох 1) нь дараах асуултуудад чиглэгдэнэ:

1. Зээлдэгч байгууллагыг бие даасан аж ахуй нэгж гэж үзээд гуравдагч этгээдээс ижил нөхцөлд ижил хэмжээтэй зээл авч чадах уу?

2. Гуравдагч этгээдээс тийм хэмжээний зээлийг зээлдэгчид итгээд өгөх үү? Зээлдэгч нь өөрийн бизнес болон сонирхогч талуудынхаа онцлог шинж чанарыг харгалзан ижил эсхүл ойролцоо хэмжээтэй зээлжих чадамжтай байсан уу?

Зээлийн чадамжийн шинжилгээ-“К” ХХК (цаашид Зээлдэгч гэх)

Зээлдэгч байгууллагын зээлжих чадамжийг (зээлжих зэрэглэл) үнэлэхдээ дараах алхмуудыг анхаарах нь зүйтэй байдаг:

1. Зээлдэгчийн бизнесийн үйл ажиллагааг шалгаж үзэк нь ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг ойролцоо эрсдэл үүрдэг харилцан хамааралгүй этгээдийг илрүүлэхэд тусладаг - Зээлдэгчийн бизнесийн үйл ажиллагаа нь уул уурхайн хайгуулын үе шатандаа ба ихэнхдээ ийм төрлийн бизнест хөрөнгө оруулахад өндөр эрсдэлтэй байдаг. Түүнчлэн, зээлдэгч нь зээлдуүлэгчидээс зээл авах ямар барьцаа хөрөнгөгүй байсан.

2. Зээлдэгч байгууллагын сунгасан гарын зарчмаар зээлжих чадамжийг тодорхойлохдоо харилцан хамааралгүй адил түвшний групп компаниуд дээр тооцоолсон гол харьцаануудыг ашиглах- Хайгуулын эсвэл үйл ажиллагаа явуулдаггүй компаниуд гуравдагч талаас зээл авах хүчин чадал байдаггүй.

3. Зээлдэгч байгууллагын сунгасан гарын зарчмын зээлэх чадварын түвшин болон төсөөлсөн гүйцэтгэлийг үнэлэхдээ зээлдэгчийн гол санхүүгийн харьцаануудыг тооцоолж, ижил түвшний групп компаниудын эдгээр харьцаатай харьцуулах- Зээлдэгчийн гол санхүүгийн харьцаануудын үнэлгээ, тооцооллыг доорхоор харна уу.

Зээлжих чадамжийн шинжилгээнд ашигласан гол санхүүгийн харьцаанууд нь:

• Өр төлбөр/эздийн өмчийн харьцаа: Нийт хүүтэй зээлийг хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгөтэй (эздийн өмч) харьцуулсан харьцаа - Зээлдэгч нь хувьцаа эзэмшигчээс авсан санхүүжилтээс өөр хүүгүй эсвэл хүүтэй зээл байхгүй.

• Өр төлбөр/Хүү, татвар, элэгдэл болон хорогдлын өмнөх ашгийн харьцаа: Зээлийн эргэн төлөгдөх хугацааг тодорхойлно. Хэдий хэмжээний урт хугацаатай байна төдий хэмжээний их эрсдэлтэй байна. -Зээлдэгч нь одоог хүртэл алдагдалтай ажиллаж байна

• Хүү болон татварын өмнөх ашиг/хүүний харьцаа: Энэ харьцаа нь Зээлдэгчийн өр барагдуулах чадамжийг харуулдаг. -Зээлдэгч нь одоог хүртэл алдагдалтай ажиллаж байна.

• Хөрөнгө оруулалтын өгөөж: Хөрөнгө оруулагчдад өгөх өгөөжийг уг харьцаагаар тодорхойлдог. Энэ харьцаа нь компани нийт гаргасан хөрөнгийн зардлаа хангалттай хэмжээд нөхөж чадаж байгаа эсэхийг харуулдаг,- Зээлдэгч нь одоог хүртэл алдагдалтай ажиллаж байна.

            (Б) Ажил гүйлгээний хүлээн зөвшөөрөлт

Хэдийгээр Монгол улс татвар төлөхөөс зайлсхийхийн эсрэг ерөнхий дүрэм (өөрөөр хэлбэл, зөвхөн татварын хөнгөлөлтийг олж авахад зориулсан ажил гүйлгээний бүтцийг бий болгохоос урьдчилан сэргийлсэн татварын ерөнхий дүрэм) тусгайлан зохицуулаагүй ч гэсэн дотоодын татварын хууль тогтоомжид, шүүх зөвхөн татварын зорилгоор хөнгөлөлт эдлэх зорилгоор хийгдэж буй эдийн засгийн ямар нэгэн ач холбогдолгүй гүйлгээнээс урьдчилан сэргийлэлтийг дэмжих зорилгоор шийдвэрүүд гаргасан байдаг.

Үүнтэй холбоотойгоор Монгол Улсын шүүхүүд ихэвчлэн хэлбэрээс илүүтэйгээр агуулгыг /бодит байдал/-ыг харах зарчмыг Монгол улсын Иргэний хуулийн дагуу тухайн ажил гүйлгээний үндсэн шинжийг тодорхойлохдоо ашигладаг. Манай тохиолдолд гадаад хэлбэр нь зээл шиг боловч агуулга-бодит байдал нь хөрөнгө оруулалт юм.

56 дугаар зүйл. Хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэл

56.1.Дараах хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байна:

56.1.1  хууль зөрчсөн буюу нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зан суртахууны хэм хэмжээнд харшилсан хэлцэл;

56.1.2  дүр үзүүлэн хийсэн хэлцэл;

56.1.3  өөр хэлцлийг халхавчилсан зорилгоор хийсэн хэлцэл;

56.1.4  үнэн санаанаасаа бус, хөнгөмсөгөөр хандаж, түүнийгээ илэрнэ гэж урьдаас тооцож, тодорхой хүсэл зориг илэрхийлэн хийсэн хэлцэл;        

            56.1.10 дээр дурдсан хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн үндсэн дээр хийсэн бусад хэлцэл.

Энэ нь тухайн ажил гүйлгээнүүдийн хүлээн зөвшөөрөх Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын үнэ шилжүүлэлтийн аргачлалтай нийцэж байна. Ихэнх орнуудад татварын алба болон татвар төлөгч хоёул холбоотой талын компани хоорондын ажил гүйлгээний үнийг тодорхойлоход энэхүү аргачлалыг ашигладаг. Тиймээс Монгол улс татварын хуульдаа энэ аргачлалыг ашиглаж болно гэж оруулсан байдаг. Сангийн сайдын 2007 оны 86 тоот тушаал “Жишиг үнийн аргачлал”-ын 1.2 дугаар зүйлд зааснаар Татварын алба нь Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын үнэ шилжүүлэлтийн аргачлалыг ашиглах мөн иш татаж болно гэж заасан байна.

Сангийн сайдын 86 тоот тушаалаар нь бидний няцаах үндэслэл 1-д тодорхой заасны дагуу хууль зүйн чадамжгүй бөгөөд харин уг маргааны зүйлийн талаар Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын үнэ шилжүүлэлтийн аргачлалыг ашиглах тал дээр анхаарах ёстой юм.

Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын Үнэ шилжүүлэлтийн удирдамж 2010 оны 7 дугаар сард 2.-р хэсэг, Хийгдсэн бодит гүйлгээний хүлээн зөвшөөрөлт

1.64     “Хяналттай ажил гүйлгээ нь татварын албанаас хийгдэж буй шалгалтад гол төлөв холбоотой талуудын бодитоор гарсан ажил гүйлгээн дээр үндэслэнэ, яагаад гэвэл энэ нь тэдгээртэй ижил төстэй бүтэцтэй байна” “Онцгой тохиолдлоос бусад тохиолдолд, татварын алба нь ямар ч ажил гүйлгээг оруулахгүй орхигдуулах эсвэл бодит ажил гүйлгээг үл тоомсорлож болохгүй”

1.65     “Гэсэн хэдий ч, хоёр онцгой тохиолдолд гарч болох бөгөөд татварын алба нь хяналттай ажил гүйлгээ хийхэд мөрдөж буй бүтцийг үл тоомсорлох нь зохистой ба хууль ёсны зүйл юм. Эхний тохиолдол нь ажил гүйлгээний эдийн засгийн шинж чанар нь түүний хэлбэрээс ялгаатай байгаа тохиолдолд. Энэхүү тохиолдолд татварын алба нь талуудын хэлцлийн шинж чанарыг үл тоомсорлон ажил гүйлгээний агуулгын дагуу дахин тодорхойлно.

Үүний нэгэн жишээ бол холбоотой аж ахуй нэгжид хүүтэй зээлийн хэлбэрээр сунгасан гарын зарчмын дагуу хөрөнгө оруулах нь зээлдэгч компанийн эдийн засгийн нөхцөл байдлыг харгалзан үзвэл хөрөнгө оруулалт нь иймэрхүү бүтцээр хийхгүй. Ийм тохиолдолд татварын алба нь хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн шинж чанарыг нь харгалзан үзвэл энэхүү зээлийг капиталын хөрөнгө оруулалт хэмээн авч үзэх нь зохистой юм.

Хоёр дахь тохиолдол нь ажил гүйлгээний агуулга болон хэлбэр ижил төстэй байгаа ч, тухайн ажил гүйлгээтэй хамааралтай хийгдэж буй зохицуулалтын хувьд нийтээр авч үзэх нь бие даасан аж ахуй нэгжүүдийн хийсэн ажил гүйлгээ нь арилжааны хувьд зохих ёсоор дагаж мөрдсөнөөс ялгаатай байх бөгөөд энэ нь татварын албаны ханыг бодит бүтэц дээр зохистой шилжүүлэх үнийг тодорхойлоход саад болдог           

Үнэ шилжүүлэлтийн шинжилгээний дүгнэлт:

“К” ХХК-ийн Монгол улс дахь үйл ажиллагаатай холбоотой хийгдсэн зээлжих чадамжийн шинжилгээг харахад “К” ХХК нь сунгасан гарын зарчимд зааснаар зээлжих чадамжийг бие даан хангах боломж өчүүхэн эсвэл бүр байхгүй гэж үзэж болохоор байна.

Тиймээс, энэ нь “А ” ХХК-иас “К” ХХК-д олгогдсон мөнгөн санхүүжилтүүдийн гадаад хэлбэр нь “Зээл” мэт харагдавч “Агуулга-бодит байдал”-ын шинж чанарын хувьд хөрөнгө оруулалт байна гэсэн дүгнэлтэд хүрч байгаа юм. Учир нь тус компани нь уул уурхайн хайгуулын үйл ажиллагаа эрхэлдэг бөгөөд энэ нь асар эрсдэлтэй санхүүжилт бөгөөд ямар ч гуравдагч банк зээл өгч санхүүжүүлэхийг хүсэхгүй бас зээлийн барьцаа байхгүйгээс гадна ирээдүйд баталгаатай орлого бий болгож түүгээрээ зээлээ буцаан төлнө гэсэн төсөөллийг итгүүлэх боломжгүй юм.

Иймд “К” ХХК-ийн санхүүжилтэд хүүгийн зардлууд тооцож татвараас хасагдах зардал бүртгэхгүй бөгөөд тус компанийн тайлангууд энэ дагуу бэлтгэгдсэн байна. Нөгөө талаас “А ” ХХК хүүгийн орлого олсон гэж үзэж болохгүй юм.

Татварын шалгалт хийгдсэн санхүүгийн жилүүдэд “А ” ХХК-иас “К” ХХК-д олгосон зээл анхнаасаа байгаагүй учраас (санхүүжилт нь хөрөнгө оруулалт) хүү тооцох татварын суурь байхгүй юм. Ийм байтал татварын байцаагч нар таамаглалын үндсэн дээр бодит бус хүүгийн орлогын тооцоолол хийж аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар ногдуулсан гэж бид үзэж байна” гэжээ.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Р.Х  шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Татварын улсын байцаагч нар эрх зүйн суурь зарчим болох хууль ёсны зарчмыг ноцтой зөрчсөн эгж үзэж байна. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.3 дахь хэсэгт хуулиар ногдуулсан албан татвар төлөх үүрэгтэй гэж заасан. Тиймээс хуульд үндэслээгүй аливаа татвар байж болохгүй гэж ойлгож байна. Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэг, Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.2 дахь хэсгийг үндэслэж маргаан бүхий актыг тавьсан. Энэ нь Сангийн сайдын баталсан журамд заасан арга аргачлалаар тооцож гаргах ёстой. Гэтэл өнөөдрийг хүртэл хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа арга аргачлал байхгүй. Тэгэхээр хуульд үндэслээгүй татвар ногдуулсан гэж үзэж байна. Захиргааны ерөнхий хууль нь Үндсэн хуулийн хэрэгжүүлэх үр нөлөөтэй чухал хууль юм. Захиргааны ерөнхий хуулийн 67 дугаар зүйлийн 67.3 дахь хэсэгт 67.2 дахь хэсэгт заасан шаардлагыг зөрчсөн тохиолдолд тухайн захиргааны хэм хэмжээний акт эрх зүйн үйлчлэл үзүүлэхгүй бөгөөд биелүүлээгүй иргэн, хуулийн этгээдэд үүрэг хариуцлага хүлээлгэхгүй гэж заасан. Уг акт нь хууль бусаар тогтоосон акт тул хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч А.И  шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Шүүх хуралдааны мэтгэлцээн болон хэрэгт цугларсан нотлох баримтад дурдсанаар татварын байцаагч нар нь маргаан бүхий актыг гаргахдаа Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1.1 дэх заалтыг үндэслэсэн гэдэг нотлогдож байна. Хариуцагч нарын гаргасан тайлбарт ч дурдсан. Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шийдвэрлэж шийтгэл оногдуулсан шийтгэлийн хуудсанд ч мөн уг заалтыг баримталсан гэж заасан байна. Татварын маргаан таслах зөвлөлийн дүгнэлт хэсэгт мөн уг заалтыг баримталсан гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөг. Тэгвэл яагаад уг заалтыг баримталсан талаар бид тогтоох ёстой. Хүү тооцоогүй зээл гаргасан байна гэж байгаа. Нэгэнт тооцоогүй хүүг хаанаас тооцож гаргах вэ гэхээр Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1.2 дахь заалтыг тайлбарлаад байна. Гэтэл шууд бус аргаар тодорхойлох аргачлалыг Сангийн сайд тушаалаар батлах ёстой. Энэ тушаал нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.1 дэх хэсэгт зааснаар захиргааны хэм хэмжээний акт мөн. Энэ акт нь мөн хуулийн 67 дугаар зүйлийн 67.3 дахь хэсэгт зааснаар бүртгэгдээгүй бол хуулийн үйлчлэл байхгүй. Тэгэхээр энэ аргачлалыг хэрэглэх үндэслэл байхгүй. Тэгэхээр зөвхөн хуульд заасан татварыг ногдуулах ёстой. Хуульд заагаагүй татварыг ногдуулж болохгүй. Захиргааны ерөнхий хуульд хуулиар зөвшөөрөөгүй бол хориглогдоно гэх үндсэн зарчимтай. Гэтэл татварын байцаагч нар хуулиар зөвшөөрөөгүй аргачлалаар тооцоолол хийж хүү байх ёстой гэж үзэж хүүгийн хэмжээг өөрсдөө тогтоогоод татвар ногдуулсан нь хууль зөрчиж байна. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү” гэв.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д  шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Маргаан бүхий актад  Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 9, 11 дүгээр зүйлийг зөрчсөн гэж үзэж байгаа.  11 дүгээр зүйлд зах зээлийн үнийг тодорхойлохдоо харилцан хамаарал бүхий этгээдүүдийн үнийг хамааралгүй этгээдүүдийг хооронд нь харьцуулна гэж заасан байхад байцаагч нар өөрийнхөө толгой компаниас авсан зээлийн хүү нь 6 хувь тул 6 хувийн хүү тооцсон гэж тайлбарлаж байна. Нөгөө талаас О ХХК, М******* ХХК, С******* ХХК гэх компаниудын хүү нь 0, 2,068, 3.2, 6.5 гэсэн хүүтэй байхад яаж тооцоод 6 хувь гаргасан нь тодорхой бус байна. Мөн түүнийг тооцсон аргачлал нь хүчингүй байна. Тиймээс уг акт нь хууль зүйн хувьд үндэслэлгүй байна” гэв.

