| Шүүх | Улсын дээд шүүх |
|---|---|
| Шүүгч | Гочоогийн Банзрагч |
| Хэргийн индекс | 102/2019/00842/И |
| Дугаар | 001/ХТ2021/01275 |
| Огноо | 2021-10-26 |
| Маргааны төрөл | Түрээсийн гэрээ, |
Улсын дээд шүүхийн Шүүх хуралдааны тогтоол
2021 оны 10 сарын 26 өдөр
Дугаар 001/ХТ2021/01275
“,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй
иргэний хэргийн тухай
Монгол Улсын дээд шүүхийн шүүгч Х.Сонинбаяр даргалж, шүүгч Л.Атарцэцэг, Г.Банзрагч, Д.Цолмон, Х.Эрдэнэсувд нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар
Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдрийн 102/ШШ2019/02830 дугаар шийдвэртэй,
Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 160 дугаар магадлалтай,
“,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,
“,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д холбогдох
Чингэлтэй дүүргийн 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамжинд байрлах, “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн өмчлөлийн оффис, үйлчилгээний зориулалттай байрыг 2019 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2019 оны 05 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэлх хугацаанд “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК ашигласан болохыг тогтоолгох, 2019 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2019 оны 05 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэлх хугацааны төлбөрт 504,075,000 төгрөг (НӨАТ орсон)-ийг “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хүлээн авахыг “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д даалгах, дээрх үйлчилгээний зориулалттай хөрөнгийг 2019 оны 05 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хүлээж авахыг “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д даалгах, “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д учирсан хохиролд 16,190,788 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болон хариуцагчийн өмгөөлөгчийн гаргасан гомдлыг үндэслэн
Шүүгч Г.Банзрагчийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.
Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч ,,,,,,,,,,,,,,,, , ,,,,,,,,,,,,,,,, , нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч ,,,,,,,,,,,,,,,, , хариуцагчийн өмгөөлөгч ,,,,,,,,,,,,,,,, , ,,,,,,,,,,,,,,,, , нарийн бичгийн дарга Г.Ууганзаяа нар оролцов.
Нэхэмжлэгчийн шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарт: Нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК нь “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-тай Чингэлтэй дүүргийн 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамжинд байрлах, “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн өмчлөлийн оффис, үйлчилгээний зориулалттай байрыг 2007 оноос эхлэн 10 гаруй жилийн хугацаанд түрээсийн гэрээний дагуу ашигласан. Түрээсийн гэрээний хугацаа 2018.12.31-ний өдөр дуусах байсан ба 2018 оны 10 дугаар сард “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-аас түрээсийн гэрээг сунгахгүй гэсэн албан бичиг өгсөн. Манай компани түрээсийн гэрээнд заасан үүргээ бүрэн биелүүлж, түрээсийн төлбөрийг заасан хугацаанд төлж, 10 гаруй жил түрээсэлснийхээ хувьд Иргэний хуульд заасан давуу эрхийнхээ хүрээнд үргэлжлүүлэн түрээслэх боломжтой байсан ч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-аас манайд уг эрхийг олгоогүй. 2018 оны 10 дугаар сараас хариуцагч талаас гэрээ сунгахгүй гэсэн мэдэгдэл ирсэн. Тухайн үед манайхаас хариуцагч талд 5 удаагийн албан бичиг явуулж, хамтарч ажиллах, ярилцахыг хүссэн боловч татгалзсан хариу өгч байсан. Бид түрээсийн гэрээний дагуу объектыг бусдаас түрүүлж түрээслэх давуу эрхтэй учраас 2019 оны 1 дүгээр сараас 6 дугаар сар хүртэл ашигласан. “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК нь 2007 оны 3 дугаар сард “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-тай гэрээ байгуулахдаа гэрээний 1.3-т зааснаар объектыг дамжуулан түрээслэх эрхтэйгээр байгуулсан. Иргэний хуулийн 289 дүгээр зүйлийн 289.7-д зааснаар “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д түрээсийн гэрээг сунгах давуу эрх байгаа. Ганц тохиолдолд буюу өмчлөгч үл хөдлөхийг өөртөө буюу өөрийн ойр дотны хүнд ашиглуулахаар бол түрээсийн гэрээг цуцалж болдог. “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн зүгээс үл хөдлөхийг өөрт ашиглах гэж байсан нь тогтоогдохгүй, баримтгүй байна. Гэтэл хариуцагч талаас хууль зөрчиж, өмчлөх эрхээ хэрэгжүүлэхийг оролдсон. Иймд өмчлөгч нь Иргэний хуулийн 101 дүгээр зүйлийн 101.1-д зааснаар бидэнд хуулиар олгосон түрээсийн гэрээний хугацаа сунгах давуу эрхийг хязгаарласан. Мөн гуравдагч этгээдэд түрээсэлж, илүү ашиг олохоор “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн хууль ёсны эрхийг зөрчиж эхэлсэн. Чингэлтэй дүүргийн 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамжинд байрлах, “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн өмчлөлийн оффис, үйлчилгээний зориулалттай байрыг 2019.01.01-ний өдрөөс 2019.05.31-ний өдөр хүртэлх хугацаанд “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК ашигласан болохыг тогтоолгож, тухайн хугацааны төлбөрт 504,075,000 төгрөг (НӨАТ орсон)-ийг “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хүлээн авахыг “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д даалгаж, Чингэлтэй дүүрэг, 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамжинд байрлах, “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн өмчлөлийн оффис, үйлчилгээний зориулалттай хөрөнгийг 2019.05.31-ний өдрийн байдлаар “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хүлээж авахыг “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д даалгаж, “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д учирсан хохиролд 16,190,788 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэжээ.
