МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

            Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч А.Сарантуяа даргалж, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Д.Агиймааг суулган, тус шүүхийн хуралдааны танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: Чингэлтэй дүүргийн 1 дүгээр хороо, Холбоочдын гудамж-4, Төрийн банкны байр, 3 дугаар давхарт байрлах, “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагчийн нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Баянгол дүүргийн 2 дугаар хороо, 2 хороолол, 31 дүгээр байрны 10 тоотод оршин суух, ЧЖ84102976 регистртэй, Их овогт Энхболдын Э.Төгсзаяа,

Хариуцагч: Хан-Уул дүүргийн 15 дугаар хороо, Оранж таун, АОС-9 тоотод байрлах, хуулийн этгээдийн 5730325 регистртэй “Бльюбарлэй” ХХК-д холбогдох,

55,333,016 /тавин таван сая гурван зуун гучин гурван мянга арван зургаан/ төгрөг гаргуулах тухай үндсэн нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагчийн гаргасан Түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бусд тооцуулж, 168,493,080 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Мөнх-Од, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Д.Гантөмөр /ШТҮД:0630/, хариуцагч нарын итгэмжлэгсдэн төлөөлөгч Э.Хангай, хариуцагч нарын өмгөөлөгч Б.Энхзаяа /ШТҮД:0358/ нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагч Ч.Аварзэд шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ:

Монгол банкны Ерөнхийлөгчийн 2013 оны 7 дугаар сарын 22-ны өдрийн А153 дугаартай тушаалаар “Хадгаламж банк” ХХК-д банкны эрх хүлээн авах албадлагын арга хэмжээг авч Банкны эрх хүлээн авагчийг томилсон. Банкны тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.1-д зааснаар “Хадгаламж банк” ХХК, түүний эрх бүхий албан тушаалтны бүрэн эрх болон банкны хөрөнгийг захиран зарцуулах эрх нь банкны эрх хүлээн авагчид шилжих зохицуулалттай. Банкны эрх хүлээн авагчаас Хадгаламж банкны чанаргүй зээлийг төлүүлэх ажлын хүрээнд Сүхбаатар дүүрэг, 3 дугаар хороо, 5 дугаар хороолол, Сөүлийн гудамж, 27 дугаартай барилгын 2 дугаар давхарт байрлах үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөх эрхийг “Хадгаламж банк” ХХК-ийн өмчлөх эрхэд шилжүүлэн авч, улсын бүртгэлийн байгууллагаас 2014 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдөр 000283600 дугаартай гэрчилгээг “Хадгаламж банк” ХХК-д олгосон.

Тус хөрөнгийн өмчлөх эрх Хадгаламж банкинд шилжихээс өмнө буюу 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдөр өмнөх өмчлөгч болон хариуцагч Э.Э.Төгсзаяа нарын хооронд “Түрээсийн гэрээ” байгуулагдсан. Уг гэрээгээр дээрх түрээсийн зүйлийг мөн өдрөөс 2016 оны 5 дугаар сарын 01-ний өдрийг хүртэл хугацаагаар түрээслүүлэх, түрээслэгч нь түрээсийн төлбөрт нэг сарын 10,000 ам.долларыг төлөхөөр тохиролцсон байсан. Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.5 дахь хэсэгт заасны дагуу “Хадгаламж банк” ХХК нь Э.Э.Төгсзаяатай байгуулсан Түрээсийн гэрээний тухайд өмчлөх эрхийн гэрчилгээг хүлээн авсан өдрөөс эхлэн түрээслүүлэгчийн эрх үүргийг хэрэгжүүлж байна. Энэ тухай мэдэгдлийг Э.Э.Төгсзаяад хүргүүлэхээр тус байранд очсон боловч Э.Э.Төгсзаяагийн ээж О.Энхмаа гэх эмэгтэй мэдэгдлийг хүлээн авсан. Үүнээс хойш тус байранд засварын ажил хийгдэж эхэлсэн ба түрээслэгч Э.Э.Төгсзаяа болон түүний ээж О.Энхмаа нартай уулзах гэсэн боловч олдохгүй, уг байранд засварын ажил гүйцэтгэж байсан ажилчдаас өөр хүнгүй байсан бөгөөд тэдний зүгээс бид ажлаа хийхээс өөр зүйл мэдэхгүй гэж байсан.

2014 оны 4 дүгээр сараас уг байрны засварын ажил хийгдэж дуусаж “Суоно Лоунж караоке” нь үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн ба өдөр тутмын үйл ажиллагааг нь “Бльюбарлэй” ХХК хариуцаж байсан. Түүнээс хойш уг караокений эзэмшигч Т.Тэлмэн нь нийт 30,380,000 төгрөгийн түрээсийн төлбөрийг барагдуулсан. Үүнийг түрээсийн гэрээ байгуулагдсан өдөр буюу 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдрийн ам.долларын албан ханш 1,410.68 төгрөгөөр тооцоход 21,854.7 ам.доллар болж байна. Энэ нь 2014 оны 3 дугаар сарын түрээсийн төлбөр 10,000 ам.доллар, 2014 оны 4 дүгээр сарын түрээсийн төлбөр 10,000 ам.доллар, 5 дугаар сарын түрээсийн төлбөрийн 1,854.7 ам.долларыг тус тус тооцогдох ба нэхэмжлэл гаргах өдрийн байдлаар 2014 оны 5 дугаар сарын төлбөрийн үлдэгдэл 8,145.2 ам.доллар, 2014 оны 6 дугаар сарын түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэл 10,000 ам.доллар, 7 дугаар сарын 20-ны өдрийг дуустал хугацаагаар тооцсон 6,451.61 ам.доллар, нийт 24,596.81 ам.долларын түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэлтэй байна. Гэрээний 5.1.4-д зааснаар түрээслэгч нь түрээсийн төлбөрийг хугацаанд нь төлөөгүй тохиолдолд төлөгдөөгүй дүнгийн 0,03 хувьтай тэнцэх хэмжээний алдангийг төлөхөөр тохиролцсон ба уг заалтын дагуу алдангийг тооцон үзэхэд 2014 оны 8 дугаар сараас 2015 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийг хүртэл хугацаанд нийт 430 хоног * 7.37 ам.доллар=3,169.1 ам.доллар байна. Иймд “Бльюбарлэй” ХХК болон Э.Э.Төгсзаяа нараас 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдрийн түрээсийн гэрээний дагуу төлөх төлбөрт 24,596.81 ам.доллар, алданги 3,169.1 ам.доллар, нийт 27,765.91 ам.долларыг нэхэмжлэл гаргах өдрийн Монгол банкны албан ханш 1,992.84 төгрөгөөр тооцон, нийт 55,333,016 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч “Бльюбарлэй” ХХК шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа:

Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас “Төрийн банк”-д тухайн үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөлийг шилжүүлсэн өдрөөс эхлэн нэхэмжлэгч тал болох “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагчтай Э.Э.Төгсзаяа, мөн тухайн объектод үйл ажиллагаа эрхэлж буй “Бльюбарлэй” ХХК, түүний гүйцэтгэх захирал Т.Тэлмэн нарын хооронд гэрээний тал дээр үл ойлголцол, зөрчил үүссээр ирсэн. Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэрт байрлах тус үл хөдлөх хөрөнгийн объектын өмчлөл “Төрийн банк”-д шилжсэнээс хойш гэрээний дагуу түрээсийн үйл ажиллагаа эрхлэх, нэхэмжлэгчийн зүгээс гаргаж байсан шаардлага, гэрээний хугацаа, хариуцагчийн тухайн объектод хөрөнгө оруулсан нөхцөл зэрэг шалтгаануудын улмаас өдийг хүртэл гэрээг хугацаа болоод үнийн дүн, хөрөнгө оруулалттай холбоотой зардлуудыг нэмэлт өөрчлөлт оруулах саналыг удаа дараа хүргүүлсэн боловч нэхэмжлэгчийн зүгээс хүлээж аваагүй болно.

