“Тосонбуга” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

иргэний хэргийн тухай

 

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Э.Золзаяа даргалж, шүүгч А.Отгонцэцэг, Д.Дэлгэрцэцэг нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн давж заалдах шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар

 

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн

2017 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 101/ШШ2017/02099 дүгээр шийдвэртэй,

 

Нэхэмжлэгч “Тосонбуга” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч “Сорани” ХХК-д холбогдох

 

2014 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдрийн түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд тооцуулж, түрээсийн төлбөрт 174 041 300 төгрөг, барьцааны 4 166 667 төгрөг, үнэ төлбөргүй үйлчилгээ үзүүлсэний төлбөрт 7 723 782 төгрөг, түрээсийн байранд засвар хийсэн зардалд 119 180 040 төгрөг, нийт 305 111 789 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлтэй,

Түрээсийн гэрээний үүрэгт 11 248 134 төгрөг, алданги 5 624 000 төгрөг, нийт 16 872 134 төгрөгийг гаргуулах, Нисора цамхагийн 1 дүгээр давхарт байрлах 543 м.кв үйлчилгээний талбайг анх хүлээж авсан байдлаар хүлээлгэн өгөхийг “Тосонбуга” ХХК-д даалгах тухай сөрөг нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг,

 

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ариунбаярын гаргасан давж заалдах гомдлыг үндэслэн,

шүүгч Д.Дэлгэрцэцэгийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ариунбаяр,

Хариуцагчийн төлөөлөгч С.Соёлмаа,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Нармандах,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Ж.Энэрэл нар оролцов.

 

Нэхэмжлэгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Манай компани анх 2014 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдөр “Сорани” ХХК-тай түрээсийн гэрээ байгуулж, Баянзүрх дүүрэг, 1 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах 500 м.кв талбайг нийт 15 жилийн хугацаатайгаар үйлчилгээний зориулалтаар ашиглахаар болсон бөгөөд 1 м.кв талбайг 22 000 төгрөгөөр тооцож cap бүр 11 000 000 төгрөг төлсөн. Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3-т заасан хуулийн шаардлага хангаагүй, түрээсийн үндсэн болон нэмэлт гэрээнүүдийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлээгүй. Ингэснээр түрээсийн орлогод ногдох Монгол Улсын албан татвараас түрээслүүлэгч зугтаж зайлсхийж бидэнд НӨАТ-ын баримт олгоогүй. Үүнээс шалтгаалж манай компанийн хувьд мөн адил санхүүгийн тайландаа энэ зардлаа тусгаж чадаагүй. Түрээсийн зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгө нь “Сорани” ХХК-ийн нэр дээр байдаггүй, өөр хувь хүний нэр дээр бүртгэлтэй байдаг. Өөрөөр хэлбэл биднийг хууран мэхэлж тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад түрээслэх эрхгүй этгээд түрээсийн гэрээ байгуулсан байсан. Түрээсийн гэрээний 2.1.а-д заасны дагуу үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээг, ажлын зургийн хамт хавсаргах ёстой байсан боловч энэ үүргээ түрээслүүлэгч биелүүлээгүй. Түрээсийн байрны талбайг 500 м.кв гэж гэрээнд тусгаж мөнгө авч байсан боловч бодит байдал дээр 410 м.кв талбайтай байр түрээслүүлж илүү ашиг олж байсан. Түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд тооцуулснаар 2014-2016 онуудад төлж ирсэн нийт түрээсийн төлбөр болох 161 000 000 төгрөг, барьцаа болох 4 166 667 төгрөг, түрээсийн үндсэн гэрээний 2.1.а-д заасан үйлчилгээний эрхийн хүрээнд түрээслүүлэгч талд үзүүлсэн үйлчилгээний нийт төлбөр болох 7 723 782 төгрөг, түрээсийн байранд оруулсан хөрөнгө оруулалтын зардал болох 119 180 040 төгрөг, нийт 305 111 789 төгрөгийг “Сорани” ХХК-иас гаргуулж өгнө үү гэжээ.