Хариуцагчийн шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарт: “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК нь нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д өөрийн өмчлөлийн Чингэлтэй дүүрэг, 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамж, 47 тоот хаягт орших 5280 м.кв талбай бүхий 4 давхар үл хөдлөх хөрөнгийг 2007 оноос эхлэн 2010.12.29-ний өдрийн түрээсийн гэрээний дагуу түрээсэлж, гэрээний хугацааг сунгасаар ирсэн. Түрээсийн гэрээний хугацаа 2018.12.31-ний өдөр дуусгавар болсон. Хариуцагчийн зүгээс түрээсийн гэрээг цаашид сунгах боломжгүй талаараа нэхэмжлэгчид 2018.10.17-ны өдрийн 18/155, 2018.12.24-ний өдрийн 18/156, 2018.12.27-ны өдрийн 18/187 дугаартай албан бичгүүдээр тус тус мэдэгдэж байсан. Талуудын хооронд байгуулагдсан түрээсийн гэрээ (2010.12.29-ний өдөр байгуулсан)-ний 4.2.3-т зааснаар гэрээний хугацаа дууссан бөгөөд цаашид сунгагдахгүй болсон, эсхүл энэхүү гэрээний 6 дугаар зүйлд зааснаар гэрээг мэдэгдэл өгөн цуцалснаас хойш 30 хоногийн дотор барилгыг чөлөөлөхийг түрээслэгчээс шаардах эрх нь түрээслүүлэгчийн бүрэн эрх байхаар талууд тохиролцсон байдаг. Үүний дагуу түрээслүүлэгчээс цаашид “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д өөрийн үл хөдлөх эд хөрөнгөө түрээслэхгүй, гэрээний хугацаа сунгахгүй талаар дээрх байдлаар мэдэгдлийг хүргүүлснээр гэрээ сунгагдаагүй, дуусгавар болсон. Иргэний хуулийн 320 дугаар зүйлийн 320.1-д “Түрээсийн гэрээний хугацааг тохиролцож тогтооно” гэж заасны дагуу талуудын хооронд байгуулсан 2017.12.29-ний өдрийн түрээсийн гэрээнд нэмэлт өөрчлөлт оруулах гэрээний 2 дугаар зүйлд зааснаар түрээсийн гэрээний хугацааг 2018.12.31-ний өдөр дуустал байхаар талууд тохиролцсон. Нэгэнт нэхэмжлэгч компанитай байгуулсан гэрээний хугацаа дуусгавар болсон тул хариуцагчийн үл хөдлөх хөрөнгийг дамжуулан түрээсэлж байсан “Мобиком корпораци” ХХК нь 2019.01.01-ний өдрөөс 2019.05.31-ний өдрийг хүртэл ашигласан. Иймд манай өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгийг нэхэмжлэгч бус “Мобиком корпораци” ХХК нь ашигласан тул 2019.01.01-ний өдрөөс 2019.05.31-ний өдрийг хүртэлх хугацааны байрны түрээсийн төлбөрийг нэхэмжлэгч тал манайд төлөх хууль зүйн болон гэрээний үүрэг байхгүй болно. Нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байх тул хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.
Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдрийн 102/ШШ2019/02830 дугаар шийдвэрээр Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1, 227 дугаар зүйлийн 227.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д холбогдуулан гаргасан Чингэлтэй дүүргийн 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамжинд байрлах, “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн өмчлөлийн оффис, үйлчилгээний зориулалттай байрыг 2019 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2019 оны 5 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэлх хугацаанд “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК ашигласан болохыг тогтоолгож, 2019 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2019 оны 05 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэлх хугацааны түрээсийн төлбөрт нийт 504,075,000 төгрөг (НӨАТ орсон)-ийг “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хүлээн авахыг даалгаж, Чингэлтэй дүүрэг, 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамжинд байрлах, “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн өмчлөлийн оффис, үйлчилгээний зориулалттай хөрөнгийг 2019 оны 5 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хүлээж авахыг даалгаж, “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д учирсан хохиролд 16,190,788 төгрөгийг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 3,127,925 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэжээ.
Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 160 дугаар магадлалаар Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдрийн 102/ШШ2019/02830 дугаар шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтад “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.4 дэх хэсэгт заасныг баримтлан “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д учирсан хохиролд 16,190,788 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-аас 16,190,788 төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д олгосугай” гэж нэмж, 2 дахь заалтад “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2 дахь хэсэгт заасны дагуу хариуцагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид 239,000 төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгчид олгосугай” гэсэн өөрчлөлт оруулж, шийдвэрийн бусад заалтыг хэвээр үлдээж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3 дахь хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 3,127,925 төгрөгийг шүүгчийн захирамжаар буцаан олгож шийдвэрлэжээ.
Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ганцэцэгийн хяналтын журмаар гаргасан гомдолд: Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020.01.22-ны өдрийн 160 дугаар магадлалын зарим хэсгийг хүчингүй болгож, өөрчлөлт оруулахаар гомдол гаргаж байна. Давж заалдах шатны шүүх Иргэний хуулийн 289 дүгээр зүйлийн 289.7-д заасан эд хөрөнгийг хөлслөн авах шинэ гэрээг тэргүүн ээлжид байгуулах давуу эрхийн хүрээнд гэрээ сунгагдаагүй гэж зөв дүгнэсэн боловч нэхэмжлэгчийн шүүхэд гаргасан байрыг хугацаа хэтрүүлэн ашигласан болохыг тогтоолгох агуулга бүхий нэхэмжлэлийн өөрчилсөн шаардлагыг хууль зүйн үндэслэлтэйгээр шийдвэрлэж чадаагүй. “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК нь анх 2019 оны 2 сард “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д холбогдуулан байрыг Иргэний хуулийн 289 дүгээр зүйлийн 289.7 дахь заалтыг үндэслэн түрээсийн гэрээг сунгахыг даалгах нэхэмжлэл гаргасан. Энэ шаардлага бол шууд Иргэний хуулийн давуу эрхтэйгээр гэрээ байгуулах хууль зүйн үндэслэлд тулгуурлаж гаргасан шаардлага байсан. Улмаар анхан шатны шүүх дэх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК нь нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д давуу эрхийг эдлүүлэхгүйгээр гэрээг цаашид сунгахгүй болох нь нэгэнт тодорхой болж, нэхэмжлэгчид энэ шаардлага ач холбогдолгүй болсон тул 2019.06.19-ний өдөр нэхэмжлэлийн шаардлагаа “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК нь өөрчилж, байрыг ашигласан болохыг тогтоолгох гэх агуулгаар шүүхэд гаргасан. Нэхэмжлэгч компани нь байрыг хугацаа хэтрүүлэн Иргэний хуулийн 296 дугаар зүйлийн 296.1-д заасны дагуу ашигласан бөгөөд давж заалдах шатны шүүх учирсан хохирлыг шийдэхдээ зөв дүгнэж шийдвэрлэсэн боловч байрыг ашигласан болохыг тогтоолгох бие даасан шаардлагыг давуу эрхтэй шууд холбож үзсэнээрээ хууль зүйн хувьд дутуу дүгнэлт хийжээ. Иргэний хуулийн 296 дугаар зүйлийн 296.1 дэх хэсэгт зааснаар энэ нь гэрээ дуусгавар болсноос хойш байрыг үргэлжлүүлэн ашигласан, энэ ашиглалтыг хөлслүүлэгч татгалзаагүй тохиолдолд гэрээг сунгасанд тооцож, хугацаа хэтэрсэн ашиглалтын үр дагаврыг зохицуулжээ. “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК нь 10 гаруй жил түрээсийн төлбөрөө гэрээнд заасны дагуу төлж үүргээ биелүүлсэн, “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК давуу эрхийг эдлүүлэлгүй, гэрээ дуусгавар болгох мэдэгдлийг 2018 оны 10 сард нэхэмжлэгчид өгч байсан боловч байрны ашиглалтыг зогсоох, дуусгавар болгох хууль болон гэрээнд заасан ямар нэгэн шаардлага, мэдэгдлийг “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д гаргаж байгаагүй. Өөрөөр хэлбэл гэрээ давуу эрхийн хүрээнд сунгагдаагүй боловч гэрээ дууссанаас хойш 2019.06.01-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд өмчлөгч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК нь нэхэмжлэгчийг байрнаас албадан гаргах, байрнаас гаргахаар шаардаж байгаагүй нь “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК нь хэтэрсэн хугацаанд байрыг нэхэмжлэгчид ашиглуулахаас татгалзаагүй гэж тооцогдоно. Харин “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК нь 2019.05.01-ний өдрөөр ашиглалтаа дуусгавар болгож, байрыг “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д хүлээлгэж өгөхөөр удаа дараа шаардаж байхад “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК нь хүлээж авалгүй удсаар 2019.09.18-нд хүлээн авсан. Иргэний хуулийн 296 дугаар зүйлийн 296.1, 227 дугаар зүйлийн 227.3-т заасны дагуу ашиглалтаа дуусгавар болгосноос хойших хугацаанд нэхэмжлэгчээс гарсан зардлыг хохиролд тооцож хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-аас гаргуулахаар шийдвэрлэсэн боловч байрыг ашигласан болохыг тогтоолгох шаардлагыг хангалгүй орхисон. Иймд давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд өөрчлөлт оруулж өгнө үү гэжээ.