Өнөөдрийн байдлаар “Бльюбарлэй” ХХК-ийн зүгээс тухайн объектод үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээ болоод өнгө үзэмж, гадна дотор засал, сантехникийн зардал, түрээсийн гэрээнд заасан үйлчилгээний зориулалтаар цаашид өмчлөгч ашиглахад үзэмж дэмжлэг үзүүлэхээр 120,000,000 төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг хийгээд байна. Бид 2014 оны 6 дугаар сарын 01-нээс эхлэн “Суоно Лоунж” Караоке ресторан үйлчилгээний төвийг ажиллуулж ирсэн бөгөөд нийт тухайн үйлчилгээний газарт тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл, сантехник болоод тохижилт, аюулгүй байдал, гадаад болон дотоод засалд зориулж 300,000,000 төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн. Мөн түрээсийн гэрээний 2.1.2-т заасны дагуу нэхэмжлэгч тал 480 м.кв талбайг хариуцагч талд санал болгохоор заасан байдаг ч үйл ажиллагаа явуулж байх хугацаанд “Бльюбарлэй” ХХК-ийн зүгээс мэргэжлийн байгууллагаар хэмжилт хийлгэж үзэхэд гэрээнд заасан 480 м.кв талбайд хүрэхгүй үзүүлэлт буюу 391 м.кв талбай байсныг тайлбарт баримтын хамт дурдаж байна. Нэхэмжлэгчийн шаардаж буй 55,333,016 төгрөгийн үнийн дүн үндэслэлгүй гэж үзэж байна гэжээ.

Хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.Хангай шүүхэд гаргасан сөрөг нэхэмжлэлдээ:

Хариуцагч Э.Э.Төгсзаяа нь 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдөр З.Анхбаяртай “Түрээсийн гэрээ” байгуулсан бөгөөд энэ гэрээний нөхцөл ёсоор эхний ээлжийн төлбөр болох 50,000 ам.доллар буюу 56,422,000 төгрөг түрээслүүлэгчид төлөөд засвар тохижилтын ажлаа хийж эхэлсэн. Дээрх гэрээг хуульд заасан журмын дагуу Улсын бүртгэлд бүртгүүлэхийг түрээслүүлэгчээс шаардахад “нэгэнт эхэлчихсэн байгаа засвар, тохижилтын ажлаа дуусгаад, үйл ажиллагаагаа эхлэх үед улсын бүртгэлд бүртгүүлчихье” гэсэн.

2014 оны 1 дүгээр сарын 17-ны өдөр З.Анхбаяр нь гэрээний зүйл болох тухайн үл хөдлөх хөрөнгийн хууль ёсны өмчлөгч биш болсныг 2 дугаар сарын эхээр мэдсэн. Гэрээний 7.1 дэх хэсэгт заасанчлан “Түрээслүүлэгч нь гэрээг байгуулах өдрөөр Түрээслэгчийн гэрээг байгуулах эрмэлзлийг өөрчилж болохуйц түрээсийн байртай холбоотой гуравдагч этгээдийн өмнө хүлээсэн аливаа өр, авлага, үүрэг хариуцлага байхгүй бөгөөд түрээсийн байрыг бусдад барьцаалуулаагүй, баталгаа, батлан даалт гаргаагүй болохыг үүгээр батлаж байна” гэсэн баталгаа гаргаж өгч байсан тул бид гэрээний үндсэн зорилгод нийцүүлэн засвар тохижилтын ажил хийж хөрөнгө оруулалт нэмж оруулж байсан.

Гэтэл нэгэнт өмчлөгч нь өөрчлөгдөж, гэрээнд заасан нөхцлүүдээс өөр шаардлага орж ирсэн нь манай эрх, хууль ёсны ашиг сонирхолд сөрөг нөлөө үзүүлэхүйц нөхцөл байдал үүссэн. Өнөөдрийн байдлаар хариуцагч “Бльюбарлэй” ХХК болон Э.Э.Төгсзаяа нарын зүгээс тухайн объектод үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээ болоод өнгө үзэмжид нөлөөлөх сантехник, цэвэр бохир ус, дэд бүтцийн ихээхэн хэмжээний засвар хийж, тодорхой зардал гаргасан бөгөөд энэ нь 92,225,880 төгрөг болж, тухайн хөрөнгийн үнийг тэр хэмжээгээр нэмэгдүүлэх хэмжээний хөрөнгө оруулалт болсон. Хариуцагч нь “Суоно Лоунж” караоке ресторан үйлчилгээний төвийг ажиллуулахын тулд тухайн үйлчилгээнд зориулсан тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл, тохижилт, аюулгүй байдал, гадаад болон дотоод засалд зориулж оруулсан хөрөнгө оруулалт дээрх дүнд орж тооцогдоогүй юм. Нэгэнт хөрөнгө зарсан үйл ажиллагаа явуулж, гэрээнд заасан үйлчилгээний зориулалтаар тухайн объектыг ашиглахын тулд “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагчид маргааны гол зүйл болоод байгаа объектыг талуудын санаачлагаар хэрхэн хуулийн дагуу ашиглах тал дээр бидний зүгээс байнгын санал тавьж байсан боловч өдийг хүртэл хүлээж аваагүй төдийгүй шууд хөөн гаргах, битүүмжлэх гэх мэт үйл ажиллагааг авч байсан атлаа, өнөөдөр ийм их хэмжээний түрээсийн төлбөр нэхэмжилж байгааг хүлээн зөвшвөөрөх хууль зүйн үндэслэл байхгүй.

Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт заасны дагуу “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулах бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлнэ” мөн 318.4 дэх хэсэгт заасны дагуу “Энэ хуулийн 318.3-т заасан шаардлагыг хангаагүй гэрээ хүчин төгөлдөр бус байна” гэж тус тус заасан бөгөөд үндсэн нэхэмжлэлийн болон энэхүү сөрөг нэхэмжлэлийн гол эрх зүйн үндэс болох “Түрээсийн гэрээ” нь дээрх хуулийн заалтыг зөрчсөн байыгаа тул мөн хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1 дэх хэсэгт заасан “хууль зөрчсөн буюу нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зан суртахууны хэм хэмжээнд харшилсан хэлцэл” гэж үзэж, түүнийг хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцон, мөн зүйлийн 56.5 дахь хэсэгт заасан ёсоор манай төлсөн 50,000 ам.доллар буюу 76,267,200 төгрөг, тухайн үл хөдлөх хөрөнгийн үнийг тэр хэмжээгээр нэмэгдүүлсэн хөрөнгө оруулалт болох сантехник, цэвэр бохир ус, дэд бүтцийн ихээхэн хэмжээний засварт зарцуулсан 92,225,880 төгрөг, нийт 168,493,080 төгрөгийг “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагчаас гаргуулж өгнө үү гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч сөрөг нэхэмжлэлд гаргасан хариу тайлбартаа:

Гэрээний талууд Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1 дэх хэсэгт зааснаар гэрээг хуулийн хүрээнд чөлөөтэй байгуулах, түүний  агуулгыг өөрсдөө тодорхойлох эрхтэй. Зохигчид түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулж талууд гарын үсэг зурсныг хуулиар тогтоосон хэлбэрийг зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлгүй. Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт зааснаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт гэрээг бүртгүүлээгүй хэдий ч талууд гэрээний агуулгыг хүлээн зөвшөөрч, хүсэл зоригоо бодитойгоор илэрхийлсэн нь агуулгын хувьд байж болох хэлцэл хийгдсэн гэж үзэх үндэслэлтэй байх бөгөөд гэрээг талуудын хүсэл зоригоос гадуур хийгдсэн гэж үзэх боломжгүй.

Нөгөө талаар хариуцагчаас түрээсийн төлбөрт 2014 оны 4 дүгээр сарын 02-ны өдөр 17,679,400 төгрөг, 4 дүгээр сарын 03-ны өдөр 150,600 төгрөгийг тус тус Хадгаламж банкны дансаар шилжүүлэн төлж байсан. Энэ нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.3 дахь хэсэгт заасан “Энэ хуулийн 56.1.2-56.1.4, 56.1.8 дахь хэсэгт заасан хэлцлийг хийсэн этгээд уг хэлцлээр илэрхийлсэн хүсэл зоригоо хүчин төгөлдөр болохыг хожим хүлээн зөвшөөрч, хуульд заасан хэлбэрээр илэрхийлсэн бол шинээр хийсэнтэй адилтгаж хүчин төгөлдөр хэлцэл гэж үзнэ” гэж заасантай нийцэж байна. Иймд сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Мөнх-Од, өмгөөлөгч Д.Гантөмөр нар шүүх хуралдааны хэлэлцүүлэгт гаргасан тайлбартаа:

Хадгаламж банкны эрх хүлээн авагч нь 2013 оны 7 дугаар сарын 23-ны өдөр Монгол банкны ерөнхийлөгчийн А-153 тоот тушаалаар томилогдон ажиллаж байгаа ба тус банкны чанаргүй зээлийг барагдуулахаар ажиллаж байгаа. Сүхбаатар дүүргийн 3 дугаар хороо, 5 дугаар хороолол, Сөүлийн гудамжны 27 дугаар байрны 2 давхар байрыг 2014 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдөр Улсын бүртгэлийн газраас үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээг гаргуулан Хадгаламж банкны өмчлөлд шилжүүлсэн. Тийнхүү шилжүүлэхээс өмнө 2013 оны 3 дугаар сарын 23-ны өдөр өмнөх өмчлөгч болон энэ хэргийн хариуцагч Э.Төгсзаяа нарын хооронд түрээсийн гэрээ байгуулсан байдаг ба түрээсийн сарын төлбөр 10,000 ам.доллар байхаар талууд харилцан тохиролцсон байдаг. Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.5, 297 дугаар зүйлийн 297.1 дэх хэсэгт зааснаар Хадгаламж банк тус үл хөдлөх хөрөнгийг өөрийн эзэмшилд авснаас эхлэн түрээслүүлэгчийн эрх, үүргийг хэрэгжүүлсэн. Үүний дагуу хариуцагч нарт мэдэгдэл хүргүүлсэн. Хэдийгээр хариуцагч өөрөө мэдэгдлийг гардаж аваагүй боловч хариуцагчийн ээж О.Энхмаад түрээслүүлэгчийн эрх үүргийг Хадгаламж банк хэрэгжүүлж байгаа тухай мэдэгдсэн. Тухайн үед уг үл хөдлөх хөрөнгөнд засвар хийгдэж байсан. Үүнтэй холбоотойгоор банкнаас очиж уулзсан боловч засвар хийж байсан хүмүүсээс өөр хүн байгаагүй. 2014 оны 4 дүгээр сараас уг объектын засварын ажил хийгдэн дууссан ба “Суоно” нэртэй лоунж, караоке ажиллуулж байсан. Энэ лоунжид архи, согтууруулах ундаа борлуулах эрхийг “Бльюбарлэй” ХХК аван, караокены үйл ажиллагаа явуулж байсан. Энэ хэргийг хариуцагч “Бльюбарлэй” ХХК-ийн захирал Т.Тэлмэн өдөр тутмын үйл ажиллагаагаа удирдан явуулж байсан. 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдрийн ханшаар 1 ам.доллар 1,410 төгрөгтэй тэнцэж байсан. “Бльюбарлэй” ХХК нь Хадгаламж банкинд түрээсийн төлбөрт 30,380,000 төгрөгийг төлсөн. Энэ нь 21,000 ам.доллар болдог. 2014 оны 3,4 дүгээр сард тус бүр 10,000 ам.доллар, 5 дугаар сард үлдсэн 1,854 ам.долларыг тооцож авсан. Гэрээ байгуулсан өдрийн ханшаар бодоход 21,854 ам.доллар болж байгаа юм. Үүнээс 5 дугаар сарын түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэл 8,154 ам.доллар, 6 дугаар сарын 10,000 ам.доллар, 7 дугаар сарын 20-ны өдөр хүртэл 6,451 ам.доллар, нийт 24,596 ам.доллар 81 цент болж байгаа ба түрээсийн гэрээний 5.1 дэх хэсэгт зааснаар 0,03 хувийн алданги тооцон 3,169 ам.доллар болж байгаа. Иймд нийт 27,765 ам.доллар буюу нэхэмжлэл гаргах үеийн ханшаар тооцон, нийт 55,330,056 төгрөгийг хариуцагч нараас гаргуулахаар шаардаж байна.

Сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэл болсон нотлох баримтууд нотлох баримтын шаардлага хангахгүй баримтууд гэж үзэж байна. Тодруулбал, засварын мөнгө гэж байгаа боловч хаана, юунд засвар хийсэн нь тодорхойгүй байсан. Мөн гарын үсгийн тайлал байхгүй, худалдан авагчийн нэр байхгүй нийтлэг шинжтэй баримтууд байсан. Мөн засвар хийсэн гэх “Күүл Хаус” ХХК ямар ажил хийж байгаа нь тодорхойгүй. Хэрэв энэ компанийн хувиар байгаа бол компанийн тайлан тэнцэлд гарсан зардлаа мэдэгдэх ёстой байсан. Гэтэл хариуцагч энэ үүргээ хангалттай биелүүлсэнгүй. Үл хөдлөх хөрөнгө “Төрийн банк” ХХК-д шилжсэн бөгөөд хариуцагч нь тийнхүү өмчлөл шилжсэний дараа ч үйл ажиллагаагаа явуулж байсан гэдэг. Тэгэхээр салгаж үл болох засан сайжруулалтаа “Төрийн банк” ХХК-иас шаардах ёстой. Мөн караокены засвар хийхээс өмнөх буюу анх байсан үеийг зургаар нотлож чадаагүй гэж үзэж байна. Хууль зүйн шаардлагын хувьд хохирол учруулсан гэж үзэж байгаа бол хүчин төгөлдөр бус хэлцэл хийсэн этгээдийн бусдад учруулсан гэм буруутай үйлдэл байх ёстой. Гэрээгээр аливаа засан сайжруулалт хийвэл түрээслүүлэгчээс зөвшөөрөл авах ёстой байтал зөвшөөрөл аваагүй засвар хийснийхээ төлбөрийг нэхэмжилж байгаа нь үндэслэлгүй юм. “Хадгаламж банк” ХХК нь түрээсийн үйл ажиллагаа явуулж ашиг олъё гээгүй. Хөрөнгийг шилжүүлж авахад түрээсийн гэрээний үүрэг даган шилжиж ирсэн. Банкны тухай хуулийн дагуу Хадгаламж банкинд байсан иргэдийн бодит байдлын авлага болсон мөнгөн хөрөнгийг хадгаламжийн даатгалын корпораци Төв банкнаас зээлж иргэдийн хадагаламжийг бүтэн болгон Төрийн банкинд өгсөн. Энэ мөнгийг буцаан олгох үйл ажиллагааг Хадгаламж банкны эрх хүлээн авагч хийж байгаа юм. Банкны эрх хүлээн авагчийн зүгээс гэрээг дуусгаад асуудлыг шийдэх гэхэд энэ нөхдүүд зугтаад олддоггүй байсан. Талууд түрээсийн гэрээг улсын бүртгэлийн газарт бүртгүүлэх тухай хуулийн шаардлага хангаагүй гэдэгтэй маргахгүй байна. Гэвч гэрээг талууд сайн дурын үндсэн дээр хүсэл зоригоо илэрхийлэн байгуулсан гэдэгтэй мөн маргахгүй тул Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.3 дахь хэсэгт заасан үр дагаврыг үүсгэж байгаа юм. Хөрөнгийн өмчлөгч нь н.Баярхүү байсан гэдэг нь гэрээний удиртгал хэсгээс харагддаг. Түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч н.Анхбаяр байсан. Хариуцагч талын хувьд гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй байсныг мэдээгүй гэдэг нь үндэслэлгүй юм.

Хэдийгээр Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлд заасан шаардлага хангаагүй байдал түрээсийн гэрээнд тогтоогдсон боловч талууд хүсэл зоригоо илэрхийлэн гэрээ байгуулсан буюу Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1 дэх хэсэгт зааснаар талууд харилцан тохиролцож гэрээ байгуулсан нь тогтоогдож байгаа. Нэгэнт гэрээ байгуулж талууд гарын үсэг зурсан тул хуулиар тогтоосон зүйлийг зөрчсөн гэх хангалттай үндэслэл болохгүй гэж үзэж байна. Хэдийгээр үл хөдлөх хөрөнгийн газарт бүртгүүлээгүй ч гэрээний агуулгыг хүлээн зөвшөөрөн, талууд хүсэл зоригоо илэрхийлсэн тул байж болох үндэслэлтэй гэрээ юм. Өөрөөр хэлбэл, энэ гэрээг хүч хэрэглэж хийгээгүй. Мөн 2014 оны 4 дүгээр сарын 02-ны өдөр 17,679,400 төгрөгийг, 2014 оны 4 дүгээр сарын 03-ны өдөр 150,600 төгрөгийг Хадгаламж банкны дансаар шилжүүлж байсан баримт байдаг. Эдгээр нөхцөл нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.3 дахь хэсэгт заасан хүчин төгөлдөр хэлцэлтэй адилтгаж болох шинжийг агуулж байгаа тул сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг үндэслэлгүй гэж үзэж байх тул бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

Хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.Хангай, өмгөөлөгч Б.Энхзаяа нар шүүх хуралдааны хэлэлцүүлэгт гаргасан тайлбартаа:

Хадгаламж банкны эрх хүлээн авагчаас байрыг чөлөөлж өг гэсэн мэдэгдэл ирээгүй. Уг үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөгч нь солигдсон гэдгийг хариуцагчийн ээж О.Энхмаад мэдэгдсэн байдаг. О.Энхмаа нь хариуцагчтай эрх зүйн хувьд холбоогүй, хувьцаа эзэмшигч биш, гүйцэтгэх удирдлага биш юм. Тус мэдэгдэлд байрыг чөлөөлж өгөөч гэсэн агуулгатай биш, түрээсийн гэрээг үргэлжлүүлэх сонирхол бүхий гэж ойлгосон. Мэдэгдэл өгсний дараа буюу 2014 оны 2 дугаар сараас хойш 10,000 ам.доллар шилжүүлсэн. Үүнийг шилжүүлсэн үндэслэл нь түрээсийн гэрээний хугацааг сунгах биш, “Бльюбарлэй” ХХК-ийн хөрөнгө оруулалтын зардал 320,000,000 төгрөгийг хөрөнгө оруулалт хийсэн тул эзэмшигчийн хувиар хөрөнгө оруулалтыг буцааж авах зорилгоор, торгоох байдлаар 10,000 ам.долларыг шилжүүлсэн. Анх бид түрээсийн гэрээг 2 жилийн хугацаатай байгуулсан. Өмчлөгч солигдсоноос биш “Бльюбарлэй” ХХК-ийн санхүүгийн үйл ажиллагааны улмаас түрээсийн төлбөр төлөх боломжгүй болсон. Хадгаламж банкны эрх хүлээн авагч түрээсийн гэрээг сунгая гэсэн баримт бичиг үйлдээгүй. Тухайн нөхцөл байдлаас шалтгаалан тийм боломж байгаагүй. Нэхэмжлэл дээр “Хадгаламж банк” ХХК-ийн хөрөнгийг ашиглаж, түрээсийн төлбөр буюу үүргийн гүйцэтгэлийг шаардсан. Энэ түрээсийн төлбөр шаардаж байгаа хөрөнгө нь 2014 оны 1 дүгээр сарын 17-ны өдөр улсын бүртгэлд бүртгэхдээ “Хадгаламж банк” ХХК-ийн хувьд биш, банкны үйл ажиллагаа явуулах санхүүгийн тусгай зөвшөөрлийн дагуу сүүлд баримт гаргаж өгч байна. Монгол банкнаас ирсэн баримтад “Хадгаламж банк” ХХК-ийн маргааны зүйл болох хөрөнгө актив хөрөнгийн жагсаалтад алга гэсэн байсан. Актив, пассив хөрөнгийн юу юу нь “Хадгаламж банк” ХХК-д шилжсэн, ямар эрх үлдсэн буюу 2014 оны 1 дүгээр сарын 24-ний өдрөөс манай өмчлөлд шилсэн гэх үеэс банкны эрх хүлээн авагч шаардах эрхгүй зүйлийг шаардсан байна. Хадгаламж банкны дийлэнх үйл ажиллагаа “Төрийн банк” ХХК руу шилжсэн байх тул нэхэмжлэл гаргах эрхтэй гэдэг нь тогтоогдохгүй байна. Гурвалсан гэрээгээр зээлтэй, хүүтэй, авлагатай гэдэг зүйл харагддаг болохоос биш яг шаардаад байгаа хөрөнгөөс банкны эрх хүлээн авагч тухайн үед шаардах эрх байгаагүй. Хэрэв байсан бол нэхэх  ёстой этгээдээсээ шаардах эрх нь хэвээрээ юм. Түрээсийн гэрээний үүрэг шаардах эрхгүй, гэрээгээ өөрөө цуцлая гэж хэлээгүй.