 

Хариуцагч шүүхэд гаргасан тайлбар болон хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Гэрээ хүчинтэй. 174 сая төгрөгийг буцаан өгөх үндэслэлгүй. Барьцаа нь гэрээ дуусгавар болсны дараа буцаан олгоно гэсэн. Нэхэмжлэгч нь түрээсийн төлбөрөө төлөөгүйгээс гэрээ цуцлагдсан. Барьцаанд 4 166 667 төгрөг авсан талаар маргахгүй. Нэхэмжлэгч нь гэрээний хугацаанд бүрэн зөрчилгүй байсан бол өгөх байсан. Гэрээний үүрэг гүйцэтгээгүй улмаас гэрээ цуцлагдсан тул гэрээнд зааснаар буцааж өгөхгүй. Үйлчилгээний төлбөр гэдэг нь түрээсийн төлбөр багасгаж үйлчилгээний эрх авсан. Түрээсийн төлбөрт тооцогдсон тул төлөх үндэслэлгүй. Өөрсдөө үйл ажиллагаа явуулах гэж засвар хийсэн. Бидэнтэй тохиролцоогүй, гэрээнд засвараа өөрсдөө хариуцана гэж заасан. Иймд засварын зардлыг төлөхгүй. Манайх засвартай байр өгсөн. С.Соёлмаа нь өөрийн өмчийг өөрийн хувийн компанид эрх олгож гэрээ байгуулсан. “Сорани” ХХК нь эзэмшиж ашиглах эрх авсан тул түрээсэлсэн. 174 саяд оффис түрээсэлж байсан төлбөр давхар орсон байна. Энэ оффисын түрээсийн гэрээ дуусгавар болсон. Хэний өмч вэ гэдгээ мэдэж байсан. Өөр газар түрээслэх боломж байсан боловч улирлаар мөнгөө өгнө гэсэн болохоор нэхэмжлэгчийг сонгож гэрээ хийсэн. Энэ талаар MGL гэж компаний бичиг хэрэгт байгаа. Эхний 3 сар төлөөд дандаа төлбөрөө буулгах хүсэлт тавьсанаар нийт 102 сая төгрөгийн хөнгөлөлт үзүүлсэн. Байр нь үл хөдлөхөд 543 м.кв гэж бүртгэгдсэн. Маргаангүй бид гэрээ хийхдээ 500 м.кв-р тооцож гэрээ хийсэн. Тухайн үед захирлаар томилсон тушаал гараад нийгмийн даатгалын дэвтэрт бичигдсэн. 2016 оныг дуустал тооцоо нийлсэн акт үйлдсэн. Нэмэлт өөрчлөлтийн гэрээгээр үүнийг баталгаажуулсан. Засвар хийсэн байр хүлээлгэж өгсөн. 1 сард нь нэхэмжлэгч тал бүтэн жил үнэгүй сууя гэсэн хүсэлт гаргасан. Түрээсийн төлбөрөө төлдөггүй байсан тул гэрээг цуцлах талаар мэдэгдсэн. Нэхэмжлэгч нь өөрөө гэрээ цуцлах сонирхолтой байсан гэж үзэж байгаа. Учир нь фитнесийн тоног төхөөрөмжөө багшдаа зарчихсан байсан. Засварын үр шимээ хүртчихээд өөр хүнд юмаа хүлээлгэж өгөөд дахин засах шаардлагатай болчихсон байна. Манайд байраа хүлээлгэж өгөөгүй. Засварын баримт нь дандаа кассаар гарсан байх тул хувь хүнд бэлнээр гарсан тул засвар хийсэн компаний дансанд орсон эсэх нь эргэлзээтэй. С.Соёлмаа болон хариуцагч “Сорани” ХХК нарын хоорондох гэрээг нөхөж хийгээгүй. Нэхэмжлэл гаргах үед С.Соёлмаа нь АНУ-д байсан. Татварын хувьд С.Соёлмаа төлөөд явсан. Захирлын хувьд тушаал хэрэгт байгаа. 2016 оныг дуустал тооцоо нийлсэн баримт байгаа. Энд хөнгөлсөн үнийн дүнг оруулсан байгаа. Бид нар 2017 оны 02 дугаар сарын 09-ний лацадсан. Энэ үед үйлчлүүлэгчид нь байсан. Үйлчилгээний хөлс нь түрээсийн төлбөрийн нэг хэсэг байсан. Түрээсээ төлөх боломжтой байсан боловч тоног төхөөрөмжөө хүнд зарчихаад биднээс буцааж төлбөр нэхэж байгаа нь шударга биш байна. Иргэний хуулийн 292 дугаар зүйлд зааснаар 3 жил үйл ажиллагаа явуулсан тул бусдын хөрөнгө дээр үйл ажиллагаа явуулсан тул үндэслэлгүй хөрөнгөжих ёсгүй гэжээ.