Хариуцагч Д.Б , Б.Т  нараас шүүхэд ирүүлсэн бичгийн хариу тайлбар болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “А  ХХК-д нэхэмжлэлтэй Татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , Татварын улсын байцаагч Б.Т  нарт холбогдох 2118220055 Шийтгэлийн хуудсаар ногдуулсан төлбөрийг эс зөвшөөрч гаргасан нэхэмжлэлтэй танилцаад дараахь тайлбарыг хүргүүлж байна.

Япон улс дахь М 34 хувь

“А ” ХХК болон түүний охин компани болох “К” ХХК, толгой компани болох Франц улсын хуулийн этгээд болох О хоорондын ажил үйлчилгээг том зургаар харна уу?

Франц улс дахь О                                                        

корпораци -

66 хувь

“А ” ХХК-ний үндсэн чиг үүрэг нь уурхайн хайгуулын үйл ажиллагаа эрхэлдэг өөрийн охин компани болох “К” ХХК-ний үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх удирдлага зохион байгуулалт, мэргэжлийн менежментээр хангах зорилготой аж ахуйн нэгж юм.

“А ” ХХК нь тэгвэл эдийн засгийн хувьд хэзээ ашиг олох, орлого нь ямар эх үүсвэртэй вэ? гэдэг асуулт гарч ирнэ.

“А ” ХХК нь өөрийн охин компанийн үйл ажиллагаанаас ногдол ашиг хэлбэрээр ирээдүйд орлого олох магадлалтай. Толгой компани болох Франц улсын хуулийн этгээд болох О болон Япон улсын хуулийн этгээд Миас авсан зээлийн шинж чанарыг авч үзэх чухал юм. Өөрөөр хэлбэл зээлийг хэн хэрэглэх гэж байгаа эдийн засгийн үр өгөөжийг хэн хүртэж байгаа вэ гэдэг нь ажил гүйлгээний мөн чанарт илүү нийцэх болно.

Нэг: Охин компанидаа үнэ төлбөргүй зээлийн үйлчилгээ үзүүлэн татвар төлөхөөс зайлсхийсэн зөрчил, “А ” ХХК-иас өөрийн охин компани болох “К” ХКК-д хүүгүй зээл олгосон зөрчил, “А ” ХХК нь өөрийн охин компани болох “К” компанид ямар нэг гэрээ хэлцээргүй үнэ төлбөргүй зээлийн үйлчилгээ үзүүлсэн асуудал нь 2 төрлийн дэд хэсэгт орж ирж байна.

а/. Зээл олгох үйлчилгээ нь тусгай зөвшөөрөл ангилалд орох уу? Зээлийн эх үүсвэр юу вэ? Зах зээлийн зарчмаар /харилцан хамааралгүй хуулийн этгээд хооронд/ хэрэглэгддэг гүйлгээ мөн үү? Хүүг хэрхэн тооцсон бэ?

Няцаах үндэслэл 1

а/.Толгой компани болох Франц улсын хуулийн этгээд эзэмшигч О корпораци-66% (хуучнаар А корпораци) болон Ми-33% корпорациаас авсан зээлийн шинж чанарыг авч үзэх чухал юм. Өөрөөр хэлбэл зээлийг хэн хэрэглэх гэж байгаа эдийн засгийн үр өгөөжийг хэн хүртэж байгаа вэ гэдэг нь ажил гүйлгээний мөн чанарт илүү нийцэх болно.

Зээл бий болохдоо “А ” компани өөрийн хувьцааны хувь эзэмшигч О корпораци 66%(хуучнаар А корпораци) болон Ми 33% авсан зээлийг дамжуулан авч зээл хэрэглэгч нь” К” компани болж байна. Өөрөөр хэлбэл “А ” компанид зээл хэрэглэх хэрэгцээ шаардлага байхгүй байна.

Гэтэл “А ” ХХК нь хувь нийлүүлэгчтэйгээ хүүтэй /6+Libor/ гэрээ хийж зээлийн хүүг жил бүр бодож зээлийн хүүгийн зардлыг аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тайланд хасагдах зардлаар тайлагнаж, алдагдалтай татварын тайланг гарган татварын албанд тайлагнасан байна. Харин зээлийн хэрэглэгч буюу өөрийн охин компани болох уул уурхайн хайгуулын үйл ажиллагаа эрхэлдэг “К” компанид хүүгүйгээр зээлийн үйлчилгээ үзүүлсэн байна.

Иймд дээрх ажил гүйлгээ нь эдийн засгийн хувьд ч, ажил гүйлгээний хувьд ч дамжуулан зээлдүүлсэн эдийн засгийн шинж чанар нь түүний хэлбэрээс ялгаатай тохиолдол харагдаж байна.

            Татвар төлөгчийн зүгээс гомдолдоо Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын Үнэ шилжүүлэлтийн удирдамж /2010 оны 7 дугаар сар/-ын Д.2.-Т заасан хийгдсэн бодит гүйлгээний зөвшөөрөлтийг дурдсан байна. Гэвч ЭЗХАХБ-ын Үнэ шилжүүлэлтийн удирдамж болон Орлого ба хөрөнгийн татварын загвар конвенци тайлбар нь зөвхөн хил дамжсан ажил гүйлгээ /cross border transaction/-нд хэрэглэгддэг үндсэн зарчимтай. Харин манай зөрчлийн хувьд “А ” ХХК болон түүний охин компани “К” ХХК-иудын хооронд хийгдсэн зээлийн үйлчилгээ үзүүлсэн ажил үйлчилгээний асуудал яригдаж байгаа тул дотоодын хууль буюу Монгол Улсын татварын хуулиар зохицуулагдана.

