Өвөрхангай аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Б.Сугар даргалж, шүүгч Ц.Нэргүй, Баянхонгор аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ч.Оюунсайхан нарын бүрэлдэхүүнтэйгээр тус шүүхийн хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

Нэхэмжлэгч: “Д” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

Хариуцагч: Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтэс, тус хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.Б нарт холбогдох

“Татварын хэлтсийн №0176052 дугаарын шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий нэхэмжлэлтэй захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Н, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч С.Б, хариуцагч татварын улсын байцаагч Т.Б, хамтран хариуцагч Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийн дарга Н.Э, иргэдийн төлөөлөгч Б.И, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Г нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч “Д” ХХК шүүхэд бичгээр гаргасан нэхэмжлэлдээ:

“...“Д” ХХК нь Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийн 2019 оны 09-р сарын 10-ны өдрийн №0176052 ...дугаартай шийтгэлийн хуудсыг дараах үндэслэлээр бүхэлд нь хүчингүй болгуулахаар нэхэмжлэл гаргаж байна. Үүнд: 1. Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5-р зүйлийн 1.3 дахь заалт буюу хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан байхад Зөрчлийн хуулиар шийтгэсэн. 2. Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 5-р заалт буюу Эрх зүйн байдлыг дордуулсан хуулийг буцаан хэрэглэхгүй. Иймд дээрх үндэслэлээр Татварын хэлтсийн №0176052 дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү” гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Н шүүх хуралдаанд мэдүүлэхдээ:

“2019 оны 06 дугаар сард татварын байцаагч Т.Б манай компанийн 2014-2018 оны татварын тайлангаа үнэн зөв тодорхойлж  тайлагнаагүй зөрчил гаргасан гэж үзсэнийг үндэслэлгүй гэж үзэж байна. Үүнд суутганы татвараа төсөвт төлөөгүй гэж 2015 онд бусдад олгосон цалин хөлсний хэмжээ зэрэг нь мөнгө шилжүүлсэн баримт нь байгаа үйл ажиллагааны зардлаа журналдаа тусгасан байгаа. Нягтлан бодогчийн санамсаргүй гаргасан алдаанаас болж орхигдуулсан, харин санаатай нуусан зүйл байхгүй. 2015 онд “М энжил И” ХХК-аас хуурамч НӨАТ-ын падаан авсан гэж үзэж байгааг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. “М энжил И” ХХК-аас манайх цемент, арматур, замаск зэрэг бараа бүтээгдэхүүн авсан. Авсан бараа материалын НӨАТ-ын падаан, орлогын баримт, зарлагын баримт бүгд тухайн компанийнхаа тамга тэмдэгтэй байгаа. Эдгээр авсан бараа материалаа 2015 оныхоо санхүүгийн тайлан, бараа материал худалдан авалтын тайлан, нягтлан бодогчийн тайлан зэрэг баримтууддаа тусгасан учир нууж  хаасан зүйл байхгүй. Тухайн үед НӨАТ-ын падааныг бичихдээ ганцхан удаа бичдэг НӨАТ-ын дугаартай падаан байсан. 2016 онд “М энжил И” компаниас 250000000 төгрөгийн бараа материал авсан, эдгээр бараа материалаа зээлээр авч байсан. 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-нд НӨАТ-ын шинэчлэгдсэн хуулиар НӨАТ-ын баримт нь цахим системд шилжээд НӨАТ-ын баримт нь тухай компаниасаа шууд шивэгдэж ордог болсон. НӨАТ нь дахин давтагдашгүй дугаартай, компанийн нэр, хаяг, регистр зэрэг бүх мэдээлэл мэдүүлгүүд нь бичигдсэн баримт байдаг. Ийм учир хуурамчаар үйлдэх ямар боломжгүй учир хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Татвар төлөгчдөд эрх тэгш үйлчлэх хуулийн зохицуулалт байдаг. Харин манай компанид огт үйлчлээгүй. Адилхан зөрчилтэй гээд нэг цаасан дээр бичигдэж ирсэн компаниуд байхад зөвхөн манай компанийг хуурамч материал бүрдүүлсэн мэтээр хандсанд гомдолтой байна. Манай компанид шалгалт хийгээд эцсийн дүн гараагүй байхад татварын ерөнхий газрын сайт дээрээ эцсийн дүн гараад торгууль хүлээсэн мэтээр мэдээлэл тавьсан байсан. Эдгээрийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа учир нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү” гэв.