 

Хариуцагч шүүхэд гаргасан сөрөг нэхэмжлэлдээ: “Сорани” ХХК нь 2014 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдөр “Тосонбуга” ХХК-тай 03 тоот түрээсийн гэрээг байгуулан /анх С.Соёлмаа, Б.Булган нар иргэнийхээ хувьд гэрээ байгуулсан/ Баянзүрх дүүргийн 1 хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах 543 м.кв талбайг /Нисора цамхагийн 1 давхарын үйлчилгээний талбайг/ үйлчилгээний зориулалтаар 15 жилийн хугацаатай “Тосонбуга” ХХК-д эзэмшүүлэн ашиглуулсан байдаг. Дээрх түрээсийн гэрээг талууд 2017 оны 3 дугаар сарын 21-ний өдөр цуцлан дуусгавар болгосон бөгөөд түрээслэгч “Тосонбуга” ХХК нь 2017 оны 01, 02, 03 сарын 21-ны өдөр хүртэлх хугацааны түрээсийн төлбөрийг төлөөгүй байгаа болно. Түрээсийн гэрээний 2 дугаар зүйлийн 2.1 б-д зааснаар түрээслэгч нь түрээсийн төлбөрийг улирлаар нь төлөх бөгөөд 2017 оны 1 дүгээр улирлын мөнгийг 2016 оны 12 дугаар сарын 31-ний өмнө төлөх үүрэгтэй байсан боловч энэ үүргээ огт биелүүлээгүй. Талууд сүүлд 2016 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр түрээсийн гэрээнд нэмэлт өөрчлөлт оруулсан ба уг нэмэлт оруулсан гэрээний 1.1 дэх хэсэгт: "...2016 оны 01 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 2016 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусталх төлбөрийг 50 000 000 төгрөгөөр буюу сарын 4 166 667 төгрөг байхаар..., 1.2 дэх хэсэгт зааснаар 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2017 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусталх төлбөрийг 50 000 000 төгрөгөөр буюу сарын 4 166 667 төгрөг байхаар тус тус харилцан тохиролцож 2016 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрөөс 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрийг хүртлэх хугацаанд түрээсийн ямар нэгэн тооцоогүй болох талаар тохиролцон нэмэлт гэрээг байгуулсан бөгөөд энэхүү нэмэлт гэрээгээр түрээсийн төлбөрийг 4 166 667 төгрөг болгон өөрчилсөн болно. Түрээслэгч нь 2017 оны 01, 02, 03 сарын 21-ний өдөр хүртэл нийт 11 248 134 төгрөгийг түрээсийн төлбөрт төлөх үүрэгтэй байна. Түрээсийн гэрээний 2.1 б-д зааснаар түрээслэгч нь ...заасан хугацаанд түрээсийн төлбөр хийгдээгүй бол түрээсийн төлбөрийн үнийн дүнгийн 0.5%-иар хоног тутамд алданги тооцно... гэж заасны дагуу 2017 оны 1 дүгээр сарын түрээсийн төлбөрөөс алданги тооцвол (4.166.667 х 0.5 = 20,800х 133 хоног=2.766.400) төгрөгийн алдангийг төлөх үүрэгтэй байна. Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.4 дэх хэсэгт ...Анзын нийт дүн гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтэрч болохгүй... гэсэн хуулийн зохицуулалттай тул 2 083 300 төгрөгийг хууль болон гэрээнд заасны дагуу төлөх үүрэгтэй. Мөн 2017 оны 2 дугаар сарын түрээсийн төлбөрөөс алданги тооцвол дээрх дүн гаргах бөгөөд гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгээс хэтэрч байгаа тул 2 083 300 төгрөгийг төлөх үүрэгтэй байна. Харин 2017 оны 3 дугаар сарын 21-ний өдөр гэрээ цуцлагдсан бөгөөд 21 хоногийн түрээсийн төлбөрийг тооцвол (4 166 667 х 30 хоног = 14.574 х 21 хоног = 2 914 800 төгрөг болох ба (2 914 800 х 0,5% = 14.574) төгрөг болох бөгөөд алданги (14.574 х 133 = 1.938.342) төгрөг болж байна. Энэ нь мөн л гүйцэтгээгүй үүргийн дүнгийн 50 хувиас хэтэрч байгаа тул 1 457 400 төгрөгийн хууль болон гэрээнд заасны дагуу хугацаа хэтрүүлсэний алдангид түрээслүүлэгч талд төлөхөөр байна. Түүнчлэн 4.1 е-д зааснаар ...Түрээсийн гэрээ дуусгавар болох үед өр авлагыг бүрэн барагдуулсан байхаас гадна түрээсээр ашиглаж байсан /өрөө, танхим, тоног төхөөрөмж, бусад адилтгах эд хөрөнгө гэх мэт/ хэсгийн ердийн элэгдэл хорогдолыг тооцон түрээслүүлэгч талд актаар өгөх ба анх хүлээж авсан эд хөрөнгийг үрэгдүүлсэн, эвдсэн, хагарсан, цуурсан тохиолдолд өөрийн хөрөнгөөр засах буюу тухайн үеийн зах зээлийн ханшаар холбогдох хохиролыг тооцож, шаардагдах хөрөнгийг үл маргах журмаар гаргах үүргийг хүлээнэ...гэж тохиролцсон боловч “Тосонбуга” ХХК-ийн зүгээс эд хөрөнгийг анх хүлээж авсан байдлаар нь өнөөдөрийг хүртэл хүлээлгэж өгөөгүй. Мөн 4.1 ё-д зааснаар ...түрээслэгч нь гэрээ дуусахад түрээсийн зүйл, түүний бүх бүрдэл хэвийн ажиллагаатай, цэвэр, цаашид түрээслэх боломжит түвшинд хүлээлгэж өгнө... заасны дагуу түрээслэгч нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй байх тул Нисора цамхагийн 1 давхарт байрлах 543 м.кв үйлчилгээний талбайг анх хүлээж авсан байдлаар хүлээлгэн өгөхийг “Тосoнбyra” ХХК-д даалгуулах зэрэг нэхэмжлэлийн шаардлагыг гаргаж байна. Иймд “Тосонбуга” ХХК-иас түрээсийн гэрээний үүргийн биелэлтэд 2017 оны 01, 02 дугаар сар, 3 дугаар сарын 21-ний өдрийг (21 хоног) хүртэл хугацааны түрээсийн төлөгдөөгүй төлбөр болох 11 248 134 төгрөг, алданги 5 624 000 төгрөг, нийт 16 872 134 төгрөгийг гаргуулан хохиролгүй болгож, Нисора цамхагийн 1 дүгээр давхарт байрлах 543 м.кв үйлчилгээний талбайг анх хүлээж авсан байдлаар хүлээлгэн өгөхийг “Тосонбуга” ХХК-д даалгуулах шийдвэр гаргаж өгнө үү гэжээ.

