МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Т.Гандиймаа даргалж тус шүүхийн танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар

Нэхэмжлэгч: Б.С

Хариуцагч: Ц.А

Орон сууц хууль бус эзэмшлээс чөлөөлүүлэх тухай үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагатай, орон сууцны хууль ёсны өмчлөгчөөр тогтоолгох сөрөг нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч А.З

                                хариуцагч Ц.А

                                хариуцагчийн өмгөөлөгч Э.Н

                                нарийн бичгийн дарга Ц.Жавзанпагма нар оролцов.

Нэхэмжлэлийг 2018 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдөр хүлээн авав.

 

 ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

Нэхэмжлэгч Б.С шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ: Б.С миний бие Тоот хаягт байрлах 29 м.кв орон сууцны хууль ёсны өмчлөгч юм. Гэтэл Ц.А болон түүний гэр бүлийн гишүүд нь Б.С миний өмчлөлийн дээрх  орон сууцанд амьдарч байх ба тус орон сууцыг чөлөөлөхөөс үндэслэлгүйгээр татгалзаад байна. Монгол Улсын Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1 дэх хэсэгт "Өмчлөгч хөрөнгөө бусдын хууль бус эзэмшлээс шаардах эрхтэй" гэж заасан. Иймд Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1-д заасны дагуу Тоот хаягт байрлах орон сууцыг Ц.А болон түүний гэр бүлийн гишүүдийн хууль бус эзэмшлээс чөлөөлж өгнө үү.

Хариуцагч Ц.А шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: Миний бие нь Тоот орон сууцны хууль ёсны өмчлөгч нь бөгөөд би хэзээ ч хэнд ч байраа зарж борлуулаагүй билээ. Харин Бын гуйлтаар байраа барьцаанд тавиад зээл аваад өгөөч, гэж удаа дараа миний нагац эгч Ш.Чгээр дамжуулан болон өөрөө гуйсны дагуу түүнд тус болох үүднээс 2017 оны 3 дугаар сарын 19-ний өдөр Бын дагуулж ирсэн түүний таньдаг эгч гэх А.Таас мөнгө зээлэхээр болж өөрөө завгүй гэсэн тул түүний төрсөн дүү Ттай 15 сая төгрөгийг, сарын 4 хувийн хүүтэй 6 сарын хугацаагаар зээлдэн авахаар гэрээ хийж мөнгийг авсан. Энэ авсан мөнгөнөөс би 1 сая төгрөг, миний нагац эгч А 3 сая төгрөгийг, Б 11 сая төгрөгийг авсан юм. Ингээд Б зээлийн хүүгээ төлөхгүй болохоор нь 2017 оны 11 сар хүртэл хугацаанд би болон нагац эгч нар маань хүүг нь төлж байсан. Зээлийн гэрээг үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэлийн газар бүртгүүлсэн бөгөөд барьцааны гэрээг бүртгэхдээ Үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэлийн газар гэрчилгээний хувийг авсан болно. Гэтэл 2017 оны 11 сарын сүүлчээс эхлэн манай байрыг манай эгчийн байр гэж Тэ гэх залуу ирж хаалга үүд эвдэлж, байнга доромжлох болсон ингээд гайхаад асуухад манай эгч энэ байрыг худалдаж авсан. Та нар гар гэж удаа дараа хаалганы цоожийг сольж биднийг хөөж гаргаж байсан. Энэ талаар цагдаагийн байгууллагад мэдэгдэж, Баянгол дүүргийн Цагдаагийн 1 дүгээр хэлтэст өргөдөл гаргасан болно. Гайхаад үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэлийн газарт хандаж асуухад Б.С гэдэг хүний нэр дээр шилжсэн байна гэсэн. Гэтэл миний мөнгө зээлдэж авсан өдөр буюу 2017 оны 3 дугаар сарын 19-ний өдөр намайг А.Т гэдэг хүнд орон сууцаа зарж борлуулах эрх өгч, итгэмжлэл олгосон мэтээр хуурамч итгэмжлэл хийж, түүнийгээ үндэслэн Б.Ст шилжүүлсэн байсан. Энэ талаар гаргасан миний гомдлын дагуу одоо Баянгол дүүргийн Цагдаагийн 1 дүгээр хэлтсийн Мөрдөн байцаах тасагт 170501.... дугаартай хэрэг бүртгэлтиин хэрэг нээгдэн мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд Б нь олдохгүй байгаа болно. Миний хувьд хууль ёсны эзэмшлийн орон сууцаа суллаж өгөх үндэслэлгүй бөгөөд Б.С гэдэг хүнийг огт танихгүй, түүнтэй ямар нэгэн гэрээ хэлцэл хийж орон сууцаа шилжүүлээгүй, түүний нэр дээр шилжсэнийг мэдээ ч үгүй байсан ба А.Т нь хуурамч итгэмжлэл үйлдэн түүнд шилжүүлж миний орон сууцыг залилсан болох нь эрүүгийн хэргийн журмаар шалгагдаж байгаа тул ИХХШТХ-ийн 65 дугаар зүйлийн 65.1.8-д заасан үндэслэл байх тул Б.Сийн гаргасан нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзан тус хуулийн 80 дугаар зүйлийн 80.1.4-д зааснаар иргэний хэргийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.