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч С.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:

“2019 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 0176052 дугаартай захиргааны акт нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 4.2 дугаар зүйлийн 1, Захиргааны ерөнхий хуулийн 4.2 дугаар зүйлийн 5, мөн хуулийн 39.1, Захиргааны ерөнхий хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 2.3, Захиргааны ерөнхий хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан шаардлагыг тус тус хангаагүй захиргааны акт гэж үзэж байна. Тухайн захиргааны акт нь бодит байдалд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх захиргааны актын агуулга ойлгомжтой байх, акт гаргах хуулийн заалт тодорхой байх зэрэг шаардлагыг хангаагүй байна. Шийтгэлийн актын хууль зүйн үндэслэл нь Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 4, 1.4 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасан эрх зүйн байдлыг дордуулсан хуулийг хэрэглэхгүй, эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг хэрэглэнэ гэснийг зөрчсөн. Шийтгэлийн хуудасны үндэслэлд 2008 онд батлагдсан Татварын ерөнхий  хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 1, 74 дүгээр зүйлийн 3, 74 дүгээр зүйлийн 1.11 дэх хэсэг, мөн 2006 онд батлагдсан Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг тус тус зааж үндэслэсэн байгаа. Гэтэл эдгээр зөрчилд оногдох алдангийн хэмжээ  50 хувь юм. Зөрчлийг шийдвэрлэх үед хүчин төгөлдөр 2015 оны 02 дугаар сарын 04-ний  өдрийн өөрчлөлт орсон хуулиар алдангийн хэмжээ 20 хувь байхаар зохицуулсан. 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-ний  өдрөөс хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд хүү торгууль алданги ногдуулах зохицуулалт байхгүй. Эдгээр хуулиуд нь тухайн аж ахуй нэгжийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн байхад тухайн зөрчил гаргасан үед мөрдөгдөж байсан эрх зүйн байдлыг дордуулсан хуулийг хэрэглэсэн гэж үзэж байна. Тухайн захиргааны актыг хүчин төгөлдөр бус гэж үзэж байна. Тухайн зөрчлийг шалган шийдвэрлэж шийтгэлийн хуудас оногдуулах үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж  байсан Татварын ерөнхий  хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, мөн одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн. Татварын ерөнхий  хуулийн 42 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг, 42 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт тус тус зааснаар татварын улсын байцаагч акт үйлдэх бөгөөд тус актад татварын улсын байцаагч гарын үсэг зурж  хэлтсийн дарга хянан баталгаажуулж  гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэж заасан. Гэтэл тухайн захиргааны актад хэлтсийн дарга тасгийн дарга гарын үсэг зурж  баталгаажуулаагүй. Зөрчил шалган шийдвэрлэх үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан Татварын ерөнхий  хуулийн 33 дугаар зүйлийн 2.2-т шийтгэлийн