Иймд “А ” ХХК нь өөрийн охин компани болох “К” ХХК-д зээлийн үйлчилгээ үзүүлсэн үйлчилгээнээс зах зээлийн үнээр хүү тооцоогүй нь Монгол улсын Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйл 18.1.1-д “Татвар ногдох татвараа- үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх" заалтыг зөрчсөн. Зөрчлийн шалтгаан нь зээлийн хүүгийн орлого бол Монгол улсын Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйл 9.1-д “Албан татвар төлөгчийн хөрөнгийн дараах орлогод албан татвар ногдоно”, 9.1.4 дэх хэсэгт “Хүүгийн орлого гэж тус тус заасан тул татвар ногдох хүүгийн орлоготой байхаар байна. Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйл, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйл заалтыг хэрэгжүүлэх зорилгоор Сангийн сайдын 2007 оны 86 тоот тушаалаар баталсан “Жишиг үнэ хэрэглэх аргачлал”, 1.2-т “Татварын алба жишиг үнийг тогтоохдоо Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагаас (ОЕСD) баталсан зөвлөмжийг ашиглаж болно” гэж журамласан ба журмын 3.2-т заасан жишиг үнэ тогтоох аргын Харьцуулагдах үнийн аргыг /CUP/ хэрэглэсэн болно.

Харьцуулалт 1,

Энэ аргыг үйлчилгээний зах зээл дээр тухайн үйлчилгээтэй адил төрлийн үйлчилгээ авч буй харилцан хамааралгүй аж ахуйн адил төрлийн үйлчилгээтэй харьцуулахаар зохицуулсан байдаг бөгөөд хяналт шалгалтын явцад “А ” ХХК нь О корпораци болон Миудаас авсан зээлийн хувийн хэрхэн гаргаж ирсэн үндэслэлийг шаардсаны дагуу хүүгийн түвшин сунгасан гарын үнэ буюу бодит байна гэдгийг 2018 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдөр ирүүлсэн е-мейлээр ирүүлсэн.

Хүүг Либор+6 хувиар тогтоосон сунгасан гарын үнийг бодит гэж үзсэн “А ” компанийн нотолгоонд хүүгийн хувийг тогтооход Монгол Улсын Засгийн газрын бонд, Р, Б зэрэг санхүүгийн сувгуудаас авсан мэдээлэлд үндэслэн тогтоосон ба “К” ХХК-ийн ураны аливаа ордуудтай адил “О” ХХК-ийн нэмэлт өөрчлөлт оруулсан Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээнд заасны дагуу “А " ХХК болон түүний охин компаниудтай харьцуулсан үйл ажиллагаа нь “Libor+6.5%" компанийн хувьцаа эзэмшигчдээс авсан зээлээр санхүүжигдэж болно. Энэ ханшийг “Э” ХХК болон Р (охин компаниудаараа дамжуулан) тохиролцсон. Үүний үр дүнд “Аi” корпорацийн “А ” ХХК-д олгосон “Либор+ 6%”-тай нийцэж байна хэмээн хүүг тогтоосон байна.     

Татвар төлөгч нэгэнт өөрөө хүүгээ тогтоосон хүүгийн зардлыг бий болгосон нь тогтоогдож байгаа тул бид охин компани болох “К” ХХК-д зээлийн үйлчилгээ үзүүлсэн үйлчилгээнээс зах зээлийн хүү 6% гэж тооцох эхний үндэслэл гарч ирж байна. Харин Либор нь зээлийн хүүг зах зээлийн эрсдэлээс хамгаалсан хамгаалалт юм. /Уг зээлийн хүүгийн түвшинг татвар төлөгч тайлбарлахдаа Монгол улсад валютын ханш тогтмол хэлбэлзэлтэй байдаг мөн бизнесийн тогтвортой байдал зэрэг нөлөөлөл гэж үзсэн/

“Валютын зохицуулалтын тухай” Монгол Улсын хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 6 заалт “Аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэн нь гадаадаас авсан валютын зээлийг Монголбанкинд бүртгүүлнэ” гэж заасан заалт болон Монгол банкны Ерөнхийлөгчийн 2009 оны 723 дугаар тушаалаар болон Аж ахуйн нэгж, иргэний гадаад зээлийг бүртгэх маягтаар бүртгүүлсэн гадаад улсаас, гадаад валютаар авсан зээлийг бүртгүүлэх маягтаар зээлийн гэрээг байгуулснаас хойш ажлын 15 хоногийн дотор маягтыг бөглөж Монгол банканд ирүүлэхийг зөрчсөн ба “А ” ХХК-ийн Франц улсын хуулийн этгээд эзэмшигч О корпораци, Миудаас авсан зээлийг бүртгүүлэн зөрчлийг арилгуулсан болно.

“А ” ХХК нь О корпораци болон Миудаас авсан зээлийн хүүг Аж ахуйн нэгж, иргэний гадаад зээлийг бүртгэх маягтаар бүртгүүлсэн гадаад улсаас, гадаад валютаар авсан зээлийг бүртгүүлэх , маягтаар бүртгүүлсэн нь хоёр дахь үндэслэл гарч ирж байна. Монгол банкны төлбөрийн тэнцлийн тайлангийн эх сурвалж болох 723 дугаар маягтаас бүртгэгдсэн гадаадаас авсан америк долларын зээлийн хүүгийн хувийг дараах байгууллагуудаас харьцуулалт хийв.

ам.доллар

д/д	ААН нэр	Авсан зээлийн хэмжээ	хүү
1	С	3,800,000.00	0
2	А	46,800,000.00	6%, + libог
3	О		6.5 %, + libог
4	М	1,200,000.00	3.08
5	М	2,100,000.00	2.77

 

Татвар төлөгч ирүүлсэн гомдолдоо hүү нь 6.5 хувь эсхүл, 4 хувь, эсхүл 7 хувь, эсхүл яагаад 15 хувь байж болохгүй зүгээр л 6 гэсэн тэгш тоотой байх ёстой билээ. Ипотекийн зээл гэхэд жилийн 8 хувь байдаг, арилжааны банкнуудын олгодог зээлийн зах зээлийн хувь нь жилийн 20-35 хувь байна. Өөрөөр хэлбэл, татварын байцаагч татварыг хуулиар тогтоохгүй өөрсдийн санаанаасаа тогтоож байна гэж үзжээ.

Либор хүү тооцоогүй Хүү нь 6.5 эсхүл, 4 хувь, эсхүл 7, эсхүл яагаад 15 хувь болохгүй зүгээр л 6 гэсэн тэгш тоотой байх ёстой билээ гэдэг Олон улсын мөнгөний зах буюу IMM /International Monetary Markets/-д 1 жил хүртэлх хугацаатай санхүүгийн хэрэгслүүд арилжаалагддаг санхүүгийн зах гэж товчхондоо ойлгож болно. 1 жил хүртэл хугацаагаар санхүүжилтийн хэрэгсэл гаргаж шаардлагатай хөрөнгийг зах дээрээс татах, хүүгийн эрсдэлээс хамгаалах дериватив арилжаанууд нь бүгд мөнгөний захад багтана. Татвар төлөгч ирүүлсэн Арева компанийн нотолгоонд хүүгийн хувийн тогтоосон тайлбартаа мөн үндэслэлээ дурдаж өгсөн байна. Өөрөөр хэлбэл “А ” компанийн хүү дараах зүйлээс бүрдсэн байна.