Хариуцагч Ц.А шүүхэд гаргасан сөрөг нэхэмжлэлдээ: Ц.А миний бие 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдөр Д.Тын төрсөн дүү гэх Д.Ттай зээлийн гэрээ хийж 15000000 төгрөгийг 6 сарын хугацаатай, сарын 6 хувийн хүүтэйгээр зээлж, зээлийн хүүг сар бүр, үндсэн төлбөрийг зээлийн гэрээний хугацааны эцэст төлөхөөр тохиролцож, зээлийн гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг хангах зорилгоор өөрийн өмчлөлийн Тоотхаягт байршилтай 29 м.кв талбайтай, орон сууцаа барьцаалан мөн өдрөө Барьцааны гэрээ байгуулж, үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн гэрчилгээгээ Баянгол дүүргийн бүртгэлийн хэлтэст эх хувиар өгсөн юм. Энэхүү барьцааны гэрээний 3.5-д “Барьцаалагчийн эрх нь барьцаалбараар гэрчлэгдэхгүй бөгөөд барьцааны шаардлагыг шүүхийн журмаар хангуулна” гэж заасан болно. Ингээд би зээлийг буцаан төлж байтал 2017 оны 11 дүгээр сарын сүүлчээс эхлэн манай орон сууцыг манай эгчийн байр гэж Тэ гэх залуу хаалга үүд эвдээд байхаар нь Баянгол дүүргийн улсын бүртгэлийн хэлтэсээс тодруулахад миний мөнгө зээлж авсан өдөр буюу 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдөр намайг Д.Т гэх хүнд дээрх орон сууцаа зарж борлуулах эрх өгч, итгэмжлэл олгосон мэтээр хуурамч итгэмжлэл хийж түүнийгээ үндэслэн миний орон сууцыг худалдсан байгааг олж мэдсэн. Миний бие Д.Ттай хамт огт нотариат орж байгаагүй бөгөөд өөрийн өмчлөлийн дээрх орон сууцыг зээлийн барьцаанаас чөлөөлөх, гэрчилгээг хүлээн авах, худалдах, бэлэглэх, гэрээ хийх, гэрээнд төлөөлж гарын үсэг зурах, лавлагаа авах, гэрээ хэлцлийг эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлэх буцаан авах, төлбөр тооцоо нийлэх бүрэн эрхийг огт олгож байгаагүй ба итгэмжлэлийн 1 хувь ч надад байхгүй юм. Ингээд би энэ асуудлаар Баянгол дүүргийн Цагдаагийн 1 дүгээр хэлтэст гомдол гаргасан юм. Энэхүү гомдлыг хянан шийдвэрлэж байх хугацаанд С нь надад холбогдуулан нэхэмжлэл гаргасны дагуу холбогдох баримтуудыг Баянгол дүүргийн улсын бүртгэлийн хэлтсээс гаргуулаад хартал Д.Т гэгч нь надаас авсан гэх хуурамч итгэмжлэлийнхээ үндсэн дээр 2017 оны 11 дүгээр сарын 9-ний өдөр үл хөдлөх хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээгээр миний өмчлөлийн дээрх 2 өрөө орон сууцыг 40000000 төгрөгөөр Ш.М гэх хүнд худалдсан байхыг олж мэдлээ. Хэрэв би Д.Тт итгэмжлэл өгч Т нь миний өмнөөс миний орон сууцыг 40000000 төгрөгөөр худалдсан юм бол надад орон сууцыг худалдсан талаар мэдэгдэж, надад мөнгийг олгох үүрэгтэй баймаар юм. Гэтэл надад орон сууцыг минь худалдсан талаар огт хэлээгүй, надтай огт уулзаагүй, надад нэг ч төгрөг өгөөгүй болно. Нотариатын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.3-т “нотариатын үйлдэл итгэмжлэл гэрчлэх төрөлтэй байна”, мөн хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.2.1-д “Нотариатч нь үйлчлүүлэгчид эрх, үүргийг нь тайлбарлан, тухайн үйлдлийг өөрийн хүсэл зоригийн дагуу хэрэгжүүлж байгаа эсэхийг тодруулан эрх зүйн үр дагавар, хууль зүйн ач холбогдлыг тайлбарлаж зөвлөгөө өгөх үүрэгтэй”, Нотариатын үйлдэл хийх зааврын 2.3-т “... Үйлчлүүлэгч төлөөлөгчөөрөө дамжуулан нотариатын үйлдэл хийлгэхийг хуулиар зөвшөөрсөн болон Нотариатын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.2 дахь хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд үйлчлүүлэгч нь нотариатчийн ажлын байранд өөрийн биеэр ирж үйлчлүүлнэ” гэж тус тус заасны дагуу итгэмжлэлийг гэрчлэхдээ төлөөлөгч, төлөөлүүлэгчийг өөрийн биеэр байлцуулан, эрх үүргийг нь тайлбарлан нотариатын үйлдэл хийх ёстой атал биднийг хамтад нь байлцуулахгүйгээр хууль зөрчиж итгэмжлэл хийсэн тул 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн надаас Д.Т гэгчид өгсөн гэх итгэмжлэл нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1-д “хууль зөрчсөн буюу нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зан суртахууны хэм хэмжээнд харшилсан хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байна” гэж заасны дагуу хүчин төгөлдөр бус хэлцэл юм. Иймд энэхүү хүчин төгөлдөр бус итгэмжлэлийн үндсэн дээр хийгдсэн 2017 оны 11 дүгээр сарын 9-ний өдрийн Ц.А намайг төлөөлж Д.Таас Ш.Мт маргаан бүхий орон сууцыг шилжүүлсэн Үл хөдлөх хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээ нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.10-т “дээр дурьдсан хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн үндсэн дээр хийсэн бусад хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байна” гэж заасны дагуу хүчин төгөлдөр бус хэлцэл юм. Улмаар дээрх хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн үндсэн дээр хийгдсэн 2017 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдрийн Ш.Мээс нэхэмжлэгч Б.Ст маргаан бүхий орон сууцыг шилжүүлсэн Үл хөдлөх хөрөнгө худалдах худалдан авах гэрээ нь Иргэний хуулийн дээрх заалтын дагуу мөн хүчин төгөлдөр бус хэлцэл юм. Ш.М, Б.С нар нь орон сууц худалдан авч байгаа юм бол тухайн орон сууцаа үзэж харж, үнэ хөлсөө тохирч, хэзээ орон сууцыг суллаж өгөх гэх зэрэг асуудлуудыг тодруулж байж орон сууц худалдан авмаар юм. Гэтэл Ш.М, Б.С гэх хүмүүс нь манайд огт ирж байгаагүй, огт харж байгаагүй хүмүүс юм. Эдгээр хүмүүс нь дээрх маргаан бүхий орон сууцыг шилжүүлэх эрхгүй хүмүүсээс худалдан авч байгаагаа мэдэж байсан гэж үзэж байна. Иймээс Баянгол дүүргийн 15-р хороо, 3-р хороолол, 30 байр .... хаягт байрлах 29 м.кв талбайтай, 2 өрөө, орон сууцны зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгийн хууль ёсны өмчлөгч нь Ц.А миний бие болно. Иймд Баянгол дүүргийн 15-р хороо, 3-р хороолол, 30 байр .... хаягт байрлах 29 м.кв талбайтай, 2 өрөө, орон сууцны зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгийн хууль ёсны өмчлөгч нь Ц.А намайг болохыг тогтоож өгнө үү.

Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч А.З шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Б.С нь Баянгол дүүргийн 15 дугаар хороо 3 дугаар хороолол 30 дугаар байрны ....од байрлах 29 мкв орон сууцны өмчлөгч болсон. Уг орон сууцанд Ц.А амьдарч байгаа. Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1-д зааснаар маргаан бүхий орон сууцыг хариуцагч Ц.А болон түүний гэр бүлийн хууль бус эзэмшлээс чөлөөлж өгнө үү гэснийг зөвхөн хариуцагчтайгаа холбогдуулаад Ц.Аын хууль бус эзэмшлээс гэж залруулж байна. Хариуцагч нотариат ороогүй, 45.000.000 төгрөгөөр зарсан бол надад хэлэх байсан, зөрүү мөнгө өгөөгүй гэсэн тайлбар хэлж байна. Хариуцагч мөнгө өгөөгүйд гомдож байгаа юм уу, байр зарсанд гомдож байгаа юм уу гэдэг нь тодорхойгүй байна. Хэрэг бүртгэлийн хэрэг хаасан прокурорын тогтоолд итгэмжлэлд зурсан гарын үсэг Ц.Аынх мөн гэж дурдсан. Ц.А итгэмжлэлийг яах аргагүй бичиж өгсөн. Хэрэв Ц.А хэн нэгний нөлөөнд автаж эсвэл ноцтой төөрөгдсөний улмаас хэлцэл хийж өгсөн бол тэр талаарх баримтаа гаргахыг үгүйсгэхгүй. Гэтэл өнөөдрийн маргааны тухайд ноцтой төөрөлдсөн, хууран мэхлэгдсэн нөхцөл байдал тогтоогдохгүй байна. Итгэмжлэл нэг талын хүсэл зориг байдаг. Төлөөлүүлэгч Ц.А өөрийн хүсэл зоригоо илэрхийлж итгэмжлэл өгсөн. Энэ итгэмжлэлийн дагуу үл хөдлөх эд хөрөнгө бусдын өмчлөлд шилжсэн. Нотариатын тухай хууль энэ маргаанд хамааралгүй. 2 өрөө байр 45.000.000 төгрөг байхгүй гэлээ. Хариуцагч байрыг 100.000.000 төгрөг гэж үзэж байгаа бол зөрүү төлбөр нэхэмжлэх нь түүний эрхийн асуудал. н.Т итгэмжлэлээр байрыг зарах эрхгүй гэдгийг н.М мэдэж байсан, н.Т, н.М, Б.С гурвыг холбоотой гэж хариуцагч тал тайлбарлалаа. Хэрэг бүртгэлийн хэрэг хаах тухай гэрчийн мэдүүлэгт н.Т, н.Т нар зарсан өгсөн. Зарын дагуу зарсан гэдэг мэдээлэл авагдсан. Тэгэхээр эдгээр хүмүүсийг төрөл садан, найз нөхөд, ямар нэгэн ашиг сонирхлын холбоотой гэж төлөөлөгч миний бие харахгүй байна. Иймд хариуцагч талыг үндэслэлгүй мэдээлэл хэлэхгүй байхыг хүсэж байна. Хариуцагч тал шүүхийн хэлэлцүүлэгт Б.С маргаан бүхий байрыг очиж хараагүй, үнэ хөлсөө тохиролцоогүй, өөрөө хүсэж аваагүй гэсэн тайлбар өглөө. Б.С өөрөө хүссэн учраас л гэрчилгээ нэр дээр нь шилжсэн. Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлд зааснаар талууд гэрээний агуулга, нөхцлийг өөрсдөө тодорхойлох эрхтэй. Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5-д зааснаар талууд өгсөн авснаа харилцан буцааснаар Б.С байраа н.Мт шилжүүлнэ. н.М, н.Т хоёрын хооронд байгуулагдсан худалдах, худалдах авах гэрээг хүчингүй болно. Гэтэл н.Т, н.М нар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцоогүй. н.Тт олгосон итгэмжлэлийн дагуу үл хөдлөх хөрөнгө худалдаж авсан хууль ёсны өмчлөгч н.Мийн эрх ашиг яригдана. Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1-д зааснаар шаардлага гаргаагүй, шүүхийн шийдвэрээр хүчин төгөлдөр бус гэдгийг тогтоолгоогүй байж, өмчлөгчөөр тогтоолгох шаардлагын тухайд ийм хууль зүйн үндэслэлгүй тайлбар гаргаж байна. Хариуцагч тал Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1-д зааснаар шаардлага гаргаагүй байж шууд хүчин төгөлдөр бус гэж үзээд 56.1.10-д зааснаар шүүхээр шийдүүлнэ гэж ярьж байгааг ойлгохгүй байна. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1-д зааснаар талуудын хооронд ямар нэг байдлаар үүрэг үүсэх боломж байгаагүй, Ц.А, н.Т хоёрын хооронд үүрэг үүссэн, н.Т, н.М хоёрын хооронд үүрэг үүссэн, н.М, Б.С хоёрын хооронд үүрэг үүссэн. Иргэний хуулийн 183 дугаар зүйлийн 183.1-д заасан бүртгэлийн зарчим дээр Иргэний хуулийн 106, 112 дугаар зүйлийн 112.1.1-д зааснаар талууд үнийг төлснөөр эд хөрөнгө шилжүүлэхээр тохиролцсон. Мөн нэг этгээдийн өмчлөх эрх бүртгэлийн газар бүртгүүлснээр тухайн өмчлөгч этгээдийн өмчлөх эрх дуусаж, худалдаж авч байгаа этгээдэд шинээр өмчлөх эрх үүснэ. Ц.Аын өмчлөх эрх аль хэдийнээ дууссан. Үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөх эрх Б.С дээр байгаа. Иймд үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, хариуцагч талын сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү

Хариуцагчийн өмгөөлөгч Э.Н шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Барьцааны гэрээ маргаан бүхий байрыг барьцаалсан нөхцөл байдал тогтоогдсон. Барьцааны гэрээний 3.5-д барьцаалагчийн эрх барьцаалбараар гэрчлэгдэнэ. Барьцааны шаардлагыг шүүхийн журмаар гаргуулна гэж байдаг. Гэрээн дээрх заалт болон хууль тогтоомжоос харахад нэхэмжлэгч тал зээлийн гэрээний заалтын дагуу нэхэмжлэлийн шааардлага хангаж хохирлоо барагдуулах боломжтой. Өмнөх шүүх хуралдаан дээр нэхэмжлэгч Б.С хариуцагчийг зээлийн гэрээнд заасан төлбөрөө төлчихвөл эвлэрлийн асуудал яригдаж болно гэж хэлсэн. Хэрвээ маргаан хариуцагчийн талд шийдэгдвэл нэхэмжлэгч тал зээлийн гэрээний дагуу нэхэмжлэлийн шаардлага гаргах эрхтэй. Иргэний хуулийн 90 дүгээр зүйлийн 90.1-д зааснаар Ц.А маргаан бүхий орон сууцны шударга эзэмшигч. Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.2, 106.3-д зааснаар Б.С өмчлөх эрх нь зөрчигдсөн гэж үзэж байгаа бол Ц.Ааас чиний миний өмчлөх эрхийг зөрчиж байна. Тиймээс саад болж байгаа үйлдлээ таслан зогсоо, миний байрыг чөлөөл гэж өөрөө шаардлага гаргах ёстой. Б.С тийм шаардлага огт гаргаагүй. Өмнөх шүүх хуралдаан дээр нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс Б.С өөрөө дээрх шаардлагыг тавьсан юм уу гэж асуухад мэдэхгүй гэсэн хариулт өгсөн. Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3-д зааснаар эрх нь зөрчигдсөн хэвээр байвал шүүхэд нэхэмжлэл гаргана. Урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаа хийгдсэнээр шаардана. Шаардлага гаргасан ч эрх нь зөрчигдсөн хэвээр байвал дараа нь шүүхэд нэхэмжлэл гаргах юм гэж харагдаж байна. Б.Сийн өөрөө шаардлага гаргаагүйг шүүх анхаарч үзэхийг хүсэж байна. Иргэний хуулийн 109 дүгээр зүйлийн 109.3-д зааснаар н.Т, н.Т, н.М, Б.С нар хоорондоо холбоотой, маргаан бүхий орон сууцыг шилжүүлэх эрхгүй этгээд гэдгийг худалдаж авсан Б.С мэдэж байсан. 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдөр н.Тд 15.000.000 төгрөгийг 6 сарын хугацаатай, 6 хувийн хүүтэй зээлж зээлийн гэрээ байгуулсан. Тус өдөр талууд нотариат орж, зээлийн болон барьцааны гэрээ батлуулсан. Ц.Ааас н.Тт олгосон гэх 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн итгэмжлэлийн үндсэн дээр маргаан бүхий орон сууцыг худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулагдаж, 2 хүнд зарагдсаныг Ц.А мэдсэн. Ц.А н.Ттай хамт нотариат орж байгаагүй, итгэмжлэл өгч байгаагүй. Мөн итгэмжлэлийн нэг хувийг Ц.Ад огт өгөөгүй гэдгийг хариуцагч мэдүүлдэг. н.Тыг 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдөр Ц.Ад итгэмжлэл өгсөн эсэхийг тодруулахаар шүүхэд 2 гэрч дуудсан. Гэрч нар шүүхийн хэлэлцүүлэгт нотариат руу А, Т нар орсон, нотариатаас зээлийн болон барьцааны гэрээ авч гарч ирсэн, итгэмжлэл хийгдсэн талаар огт яриагүй, итгэмжлэлийн нэг хувь байгаагүй гэж мэдүүлдэг. Хавтаст хэрэгт хэрэг бүртгэлийн хэргийг хаах тухай прокурорын тогтоол авагдсан байна. Уг тогтоолд н.Т Ц.Аын араас очиж, нотариатын газар очиж гэрчлүүлсэн гэж мэдүүлдэг. Ц.А зээлийн гэрээ батлуулах үед н.