 

Нэхэмжлэгч сөрөг нэхэмжлэлд гаргасан тайлбартаа: Манай компани анх “Сорани” ХХК-тай 2014 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдөр 15 жилийн хугацаатай түрээсийн гэрээ байгуулсан. Энэхүү түрээсийн гэрээний 2.1.6-д талууд 2016 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр бүхэлд нь нэмэлт өөрчлөлт оруулан 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2017 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл 1 жилийн хугацааны түрээсийн төлбөр 50 000 000 төгрөг байхаар харилцан тохиролцож, түрээсийн төлбөрийг ямар хэлбэрээр, хэдий хугацаанд төлөхөө харилцан тохиролцоогүй юм. Ингээд түрээсийн төлбөрийг хагас жилээр 2 хувааж төлөхийг санал болгосон боловч “Сорани” ХХК хүлээн авалгүй түрээсийн гэрээнд байхгүй шалтгаанаар буюу бүтэн жилээр 2017 оны 1 сард багтаан төл гэдэг хууль бус шаардлага тавьж гэрээг 2016 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр цуцалж, талбайг суллаж өгөхийг мэдэгдсэн. Үүний дараа манай компани үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй болсон бөгөөд үүдний цоожийг сольж биднийг 1 сараас эхлэн дотогш оруулаагүй болно. Хариуцагч “Сорани” ХХК-ийн сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагад үндэслэж буй 2014 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдрийн түрээсийн гэрээний 2.1.6-д заалтыг түрээслэгч, түрээслүүлэгч талууд харилцан тохиролцож 2016 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр өөрчилсөн бөгөөд энэхүү нэмэлт гэрээнд 2017 оны түрээсийн төлбөрийг хэрхэн төлөх, алданги төлөх талаар заалт байхгүй, зөвхөн бүтэн жилийн төлбөрийн хэмжээг тогтоосон байх тул хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэл үндэслэлгүй тул сөрөг нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

 