хуудас акт үйлдэхдээ татварын дарга гарын үсэг зурж  татварын улсын байцаагч овог нэр гарын үсгээ зурна гэж заасныг баримтлаагүй учир хуулийн шаардлагад нийцээгүй хүчин төгөлдөр бус акт гэж үзэж байна. Тухайн шийтгэлийн хуудсыг оногдуулахдаа Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.4 дэх хэсгийг үндэслэсэн байгаа. Гэтэл энэ зүйл заалтад нөхөн татварын хэмжээ  30 хувиас хэтрэхгүй гэж заасан. Торгууль оногдуулахдаа 35 хувиар оногдуулж татварын улсын байцаагч хуулиар олгогдсон эрх хэмжээгээ хэтрүүлсэн гэж үзэж байна. Энэхүү захиргааны акт нь хэрэглэх ёстой  хуулийг хэрэглээгүй, хуульд нийцээгүй байна гэж үзэж байна. Хэрэгт авагдсан нотлох баримтын хүрээнд 2 ширхэг хуурамч бичилттэй  падааныг үйлдсэн гэж татварын улсын байцаагч буруутгаж байгаа. Үүнийгээ татварын улсын байцаагч нотолж  чадаагүй. Татварын улсын байцаагч прокурорын 58 дугаартай тогтоол, шүүхийн шинжилгээний  дүгнэлтээр тогтоогдож байгаа гэдэг боловч Нийслэлийн прокурорын газрын 58 дугаартай тогтоолд 2 баримтын талаар огт хууль зүйн дүгнэлт хийгээгүй байна. Зөвхөн “М Э И” компани нь 640 аж ахуй нэгжид цахим шивэлт хийсэн болох нь Шүүхийн шинжилгээний  үндэсний хүрээлэнгийн 228 дугаар дүгнэлтээр тогтоогдож байна гэж прокурорын тогтоолд заасан байдаг. Гэтэл Шүүхийн шинжилгээний  228 дугаартай дүгнэлтэд мөн тодорхой зүйл заагаагүй. Гэтэл Өвөрхангай аймгийн шүүхээс Нийслэлийн прокурорын газарт хуурамч гээд байгаа падааныг нотлох баримтаар ирүүлнэ үү? гэсэн албан тоотод хэрэгт энэхүү баримтууд нь авагдаагүй байна гэсэн хариу ирүүлсэн. Хэрэгт энэхүү баримт нь авагдаагүй учир яаж энэ баримтуудыг хуурамч гэдгийг тогтоосон гэдэг нь ойлгомжгүй. Шинжээчийн дүгнэлтийн 12 дахь асуултанд хариулсан хариулт эргэлзээтэй. Хэрэгт цугларсан баримтаар хэдэн аж ахуй нэгжийг яаж шалгасан мөн тоо нь зөрүүтэй, эргэлзээтэй байна. Прокурорын тогтоолыг харахад 438 аж  ахуй нэгж буруутай мэт бичсэн. Тэгэхээр шинжээчийн дүгнэлтээр 54783921.34 төгрөгийг 438 аж  ахуй нэгж  нөхөн татвар төлөх юм  бол зөвхөн нэхэмжлэгч компанид 30000000 төгрөгийн нөхөн төлбөр оногдуулсан байна. Үлдсэн 30 хүрэхгүй сая төгрөгийн нөхөн татварыг 437 аж  ахуй нэгж хувааж төлөх юм шиг ойлгомжгүй, тодорхойгүй бүрэн дүүрэн шалгасан гэдэгт эргэлзээ төрөхөөр байна. Тиймээс хэрэгт авагдсан баримтаар хангалттай нотлогдоогүй гэж үзэж байна. 250000000 төгрөгийн худалдан авалтанд дүгнэлт хийвэл тухайн баримт нь дахин давтагдашгүй дугаартай, төрийн байгууллагын нэгдсэн системд бүртгэгдээд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 4.1 дүгээр зүйлийн 13, 14, 20 дахь хэсэг, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 3.4 дэх хэсгүүдэд тус тус зааснаар хэрэгт авагдсан төлбөрийн баримт бөгөөд дангаараа санхүүгийн анхан шатны баримт болохоор зохицуулсан байна. Иймд Татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгож нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү” гэв.