Ттай хамт нотариат ороогүй гэдэг нь хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдож байна. Нотариатын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.2-д зааснаар нотариатч 2 талыг хоёуланг нь байлцуулж, талуудад эрх, үүрэг тайлбарласнаар итгэмжлэл батална гэж хуульд заасан байна. Нотариатын хууль зөрчиж итгэмжлэл хийгдсэн учраас Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1-д зааснаар хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд хамаарна. Уг хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн дагуу н.Таас н.М гэх хүнд худалдах, худалдан авах гэрээгээр маргаан бүх орон сууц шилжсэн. Маргаан бүхий орон сууцыг 40.000.000 төгрөгөөр худалдсан. н.М тухайн орон сууцыг хараагүй, орон сууц 2 өрөө, 29 мкв талбайтай зах зээлийн ханшаар 2 өрөө 40.000.000 төгрөгөөр тогтохгүй үнэлгээтэй байгаа. 2 өрөө байр 100.000.000 төгрөгөөс давна. н.М худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулсны дараа н.Т гэх хүнд итгэмжлэл өгсөн. Энэ бүхнээс харахад н.Т маргаан бүхий орон сууцыг шилжүүлэх эрхгүй этгээд гэдгийг н.М мэдэж байсан. н.М дүр үзүүлж 40.000.000 төгрөгийн худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулсан. н.Ттай хамааралтай этгээд болох нь хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар харагдаж байна. 2017 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн худалдах, худалдан авах гэрээний дараа 2017 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдөр н.Мээс н.С гэх хүнд 45.000.000 төгрөгөөр худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулагдсан. н.С уг байрыг очиж хараагүй, байрыг хэзээ чөлөөлж өгөх, орон сууцны нөхцөл байдал харж үнэ хөлсөө тохиролцоно. Гэтэл тийм зүйл болоогүй, маргаан бүхий орон сууцыг хараагүй, зүгээр 45.000.000 төгрөгөөр худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулсан. Улсын бүртгэл өмчлөх эрхийн гэрчилгээ солигдсон тохиолдолд 7 хоногийн дараа гэрчилгээ гаргаж өгдөг. Гэтэл өмнөх өмчлөгийн үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөх эрхийн гэрчилгээ гараад удаагүй байхад өөр хүнд шилжүүлсэн байдаг. Б.С нь тус орон сууцыг худалдаж авах хүсэл зоригтой байсан бол очиж харах байсан. Гэтэл н.М, н.Т, н.Т гэх хүмүүстэй холбоотой, танилцаж мэддэг, өмчлөгч  биш этгээдүүд гэдгийг мэдсээр байж эдгээр хэлцлийг хийсэн. Хүчин төгөлдөр бус итгэмжлэлийн үндсэн дээр хийгдсэн худалдах, худалдан авах гэрээ Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.10-д зааснаар хүчин төгөлдөр бус байна. Хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн үр дагаврыг Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5-д зааснаар хэлцлээр шилжүүлсэн бүх зүйлээ харилцан буцааж, боломжгүй бол үнийг төлөх үүрэгтэй. н.М, н.С нарт үл хөдлөх гэрчилгээ шилжихээс өмнө Ц.Аын нэр дээр үл хөдлөх байсан. Талуудын хооронд сүүлд байгуулагдсан хэлцэл хүчин төгөлдөр бус учраас Ц.А тус байрны өмчлөгч юм. Иймд  Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-д зааснаар маргаан бүхий орон сууцны өмчлөгчөөр Ц.А болохыг тогтоож өгөөч гэсэн сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан. Иймд нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож, хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү.