Түрээслэгчийн зүгээс түрээсийн байранд 92,255,880 төгрөгийн салгаж үл болох засан сайжруулалт буюу засвар хийсэн зардлаа, мөн Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлд зааснаар түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бусд тооцуулж, Хадгаламж банкинд шилжүүлсэн 10,000 ам.доллар, н.Анхбаярт шилжүүлсэн 40,000 ам.доллар, нийт 168,493,080 төгрөгийг нэхэмжлэгчээс гаргуулахаар сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан. Үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөгч болж түрээсийн гэрээг шилжүүлж авсан бол үүргээ давхар шилжүүлж авах ёстой. Тэр үүргээ биелүүлээгүй, гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй, түрээслэх саналаа бичгийн хэлбэрээр явуулаагүй тул энэ гэрээ хүчин төгөлдөр бус гэж үзэж байгаа юм. Гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн байлаа ч Банкны тухай хуульд зааснаар түрээсийн үйл ажиллагаа явуулах эрх олгогдоогүй учир түрээсийн төлбөр нэхэх эрхгүй гэж үзэж байна гэв.

Шүүх хуралдаанаар зохигчдын тайлбар болон хавтаст хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад

ҮНДЭСЛЭХ НЬ:

Нэхэмжлэгч “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагч нь хариуцагч Т.Тэлмэн, Э.Төгсзаяа нараас түрээсийн төлбөрт 24,596.81 ам.доллар буюу 49,017,506 төгрөг, алдангид 3,169.1 ам.доллар буюу 6,315,509 төгрөг, нийт 55,333,016 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлага гаргажээ.

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгч нь хариуцагч Т.Тэлмэнг “Бльюбарлэй” ХХК-иар сольсноор, хариуцагч Э.Төгсзаяа болон “Бльюбарлэй” ХХК-д холбогдуулан нэхэмжлэлээ шинэчлэн гаргасан байна. /1-р хх-159/

Хариуцагч нар нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь эс зөвшөөрч маргах бөгөөд, үндсэн нэхэмжлэлд холбогдуулан, маргаан бүхий Түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоолгох, түрээсийн төлбөрт төлсөн 50,000 ам.доллар буюу 76,267,200 төгрөгийг буцаан гаргуулах, түрээсийн зүйлд салгаж үл болох засан сайжруулалт хийхэд зарцуулсан зардалд 92,225,880 төгрөг, нийт 168,493,080 төгрөгийг гаргуулахаар сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасныг нэхэмжлэгч тал хүлээн зөвшөөрөхөөс татгалзсан.

Шүүх дараахь үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагын заримыг хангаж, сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

Үндсэн нэхэмжлэлийн тухайд:

Хариуцагч Э.Төгсзаяа нь 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдөр иргэн Т.Баярхүүгийн өмчлөлийн Сүхбаатар дүүргийн 3 дугаар хороо, 5 дугаар хороолол, Сөүлийн гудамжны 27 тоотод байрлах үйлчилгээний зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгийн 2 дугаар давхарт байрлах, улсын бүртгэлийн Ү-2203018588 дугаартай, 430-480 м.кв талбайг түрээслэн ажиллуулахаар З.Анхбаяр гэгчтэй түрээсийн гэрээ байгуулжээ.

Гэрээний түрээслүүлэгч тал болох З.Анхбаяр нь түрээсийн зүйлийн өмчлөгч Т.Баярхүүгээс олгогдсон итгэмжлэлийн дагуу түрээслэгч Э.Төгсзаяатай гэрээг байгуулсан байх бөгөөд түрээсийн зүйлийг гэрээ байгуулсан өдрөөс эхлэн, 2016 оны 5 дугаар сарын 01-ний өдөр хүртэл 3 жилийн хугацаатайгаар, ашиглалтын зардал орохгүйгээр, нэг сарын 10,000 ам.доллараар түрээслүүлэхээр харилцан тохиролцож, түрээсийн төлбөрийг 3 сараар буюу улиралд хийх нөхцөл заан, түрээслэгч эхний 3 сарын төлбөр болон барьцаа төлбөрт нийт 40,000 ам.долларыг төлсөн болохыг гэрээнд дурдаж, талууд хүсэл зоригоо илэрхийлэн гарын үсэг зурж баталгаажуулан, нотариатаар гэрчлүүлсэн байна. /1-р хх 10-17/

Талууд түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулсан хэдий ч Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт зааснаар гэрээг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлээгүй болох нь түрээсийн гэрээ болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдох бөгөөд энэ талаар хэн аль нь маргаагүй.

            Түрээсийн гэрээний хугацаанд буюу 2013 оны 7 дугаар сарын 22-ны өдөр Монгол банкны Ерөнхийлөгчийн А-153 дугаар тушаалаар мөн өдрөөс 1 жилийн хугацаатай “Хадгаламж банк” ХХК-д Банкны эрх хүлээн авах албадлагын арга хэмжээ авч, эрх хүлээн авагчийг томилон, уг хугацаа дуусахад хуульд заасны дагуу 2014, 2015 онуудад тус тус сунгагдсан байна. /1-р хх 7-9/

            “Хадгаламж банк” ХХК-ийн пассив нь актив хөрөнгөөс хэтэрч, өөрийн хөрөнгө алдагдсаны улмаас А-153 тушаалаар “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагчийг болон зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг тус тус томилсон байх бөгөөд, эрх хүлээн авагчаас Хадгаламж банкны чанаргүй зээлийг төлүүлэх ажлын хүрээнд Сүхбаатар дүүргийн 3 дугаар хороо 5 дугаар хороолол, Сөүлийн гудамж, 27 дугаартай барилгын 2 дугаар давхарт байрлах үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөх эрхийг “Хадгаламж банк” ХХК-ийн өмчлөх эрхэд шилжүүлэн авч, улсын бүртгэлийн байгууллагаас тус хөрөнгийн өмчлөх эрхийг 2014 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдөр “Хадгаламж банк” ХХК-д бүртгүүлж, гэрчилгээг олгосон тухай нэхэмжлэгч нь анх шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ дурджээ. /1-р хх 2/

            Гэтэл түрээсийн зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгө нь иргэн Т.Баярхүүгийн өмчлөлд 2012 оны 6 дугаар сарын 11-ний өдөр бүртгэгдсэн байх бөгөөд, хариуцагч Э.Төгсзаяатай түрээсийн гэрээг байгуулах үед болон “Хадгаламж банк” ХХК-д авсан банкны эрх хүлээн авах албадлагын арга хэмжээний дагуу Банкны эрх хүлээн авагчид маргаан бүхий түрээсийн гэрээний харилцаа болон түрээсийн зүйл болох объект нь бусдын, тодруулбал, “Хадгаламж банк” ХХК-ийн аливаа зээлийн барьцаанд байсан эсэх нь баримтаар тогтоогдоогүй байна.