1.а/. Эрсдэлгүй хэмжээ буюу Либор /Эрсдэлийн үзүүлэлт/,

1.б/ Монгол улстай холбогдсон улс төрийн болон бизнес эрхлэх эрсдэл. Үүнийг Монгол Улсын засгийн газрын бонд авсан байна.

1.в/. Үйл ажиллагааны эрсдэл. Үүнд “К” компанийн Ураны аливаа компаниудтай адил О ордыг Монгол Улсын засгийн газар стратегийн ач холбогдол бүхий орд хэмээн тооцсон үүрэх эрсдэлийн хэм хэмжээ “А ” компанитай адил гэж үзсэн.

Иймд татвар төлөгч өөрөө зээлийг Сунгасан гарын зарчмаар тодорхойлж байгаа тул дотоодын ажил гүйлгээнд Либор хүү тооцох нь А компанийн О корпораци болон Миудаас авсан зээлийн хүүнд эрсдэлийн хувийн давхар тооцох нь зохисгүй гэж үзсэн. Иймд Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйл, Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйл заалтаар тогтоосон “А ” ХХК нь өөрийн охин компани болох “К” ХХК-д зээлийн үйлчилгээ үзүүлсэн үйлчилгээнээс зах зээлийн үнээр хүү төвшин 6 хувь байхаар байна.

Харьцуулалт 2

“А ” ХХК нь хувь нийлүүлэгч болох О корпораци-66% он Ми-33% корпорациас хүүтэй /6+libог/ гэрээ хийж зээлийн хүүг жил бүр бодож зээлийн хүүгийн зардлыг Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тайланд хасагдах зардлаар тайлагнаж алдагдалтай татварын тайланг гарган татварын албанд тайлагнадаг. Энэ хүү зээлээ охин компани болох “К” ХХК-д хүүгүй зээлдүүлж хүүгийн үйлчилгээ үзүүлсэн атал орлогоор хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа нь эдийн засгийн ямар ч агуулга харагдахгүй байна. Өөрөөр хэлбэл Үндсэн хуулийн 17.1.3-д “Хуулиар ногдох татвар төлөх” гэсэн заалт,” Монгол улсын Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйл 18.1.1 “Татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх” гэсэн заалтуудыг зөрчиж Татварын төлөвлөлт /Тах рlаn/ хийсэн нь үүгээр нотлогдож байгаа юм.

“А ” ХХК нь хувь нийлүүлэгчдээс авсан зээлийн хуү мэдэгдэж байгаа тохиолдолд охин компани болох “К” ХХК-д зээлийн үйлчилгээ үзүүлсэн хүүг дээрх хүүний төвшинээс өндөр байх ёстой. Учир нь зах зээлд бизнесийн байгууллага ашиг олох зорилгоор үйл ажиллагаа явуулдаг учир үйлчилгээ үзүүлсний төлбөрт ямар нэг орлого авах нь зах зээлийн байдаг. Тэгвэл дээрхи хувь нийлүүлэгчдийн хүүг /6 хувь/ үйлчилгээ үзүүлсний төлөө орлого хүлээн зөвшөөрөх хамгийн бага төвшин/мinimum/болж байна.

“А ” ХХК-иас “К” ХХК-д олгосон санхүүжилт нь бодит зээл биш харин өмчөөрхи хөрөнгө оруулалт болох талаар нэхэмжлэлдээ дурдсан ба энэ нь тайлан баланс нягтлан бодох бүртгэлийн бичилтээр “А ” ХХК-ийн санхүүгийн тайланд “К” ХХК-иас зээлийн авлага дансны 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн үлдэгдэл 87,241,987,500.00 байсан бөгөөд 2013 онд 32,965,370,500.00 төгрөгөөр, 2014 онд 49.491.048.400.00 төгрөгөөр, 2015 онд 30,661,159,200.00 төгрөгөөр, 2016 онд 54,361.301.800.0 төгрөгөөр, 2017 онд 2,883,822,600.00 төгрөгөөр тус тус нэмэгдэж, 2017 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн үлдэгдэл нь 257,604,690,000.00 төгрөг байна.

а. “А******* /одоогийн нэр нь “Б*******”/ ХХК-иас зээлийн авлага дансны 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн үлдэгдэл 1,226,222,900.00 төгрөг байсан бөгөөд 2013-2017 онд өөрчлөлт ороогүй байна.

б. “А ”ХХК нь Татварын албанд илгээсэн “Харилцан хамаарал бүхий этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээ тайлан”-гийн “харилцан хамааралтай этгээдүүдтэй хийсэн зээлтэй холбоотой ажил гүйлгээ”-ний олгосон зээлийн дүн хэсэгт 257,604,690,016.00 төгрөгөөр, мөн “К” ХХК-ийн Татварын албанд илгээсэн “Харилцан хамаарал бүхий этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээ тайлан”-ний “харилцан хамааралтай этгээдүүдтэй хийсэн зээлтэй холбоотой ажил гүйлгээ”-ний хүлээн авсан зээлийн дүн хэсэгт 257,603,248,016.00 төгрөгөөр тус тус тайлагнаж баталгаажуулсан нь хөрөнгө оруулалт биш зээлийн үйлчилгээ үзүүлсэн нь нотлогдож байгаа нь өмчөөрхи хөрөнгө оруулалт биш санхүүжилт бодит зээл болох нь нотлогдож байгааг анхаарна уу?           Дараах үндэслэл 2

Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн хуралдааны 2019 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдрийн 05 тоот тогтоолоор 2 үндсэн процессыг хангуулахаар шийдвэрлэсэн байна.

а/ Үндэслэх хэсгийн хоёр дэх хэсэгт гомдол гаргагчийн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангийн татвар ногдох орлогоос хасагдах зардлыг 2014 онд 1,739,973,726.40 төгрөгөөр, 2015 онд 4,621,278,464.80 төгрөгөөр, 2016 онд 7,951,621,555.60 төгрөгөөр, 2017 онд 11,370,014,924.00 төгрөгөөр тус тус бууруулж, тухайн тайлант он тус бүрийн Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаар гарсан алдагдлыг ирээдүйд шилжүүлэх тооцоо /Маягт ТТ-02в/-нд уг дүнгээр өөрчлөлт оруулах үндэслэлтэй байна,

Үндэслэх хэсгийн гуравдах хэсэгт хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.3.4, 17 дугаар зүйлийн 17.2.6 дахь заалтын дагуу зээлийн хүүгийн орлогод ногдуулах татварын тооцооллыг гаргахад нийт 60,371,777,572.30 төгрөгийн зөрчилд 6,037,177,757.30 төгрөгийн нөхөн татвар, 1,811,153,327.20' төгрөгийн торгууль, 1,207,435,551.50 төгрөгийн алданги, нийт 9,055,766,636.00 төгрөгийн төлбөр ногдуулахаар байтал, харин татварын улсын байцаагчид шийтгэлийн хуудсаар 60,371,777,572.30 төгрөгийн зөрчилд 1,192,764,808.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 357,829,442.40 төгрөгийн торгууль, 238,552,961.60 төгрөгийн алданги, нийт 1,789,147,212.00 төгрөгийн төлбөрийг ногдуулж, хууль хэрэглээний алдаа гаргасан байна гэж үзсэн тул 211******* тоот шийтгэлийн хуудасны төлбөрт өөрчлөлт орохоор байна.       Иймд Маргаан таслах зөвлөлийн шийдвэрийн биелэлтийг хангуулах эсэх асуудлыг 1 мөр болгон шийдвэрлэсний дараа нэхэмжлэлийн дагуу хэргийг шийдвэрлэх нь зүйтэй гэсэн тайлбарыг өгч байна.