Хариуцагч Татварын улсын байцаагч Т.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:

“Би “Д” ХХК-ийг Татварын ерөнхий газрын 2019 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн N40 дугаартай тушаалын дагуу батлагдсан 2019 оны эхний хагас жилийн татварын хяналт шалгалтанд хамруулах эрсдэл бүхий татвар төлөгчийн жагсаалтын болон татварын хяналт шалгалтын тасгийн даргын 2019 оны 06 дугаар сарын 06-ны өдрийн 10190600063 тоот томилолтын дагуу 2014 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал хугацааны тухайн байгууллагын санхүү, татварын тайлан, анхан шатны баримт, харилцах дансны хуулга, хөрөнгийн мэдээлэл зэрэгт үндэслэн татварын хяналт шалгалтуудыг хийсэн. Уг шалгалтуудыг хийхэд дараах гурван зөрчил илэрсэн. Нэгдүгээрт 2015 онд бусдад олгосон хөдөлмөрийн хөлснөөс хувь хүний орлогын албан татварыг суутган төлөөгүй байсан. Энэ нь 320000 төгрөг болсон. Энэ зөрчил нь 2006 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдрийн  Хувь хүний  орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.6 дахь хэсэгт заасан үндсэн ажлын газраас бусад хуулийн этгээд болон хувь хүнтэй байгуулсан гэрээний үндсэн дээр ажил, үүрэг гүйцэтгэж авсан хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, нэмэгдэл, тэтгэмж, тэдгээртэй адилтгах бусад орлого гэж заасныг зөрчиж нөхөн татвар болох 3200000 төгрөгийг төсөвт төлөөгүй байсан нь тухайн иргэдэд банкны баримтаар шилжүүлснээр нотлогдсон. Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн дагуу тухайн үед мөрдөгдөж байсан Татварын ерөнхий  хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар нөхөн татвар нь 320000 төгрөг, торгууль нь 96000 төгрөг, алданги нь 160000 төгрөг тус тус ногдуулж нийт 576000 төгрөг болсныг “Д” ХХК-ийн менежер Н нь зөвшөөрсөн. Мөн хоёрдугаарт “Д” ХХК нь 2015 оны санхүүгийн баримтад “М Э И” ХХК-аас цемент, арматур худалдан авсан гэсэн кассын орлогын ордер, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан байсан хэдий ч эдгээр нь хуурамч гэдэг нь Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн Эдийн засгийн шинжилгээний хэлтсийн мэргэшсэн шинжээч Д.Мөнхцэцэгийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн гаргасан 228 дугаар дүгнэлтийн хуулбараар үгүйсгэгдсэн. Гэтэл “М Э И” ХХК-аас барилгын материалыг аваагүй атал авсан мэтээр Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд хуурамч бичилт хийсэн 69818181.82 төгрөгийн зөрчил, 6981818.18 төгрөгийн нөхөн татвар, 3490909.10 төгрөгийн торгууль, 20940.50 төгрөгийн хүүг тус тус ногдуулсан. Нийт 10493672.80 төгрөгийн нөхөн татвар, торгууль, алданги төлөхөөр гаргасан. Гуравдугаарт 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр “М Э И” ХХК-аас барилгын материалыг аваагүй атал авсан мэтээр НӨАТ-ын падааныг тайланд тусгаж татвар ногдох орлогоо бууруулсан. 227272727.27 төгрөгийн зөрчлийг ямар ч анхан шатны баримт байхгүйгээр зөвхөн цахимаар шийдсэн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан байсан. Гэвч тэр падаан нь хуурамч гэдэг нь Д.М шинжээчийн дүгнэлтээр нотлогдож байгаа. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 3.3-т ажил үүрэг гарсныг нотолж бүрдүүлдэг гэрээ, нэхэмжлэх, төлбөр төлсөн баримт бусад нотолгоог нэхсэн боловч 2015 онд “М Э И” ХХК-аас эд материал худалдан авсан гэрээ байхгүй, нэхэмжлэл өгөөгүй байсан. Зөвхөн 2015 оны кассын орлогын ордер байсан. 2016 оны хувьд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаас өөр ямар ч баримт байгаагүй. Үүнийг Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн шинжээчийн дүгнэлт, Нийслэлийн прокурорын 2018 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 58 дугаартай тогтоолоор батлагдаж байгаа. 2016 оны зөрчилд анхан шатны баримтууд байхгүй байна. Е.баримтыг албан ёсоор анхан шатны баримтаар авсан нь сангийн сайдын 2017 оны 12 дугаар сарын 05-ны өдрийн 347 дугаартай тогтоолоор хүлээн зөвшөөрсөн учраас дан ганц төлбөрийн баримтаар анхан шатны баримт гэж үзэхгүй. Надтай холбоотой  2019 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 07166052 дугаартай шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгохгүйгээр гомдол гаргаж нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлдээ 2 зүйлийг дурдсан Зөрчлийн тухай хуулиар шийдэгдсэн гэх үндэслэл байсан. Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлийн 1.3 дахь хэсэгт хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан байхад Зөрчлийн тухай хуулиар шийтгэсэн гэсэн байсан. Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлийн 1.3 дахь хэсэг нь манай хуульд хамаарахгүй бөгөөд тус хуулийн 1.5 дугаар зүйлд зөрчлийн хөөн хэлэлцэх хугацааг өөр хуулиар тогтоосон бол тухайн хуулийг дагаж мөрдөнө гэсний  дагуу Татварын ерөнхий  хуулийн 11 дүгээр зүйлд зааснаар хөөн хэлэлцэх хугацааг тоолсон. Хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байсан. Мөн зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасан эрх зүйн байдлыг дордуулсан хуулийг буцаан хэрэглэхгүй гэсний  дагуу миний  хувьд эрх зүйн байдлыг нь дордуулсан хуулийн зүйл заалт хэрэглээгүй. Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож 2019 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 01760152 дугаартай шийтгэлийн хуудсыг хэвээр үлдээж өгнө үү” гэв.