Шүүх: Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 56.1.8, 492 дугаар зүйлийн 492.1, 492.1.1, 227 дугаар зүйлийн 227.1, 232 дугаар зүйлийн 232.3, 92 дугаар зүйлийн 92.1-д зааснаар нэхэмжлэгч “Тосонбуга” ХХК болон хариуцагч “Сорани” ХХК нарын хооронд 2014 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр байгуулагдсан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд тооцож, хариуцагч Сорани ХХК-иас 4 166 667 төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгч “Тосонбуга” ХХК-д, нэхэмжлэгч “Тосонбуга” ХХК-иас 5 416 667.10 төгрөг гаргуулж, хариуцагч “Сорани” ХХК-д олгож, нэхэмжлэгч “Тосонбуга” ХХК-д Баянзүрх дүүргийн 1 дүгээр хороо, 12 дугаар хороолол, Токиогийн гудамж, 6/1 дүгээр байрны 1 дүгээр давхар, ажлын байрны зориулалттай 543 м.кв талбай бүхий Y-2204039780 дугаар эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэгдсэн үл хөдлөх эд хөрөнгийг чөлөөлөхийг даалгаж, үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагаас үлдэх 287 903 822 төгрөгт, сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагаас үлдэх 11 455 466.90 төгрөгт холбогдох хэсгийг тус тус хэрэгсэхгүй болгож.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1.1-д зааснаар улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчийн урьдчилан төлсөн 2 711 670 төгрөг, хариуцагчийн урьдчилан төлсөн 312 520 төгрөгийг тус тус улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч “Сорани” ХХК-с 81 617 төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгчид, нэхэмжлэгч “Тосонбуга” ХХК-иас 101 617 төгрөг гаргуулж, хариуцагчид, Баянзүрх дүүргийн татварын хэлтэсийн 2609006167 тоот данснаар нийт 210 220 төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгчид 210 211 төгрөг, хариуцагчид 9 төгрөг тус тус олгож шийдвэрлэжээ.

 

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ариунбаяр давж заалдах журмаар гаргасан гомдолдоо: ...Анхан шатны шүүх зохигчдын хооронд байгуулсан 2014 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдрийн 03 дугаартай түрээсийн үндсэн гэрээг хүчин төгөлдөр бус гэж тооцсон атлаа 2015 оны 02 дугаар сарын 06-ны өдрийн 05, 2016 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 09 дугаартай нэмэлт гэрээнүүдийг хүчингүйд тооцоогүй. Түрээсийн үндсэн гэрээ хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд тооцогдсоноор нэмэлт өөрчлөлтүүд мөн адил хүчингүйд тооцогдох ёстой атал шүүх хүчинтэй гэж үзэж 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2017 оны 02 дугаар сарын 09-ний өдөр хүртэлх хугацааны түрээсийн төлбөр 5 416 667 төгрөгийг зохигчдын хооронд байгуулсан 2016 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 09 дугаартай нэмэлт гэрээг үндэслэн нэхэмжлэгчээр төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй. Аливаа гэрээнд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтүүд нь тухайн гэрээний салшгүй нэг хэсэг байдаг тул манай компани түрээсийн үндсэн болон нэмэлт гэрээнүүдийг шүүхэд нотлох баримтаар өгч түрээсийн гэрээг бүхэлд нь хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд тооцуулахаар нэхэмжлэл гаргасан байхад шүүх нэхэмжлэлийн үндэслэл, шаардлагыг тодруулалгүй хэргийг шийдвэрлэсэн.