... Энэ нь үнэ шилжилтийн асуудал дүрэм журам гэхээсээ илүү бизнесийн үр ашгийг хэн хүртэж байна. Татвараас яаж хуулийн дагуу зайлсхийж байна гэдэг асуудал дээр ажиллаа. Энэ нь баримтжуулах тал дээр хүндрэлтэй байдаг. Бид шалгалтаар ороод энэ асуудлыг маш энгийнээр харсан. Хамгийн эхэнд А ХХК юу хийдэг компани юм, хэзээ ашиг орлого олох юм гэдгийг харсан. Нэхэмжлэгч тал тайлбарлахдаа К ХХК нь маш удаан хугацааны төсөл хэрэгжүүлсний дараа үр ашигтай ажиллах хайгуулын компани. Бид энэ төлөвлөлтөө хийгээд Монголын хуулиар хориглоогүй болохоор А ХХК-ийн бүтцийг байгуулаад хөрөнгө оруулагч нараасаа зээл авч охин компанидаа зуучлах маягаар хийсэн гэж байна. Аливаа ажил үйлчилгээний ард эдийн засгийн үр өгөөж байх ёстой. Хэн хэзээ эдийн засгийн үр ашиг хүртэх ёстой гэдэг нь тодорхой байх ёстой. Татвар төлөгч үүргийнхээ дагуу татварын байгууллагад үнэн зөв мэдүүлсэн байх ёстой. Толгой компаниасаа өндөр хувийн зээлийн хүү тооцсон энэ нь үе шилжилтийн зарчмаар харьцуулагдах боломжит хувилбаруудаар харьцуулж 6+либор гэх хүүг өөрсдөө гаргасан. Харьцуулахдаа Монгол улсад хэрэгжиж байгаа томоохон төслүүдийг авч харьцуулсан. Тухайн зээлийг охин компани нь хэрэглэж байгаа. Хоорондоо хийсэн ямар нэг гэрээ хэлцэл байхгүй. Зээл гэдэг нь журналын бичилтээр нотлогдож байгаа. “К” ХХК нь өглөг гэсэн бичилт хийсэн. “А ” ХХК болохоор холбоотой талаас авах авлага гэсэн бичилт хийсэн. Хөрөнгө оруулалт буюу эх үүсвэрээ нэмэгдүүлсэн гэж бүртгээгүй байна. Тэгэхээр энэ нь зээл гэж нотлогдох үндэслэл болж байна. Харилцан хамаарал бүхий этгээдүүдийн хооронд хийсэн ажил үйлчилгээг ХМ-01 маягтаар “А ” ХХК болон “К” ХХК нь холбоотой талаас авсан зээлийн үйлчилгээ гэх баганад тайлагнасан байна. Татварын улсын байцаагч нар ямар нэг хувийн ашиг сонирхлыг илүүд тавиагүй. Ажлын чиг үүргийн хүрээнд татварын хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах, хэрэгжилт ямар түвшинд явж байгаа талаар хяналт шалгалт хийсэн. “А ” ХХК-ийн хувьд өөр бусад жижиг зөрчлүүд байсан. Жишээ нь гадаад зээлийн маягтыг бүртгүүлэх шаардлагатай байсан боловч бүртгүүлээгүй байсныг бүртгүүл гэж  шаардаж бүртгүүлсэн. Хялбаршуулсан журмаар шийдсэн шийтгэлийн хуудсаар шийтгэл оногдуулсны дараа бодлогын бичиг баримтаа шинэчлэх талаар зөвлөмж хүргүүлсэн. Үнэ шилжилтийн процессыг харж үзээд харилцан хамаарал бүхий хуулийн этгээдүүд хоорондоо үнэ төлбөргүй ажил үйлчилгээ үзүүлсэн нь Татварын ерөнхий хууль болон Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийг зөрчсөн гэж үзэж шийтгэл оногдуулсан. Иймд шийтгэлийн хуудсын биелэлтийг хангуулж өгнө үү. заалтуудыг зөрчиж байна” гэв.

Хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “А ” ХХК-иас “К” ХХК-д олгосон мөнгөн хөрөнгийг хөрөнгө оруулалт, бичгээр байгуулаагүй хүүгүй зээл гэх зэргээр янз бүрээр тайлбарлаж байна. Татварын улсын байцаагч нар нь татварын хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах үүрэгтэй. Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.1 дэх хэсэгт заасан татвар төлөгч татвар ногдох зүйлээ үнэн зөв тодорхойлж байгаа эсэхэд нь мөн хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1 дэх хэсэгт зааснаар татварын улсын байцаагч хяналт шалгалт хийж тогтоодог. Татварын хяналт шалгалт нь тухайн компанийн санхүүгийн болон бусад холбогдох нягтлах бодох бүртгэлийн баримтуудад үндэслэгдэж хийгддэг. Баримтаас үзэхэд “А ” ХХК-иас хөрөнгө оруулалт хэлбэрээр мөнгө авсан гэдэг. Гэтэл санхүүгийн болон холбогдох бусад баримтуудаар хөрөнгө оруулалт гэдэг нь нотлогдоогүй. Зээл мөн эсэх асуудал нь татварын албанд илгээсэн харилцан хамаарал бүхий этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээ тайлангийн харилцан хамаарал бүхий этгээдүүдтэй хийсэн зээлтэй холбоотой ажил гүйлгээ гэдэг дээр “А ” ХХК болон “К” ХХК нар татварын тайландаа 257,603,248,016 төгрөгийн зээл гэж тайлагнасан нь нотлох баримтаар тогтоогдсон. Зээл гэдгээ хоёр компани яг ижил дүнгээр тайлагнасан тохиолдолд татвараас зайлсхийсэн эсэх асуудал нь татварын хяналт шалгалтын явцад тогтоогдсон. Татварын хяналт шалгалтаар зээлийн хүүгийн орлогод татвар ногдуулаагүй байна гэж Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.4 дэх хэсэгт заасныг зөрчсөн гэж шийтгэлийн хуудсанд тодорхой заасан. Бид Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1 дэх хэсэгт заасан хуулиар ногдуулсан татварыг төлөөгүй байна гэж үзэж шийтгэлийн хуудсаар хариуцлага оногдуулсан. Сангийн сайдын баталсан аргачлалын дагуу хуульд байхгүй татварыг ногдуулсан зүйл байхгүй. Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.4 дэх хэсэгт заасан хүүгийн орлогыг тооцохдоо өөрсдөө тооцож нарийвчилж гаргаагүй тул байцаагч нар өөрсдийн эрх хэмжээний хүрээнд жишиг болон бодит үнийн аргыг хэрэглэх эрхийнхээ хүрээнд ажиллагаа хийсэн. Энэ ажиллагааг хийхдээ Сангийн сайдын баталсан журмыг мөрдлөг болгосон. Гэхдээ энэ журмын дагуу шинээр хуульд байхгүй татварыг ногдуулаагүй. Тооцооллын хувьд зөрчлийн дүн дээр зөрүү үүсэх асуудлыг шүүх анхаарч үзнэ үү гэж хүсэж байна” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