Хариуцагч Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийн дарга Н.Э шүүх хуралдаанд мэдүүлэхдээ:

“Зөрчлийн тухай хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойш Зөрчлийн хуульд тухайн акт, шийтгэлийн хуудсанд Татварын улсын байцаагч дангаараа гарын үсэг зурж, гаргасан шийтгэлийн хуудас болон актаа Татварын улсын байцаагч нь бүрэн хариуцна гэж заасан. Харин миний хувьд шийтгэлийн хуудсанд хяналт тавьж гарын үсэг зурах шаардлагагүй гэсэн чиглэл ирсэн тул гарын үзэг зураагүй” гэв.

Иргэдийн төлөөлөгч Б.И шүүх хуралдаанд гаргасан дүгнэлтдээ:

“...Нэхэмжлэгч тал бичиг баримтын санамсаргүй үйлдэл гаргаж, Татварын хэлтэс шийтгэлийн хуудсаа үнэн зөвөөр нь өгсөн байна. Татварын хэлтэс хяналт шалгалтаа хуулийн дагуу зөв явуулсан байна гэж үзэж байна” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

Шүүх хавтас хэрэгт авагдсан бөгөөд шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн, хуульд заасан журмын дагуу авагдсан бичгийн нотлох баримтад тулгуурлан доорх хууль зүйн үндэслэлээр төлбөр тогтоосон захиргааны актын төлбөрийн хэмжээг багасгаж шийдвэрлэлээ.

Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Т.Б нь “Д” ХХК-ийн 2014 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусталх хугацааны санхүү, татварын тайлан, анхан шатны баримт, харилцах дансны хуулга, хөрөнгийн мэдээлэл зэрэгт хяналт шалгалтыг хийж доорх гурван зөрчлийг гаргасан гэж үзэн, 0176052 дугаартай шийтгэлийн хуудас бичжээ. Үүнд:

1. 2015 онд бусдад олгосон хөдөлмөрийн хөлснөөс хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй гэх 3,200,000 төгрөгийн зөрчилд нь 320,000 төгрөгийн нөхөн татвар, 96,000 төгрөгийн торгууль, 160,000 төгрөгийн алданги,
2. 2015 онд “М Э И” ХХК-аас барилгын материал аваагүй атлаа авсан мэтээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд хуурамч хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг худалдан авалтад тусган татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан гэх 69,818,181.82 төгрөгийн зөрчилд нь 6,981,818.18 төгрөгийн нөхөн татвар, 3,490,909.10 төгрөгийн торгууль, 20,945.50 төгрөгийн хүү,
3.  2016 онд “М Э И” ХХК-аас барилгын материал аваагүй атлаа авсан мэтээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд хуурамч хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг худалдан авалтад тусган татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан гэх 227,272,727.27 төгрөгийн зөрчилд нь 22,727,272.73 төгрөгийн нөхөн татвар, 6,818,181.82 төгрөгийн торгууль, 4,545,454.50 төгрөгийн алданги ногдуулж, нийт 45,160,581.80 төгрөгийг “Д” ХХК-аар төлүүлэхээр 0176052 дугаарын шийтгэлийн хуудсыг 2019 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдөр бичжээ.

          Нэхэмжлэгч шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулахаар нэхэмжлэл гаргасан байх бөгөөд 2015 онд “М Э И” ХХК-аас барилгын материал аваагүй атлаа авсан мэтээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд хуурамч хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг худалдан авалтад тусган татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан гэх, 2016 онд “М Э И” ХХК-аас барилгын материал аваагүй атлаа авсан мэтээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд хуурамч хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг худалдан авалтад тусган татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан гэх зөрчилд хариуцлага тооцсныг хууль зүйн үндэслэлтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн үзлээ.

Учир нь 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.5-д “Албан татвар суутган төлөгч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасаж тооцохгүй.” гэж заасан.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4-т “албан татвар суутган төлөгч хоорондын бараа, ажил, үйлчилгээний борлуулалтыг баталгаажуулсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг үндэслэн албан татварын хасалтыг хийнэ.”, 14.5-д “албан татвар суутган төлөгч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасаж тооцохгүй.” гэж тус тус зааснаас үзэхэд маргаан бүхий 2 ширхэг падаан “хий бичилттэй” болох нь тогтоогдсон, энэ тохиолдлын хувьд “Д” ХХК нь уг падаанаар тодорхойлогдсон худалдан авалтыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайландаа тусгаж, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх дүнгээс хасч, Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1.4-т заасныг зөрчсөн байна.