Нэхэмжлэгч нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.3-т заасны дагуу гэрчээс мэдүүлэг авахуулах, шинжээч томилуулах, нотлох баримтаас хасуулах талаар хүсэлтийг анхан шатны шүүхэд удаа дараа гаргасан боловч хүлээж аваагүй, хүсэлтийг хуульд заасны дагуу шийдвэрлээгүй. Шүүхийн шийдвэрийн 13 дугаар хуудсанд "нэхэмжлэгч засварын зардалд нэхэмжилсэн 119 180 040 төгрөг гаргуулах шаардлагаа Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.2, 38 дугаар зүйлийн 38.1 дэх хэсэгт заасан үүргийн дагуу мөн хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1, 44.2-т заасантай нийцүүлэн нотлоогүй тул уг шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгов" гэсэн нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.6 дахь хэсэгт заасан нэхэмжлэгчийн эрхийг хязгаарлаж зөрчсөн. Нэхэмжлэгчийн нотлох баримтаа гаргах, цуглуулах талаар хуульд заасан эрхийг эдлүүлээгүй, хангаагүй хэрнээ нотлох баримтаа өөрөө гаргаагүй, нотлоогүй гэж дүгнэж байгаа нь шударга ёсны зарчимд нийцэхгүй байна. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.9 дэх хэсэгт заасны дагуу “Сорани” ХХК болон иргэн С.Соёлмаа нарын хооронд байгуулсан 2014 оны 8 дугаар сарын 01-ний өдрийн түрээсийн үйлчилгээ үзүүлэх гэрээ (хх-138), Б.Булган, С.Соёлмаа нарын хооронд байгуулсан түрээсийн гэрээг (хх-150) нотлох баримтын шаардлага хангахгүй, нотолгооны ач холбогдолгүй гэж үзэж хэргээс хасуулахаар хүсэлт гаргасан боловч хуульд заасны дагуу шийдвэрлээгүй. Хэрэгт зайлшгүй шаардлагатай нотлох баримт болох Баянзүрх дүүргийн эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлийн хэлтсээс Баянзүрх дүүрэг, 1 дүгээр хороо, 12 дугаар хороолол, Токиогийн гудамж 6/1 байрны 1 дүгээр давхарын Ү-2204039780 дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгийг 2014 онд түрээслэж байсан эсэх талаар бүртгэл байгаа эсэх лавлагааг гаргуулахгүйгээр хариуцагчийн тайлбараар түрээсийн гэрээг Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт заасан шаардлага хангаагүй гэж дүгнэсэн. Түрээсийн гэрээг үл хөдлөх бүртгэлийн газарт бүртгүүлээгүй талаар хариуцагч тал маргаагүй ч нэхэмжлэгч тал энэ талаар хуульд заасны дагуу хүсэлт гаргаж байгаа тохиолдолд анхан шатны шүүх энэхүү хүсэлтийг хангаж нотлох баримтыг гаргуулж хэргийг шийдвэрлэх ёстой байсан. Нэхэмжлэлийн үндэслэлд дурдсан хариуцагчийг төлөөлөх эрхгүй этгээд буюу хуулийн дагуу томилогдоогүй этгээд төлөөлж түрээсийн гэрээг байгуулсан талаарх нөхцөл байдлыг тогтоохоор хуулийн этгээдийн бүртгэлийн газраас “Сорани” ХХК-ийн 2014 оны улсын бүртгэлд бүртгэдсэн дүрэм, 2014 оны 12 дугаар сард гүйцэтгэх захирлаар Б.Нармандахыг томилсон шийдвэрийг гаргуулахаар хүсэлт гаргасан боловч хүлээн авч шийдвэрлээгүй.

Анхан шатны шүүх түрээсийн үндсэн гэрээний 2.1а-д заасан түрээслэгчээс түрээслүүлэгчид үйлчилгээ үзүүлсэн төлбөр болох 7 723 782 төгрөгийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосон талаар шүүхийн шийдвэрийн 12 дахь хуудсанд дүгнэхдээ нэхэмжлэгч, хариуцагч нар хоорондоо тооцоо нийлсэн баримт байхгүй тул нэхэмжлэгч шаардлагаа нотлож чадаагүй гэж үзсэн. Мөн гүйцэтгэх захирал Б.Нармандахыг хариуцагч “Сорани” ХХК-ийг төлөөлж үйлчилгээ авах эрхгүй этгээд гэж дүгнэсэн. Нэхэмжлэгч талаас түрээсийн гэрээний хугацаанд cap бүр 1 000 000 төгрөгийн үйлчилгээний эрхийг түрээслүүлэгч талд үзүүлж ирсэн бөгөөд энэхүү баримтуудыг анхан шатны шүүхэд эх хувиар өгсөн. Түрээслүүлэгч компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Нармандах энэхүү баримтад гарын үсэг зурж баталгаажуулсан. Түрээсийн үндсэн гэрээ хүчин төгөлдөр бус болсон тохиолдолд түрээсийн гэрээний хүрээнд түрээслүүлэгч талд үзүүлж байсан үйлчилгээ, зардлуудыг буцааж олгох ёстой. Гэтэл анхан шатны шүүх хариуцагч энэхүү үйлчилгээний эрхийг эдэлж, үйлчилгээ авч байсан талаараа маргаагүй байхад энэхүү мөнгийг буцааж олгохгүйгээр шийдвэрлэж байгаа нь нэхэмжлэгч талд хохиролтой шийдвэр гарсан гэж үзэж байна.