            Харин нэхэмжлэгч талаас “Хадгаламж банк” ХХК болон түрээсийн зүйлийн анхны өмчлөгч Т.Баярхүү нарын хооронд үүссэн харилцааг болон түрээсийн зүйлийн өмчлөл нэхэмжлэгчид шилжих болсон үндэслэлийг тодруулах зорилгоор шүүхэд “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагч болон иргэн Т.Баярхүү, И.Сүхбат нарын хооронд байгуулагдсан 2013 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн 65/2013БЭХА дугаартай “Төлбөр барагдуулж, өмчлөх эрх шилжүүлэх тухай гурвалсан гэрээ”-г нотлох баримтаар гаргасан. /2-р хх-14/

            Уг гэрээгээр маргаан бүхий түрээсийн зүйлийн өмчлөгч Т.Баярхүү нь Хадгаламж банктай 2012 оны 9 дүгээр сарын 25-ны өдөр байгуулсан 73/01 тоот Зээлийн гэрээний дагуу төлвөл зохих нийт үлдэгдэл 625,057,060.1 төгрөгийн өр төлбөртэй болохыг тэмдэглэж, түүний дээрх өр төлбөрийг иргэн И.Сүхбат түүний өмнөөс бүрэн төлж барагдуулсан тохиолдолд 25,057,060.1 төгрөгийг чөлөөлж, Банкны өмчлөлд байгаа “Монголиан метал майнинг холдинг” ХХК-ийн 100 хувийн хувьцааг худалдах, худалдан авах хүсэлтэй болохоо илэрхийлж 500,000 ам.долларыг дэнчин болгон урьдчилан төлөх, үлдэх төлбөрийг зээлдэгч буюу иргэн Т.Баярхүүгийн гэрээний 2.4-д заасан үл хөдлөх эд хөрөнгийг Банкны өмчлөлд шилжүүлснээр төлсөнд тооцон худалдан авах нөхцлүүдийг дурдаж, төлбөр төлөгч И.Сүхбатаас зээлдэгч Т.Баярхүүгийн банкинд төлөх өр төлбөрийг бүрэн барагдуулах, банкнаас гэрээнд заасан нөхцөл журмын дагуу өөрийн өмчлөлийн “Монголиан металл майнинг холдинг” ХХК-ийн хувьцааг худалдах, төлбөр төлөгч И.Сүхбатаас хувьцааг худалдан авах, Зээлдэгч Т.Баярхүү өөрийн өмчлөлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг банкны өмчлөлд газар эзэмших өөрт оногдох хэсгийн хамт шилжүүлэхтэй холбогдон талуудын хооронд үүсэх харилцааг зохицуулахаар тусгажээ.

            Дээрх гэрээний 2.4-т заагдсан, Банкны өмчлөлд шилжүүлэхээр тусгагдсан зээлдэгч Т.Баярхүүгийн өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгүүдэд тус шүүхэд хянагдаж буй маргаан бүхий түрээсийн гэрээний зүйл тусгагдсан байх бөгөөд, “Үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх эрх шилжүүлэх тухай” 2014 оны 1 дүгээр сарын 20-ны өдрийн гэрээний үндсэн дээр түрээсийн зүйл болох Т.Баярхүүгийн өмчлөлийн Сүхбаатар дүүргийн 3 дугаар хороо, 5 дугаар хороолол, Сөүлийн гудамж 27 дугаартай барилгын 2 дугаар давхарт байрлах 480 м.кв талбай бүхий үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөх эрх “Хадгаламж банк” ХХК-д шилжсэн байна. /2-р хх-19/

            Хэдийгээр түрээсийн зүйл нь банкны барьцаанд байгаагүй боловч, түүний өмчлөгч Т.Баярхүүгийн “Хадгаламж банк” ХХК-иас авсан зээлийн төлбөрт тооцон, тус банкны өмчлөлд шилжүүлсэн болох нь дээрх гэрээнүүд, мөн үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээний хуулбар зэрэг баримтуудаар тогтоогдсон байна.

            Түрээсийн зүйл “Хадгаламж банк” ХХК-ийн өмчлөлд шилжсэнээр өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн 000283597 дугаар гэрчилгээний дагуу уг үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч “Хадгаламж банк” ХХК болжээ. /1-р хх-22/

            Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.5 дахь хэсэгт зааснаар түрээсийн гэрээнд эд хөрөнгө хөлслөх гэрээний журам нэгэн адил хамаарах бөгөөд, мөн хуулийн 297 дугаар зүйлийн 297.1 дэх хэсэгт “хөлслүүлэгч нь хөлслөгчийн эзэмшилд байгаа эд хөрөнгөө гуравдагч этгээдийн өмчлөлд шилжүүлсэн бол хөлслүүлэгчийн бүх эрх, үүрэг нь гуравдагч этгээд буюу шинэ өмчлөгчид шилжинэ” гэж заасны дагуу нэхэмжлэгч “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагч нь хариуцагч нараас түрээсийн гэрээний үүргийг шаардахдаа түрээсийн зүйлийг өмчилж эхэлсэн хугацаа буюу 2014 оны 1 дүгээр сарын 27-ны өдрөөс бус, харин мөн оны 2 дугаар сарын 14-ний өдөр түрээслэгчид мэдэгдэл хүргүүлснээс хойш, 2014 оны 7 дугаар сарыг хүртэлх хугацааны түрээсийн төлбөрийг шаардсан.

            Тодруулбал: хариуцагч нарын мэдэгдэл хүлээн авснаас хойш төлсөн нийт 30,380,000 төгрөгийг 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдрийн буюу гэрээ байгуулсан өдрийн ханшаар тооцон, 21,854.7 ам.доллар төлсөн гэж үзээд, уг төлбөрийг 2014 оны 3 дугаар сарын 10,000 ам.доллар, 4 дүгээр сарын 10,000 ам.доллар, 5 дугаар сарын түрээсийн төлбөрөөс 1,854.7 ам.долларыг тус тус төлсөнд тооцож, 5 дугаар сарын үлдэгдэл түрээс 8,145.2 ам.доллар, 6 дугаар сарын түрээс 10,000 ам.доллар, 7 дугаар сарын 20-ны өдрийг хүртэлх хугацааны түрээс 6,451.61 ам.доллар, нийт 24,596.81 ам.доллар буюу 49,017,507 төгрөгийг шаардах эрхтэй гэж тайлбарлана.