Түүнчлэн, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд зөрчлийг шалган шийдвэрлэх журмыг хуульчлан заасан ба тус зөрчлийг татварын улсын байцаагч шийдвэрлэхдээ эрх бүхий байгууллагаас ирүүлсэн зөрчлийн талаарх мэдээлэл, үүнд холбогдох “эрүүгийн журмаар” шалгаж тогтоосон нөхцөл байдалд үндэслэн татварын хяналт шалгалт явуулснаар зөрчил “ил тодорхой үйлдэгдсэн”-ийг тогтоожээ.

Мөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-т “Албан татвар суутган төлөгч хоорондын бараа борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн тухай бүрд төлбөрийн баримт олгох бөгөөд уг баримтуудыг дангаар, эсхүл хамтатган нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан үйлдэнэ.” гэсэн байна.

Гэтэл нэхэмжлэгчийн тухайд худалдан авалт хийсэн нь нотлох төлбөрийн баримтгүй, ямар баримтыг үндэслэн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан үйлдсэн нь тодорхойгүй, уг худалдан авалт хийгдсэн гэдгийг нотлох нэхэмжлэл, төлбөрийн баримт, талуудын хооронд хийгдсэн худалдах-худалдан авах гэрээ, материал хүлээлцсэн тухай баримт, төлбөрийн гүйлгээ гарсныг нотлох дансны дебет, кредитийн бүртгэл, мөнгөн гүйлгээний тайлан, төлбөр хийсэн баримт буюу бэлэн мөнгөөр төлсөн тохиолдолд бэлэн мөнгө өгсөн, авсан тухай, дансаар шилжүүлсэн бол шилжүүлэг хийсэн тухай баримт зэрэг санхүүгийн баримтуудаар тогтоогдохгүй, нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй тул маргаан бүхий акт хууль ёсны байна.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай (2006) хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.3-т “... “нэгдсэн дугаар бүхий нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан” гэж борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний нэр төрөл, тоо хэмжээ, тэдгээрийн нэгжийн болон нийт үнэ, түүнчлэн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хэмжээг тусгасан, татварын албанаас олгосон нэгдсэн дугаар бүхий нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны баримт бичгийг”, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай (2015) хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.13-т “..."нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан" гэж тухайн төлбөр тооцоо хийснийг нотлох он, сар, өдөр, дахин давтагдашгүй төлбөрийн дугаар, албан татвар суутган төлөгчийн буюу худалдаа эрхлэгч, худалдан авагч албан татвар суутган төлөгчийн нэр, хаяг, татвар төлөгчийн дугаар, худалдаа хийгдсэн бараа, ажил, үйлчилгээний нэр, код, тоо хэмжээ, үнэ, төлбөр тооцооны болон татварын дүн зэрэг мэдээллийг агуулсан зориулалтын тоног төхөөрөмжөөс гаргасан цаасан болон цахим баримтыг” ойлгохоор тус тус хуульчилсан.

Харин Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай (2001) хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.4-т “аж ахуйн нэгж, байгууллагын удирдлага, нягтлан бодогч нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээний шат дамжлага, аж ахуйн үйл ажиллагааны хүрээнд гарсан хөрөнгө, эх үүсвэрийн хөдлөл, өөрчлөлт бүрийг анхан шатны баримтад бичилт хийж бүрдүүлэх”-ээр, 8.2-т “... аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлд давхар бичилт (ажил гүйлгээг дансны дебет, кредитэд зэрэг бичилт) хийх”-ээр,

 Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай (2015) хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.4-т “Аж ахуйн нэгж, байгууллагын гүйцэтгэх удирдлага болон ерөнхий нягтлан бодогч санхүүгийн тайланд гарын үсэг зурж, тамга /тэмдэг/ дарж баталгаажуулах бөгөөд гүйцэтгэх удирдлага санхүүгийн тайлангийн үнэн зөвийг” хариуцахаар,