 

Шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Шүүх үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, сөрөг нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй байна. Учир нь:

1. Нэхэмжлэгч Б.С хариуцагч Ц.Ад холбогдуулан Баянгол дүүргийн 15 дугаар хороо 3 дугаар хороолол 30 байр ....ын 29 м.кв талбай бүхий 2 өрөө орон сууцыг хууль бус эзэмшлээс чөлөөлүүлэх шаардлага гаргажээ. Маргаан бүхий орон сууцыг нэхэмжлэгч худалдан авч өмчлөгчөөр бүртгүүлсэн үндэслэлээр нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан байх ба харин хариуцагч хууль зөрчсөн хэлцлийн үндсэн дээр хийгдсэн хэлцэл хүчин төгөлдөр бус үндэслэлээр нэхэмжлэгчийг хууль бус өмчлөгч, орон сууцыг шилжүүлэх эрхгүй хүнээс худалдан авч байгаагаа мэдэж байсан гэж үзэн өмчлөх эрхийг шударгаар олж аваагүй гэж маргаж, дээрх үндэслэлүүдээр орон сууцны хууль ёсны өмчлөгч болохоо тогтоолгох сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан байна.

Дээрх маргаан бүхий орон сууцны өмчлөгчөөр хариуцагч Ц.А 2000 оны 5 дугаар сарын 17-ны өдөр, 2017 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдөр өмчлөгчөөр Ш.М, 2017 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдөр нэхэмжлэгч Б.Сийг тус, тус бүртгэж гэрчилгээ олгожээ. Хэрэгт авагдсан баримтуудаас үзвэл тус орон сууцны өмчлөх эрх Ц.Ааас Ш.Мт шилжихдээ Ц.Ааас Д.Тт олгосон итгэмжлэлийн дагуу 2017 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдөр “үл хөдлөх хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээ” хийгдэж, уг гэрээг улсын бүртгэлд бүртгүүлснээр Ш.М өмчлөх эрхээ баталгаажуулсан байх бөгөөд 2017 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдрийн “үл хөдлөх хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээ”-гээр Ш.Мээс нэхэмжлэгч Б.Сийн өмчлөлд бүртгэгдсэн үйл баримт тогтоогдов. Хариуцагч нь Д.Тт олгосон итгэмжлэлийг гэрчилсэн нотариатч Нотариатын тухай хууль болон Нотариатын үйлдэл хийх журмыг зөрчсөн тул Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1 дэх хэсэгт “хууль зөрчсөн буюу нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зан суртахууны хэм хэмжээнд харшилсэн хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байна” гэж зааснаар Ц.Ааас Д.Тт олгосон итгэмжлэл хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэл бөгөөд үүнийг үндэслэн хийгдсэн Ш.М, Б.С нарын үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээ нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.10 дахь хэсэгт “дээр дурдсан хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн үндсэн дээр хийсэн бусад хэлцэл хүчин төгөлдөр бус байна” гэж заасны дагуу хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэл гэж тайлбарлаж байна.

Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.10 дахь хэсэгт заасан хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэл гэдэгт мөн зүйлийн 56.1.1-56.1.9 дэх хэсэгт заасан хүчин төгөлдөр бус хэлцэлтэй шалтгаант нөхцөл байдлаар салшгүй холбогдсон, тухайн хэлцэл хүчин төгөлдөр бус болсноор эрх зүйн үндэслэл нь үгүйсгэгдэх хэлцэл хамаарна. Иймд хариуцагч Ц.Ааас маргаан бүхий орон сууцыг худалдах эрхийг Д.Тт олгосон итгэмжлэлийг гэрчлэхдээ нотариатч хууль зөрчсөн бол гарах үр дагавар нь тухайн харилцаанд оролцсон этгээдүүдэд хамааралтай бөгөөд Ш.М, Б.С нарын хооронд хийгдсэн үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээтэй шууд шалтгаант нөхцлөөр холбогдоогүй ба уг итгэмжлэл хүчин төгөлдөр бус болсноор Ш.М, Б.С нарын хооронд хийгдсэн хэлцлийн эрх зүйн үндэслэлийг үгүйсгэхгүй юм. Үүнээс гадна Иргэний хуулийн 56.1.1-56.1.10 дахь хэсэгт заасан хүчин төгөлдөр бус байх хэлцлийг тухайн хэлцлийн талууд болон сонирхогч этгээд хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэл мөн эсэхийг шийдвэрлэсэн шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэргүй бол хэлцлийн эд зүйл болон эрхийн талаар зохигчоос өмнө хэргийн оролцогч бус этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн хэлцлүүдийг хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэл гэж дүгнэх боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1 дэх хэсэгт заасан хэлцлийг хэн нэг этгээд хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэл гэж үзвэл хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд тооцогдох зохицуулалт биш болно. Иймд нэхэмжлэгч Б.Сийг хүчин төгөлдөр бус байх хэлцлийн үндсэн дээр хууль бусаар орон сууцны өмчлөгч болсон гэж үзэх үндэслэл тогтоогдохгүй байна. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх хэсэгт заасан зохицуулалт нь бусдын хөрөнгийг шилжүүлж авсан этгээд нь тухайн хөрөнгийн өмчлөгчийн зөвшөөрлийг хэлцлийн үндсэн дээр аваагүй, хэлцлийн /хөрөнгө олж авсан этгээд болон хөрөнгийн өмчлөгчийн хооронд хэлцэл хийгдсэн байх/ үндсэн дээр авсан ч энэ нь хүчин төгөлдөр бус, эсвэл хэлцлийн үүргээ талууд харилцан тохиролцож дуусгавар болсон нөхцлийг зохицуулсан болно. Өөрөөр хэлбэл хөрөнгийн өмчлөгчийн ухамсартай шилжүүлэг буюу хэлцлийн үндсэн дээр хөрөнгөжих, эсвэл өмчлөгчийн зөвшөөрөлгүй, хууль бусаар хөрөнгөжсөн байдлыг ойлгоно. Маргаан бүхий орон сууцны талаар зохигчдын хооронд ямар нэг хэлцэл хийгдээгүй тул хэлцлийн үндсэн дээр хөрөнгөжсөн гэж үзэхгүй бөгөөд орон сууцны өмчлөгчөөр Ш.М бүртгэлтэй тул Ц.Аын зөвшөөрлийг авах шаардлагагүй болно. Иймд талуудын хооронд үүссэн маргаанд Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх хэсэг хамаарахгүй.

Мөн маргаан бүхий орон сууцны өмчлөх эрхийг шилжүүлсэн Ш.М нь уг орон сууцны жинхэнэ өмчлөгч биш болохыг тогтоосон, нотолсон баримтууд хэрэгт авагдаагүй, тухайн этгээдийг өмчлөгч бус болохыг Б.С мэдэж байсан гэж үзэх үндэслэл тогтоогдохгүй байна. Иймд Б.Сийг Иргэний хуулийн 183 дугаар зүйлийн 183.1 дэх хэсэгт “Эрх шилжүүлж байгаа этгээдийн нэр дээр улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн эрхийг хэлцлийн үндсэн дээр олж авч байгаа этгээд улсын бүртгэлд бичигдсэн тэмдэглэлийг буруу ташаа болохыг мэдэж байсан, эсхүл уг бүртгэлийг буруу ташаа гэж эсэргүүцсэнээс бусад тохиолдолд үнэн зөв гэж тооцно.“, Эд хөрөнгө өмчлөх эрх, түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.2 дахь хэсэгт “бүртгэл үнэн зөв байх”, 7 дугаар зүйлийн 7.2 дахь хэсэгт “Иргэний хуулийн 183.1-д заасны дагуу үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрхийг хэлцлийн үндсэн дээр шилжүүлэн авч байгаа этгээд эрхийн улсын бүртгэл буруу ташаа болохыг мэдэж байсан, эсхүл уг бүртгэлийг буруу ташаа гэж эсэргүүцсэнээс бусад тохиолдолд тийнхүү эрх шилжүүлж авч байгаа этгээдийн хувьд эрхийн улсын бүртгэл үнэн зөв гэж тооцно.” гэж заасан зарчимд үндэслэн орон сууцны өмчлөгч болсон гэж дүгнэв. Тодруулбал, Иргэний хуулийн 109 дүгээр зүйлийн 109.3 дахь хэсэгт заасан “Эрх шилжүүлэгч нь өмчлөгч бус этгээд байсан ч улсын бүртгэлд өмчлөгчөөр бүртгүүлсэн бол өмчлөх эрх олж авч байгаа этгээдийн хувьд уг эрхийг шилжүүлж байгаа этгээд тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч байх боловч өмчлөх эрх олж авч байгаа этгээд нь уг эрхийг шилжүүлж байгаа этгээд өмчлөгч биш болохыг мэдэж байсан бол энэ заалт хамаарахгүй” гэж зааснаар нэхэмжлэгчийг орон сууцны өмчлөх эрхийг шударга бусаар олж авсан гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

Хариуцагч нь нэхэмжлэгчийн зөвшөөрөлгүй, түүний хүсэл зоригоос гадуур түүний өмчлөлийн орон сууцанд амьдарч байгааг орон сууцыг хариуцагчийн хууль бус эзэмшилд байна гэж үзнэ. Иймд Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1 дэх хэсэгт зааснаар Б.С нь өөрийн өмчлөлийн орон сууцаа Ц.Ааас шаардах эрхтэй.