Шүүх нэхэмжлэгчийн “Тэнүүн-Асар” ХХК-тай байгуулсан 2014 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдрийн ажил гүйцэтгэх гэрээг хүчин төгөлдөр гэж үзсэн боловч төлбөр төлсөн баримт шүүхэд гаргаж өгөөгүй гэж үзсэн. Гэтэл тухайн үед төлбөрийг бэлнээр шилжүүлж байсан бөгөөд энэ талаар “Тэнүүн-Асар” ХХК-иас гэрчийн мэдүүлэг авахуулахаар нэхэмжлэгч хүсэлт гаргасан боловч шүүх хүлээн авч хангаагүй хэрнээ шүүхийн шийдвэртээ нотлоогүй, тогтоогдохгүй байгаа гэж үзэж байгаа нь үндэслэлгүй юм. Мөн “Тосонбуга” ХХК болон Т.Болдбаатар, Ц.Гансүх нарын хооронд байгуулсан 2014 оны 9 дүгээр сарын 05-ны өдрийн ажил гүйцэтгэх гэрээ, 2014 оны 9 дүгээр сарын 29-ний өдрийн ажил гүйцэтгэх гэрээнүүдийг Б.Булгантай байгуулсан учир “Тосонбуга” ХХК-д шаардах эрх үүсэхгүй гэж үзсэн нь үндэслэлгүй байна. Төлбөр бэлнээр хүлээн авсан талаарх тэмдэглэл, ажил гүйцэтгэх гэрээний төлбөрт тооцон Т.Болдбаатарт автомашин шилжүүлж байсан гэрээнүүдийг эх хувиар нь хэрэгт нотлох баримтаар өгсөн атал шүүх үндэслэлгүйгээр нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн. Манай компанийн хувьд 15 жил тогтвортой үйл ажиллагаа явуулна гэж төлөвлөн нийт 119 180 040 төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийж байрыг засаж сайжруулсан байхад анхан шатны шүүх энэ байдлыг харгалзан үзэлгүй, нэг талыг барьж нэхэмжлэгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан шударга бус шийдвэр гаргасан гэж үзэж байна.

Түрээсийн үндсэн гэрээг бичгээр хийгдсэн гэж үзсэн бөгөөд түрээсийн үл хөдлөх эд хөрөнгө хувь хүний нэр дээр өөр талбайн хэмжээтэй байхад “Сорани” ХХК-ийг тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч, түрээслүүлэгч гэж үзэж шийдвэр гаргасан. Бичгээр хийгдэх хэлцлийн шаардлага хангаагүй, эрхгүй этгээд гэрээ байгуулсан, талбай зөрүүтэй байхад түрээсийн гэрээг бичгээр хийгдсэн гэж үзэж байгаа нь үндэслэлгүй бөгөөд хуулийн дагуу хийгдээгүй түрээсийн үйлчилгээ үзүүлэх гэрээг үндэслэл болгон хэргийг шийдвэрлэсэн. Иймд түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд тооцуулсанаар хариуцагч талаас нэхэмжилсэн үйлчилгээ үзүүлсэн төлбөр болох 7 723 782 төгрөг, түрээсийн байранд оруулсан хөрөнгө оруулалт, засварын зардал 119 180 040 төгрөг, нийт 126 903 822 төгрөгийг хариуцагч талаас гаргуулж нэхэмжлэгч “Тосонбуга” ХХК-д олгүулахаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж өгнө үү гэжээ.

 

ХЯНАВАЛ:

 

Анхан шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөнөөс шүүхийн шийдвэр Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 116 дугаар зүйлийн 116.2 дахь хэсэгт заасан хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй байна.

 

            Нэхэмжлэгч “Тосонбуга” ХХК нь хариуцагч “Сорани” ХХК-д холбогдуулан 2014 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдрийн түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд тооцуулж, түрээсийн төлбөрт 2014-2016 онд төлсөн 174 041 300 төгрөг, барьцааны 4 166 667 төгрөг, үнэ төлбөргүй үйлчилгээ үзүүлсэний төлбөрт 7 723 782 төгрөг, түрээсийн байранд засвар хийсэн зардалд 119 180 040 төгрөг, нийт 305 111 789 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлийн шаардлагаа хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллааны явцад багасгаж түрээсийн төлбөрт 161 000 000 төгрөг буюу нийт 292 070 489 төгрөг гаргуулахаар шаардсаныг хариуцагч эс зөвшөөрч түрээсийн төлбөрт 11 248 134 төгрөг, алдангид 5 624 000 төгрөг, нийт 16 872 134 төгрөг гаргуулах, Нисора цамхагийн 1 дүгээр давхарт байрлах 543 м.кв үйлчилгээний талбайг анх хүлээж авсан байдлаар хүлээлгэн өгөхийг “Тосонбуга” ХХК-д даалгах тухай сөрөг нэхэмжлэл гарган маргажээ.

 

Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээ “түрээсийн үндсэн болон нэмэлт гэрээнүүдийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлээгүй нь Иргэний хууийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт заасан шаардлагыг хангаагүй, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын баримт олгоогүйгээс компанийн санхүүгийн тайландаа зардлаа тусгаж чадаагүй, үл хөдлөх хөрөнгийг бусдад түрээслэх эрхгүй этгээд түрээсийн гэрээ байгуулсан, түрээсийн байрны талбайг 500 м.кв гэж гэрээнд тусгаж түрээсийн төлбөр авч байсан боловч бодит байдал дээр 410 м.кв талбайтай байр түрээслүүлж илүү ашиг олж байсан гэж тус тус тайлбарласан.

 

            Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь “түрээсийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээнд бичигдсэн талбайн хэмжээ нь түрээсийн гэрээнээс зөрүүтэй байх бөгөөд түрээслэгч “Тосонбуга” ХХК нь 2014 оны 9 дүгээр сард “Тэнүүн-Асар” ХХК-иар талбайг хэмжүүлэхэд түрээсийн 1 давхрын байрны нийт талбайг 481,2 м.кв гэж хэмжсэнийг тус компанийн барилгын дотоод заслын баг, зураг төслийн ажилтан М.Учрал гэрчлэх бөгөөд түүнийг гэрчээс асуулгах, гэрчийн мэдүүлгийг үндэслэн түрээсийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн талбайг тусгай зөвшөөрөл бүхий мэргэжлийн байгууллагаар хэмжүүлэх, нотлох баримт гаргуулах тухай” хүсэлтийг гаргасныг, шүүх “зохигчид маргаж буй үл хөдлөх хөрөнгийн 1 дүгээр давхрыг түрээсэлсэн эсэх талаар маргаагүй, түрээсийн сарын төлбөрийг гэрээгээр тохиролцсон тул шинжээч томилох нь хэргийг шийдвэрлэхэд зайлшгүй шаардлагатай гэж үзэхүй, гэрээнд зааснаас бага талбайг ашиглалтад олгосноос илүү төлбөр төлсөн талаар нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаагүй, нэхэмжлэгчийн гаргуулахыг хүссэн нотлох баримтыг хариуцагч тал гаргаж өгсөн” гэж дүгнэж хүсэлтийг хангахгүй орхиж, хэргийг шийдвэрлэсэн нь буруу болжээ.

 

Хэргийн оролцогчийн гэрч асуулгах, шинжээч томилуулах тухай хүсэлтийг шүүх хангаагүй нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.6 дахь хэсэгт заасан хэргийн оролцогчийн хүсэлтээр шүүхийн журмаар нотлох баримт бүрдүүлэх журмыг зөрчжээ.

 

Шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хуулиар тогтоосон журмыг зөрчсөн, хэргийн оролцогчийн эрхийг бүрэн хангаагүй хэргийг шийдвэрлэсэн нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1 дэх хэсэгт заасан мэтгэлцэх зарчмыг шүүх хэрэгжүүлээгүй байна.

 

Иймд дээрх үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг ханган, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг дахин шийдвэрлүүлэхээр мөн шүүхэд буцаах нь зүйтэй гэж давж заалдах шатны шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.1.5, 168 дугаар зүйлийн 168.1.3, 168.1.7-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ НЬ:

 

1. Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 101/ШШ2017/02099 дүгээр шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг дахин шийдвэрлүүлэхээр мөн шүүхэд буцаасугай.

 

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ариунбаярын төлсөн 795 000 төгрөгийг шүүгчийн захирамжаар буцаан олгосугай.

 

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7-д зааснаар магадлалыг танилцуулан сонсгож, 7 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор шүүх хуралдааны оролцогч талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж магадлалыг өөрөө гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь хяналтын журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй бөгөөд шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд магадлалыг гардуулснаар гомдол гаргах хугацааг тоолохыг дурдсугай.

 

 

 

             ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                     Э.ЗОЛЗАЯА

 

 

                              ШҮҮГЧИД                                     А.ОТГОНЦЭЦЭГ

 

 

                                                                                    Д.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