            Түүнчлэн, нэхэмжлэгч нь хариуцагч нараас түрээсийн гэрээний 8.2 дахь хэсэгт заасны дагуу төлөгдөөгүй үлдсэн түрээсийн төлбөрт алдангийг хоног тутамд гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 0,03 хувиар тооцож, 2014 оны 8 дугаар сараас 2015 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдөр хүртэлх хугацааны алдангид нийт 3,169.1 ам.доллар буюу 6,315,510 төгрөгийг Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.6 дахь хэсэгт зааснаар шаардаж, хариуцагч нараас нийт 55,333,016 төгрөгийг нэхэмжлэл гаргах үеийн Монголбанкнаас зарласан ханш болох 1,992.84 төгрөгөөр тооцсон нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 63 дугаар зүйлийн 63.2 дахь хэсэгт заасныг зөрчөөгүй байна.

            Дээрх үйл баримтын үндсэн дээр “Хадгаламж банк” ХХК нь маргаан бүхий түрээсийн зүйлийн шинэ өмчлөгч болсноор Иргэний хуулийн 297 дугаар зүйлийн 297.1 дэх хэсэгт зааснаар хөлслүүлэгчийн бүх эрх, үүрэг нь гуравдагч этгээд буюу шинэ өмчлөгчид шилждэг учир тухайн түрээсийн гэрээний шинэ түрээслүүлэгчийн эрх, үүрэг “Хадгаламж банк” ХХК дахь банкны эрх хүлээн авагчид шилжих үндэслэлтэй.

Гэвч Монгол банкны Ерөнхийлөгчийн 2013 оны 7 дугаар сарын 22-ны өдрийн А153, 2014 оны 7 дугаар сарын 21-ний өдрийн А114, 2015 оны 7 дугаар сарын 21-ний өдрийн А116 дугаар тушаалуудаар “Хадгаламж банк” ХХК-д банкны эрх хүлээн авах албадлагын арга хэмжээ авч, эрх хүлээн авагчийг томилон, албадлагын арга хэмжээний хугацааг сунгахдаа эрх хүлээн авагчид “Банкны тухай хууль тогтоомжийг үйл ажиллагаандаа мөрдөн ажиллахыг үүрэг болгон, өр төлбөр шаардах эрх, актив хөрөнгийг шилжүүлэх, худалдан боруулах зорилтыг тодорхойлсон” байх бөгөөд үүнээс илүү эрх олгогдоогүй, Монгол банкнаас энэ талаар тусгай зөвшөөрөл олгоогүй болох нь дээрх тушаалууд болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна.

Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт “Банк ашиг олох зорилгоор энэ хуулийн 6.2-т заасан үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийг банк, түүний хараат болон охин компанид тухайн үйл ажиллагааг эрхлэхэд Монголбанк татгалзахгүй тухай бичгээр мэдэгдсэн тохиолдолд олгож болно” гэж заасан байх бөгөөд хуулийн 6 дугаар зүйлд зааснаас бусад үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглохоор хуульчилжээ.

Харин хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1 дэх хэсэгт зааснаар банк нь Монгол банкны зөвшөөрөлтэйгөөр мөнгөн хадагаламж, зээл, төлбөр тооцооны үйлчилгээ, өөрийн нэрийн өмнөөс гуравдагч этгээдэд баталгаа, батлан даалт гаргах, гадаад валют, үнэт металл, эрдэнийн чулуу худалдах, худалдан авах, хадгалах, хадгалуулах, үнэт зүйл хадгалах, гадаад төлбөр тооцоо хийх, үнэт цаас гаргах, худалдах, худалдан авах, санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа, зээл болон санхүүгийн бусад хэрэгслийг худалдах, худалдан авах, хууль тогтоомжоор хориглоогүй бөгөөд Монголбанкнаас зөвшөөрсөн санхүүгийн бусад ажил, үйлчилгээ эрхлэх эрхтэй бөгөөд, мөн хуулийн 6.2 дахь хэсэгт зааснаар банк, түүний хараат болон охин компани Санхүүгийн зохицуулах хорооны тусгай зөвшөөрөлтэйгөөр санхүү, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр зөвлөгөө, мэдээлэл, өгөх, итгэлцлийн үйлчилгээ, даатгалын зуучлагч, андеррайтерын үйлчилгээ, кастодиан, факторингийн үйлчилгээ, харилцагчийн нэрийн өмнөөс түүний даалгавраар гүйцэтгэх хөрөнгө оруулалтын бусад ажил, үйлчилгээ явуулах эрхтэй байна.

Нэхэмжлэгч талын зүгээс Монгол банкны Ерөнхийлөгчийн дээрх тушаалуудыг үндэслэн, “Хадгаламж банк” ХХК дахь эрх хүлээн авагч нь Банкны тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.1 дэх хэсэгт “Монголбанк банкны эрх хүлээн авагчийг томилсноор банк, түүний эрх бүхий албан тушаалтны бүрэн эрх болон банкны хөрөнгийг захиран зарцуулах эрх нь банкны эрх хүлээн авагчид шилжинэ” гэж заасны дагуу “Хадгаламж банк” ХХК-ийн актив хөрөнгийг төлүүлэхээр бусдаас шаардах эрхийн хүрээнд түрээсийн төлбөрийг хариуцагч нараас шаардах эрхтэй гэж тайлбарлаж маргасан.

Гэтэл маргаан бүхий түрээсийн зүйл болох үл хөдлөх хөрөнгө нь “Хадгаламж банк” ХХК-ийн өмчлөлд шилжсэнээс хойш уг хөрөнгөтэй холбоотойгоор, тодруулбал, хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан түрээсийн гэрээний үүрэгтэй холбоотойгоор банкны эрх хүлээн авагчид Монгол банкнаас тусгай зөвшөөрөл олгоогүй болох нь 2014 оны 7 дугаар сарын 21-ний өдрийн А-114 дүгээр тушаалаар тогтоогдож байна. /1-р хх-8/

            Иймд “Хадгаламж банк” ХХК дахь банкны эрх хүлээн авагчийн хариуцагч Э.Төгсзаяа, “Бльюбарлэй” ХХК нараас түрээсийн төлбөр гаргуулах шаардлага нь Банкны тухай хуулийн 7.1 дэх хэсэгт заасан “ашиг олох зорилготой, хуульд зааснаас бусад буюу” хориглосон үйл ажиллагаанд хамаарч байх тул маргаан бүхий түрээсийн гэрээний үүрэг шаардах эрхгүй гэж дүгнэх үндэслэлтэй.

            Гэвч нэхэмжлэгч “Хадгаламж банк” ХХК дахь эрх хүлээн авагч нь түрээсийн зүйлийг өмчилж эхэлснээс хойш буюу 2014 оны 2 дугаар сараас 2014 оны 7 дугаар сарыг хүртэлх хугацаанд хариуцагч нар түүний өмчийг ашиглаж, үр шимийг нь хүртсэнээс гадна, өмчлөгчид тодорхой хугацааны буюу 2014 оны 3, 4, 5 дугаар саруудад тухайн үл хөдлөх хөрөнгийг ашигласны төлбөрт 30,830,000 төгрөг /21,854.7 ам.доллар/-ийн төлбөрийг төлсөн, 2014 оны 7 дугаар сард түрээсийн байрнаас гарсан боловч энэ хугацаанд ашигласан хөлсөө төлөөгүй байна.

            Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх хэсэгт “хөрөнгө олж авсан этгээд болон үүрэг гүйцэтгэгч этгээдийн хооронд үүрэг үүсээгүй ... бол бусдын өмнө хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэхээр хэн нэгэн этгээдэд хөрөнгө шилжүүлсэн этгээд уг зүйлийг олж авсан этгээдээс дээрх хөрөнгөө буцаан шаардах эрхтэй” гэж заажээ.

            “Хадгаламж банк” ХХК дахь банкны эрх хүлээн авагч нь Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан түрээсийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрхгүй учир эрх хүлээн авагч болон хариуцагч нарын хооронд үүрэг үүсээгүй гэж үзнэ.

            Зарчмын хувьд үүрэг үүсээгүй ч энэ хугацаанд өөрийн өмчлөлийн хөрөнгийг ашиглуулсны төлбөрт 21,854.7 ам.долларыг хариуцагч нараас авсан, 2014 оны 7 дугаар сарын 20-ны өдрийг хүртэлх хугацаанд үл хөдлөх хөрөнгөө ашиглуулсны төлбөрийг гаргуулахаар шаардаж буй нь Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх хэсэгт нийцсэн байх тул 24,596.81 ам.доллар буюу 49,017,506 төгрөгийг хариуцагч Э.Төгсзаяа, “Бльюбарлэй” ХХК нараас гаргуулах нь зүйтэй гэж дүгнэв.

            Харин түрээсийн гэрээний 8.2 болон Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.6 дахь хэсэгт зааснаар гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 0,03 хувиар тооцон шаардсан алдангийн 3,169.1 ам.доллар буюу 6,315,510 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй байна.

            Сөрөг нэхэмжлэлийн тухайд:

            Хариуцагч “Бльюбарлэй” ХХК, Э.Төгсзаяа нар нь нэхэмжлэгч “Хадгаламж банк” ХХК дахь банкны эрх хүлээн авагчид холбогдуулан, Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт заасныг зөрчиж байгуулсан 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдөр байгуулагдсан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бусд тооцуулж, уг гэрээний дагуу түрээслүүлэгч талд төлсөн 50,000 ам.доллар буюу 76,267,200 төгрөгийг буцаан гаргуулах, түрээсийн зүйлд салгаж үл болох засан сайжруулалт хийхэд гарсан зардалд 92,225,880 төгрөг, нийт 168,493,080 төгрөгийг гаргуулахаар шаардсаныг нэхэмжлэгч бүхэлд нь эс зөвшөөрч маргасан.

            Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дахь хэсэгт “...түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулах бөгөөд үл хөдлөх хөрөнгө түрээслэх гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлнэ...” гэж заажээ.

            Зохигчид маргаан бүхий түрээсийн гэрээг хуульд заасны дагуу Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлээгүй болохыг хэн аль нь хүлээн зөвшөөрч энэ талаар маргадаггүй бөгөөд хэлбэрийн хувьд гэрээ хүчин төгөлдөр бус байх боловч хариуцагч нар гэрээ байгуулснаас хойш түрээсийн зүйлийг ашиглан, төлбөр төлж байсан үйл баримтад тулгуурлан Иргэний хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.8 дахь хэсэгт зааснаар талууд хэлцлийн гол нөхцлийн талаар хүсэл зоригоо бодитой илэрхийлсэн, хүчин төгөлдөр хэлцэл гэж үзэх нь зөв байх тул гэрээг хүчин төгөлдөр бусд тооцуулах тухай болон түрээсийн төлбөрт төлсөн 50,000 ам.доллар буюу 76,267,200 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх нь зөв байна.

Түүнчлэн, хариуцагч нар нь 2013 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдрийн түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бусд тооцуулах шаардлага гаргахдаа гэрээний тал болох З.Анхбаяр, эсвэл түрээсийн зүйлийн өмчлөгч Т.Баярхүүг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцуулах хүсэлт гаргаагүй тул Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлд зааснаар шүүх санаачлагаараа уг ажиллагааг хийх боломжгүйг дурдах нь зүйтэй.

Шүүх үндсэн нэхэмжлэлийн хүрээнд Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч нарыг нэхэмжлэгчийн өмчлөлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг ашигласны зардлыг төлөх үүрэгтэй гэж шийдвэрлэсэн ба энэ хүрээнд хариуцагч нарын шүүхэд гаргасан сөрөг нэхэмжлэлийн дараагийн шаардлага болох түрээсийн зүйлд салгаж үл болох засан сайжруулалт хийсний зардалд 92,225,880 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага нь Иргэний хуулийн 496 дугаар зүйлийн 496.2 дахь хэсэгт нийцэх боловч хариуцагч нар нь анхны түрээслүүлэгч болох З.Анхбаяраас гэрээнд заасны дагуу зохих ёсны зөвшөөрөл авсан эсэх нь баримтаар тогтоогдохгүй, мөн салгаж үл болох ямар засан сайжруулалт хийсэн гэдэг нь хэрэгт нотлох баримтаар авагдсан санхүүгийн анхан шатны баримтууд болон фото зургуудаар бүрэн тогтоогдохгүй байна.

Маргааны зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгөд “Күүл Хаус” ХХК-тай байгуулсан 2013 оны 5 дугаар сарын 23-ны өдрийн Ажил гүйцэтгэх гэрээгээр засвар хийсэн гэх боловч уг гэрээг маргаан бүхий түрээсийн гэрээний оролцогчид бус, уг гэрээнд хамааралгүй хүмүүсийн хооронд хийгдсэн, мөн санхүүгийн анхан шатны баримтуудад засан сайжруулалттай хамааралгүй, тодруулбал, “Шуурхай зар” сонинд зар өгсөн гэх мэт, баримтууд авагдсан байх тул хариуцагч нар нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.2, 38 дугаар зүйлийн 38.1 дэх хэсэгт зааснаар сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагаа баримтаар нотлох үүргээ хангалттай биелүүлээгүй гэж үзэн, 92,225,880 төгрөг гаргуулах тухай шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.  

            Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 115.2.3, 116, 118 дугаар зүйлүүдийг удирдлага болгон  

ТОГТООХ нь:

1.Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1, 232 дугаар зүйлийн 232.6 дахь хэсэгт заасныг баримтлан хариуцагч “Бльюбарлэй” ХХК, Б.Э.Төгсзаяа нараас 49,017,506 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагчид олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 6,315,510 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.  

2.Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 56.5, 496 дугаар зүйлийн 496.2 дахь хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “Хадгаламж банк” ХХК дахь Банкны эрх хүлээн авагчаас 168,493,380 төгрөг гаргуулахыг хүссэн хариуцагч “Бльюбарлэй” ХХК, Б.Э.Төгсзаяа нарын сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

3.Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 162,810 төгрөг, хариуцагчаас сөрөг нэхэмжлэлд төлсөн 131,880 төгрөгийг тус тус улсын төсөвт үлдээж, хариуцагч “Хавтгай Өтөг” ХХК-иас 95,417 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч “Монгол Солонгосын Политехник коллеж”-д олгосугай.  

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй бөгөөд зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах шатны журмаар 14 хоногийн дотор Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

ДАРГАЛАГЧ                           А.САРАНТУЯА