Хариуцагч нь татгалзалтайгаа холбогдуулан Ш.Ч, Ш.А нараас гэрчийн мэдүүлэг авахуулсан ба тэдний мэдүүлэгт Ц.А бусдаас зээл авч, гэрээ байгуулж байсан талаарх мэдээлэл авагджээ. Энэ нь зохигчийн хоорондох маргааны үндэслэл, шаардлагад хамааралгүй тул хариуцагчийн татгалзлыг нотлогдоогүй гэж үзсэн. Хариуцагч Ц.А 2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдөр Баянгол дүүрэг дэх Цагдаагийн 1 дүгээр хэлтэст хандаж “Д.Т нь баримт бичиг, эд зүйл ашиглаж зохиомол байдлыг зориудаар бий болгон Баянгол дүүргийн 15 дугаар хороо 3 дугаар хороолол 30 байр ....ын 29 м.кв талбай бүхий 2 өрөө орон сууцыг өмчлөгчийн зөвшөөрөлгүйгээр эд хөрөнгийн эрхийг шилжүүлэн авсан” гэсэн үндэслэлээр гомдол гаргасан байх ба Баянгол дүүргийн Прокурорын газрын 2018 оны 6 дугаар сарын 25-ны өдрийн тогтоолоор Д.Т, Д.Т нар нь хуурамч баримтаар Ц.Аын эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлсэн үйлдэл тогтоогдоогүй үндэслэлээр хэрэг бүртгэлтийн хэргийг хаажээ. Иймд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 80 дугаар зүйлийн 80.1.4 дэх хэсэгт заасан “эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх журмаар шийдвэрлэгдвэл зохих өөр хэрэг, маргааныг хянан шийдвэрлэхээс өмнө уг хэргийг шийдвэрлэх боломжгүй” үндэслэл байхгүй тул Б.Сийн нэхэмжлэлтэй Ц.Ад холбогдох иргэний хэргийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг түдгэлзүүлэх үндэслэлгүйг дурдах нь зүйтэй.

Сөрөг нэхэмжлэлийн тухайд:

Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дахь хэсэгт заасан “сонирхогч этгээд” гэдэгт хэлцэл хийсэн талууд болон уг этгээдтэй хэлцлийн зүйлийн талаар эрх зүйн харилцаанд орсон гуравдагч этгээд хамаарна. Иймд орон сууц худалдах, худалдан авах гэрээний талууд болох Ш.М, Б.С нартай тухайн орон сууцны талаар ямар нэг эрх зүйн харилцаанд Ц.А оролцоогүй тул “сонирхогч этгээд”-д хамаарахгүй. Өөрөөр хэлбэл хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн үр дагаврыг арилгахыг шаардах эрхий бүхий этгээд биш. Үүнээс гадна маргаан бүхий орон сууцны өмчлөх эрхийг нэхэмжлэгчид шилжүүлсэн Ш.Мийг орон сууцны өмчлөгч бус этгээд байсан болохыг нотлоогүй, нэхэмжлэгч нь Ш.Мийг орон сууцны өмчлөгч бус этгээд байсан гэдгийг мэдсэн гэх үндэслэл тогтоогдоогүй болно. Иймд хариуцагч Ц.Аыг маргаан бүхий орон сууцны хууль ёсны өмчлөгч гэж үзэх боломжгүй тул сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгов.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 383000  төгрөг, хариуцагчийн төлсөн 382950 төгрөгийг тус тус улсын орлогод үлдээж, хариуцагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид 383000 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгох нь хуульд нийцнэ.      

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.1, 116, 118 дугаар зүйлүүдэд заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1 дэх хэсэгт зааснаар Тоотын 29 м.кв талбай бүхий 2 өрөө орон сууцыг хариуцагч Боржигон овогт Цэцгээгийн Аын хууль бус эзэмшлээс чөлөөлсүгэй.

2. Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.10, 56 дугаар зүйлийн 56.5, 109 дүгээр зүйлийн 109.3 дахь хэсэгт заасан үндэслэл тогтоогдохгүй тул Тоотын 29 м.кв талбай бүхий 2 өрөө орон сууцны зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгийн хууль ёсны өмчлөгч болохыг тогтоолгох хариуцагч Ц.Аын сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 383000 төгрөг, хариуцагчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 382950 төгрөгийг тус тус улсын орлогод үлдээж, хариуцагч Ц.Ааас улсын тэмдэгтийн хураамжид 383000 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч Б.Ст олгосугай.   

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.7, 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэр нь танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч нар энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл уг шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах  эрхтэй, зохигчид хуульд заасан хугацааны дотор шийдвэрийг гардан аваагүй нь гомдол гаргах хугацааг хуульд заасан журмын дагуу тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

 

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                          Т.ГАНДИЙМАА