9 дүгээр зүйлийн 9.5-д “Харилцагч санхүүгийн байгууллагад цахим хэлбэрээр хүргүүлж байгаа санхүүгийн тайланг аж ахуйн нэгж, байгууллагын гүйцэтгэх удирдлага, эсхүл ерөнхий нягтлан бодогч цахим гарын үсэг зурж” баталгаажуулахаар,

9.6-д “Харилцагч санхүүгийн байгууллагын баталгаажуулсан цахим санхүүгийн тайланд үндэслэн холбогдох байгууллага татвар, шимтгэл, хураамжийн тооцоо хийхээс гадна төрийн эрх бүхий байгууллага нь энэхүү цахим санд баталгаажсан аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн тайлан, тодруулгыг” ашиглахаар, 

13.7-д Анхан шатны баримтын бүрдэлгүй ажил, гүйлгээг бүртгэх, санхүүгийн тайланд тусгахыг хориглохоор тус тус заажээ.

Түүнчлэн, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.2-т “Энэ хуулийн 14.1.4-т заасан анхдагч түүхий эдийг импортоор оруулсан буюу худалдан авч дамжуулан борлуулсан бол төлбөл зохих албан татвараас хасалт хийхгүй.”,

14.3-т “Албан татвар суутган төлөгч хоорондын бараа борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн тухай бүрд төлбөрийн баримт олгох бөгөөд уг баримтуудыг дангаар, эсхүл хамтатган нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан үйлдэнэ.”,

14.4-т “Албан татвар суутган төлөгч хоорондын бараа, ажил, үйлчилгээний борлуулалтыг баталгаажуулсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг үндэслэн албан татварын хасалтыг хийнэ.”,

14.5-д “Албан татвар суутган төлөгч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасаж тооцохгүй.” гэж зааснаас үзэхэд нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан дангаараа нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлснийг нотлохгүй, бэлтгэн нийлүүлэгч талын бараа материалаа худалдсан зарлагын баримтаас гадна худалдан авагч талын “...нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримт” буюу төлбөрийн нэхэмжлэл, худалдах-худалдан авах гэрээ, уг худалдан авалт хийгдсэн гэдгийг нотлох нэхэмжлэл, төлбөрийн баримт, талуудын хооронд хийгдсэн худалдах-худалдан авах гэрээ, материал хүлээлцсэн тухай баримт, төлбөр хийсэн баримт буюу бэлэн мөнгөөр төлсөн тохиолдолд бэлэн мөнгө өгсөн, авсан тухай, дансаар шилжүүлсэн бол шилжүүлэг хийсэн тухай баримт, төлбөрийн гүйлгээ гарсныг нотлох дансны дебет, кредитийн бүртгэл, мөнгөн гүйлгээний тайлан гэх мэт санхүүгийн бусад нотлох баримтуудаар уг гүйлгээ гарсан нь нотлогдсон тохиолдолд уг худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хасч тооцохоор байна.

Тухайн тохиолдолд, нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн 2015, 2016 онд хамаарах худалдан авалттай холбоотой гүйлгээ нь санхүүгийн анхан шатны баримтуудаар нотлогдоогүй гэж үзнэ.

2015 онд бусдад олгосон хөдөлмөрийн хөлснөөс хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй гэх 3,200,000 төгрөгийн зөрчлөө нэхэмжлэгч үгүйсгэхгүй байх бөгөөд санаатай алдаа зөрчил гаргасан зүйл байхгүй гэсэн тайлбар хийсэн болно. Хариуцагчаас нэхэмжлэгч энэхүү зөрчлөө хүлээн зөвшөөрдөг гэсэн байх ба шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж маргахаас өмнө энэ зөрчлөө хүлээн зөвшөөрсөн тэр нь баримтаар нотлогддог гэж удаа дараа тайлбар хийжээ.

Иймд, нэхэмжлэгчийн тайлбар нь үндэслэл муутай, хариуцагч татварын улсын байцаагчийн тайлбарыг үгүйсгэх хууль зүйн боломжгүй буюу Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулиудын холбогдох заалтыг баримтлан дээрх худалдан авалтуудыг “баримтаар нотлогдоогүй” гэж үзсэнийг буруутгах үндэслэлгүй гэж үзлээ.