Хариуцагчийн өмгөөлөгч Э.Алимаагийн хяналтын журмаар гаргасан гомдолд: ...Давж заалдах шатны шүүхээс 2019.06.01-ний өдрөөс 2019.08.01-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд харуул хамгаалалтын зардалд төлсөн 15,761,169 төгрөг, ашиглалтын зардалд төлсөн 429,619 төгрөг, нийт 16,190,788 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосон анхан шатны шүүхийн шийдвэр үндэслэлгүй гэж үзэж нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэсэн үндэслэлээ “...гэрээ 2018.12.31-ний өдөр дуусгавар болсон боловч түрээсийн зүйлийг нэхэмжлэгч талаас үргэлжлүүлэн ашиглаж байсан үйл баримтын талаар зохигчдын хэн аль нь маргаагүй...”, “...Нэхэмжлэгч нь 2019.05.31-ний өдөр хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д түрээсийн зүйлийг хүлээлцэх талаар мэдэгдэл явуулсан боловч хариуцагч нь байрыг бодитойгоор эзэмшиж ашиглаж, үр шимийг нь хүртэж буй “Мобиком корпораци” ХХК-аас хүлээн авна гэж татгалзаж байсан нь үндэслэлгүй...” гэж тайлбарласан нь алдаатай дүгнэлт болсон. Давж заалдах шатны шүүх хэргийн үйл баримтын талаарх хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудыг зохих ёсоор буюу хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой ямар нөхцөл байдлыг нотолж байгааг зөв тодорхойлоогүйгээс үүдэж энэхүү алдаатай дүгнэлтийг хийсэн. Түрээсийн байрыг 2019.01.01-ний өдрөөс 2019.05.31-ний өдрийн хүртэл хугацаанд ашигласан болохыг тогтоолгох нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан. Нэхэмжлэгч байрыг ашигласан болохыг тогтоох нөхцөл байдал үүссэн эсэх асуудал нь зохигчийн хоорондын маргааны зүйл байхад давж заалдах шатны шүүхээс “түрээсийн зүйлийг нэхэмжлэгч талаас үргэлжлүүлэн ашиглаж байсан үйл баримтын талаар зохигчдын хэн аль нь маргаагүй” гэж хэргийн үйл баримтын талаар төөрөгдөж алдаатай дүгнэлт хийсэн. Түрээсийн гэрээний хугацаа дуусаж гэрээ дуусгавар болсноос хойших хугацаанд “Мобиком корпораци” ХХК байрыг бодитойгоор эзэмшиж, ашиглаж байсан нь нотлох баримтаар тогтоогдож байгааг анхан болон давж заалдах шатны шүүх зөв үнэлсэн бөгөөд анхан шатны шүүх “...түрээсийн обьектыг 2019.01.01-ээс 2019.05.31-ний өдрийг хүртэл хугацаанд “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК ашигласан болгохыг тогтоолгох нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь хууль зүйн үндэслэлтэй байна...” гэж давж заалдах шатны шүүх дүгнэсэн байтлаа нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн байрыг хугацаа хэтрүүлэн ашигласан гэж үзэж 2019 оны 06, 07 дугаар сарын харуул хамгаалалт, ашиглалтын төлбөр нийт 16,190,788 төгрөгийг гаргуулахаар шийдвэрлэсэн нь ойлгомжгүй байна. Нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК 2019.01.01-ээс 2019.05.31-ийг хүртэлх хугацаанд түрээсийн байрыг бодитойгоор эзэмшиж ашиглаагүй, мөн ашигласан гэж үзэх нөхцөл байдал тогтоогдохгүй байхад нэхэмжлэгч ашиглалтыг хэдийд ч дуусгавар болох эрхтэй, уг эрхийг хуулиар хориглоогүй гэж давж заалдах шатны шүүхээс дүгнэсэн нь үндэслэлгүй. Харин түрээсийн гэрээний 4 дүгээр зүйлийн 4.2.3-т “Гэрээний хугацаа дууссан бөгөөд цааш сунгагдахгүй болсон буюу энэхүү гэрээний 6 дугаар зүйлд “Гэрээг цуцалснаас 30 (гуч) хоногийн дотор барилгыг чөлөөлж, актаар хүлээлгэн өгнө” гэж заасны дагуу байрыг 2019.01.30-ны дотор хүлээлгэн өгөх үүргийг нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК биелүүлээгүй гэрээний харилцаа дуусгавар болсон байна. Иймд гэрээнд заасан хугацаанд байрыг хүлээлгэн өгөлгүй “Мобиком корпораци” ХХК-ийн эзэмшилд үлдээснээр түрээсийн зүйлийг гуравдагч этгээдийн ашиглалтад шилжүүлсэн гэж үзэх юм. Иргэний хуулийн 295 дугаар зүйлийн 295.3-т “хөлслөгч эд хөрөнгийг гуравдагч этгээдийн ашиглалтад шилжүүлсэн тохиолдолд хөлслүүлэгч уг гуравдагч этгээдтэй дамжуулан хөлслөх харилцаа тогтоогоогүй бол гэрээ дуусгавар болоход хөлслүүлэгч гуравдагч этгээдээс эд хөрөнгөө шаардаж болно” гэж зааснаар хариуцагч байрыг “Мобиком корпораци” ХХК-аас шаардах эрхтэй. Гэтэл давж заалдах шатны шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүйн улмаас ”...нэхэмжлэгч нь 2019.05.31-ний өдөр хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д түрээсийн зүйлийг хүлээлцэх талаар мэдэгдэл явуулсан боловч хариуцагч нь байрыг бодитойгоор эзэмшиж ашиглаж, үр шимийг нь хүртэж буй “Мобиком корпораци” ХХК-аас хүлээн авна гэж татгалзаж байсан нь үндэслэлгүй” гэсэн буруу дүгнэлтийг хийсэн.
Давж заалдах шатны шүүх үүрэг гүйцэтгэх хугацаа өнгөрснөөс 5 сарын дараагаар ирүүлсэн нэхэмжлэгчийн 2019.05.31-ний өдрийн мэдэгдлийг нэхэмжлэгч хугацаандаа үүргээ гүйцэтгэсэн ч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК үүргийн гүйцэтгэлийн хүлээн аваагүй гэж алдаатай дүгнэлт хийснээс уг маргаанд хэрэглэх ёсгүй Иргэний хуулийн 224 дүгээр зүйлийн 224.1 дэх заалтыг төсөөтэйгөөр хэрэглэсэн нь буруу болжээ. Түрээсийн гэрээний хугацаа дуусгавар болсноос хойш хугацааны төлбөрийг хариуцагч зах зээлийн үнээр “Мобиком корпораци” ХХК-аас нэхэмжилснээс үүдэн нэхэмжлэгч (“Мобиком корпораци” ХХК бус) байрыг хүлээлгэн өгөх нь байрыг нэхэмжлэгч ашигласан, түрээсийн гэрээний хугацаа хэтэрсэн гэх нөхцөл байдлыг үүсгэнэ гэж үзэж “Мобиком корпораци” ХХК-ийг шинэ байрандаа орсны дараагаар байрыг нэхэмжлэгчээс хүлээн авах мэдэгдлийг ирүүлсэн байдаг. Энэ нь төлбөрийг зах зээлийн үнээс хэт доогуур 10 жилийн өмнө тогтворжуулсан хөнгөлөлттэй гэрээний үнээр төлөх санаа зорилго бүхий үйлдэл байсан бөгөөд энэ зорилгынхоо хүрээнд түрээсийн эд зүйлийг нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК, “Мобиком корпораци” ХХК хоёр өөр хоорондоо өгөлцөж авалцсан баримт үйлдсэн байдаг. Ийнхүү Иргэний хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1, 206 дугаар зүйлийн 206.1-д заасныг тус тус зөрчиж зөвхөн хувийн эрх ашиг, ашиг хонжоогоо нэмэгдүүлэх зорилготой нэхэмжлэгчийн уг үйлдлийг гэрээнд заасан үүргээ үнэнч шударгаар, хугацаанд нь, зохих ёсоор гүйцэтгэсэн гэж давж заалдах шатны шүүхээс үзсэн нь хууль болон шударга ёсонд нийцэхгүй. Давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК түрээсийн байрыг гэрээнд заасан хугацаанд хүлээлгэн өгөөгүй буюу гэрээний үүргээ зөрчсөнөөс хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн түрээсийн байранд хийхээр төлөвлөж, тооцоолсон бизнесийн үйл ажиллагааг явуулахад саад учруулсантай холбоотой хохирлын талаар дүгнэлт хийгээгүй орхигдуулсан, нэхэмжлэгчийг “...Иргэний хуулийн 227 дугаар зүйлийн 227.1 дэх хэсэгт зааснаар үүрэг зөрчсөнтэй холбоотой учирсан хохирол болох 16,190,788 төгрөгийг хариуцагчаас шаардах эрхтэй” гэж үзсэн нь үндэслэлгүйгээс гадна нэг талыг баримталсан гэж үзэх үндэслэл болжээ. Хариуцагч чухам аль үүргээ зөрчсөнөөс хохирол гаргуулахаар шийдвэрлэсэн үндэслэлээ давж заалдах шатны шүүх магадлалд дурдаагүй байна. Нэгэнт гэрээний хугацаа дууссанаар гэрээний харилцаа дуусгавар болсон, мөн гэрээний хугацаа дуусгавар болсноос хойших хугацаанд нэхэмжлэгч нь байрыг ашигласан гэж үзэх үндэслэлгүй тул хариуцагчийг нэхэмжлэгчийн өмнө гэрээгээр үүрэг хүлээсэн, мөн түүнийг зөрчсөн гэж үзэх боломжгүй юм. Мөн давж заалдах шатны шүүх түрээсийн гэрээний 4.3.5-д “түрээслэгч нь барилгын ашиглалт үйл ажиллагааны зардлыг энэхүү гэрээнд зааснаар хариуцна (цахилгаан, дулаан, уур, цэвэр бохир ус, хашаан доторх орчны ариун цэвэр, хог хаягдал, тохижилт, цэвэрлэгээ, холбоо, утас)” гэж заасныг нэхэмжлэгчийн ашиглалтын зардалд төлсөн 429,619 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардах эрхтэй гэж үзсэн үндэслэлээ болгосон нь туйлын ойлгомжгүй байна. Энэхүү заалт нь түрээсийн гэрээний хугацаанд байрны ашиглалтын зардал түрээсийн үнэд багтаагүй буюу түрээслэгч эдгээр зардлуудыг өөрөө төлөхийг зохицуулсан төдий заалт юм. Түүгээр ч барахгүй, нэхэмжлэгч ашиглалтын зардалд 429,619 төгрөгийг төлсөн гэдэг нь баримтаар нотлогдоогүй байхад давж заалдах шатны шүүх үүнийг нягталж үзэлгүйгээр төлбөрийг гаргуулж шийдвэрлэсэн нь буруу байна. Иймд, Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020.01.22-ны өдрийн 160 дугаар магадлалын Тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтын “...анхан шатны шүүхийн 2019 оны 102/ШШ2019/02830 дугаар шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтад “... “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д учирсан хохиролд 16,190,788 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-аас 16,190,788 төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д олгосугай” гэж нэмж гэсэн хэсгийг хүчингүй болгож, магадлалын бусад хэсэг болон Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 2830 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж өгнө үү гэжээ.
ХЯНАВАЛ:
Хариуцагчийн өмгөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангаж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гомдлыг хангах үндэслэлгүй байна.
Нэхэмжлэгч “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д холбогдуулан “Чингэлтэй дүүргийн 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамжинд байрлах, “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн өмчлөлийн оффис, үйлчилгээний зориулалттай байрыг 2019.01.01-ний өдрөөс 2019.05.31-ний өдөр хүртэлх хугацаанд “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК ашигласан болохыг тогтоолгох, 2019.01.01-ний өдрөөс 2019.05.31-ний өдөр хүртэлх хугацааны төлбөрт 504,075,000 төгрөг (НӨАТ орсон)-ийг “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хүлээн авахыг “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д даалгах, тухайн түрээсийн хөрөнгийг 2019.05.31-ний өдрийн байдлаар “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хүлээж авахыг “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д даалгах, “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д учирсан хохиролд 16,190,788 төгрөг гаргуулах” шаардлага гаргасныг анхан шатны шүүх бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосон, давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэлийн “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-д учирсан хохиролд 16,190,788 төгрөг гаргуулах” шаардлагыг хангасан өөрчлөлт оруулсан.
Нэхэмжлэгч 2019.03.04-ний өдөр анх шүүхэд нэхэмжлэл гаргахдаа Иргэний хуулийн 289 дүгээр зүйлийн 289.7-д заасан давуу эрхийнхээ дагуу “Түрээсийн гэрээг 2019.06.01 хүртэл сунгахыг “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д даалгах”-ыг шаардсан боловч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад буюу 2019.06.19-нд “... “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК нь 2019.05.31-нд түрээсийн байрыг чөлөөлж, түрээсийн гэрээг сунгуулахыг даалгах нь ач холбогдолгүй болсон тул нэхэмжлэлийн үндэслэл, шаардлагыг үүгээр өөрчилж байна... 1. “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК-аас хариуцагч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-д холбогдуулан “Чингэлтэй дүүргийн 5 дугаар хороо, Самбуугийн гудамжинд байрлах, “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК-ийн өмчлөлийн оффис, үйлчилгээний зориулалттай байрыг 2019.01.01-ний өдрөөс 2019.05.31-ний өдөр хүртэлх хугацаанд “,,,,,,,, ,,,,,,,,,,,” ХХК ашигласан болохыг тогтоолгох, 2..., 3...” гэж өөрчилжээ.
Дээрх байдлаар түрээсийн гэрээний хугацаа дуусгавар болсон, нэхэмжлэгчийн зүгээс ч үүнийг хүлээн зөвшөөрч нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчилсөн атлаа “Иргэний хуулийн 296 дугаар зүйлийн 296.1-д “Эд хөрөнгө хөлслөх гэрээний хугацаа дууссан боловч хөлслөгч эд хөрөнгийг үргэлжлүүлэн ашигласаар байгааг хөлслүүлэгч татгалзаагүй бол гэрээг тодорхой бус хугацаагаар тухайн нөхцөлөөр сунгасанд тооцно” гэсний дагуу нэхэмжлэлийг хангах ёстой гэж шаардаж байгаа нь үндэслэлгүй. Өөрөөр хэлбэл, түрээслүүлэгчийн зүгээс гэрээг сунгахаас татгалзаж байгаагаа удаа дараа мэдэгдсэн байхад “түрээслүүлэгч татгалзаагүй” гэж үзэхгүй, ийнхүү түрээслүүлэгчийн зөвшөөрөлгүй байсныг нь “гэрээг тухайн нөхцөлөөр сунгагдсан”-д тооцох үндэслэлгүй.
Иймд, “...гэрээ давуу эрхийн хүрээнд сунгагдаагүй боловч гэрээ дууссанаас хойш 2019.06.01-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд өмчлөгч “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК нь нэхэмжлэгчийг байрнаас албадан гаргах, байрнаас гаргахаар шаардаж байгаагүй нь “,,,,,,,,,,,,,,,,,” ХХК нь хэтэрсэн хугацаанд байрыг нэхэмжлэгчид ашиглуулахаас татгалзаагүй гэж тооцогдоно... (давж заалдах шатны шүүх) Иргэний хуулийн 296 дугаар зүйлийн 296.1, 227 дугаар зүйлийн 227.3-т заасны дагуу ашиглалтаа дуусгавар болгосноос хойших хугацаанд нэхэмжлэгчээс гарсан зардлыг хохиролд тооцож хариуцагчаас гаргуулахаар шийдвэрлэсэн боловч байрыг ашигласан болохыг тогтоолгох шаардлагыг хангалгүй орхисон нь буруу...” гэсэн утгатай нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангах боломжгүй.
Учир нь, 227 дугаар зүйлийн 227.1. дэх хэсэг нь гэрээний нэг тал үүргээ зөрчсөний улмаас нөгөө тал нь гэрээнээс татгалзсантай холбогдон учирсан хохирлоо арилгуулахаар шаардах эрхийн зохицуулалт ба тухайн тохиолдолд нэхэмжлэгчээс “хариуцагч түрээсийн гэрээний үүргээ зөрчсөн тул гэрээнээс татгалзаж байгаа, үүний улмаас учирсан хохирлоо арилгуулах” гэсэн үндэслэлээр шаардаагүй байна.
Харин давж заалдах шатны шүүх “...Нэхэмжлэгч нь хугацаа хэтрүүлж түрээсийн обьектыг өөрийн ашиглалтад байлгасан буруутай боловч тэрээр тухайн эд хөрөнгийн ашиглалтыг хэдийд ч дуусгавар болгох эрхтэй...түрээслэгчийн зүгээс түрээсийн зүйлийг буцаан хүлээлгэж өгөх шаардлага тавьж байхад түрээслүүлэгч хүлээж аваагүйд нэхэмжлэгчийг буруутгах үндэслэлгүй. Иймд хариуцагчийг 2019.05.31-ний өдрийн мэдэгдлийг хүлээж авсан үеэс үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээж аваагүйг хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзэх ба хариуцагч нь Иргэний хуулийн 224 дүгээр зүйлийн 224.1....-д зааснаар үүрэг гүйцэтгэгчид учирсан хохирлыг арилгах үүрэгтэй...” гэж дүгнэн холбогдох нэхэмжлэлийг хангаж шийдвэрлэхдээ хуулийг (төсөөтэй хэрэглэхдээ) буруу тайлбарлан хэрэглэжээ.
Иргэний хуулийн 224 дүгээр зүйлийн 224.1-д “Энэ хуулийн 223 дугаар зүйлд зааснаар хугацаа хэтрүүлсэн гэм буруутай үүрэг гүйцэтгүүлэгч ийнхүү хугацаа хэтрүүлснээс үүрэг гүйцэтгэгчид учруулсан хохирлыг арилгах үүрэгтэй” гэж, 223 дугаар зүйлийн 223.1-д “Хугацаанд нь гүйцэтгэсэн үүргийн гүйцэтгэлийг үүрэг гүйцэтгүүлэгч хүлээж аваагүй бол түүнийг хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзнэ” гэж заажээ. Гэтэл талуудын хооронд байгуулагдсан түрээсийн гэрээ дуусгавар болсон (давж заалдах шатны шүүх ч ийнхүү дүгнэсэн), нэхэмжлэгч түрээсийн зүйлийг гэрээнд заасан хугацаанд хүлээлгэн өгөх үүргээ биелүүлээгүй буруутай байхад нэхэмжлэгчээс гэрээний хугацаа дуусгавар болсноос хойш 5 сарын дараа түрээсийн зүйлийг хүлээн авахыг хариуцагчид мэдэгдсэнийг “хугацаанд нь гүйцэтгэсэн үүргийн гүйцэтгэл” гэж уг мэдэгдлийн дагуу хариуцагч түрээсийн байрыг (түрээслэх эрх нь дуусгавар болсон нэхэмжлэгчээс бус харин бодитойгоор ашиглаж буй гуравдагч этгээдээс хүлээн авна гэсэн үндэслэлээр) хүлээн аваагүйг “үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээж аваагүй гэм буруутай” гэж үзэхгүй. Шүүх хуулийг “төсөөтэй хэрэглэнэ” гэдэг нь “хуулийн системчлэлийг алдагдуулж тайлбарлаж болно” гэсэн үг биш юм.
Нөгөө талаар нэхэмжлэгч түрээсийн гэрээ (дамжуулан түрээслэх гэрээ) дуусгавар болсныг, мөн түүний дамжуулан түрээслэгч нь түрээсийн байрнаас гарсныг мэдсээр байж түүнээс хойших хугацааны харуул хамгаалалт, ашиглалтын зардлыг сайн дураар төлснийгөө “хариуцагчийн буруугаас өөрт учирсан хохирол” гэж шаардаж байгаа нь үндэслэлгүй юм.
Дээр дүгнэснээр хариуцагчийг Иргэний хуулийн 223 дугаар зүйлийн 223.1-д зааснаар “хугацаа хэтрүүлсэн гэм буруутай” гэж үзэхгүй тул нэхэмжлэгч мөн хуулийн 224 дүгээр зүйлийн 224.1. дэх хэсгийн дагуу хохирол шаардах эрхгүй, иймээс холбогдох нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй байна.
Иймд шүүх бүрэлдэхүүн хариуцагчийн өмгөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангаж, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийдвэрт хууль хэрэглээний өөрчлөлт оруулахаар тогтов.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.3-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:
1. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 160 дугаар магадлалыг хүчингүй болгож, Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдрийн 102/ШШ2019/02830 дугаар шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтын “...227 дугаар зүйлийн 227.1 дэх ... баримтлан ...” гэснийг “...296 дугаар зүйлийн 296.1, 223 дугаар зүйлийн 223.1., 224 дүгээр зүйлийн 224.1 дэх ... баримтлан ...” гэж өөрчлөн, шийдвэрийн бусад хэсгийг хэвээр үлдээж, хариуцагчийн өмгөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангаж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангахгүй орхисугай.
2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.4-т зааснаар нэхэмжлэгчийн хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид 2020 оны 03 дугаар сарын 02-ны өдөр төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.
3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3-т зааснаар хариуцагчийн хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид 2020 оны 02 дугаар сарын 21-ний өдөр төлсөн 238,903 төгрөгийг шүүгчийн захирамжаар буцаан олгосугай.
ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Х.СОНИНБАЯР
ШҮҮГЧИД Л.АТАРЦЭЦЭГ
Г.БАНЗРАГЧ
Д.ЦОЛМОН
Х.ЭРДЭНЭСУВД