            Шүүх хэрэгт авагдсан бичгийн нотлох баримтууд болон хэргийн оролцогчдын шүүхэд ирүүлсэн, шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарт үнэлэлт, дүгнэлт өгөөд дараах үндэслэлээр гомдлыг бүхэлд  нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв. Үүнд:

            Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , татварын улсын байцаагч Б.Т  нараас “А ” ХХК-ийн 2013-2017 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд татварын хяналт шалгалт хийж 2018 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн 211******* дугаартай шийтгэлийн хуудсаар 147,423,011,428.10 төгрөгийн зөрчил илрүүлсэн байх ба 2013-2017 оны алдагдлыг бууруулж үлдэх 97,954,281,564.40 төгрөгийн зөрчилд 10,770,448,176.3 төгрөгийн нөхөн татвар, 241,208,450.70 төгрөгийн торгууль, 2,159,126,634.10 төгрөгийн алданги, нийт 16,170,783,261.10 төгрөгийн төлбөр ногдуулжээ[1].

Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдрийн 05 дугаартай тогтоолоор дээрх шийтгэлийн хуудсаар ногдуулсан төлбөрөөс 438,659,895.9 төгрөгийн зөрчилд ногдох нөхөн татвар, торгууль, алдангийн төлбөрийг 131,597,968.8 төгрөгөөр бууруулж, 86,054,666,243.1 төгрөгийн зөрчилд ногдох нөхөн татвар, торгууль, алдангийн 14,213,064,480.60 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгож, 7,317,074,058.3 төгрөгийн зөрчилд ногдох торгууль, алдангийн 126,121,939.40 төгрөгийн төлбөрийг чөлөөлж, 60,929,685,288.70 төгрөгийн зөрчилд ногдох нөхөн татвар, торгууль, алдангийн 1,699,998.872.3 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр өөрчилж шийдвэрлэжээ[2].

Гомдол гаргагч “А ” ХХК-иас маргаан бүхий актаар ногдуулсан төлбөрөөс Татварын маргаан таслах зөвлөлийн шийдвэрээр өөрчилсөн 1,699,998,872.3 төгрөгийн төлбөрөөс 2013-2017 онуудад нийт 60,371,777,572.3 төгрөгийн зээлийг өөрийн охин компанид хүүгүй олгосон зөрчилд ногдуулсан 1,192,764,808.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 283,109,877.20 төгрөгийн торгууль, 188,739,918.10 төгрөгийн алданги, нийт 1,664,614,603.30[3] төгрөгийн төлбөрийг эс зөвшөөрч “Татварын улсын байцаагч нар нь хүчингүй болсон болон эрх зүйн үйлчлэлгүй журмуудыг баримталж төлбөр ногдуулсан нь хуулиар зөвшөөрөгдөөгүй татварыг хуульд заасан журмыг зөрчиж ногдуулснаараа хууль бус болсон төдийгүй Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагаас гаргасан олон улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгддөг “Үнэ шилжүүлэлтийн удирдамж”-ын дагуу харьцуулаагүй, өөр үйл ажиллагаа эрхэлдэг хуулийн этгээдүүдийн зээлийн хүүг жишиг болгож агуулга-бодит байдлын хувьд хөрөнгө оруулалтад тооцогдох орлогод бодит бус хүүгийн тооцоолол хийж аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар, хүү, торгууль ногдуулсан нь хууль бус болсон” гэж маргасан.

Хариуцагч Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , татварын улсын байцаагч Б.Т  нараас “Монгол улс Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагад гишүүнээр элссэн тул “А*******” ХХК-ийн зүгээс дээрх байгууллагаас гаргасан “Үнэ шилжүүлэлтийн удирдамж”-ыг баримталж  авсан гадаад зээлээ өөрийн охин компани болох “К” ХХК-д шилжүүлэн зээлдүүлсэн зээлд бусад хуулийн этгээдүүдийн толгой компаниас охин компанидаа олгосон зээлийн хүүг хишиг болгосон нь хууль тогтоомж зөрчөөгүй” гэж гомдлыг эс  зөвшөөрсөн.

 

“А ” ХХК нь гадаадын хөрөнгө оруулалттай хуулийн этгээд байх ба 2013-2017 онуудад хөрөнгө оруулагчдаасаа авсан гадаад зээлдээ 6 хувийн үндсэн хүү болон нэмэгдүүлсэн хүү(эрсдэлийн хэмжээ) тооцож урт хугацааны өглөг хэлбэрээр тайландаа бүртгэж, уг гадаад зээлд төлөхөөр тооцоолсон хүүгийн зардлыг татвар ногдох орлогоосоо хасагдах зардалд оруулж тайлагнасан бөгөөд уг зээлийг өөрийн охин компанидаа мөн зээлийн хэлбэрээр шилжүүлэхдээ хүү тооцоогүй, түүнчлэн “А*******” ХХК болон түүний охин компани болох “К” ХХК-иуд нь татварын албанд илгээсэн тайландаа харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээгээ олгосон зээл болон авсан зээл хэлбэрээр тайлагнаж баталгаажуулсан байсан нь татварын хяналт шалгалтын явцад болон Татварын маргаан таслах зөвлөлийн магадлан шалгалтын явцад тус тус тогтоогдсон байна.

 

Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.6-д заасныг үндэслэж Монгол Улсын Сангийн сайдаас 2007 оны 86 дугаар тушаалаар баталсан “Жишиг үнэ хэрэглэх аргачлал” болон мөн сайдын 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн 353 дугаар тушаалаар баталсан “Бодит үнэ тооцох аргачлал” нь Захиргааны хэм хэмжээний актын улсын нэгдсэн бүртгэлд бүртгэлгүй[4] байх тул нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын “Хуулиар эрх олгогдсон этгээдийн тушаалаар батлагдсан аргачлал нь эрх зүйн үйлчлэл үзүүлэхгүй” гэсэн тайлбар үндэслэлтэй, дээрх аргачлалууд нь эрх зүйн үйлчлэл үзүүлэхгүй. 

Харин Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д “тодорхой үйл ажиллагаа эрхлэхдээ бодит бус үнэ хэрэглэсэн, тайлан бүртгэл хөтлөөгүй буюу дутуу хөтөлсөн, эсхүл бүртгэл, татварын тайланг гаргаж өгөөгүй нь нотлогдсон тохиолдолд татварын алба нь тухайн татвар төлөгчийн татварын ногдлыг шууд бус аргаар тодорхойлох”-оор заасан байх ба ингэхдээ мөн зүйлийн 48.1.2-т заасанчлан “жишиг үнийн арга”-ыг хэрэглэхээр заасан байх ба Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д “Энэ хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан этгээдүүд хоорондоо зах зээлийнхээс хямд буюу өндөр үнээр бараа борлуулсан буюу шилжүүлсэн, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн бол татварын алба нь харилцан хамааралгүй этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ижил төрлийн бараа, ажил үйлчилгээний борлуулалтын зах зээлийн үнийг жишиг болгон албан татвар ногдох орлогыг тодорхойлно” гэж хуульчилжээ.

Хуулийн дээрх зохицуулалтуудын хүрээнд харилцан хамаарал бүхий этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн аливаа гүйлгээ нь зах зээлийн үнээс ялгаатай тохиолдолд уг гүйлгээнд ногдох татварын ногдлыг татварын алба тодорхойлох эрх хэмжээтэй байх тул нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “хуулиар зөвшөөрөгдөөгүй татвар ногдуулсан” гэсэн тайлбарыг хүлээн авах үндэслэлгүй байна.

Хариуцагч татварын улсын байцаагч нар нь “А ” ХХК-аас “К” ХХК-д олгосон хүүгүй зээлийн хүүг тооцоолохдоо “О” ХХК, “М*******” ХХК зэрэг компаниудаас өөрийн охин компаниудад олгосон зээлийн хүүг харьцуулсан нь ижил төрлийн ажил үйлчилгээ(толгой компаниас охин компанидаа олгосон зээл)-ний зах зээлийг жишиг үнэ гэж үзэх боломжтой.

Харин харилцан хамааралгүй этгээдүүдийн хоорондын хийгдсэн ажил үйлчилгээ гэж үзэхээргүй байх боловч татварын улсын байцаагч нараас зээлийн хүүг 6 хувь байхаар тооцож татварын ногдлыг тодорхойлсон нь “А ” ХХК-иас гадаад зээлийн хүүнд төлөхөөр тооцоолж тайлагнасан 6,58-8,11 хувийн хүүний зардлаас бага байгаа нь татвар төлөгчид хохиролгүй байдлаар татварын ногдлыг тодорхойлсон гэж үзэхээр байх тул “А ” ХХК-иас “К” ХХК-д олгосон зээлийн хүүг 6 хувь байхаар тооцож татварын ногдлыг тодорхойлсон Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.3-т “Дараах орлогод албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлохдоо албан татвар ногдуулах тухайн орлого тус бүрийн нийт дүнгээр тооцно”, 16.3.4-т “хүүгийн орлого” гэж заасанд нийцсэн гэж үзэхээр байна.

 

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нараас “Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын Үнэ шилжүүлэлтийн удирдамж-2010”-ын 1.65-д заасны дагуу толгой компаниас охин компанидаа олгосон хүүгүй зээлийг капиталын хөрөнгө оруулалт гэж үзэх үндэстэй байсан”[5] хэмээн тайлбарлан маргах боловч энэхүү үнэ шилжүүлэлтийн удирдамж нь “А ” ХХК-д хөрөнгө оруулагчдаас олгосон гадаад зээлд хамаарахаас бус охин компанидаа олгосон дотоод зээлд хамаарахгүйн дээр татвар төлөгч өөрөө “зээл” хэмээн хүлээн зөвшөөрч тайлагнасан орлогыг татварын байцаагч өөрчилж үнэ шилжүүлэлтийн удирдамжийн дагуу агуулга-бодит байдлын шинж чанараар нь “капиталын хөрөнгө оруулалт хэмээн хүлээн зөвшөөрөх” замаар татвар ногдлыг бууруулах эрхгүй юм.

Хэрвээ гомдол гаргагч “А ” ХХК нь дээрх зээлийг хөрөнгө оруулалтын хэлбэрээр олгосон бол татварын тайландаа хөрөнгө оруулалт хэлбэрээр тусгаж тайлагнах нь Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-д “Татвар төлөгч дараахь үүрэг хүлээнэ:”, 18.1.1-д “татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, ...” гэж, 18.1.3-т “анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэлийг тогтоосон журам болон нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу хөтөлж, санхүү,аж ахуйн үйл ажиллагааны тайлан тэнцэл гаргах” гэж заасантай тус тус нийцэхээр байсан байхад татвар төлөгч өөрөө уг гүйлгээг зээл хэмээн тайлагнасан атлаа “энэхүү гүйлгээ нь зээл биш бөгөөд зээл хэлбэртэй хөрөнгө оруулалт юм” хэмээн тайлбарлан маргаж байгааг хүлээн авах нь үндэслэлгүй байна.

Харин хуулийн этгээд хоорондын зээл хүүгүй байж болох хуулийн зохицуулалттай талаарх гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбар зөв хэдий ч маргааны энэ тохиолдолд “А ” ХХК нь зээлжих чадваргүй “К” ХХК-ийн үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх зорилгоор өөрийн гадаад зээлийг ашигласан гэж үзэхээр байх тул Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1-д “Албан татвар төлөгчийн хөрөнгийн дараахь орлогод албан татвар ногдоно:” гэж, 9.1.4-т “хүүгийн орлого” гэж заасныг үндэслэж хариуцагч нараас “А*******” ХХК-аас “К” ХХК-д олгосон зээлийн хүүнд ногдох татварыг тодорхойлсон нь хууль тогтоомж зөрчөөгүй байна гэж шүүх дүгнэлээ.

Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч нараас ““А ” ХХК ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл бүхий “Б*******” ХХК болон хайгуулын тусгай зөвшөөрөл бүхий “К” ХХК-иудаараа дамжуулан үйл ажиллагаа явуулдаг, өөр үйл ажиллагаа эрхэлдэггүй” хэмээн тайлбарлаж байгаа тул “К” ХХК-д олгосон хүүгүй зээл нь өөрийн үндсэн үйл ажиллагааны орлогоор охин компанидаа оруулж буй хөрөнгө оруулалт гэж үзэхээргүй байх тул уг зээлд хүү тооцох замаар татварын ногдлыг тодорхойлсон нь хуулийн дээрх зохицуулалтуудад нийцжээ.

Гомдол гаргагчаас “К” ХХК-д олгосон зээлийг өөрийн үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос бүрдүүлсэн талаарх баримтыг шүүхэд гаргаж ирүүлээгүй тэмдэглэв.

Иймд “А ” ХХК-аас Татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , татварын улсын байцаагч Б.Т  нарт холбогдуулан гаргасан “Татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн 211******* тоот шийтгэлийн хуудасны “ОЛСОН нь хэсгийн 3-т заасан зөрчилд ногдуулсан 1,664,614,603.30 төгрөгийн нөхөн төлбөрийг хүчингүй болгуулах” тухай гомдлыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй байна.

 

        Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1.2, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 16 дугаар зүйлийн 16.3.4-т заасныг тус тус баримтлан гомдол гаргагч “А ” ХХК-иас Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б , татварын улсын байцаагч Б.Т  нарт холбогдуулан гаргасан “Татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн 211******* тоот шийтгэлийн хуудасны “ОЛСОН нь хэсгийн 3-т заасан зөрчилд ногдуулсан 1,664,614,603.30 төгрөгийн нөхөн төлбөрийг хүчингүй болгуулах” тухай гомдлыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дүгээр зүйлийн 113.1-д зааснаар шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч 5/тав/ хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

          

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                  Ц.МӨНХЗУЛ

---

[1] Хавтаст хэргийн 12-15 дахь талд

[2] Хавтаст хэргийн 69-70 дахь талд

[3] Хавтаст хэргийн 68 дахь талд

[4] Хавтаст хэргийн 123 дахь талд

[5] Хавтаст хэргийн 147 дахь талд