Гэхдээ Татварын ерөнхий (2008) хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.2-т нөхөн төлүүлэх татварт алданги тооцох бөгөөд алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхгүй болохыг хуульчлан заасан байх тул хариуцагч дээрх дурьдагдаж буй гурван зөрчилд хүү, торгууль тооцсон нь үндэслэлгүй харин нөхөн татвар, алданги тооцсон нь хууль зүйн үндэслэлтэй.

Иймээс 0176052 дугаарын шийтгэлийн хуудсаар нийт 45,160,581.80 төгрөгийг “Д” ХХК-аар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн төлбөрийн хэмжээг багасгаж буюу хүү, торгуулийг доорх байдлаар хасаж тооцох нь зүйд нийцэхээр байна. Иймд:

 1. 2015 онд бусдад олгосон хөдөлмөрийн хөлснөөс хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй гэх 3,200,000 төгрөгийн зөрчилд тооцсон 320,000 төгрөгийн нөхөн татвар, 96,000 төгрөгийн торгууль, 160,000 төгрөгийн алдангиас 96,000 төгрөгийн торгуулийг хасаж,

2. 2015 онд “М Э И” ХХК-аас барилгын материал аваагүй атлаа авсан мэтээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд хуурамч хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг худалдан авалтад тусган татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан гэх 69,818,181.82 төгрөгийн зөрчилд тооцсон 6,981,818.18 төгрөгийн нөхөн татвар, 3,490,909.10 төгрөгийн торгууль, 20,945.50 төгрөгийн хүүгээс 3,490,909.10 төгрөгийн торгууль, 20,945.50 төгрөгийн хүүг тус тус хасч,

3. 2016 онд “М Э И” ХХК-аас барилгын материал аваагүй атлаа авсан мэтээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд хуурамч хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг худалдан авалтад тусган татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан гэх 227,272,727.27 төгрөгийн зөрчилд тооцсон 22,727,272.73 төгрөгийн нөхөн татвар, 6,818,181.82 төгрөгийн торгууль, 4,545,454.50 төгрөгийн алдангиас нь 6,818,181.82 төгрөгийн торгуулийг хасч, нийт 10,426,036.42 төгрөгийн хүү, торгуулийг хасч тооцох нь зүйтэй байна. 

Тодруулбал 0176052 дугаарын шийтгэлийн хуудсаар “Д” ХХК-аар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нийт 45,160,581.80 төгрөгийн төлбөрөөс 10,426,036.42 төгрөгийн хүү, торгуулийг хасч төлбөрийн хэмжээг багасгаж шийдвэрлэлээ.

Мөн уг захиргааны хэрэг нь Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч Т.Б болон Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтэс гэсэн хоёр хариуцагчтай хэрэг болно. Шүүх хуралдаанаар маргаан бүхий захиргааны акт болох Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн Татварын улсын байцаагч Т.Б-ийн үйлдсэн 2019 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 0176052 дугаартай шийтгэлийн хуудсыг хянасан бөгөөд нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлага ч уг акттай холбоотой. Хэргийн оролцогчид Татварын улсын байцаагчийн уг шийтгэлийн хуудастай холбоотой нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж, тайлбар өгч маргаж байна. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар маргаан бүхий захиргааны актыг гаргасан субьект хэргийн хариуцагчаар оролцох ёстой. Иймд шүүх бүрэлдэхүүн уг захиргааны хэрэгт Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийг хариуцагчаар татаж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцуулсан нь үндэслэлгүй байх тул Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтэст холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож, хүлээн авахаас татгалзаж шийдвэрлэлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.6, 107 дугаар зүйлийн 107.5 дахь хэсгийг тус тус удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Татварын ерөнхий (2008) хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.2-т заасныг баримтлан Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагчийн 2019 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 0176052 дугаартай шийтгэлийн хуудсаар “Д” ХХК-д ногдуулсан 45,160,581.80 төгрөгийн төлбөрөөс хүү, торгуулийг хасч,  10,426,036.42 төгрөгөөр багасгасугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.2-ыг баримтлан “Татварын хэлтсийн №0176052 дугаарын шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий нэхэмжлэлтэй Өвөрхангай аймгийн Татварын хэлтэст холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, хүлээн авахаас татгалзсугай.

3. Нэхэмжлэгч “Д” ХХК-аас улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70.200 /далан мянга хоёр зуун/ төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

4. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.2-т зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд мөн хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар анхан шатны журмаар захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлээд гаргасан энэхүү шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй.