Г.Амгалан нарт холбогдох 
эрүүгийн хэргийн тухай

Баян-Өлгий аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг шүүгч С.Өмирбек даргалж, шүүгч Н.Мөнхжаргал, шүүгч Д.Көбеш нарын бүрэлдэхүүнтэй хийж,улсын яллагч Б.Баярмагнай, шүүгдэгч Г.Амгалан, Ж.Батмөнх, Ц.Дамдин, шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Л.Жавзмаа, С.Ганхөлөг, шүүх хуралдаанд нарийн бичгийн дарга Т.Маншүк нар оролцов.
 Баян-Өлгий аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2016 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн 28 дугаар шийтгэх тогтоолтой,Г.Амгалан, Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин, Ц.Гэрэл  нарт холбогдох эрүүгийн 201620000021 дугаартай хэргийг шүүгдэгч Г.Амгалан, түүний өмгөөлөгч Ө.Нарантуяа, шүүгдэгч Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин, тэдгээрийн өмгөөлөгч Б.Лхагважав нарын давж заалдах гомдлыг  үндэслэн, 2016 оны 7 дугаар сарын 21-ний өдөр хүлээн авч, шүүгч Д.Көбешийн илтгэснээр нээлттэй хэлэлцэв.

Монгол Улсын иргэн,1962 оны 01 дүгээр сарын 27-ны өдөр төрсөн, 54 настай, Увс аймгийн Давст сумын 2 дугаар багт оршин суух, ОО62012779 регистрийн дугаартай, хэрэг хариуцах чадвартай, урьд 1981 онд Эрүүгийн хуулийн 61 дүгээр зүйлийн 61.1.-д зааснаар 1 жилийн хугацаагаар хорих ял, 1985 онд Эрүүгийн хуулийн 169 дүгээр зүйлийн 169.в.-д зааснаар 5 жилийн хугацаагаар хорих ял,  1992 онд Эрүүгийн хуулийн 125 дугаар зүйлийн 125.2, 79 дүгээр зүйлийн 79.1, 239 дүгээр зүйлийн 239.3.-т зааснаар 6 жилийн хугацаагаар хорих ял, 2005 оны 9 дүгээр сарын 5-ны өдөр Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын шүүхийн 239 тоот шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 181 дүгээр зүйлийн 181.3.-т зааснаар 6 жилийн хугацаагаар хорих ялыг чанга дэглэмтэй хорих ангид эдлэхээр шийтгүүлж, 2009 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдөр Сэлэнгэ аймаг дахь сум дундын 2 дугаар шүүхийн шүүгчийн 112 дугаартай захирамжаар эдлээгүй үлдсэн 1 сар 17 хоногийн хорих ялыг хугацаанаас нь өмнө тэнсэн сулласан, Увс аймаг дахь сум дундын 2010 оны 9 дүгээр сарын 3-ны өдрийн 95 тоот шүүхийн тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 126 дугаар зүйлийн 126.1-т зааснаар 1 жил 5 сарын хугацаагаар хорих ялыг жирийн дэглэмтэй хорих ангид эдлүүлэхээр шийтгүүлж, 2011 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр Ховд аймаг дахь сум дундын 1 дүгээр шүүхийн шүүгчийн 42 дугаар захирамжаар эдлээгүй үлдсэн 7 сар, 4 хоногийн хорих ялыг хугацаанаас өмнө тэнсэн суллагдсан Мангал овогт Гүржавын Амгалан, 

Монгол Улсын иргэн,1969 оны 10 дугаар сарын 7-ны өдөр төрсөн, 47 настай, Увс аймгийн Улаангом сумын 3 дугаар баг, 55 айлын орон сууцны 2-37 тоотод оршин суух, ОВ69100711 регистрийн дугаартай, хэрэг хариуцах чадвартай, урьд “2009 оны 4 дүгээр сарын 20-ны өдөр бусдын олон тооны адуу хулгайлсан” гэх  гэмт хэргийг Увс аймаг дахь сум дундын шүүхийн 2009 оны 9 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 134 дүгээр шийтгэх тогтоолоор 2009 оны 7 дугаар сарын 9-ний өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д зааснаар хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэгдэж байсан, Борлууд овогт Жамбалын Батмөнх,

Монгол Улсын иргэн,1973 оны 01 дүгээр сарын 13-ны өдөр төрсөн, 42 настай, Увс аймгийн Давст сумын 3 дугаар багт оршин суух, ОЮ73011310 регистрийн дугаартай, хэрэг хариуцах чадвартай, урьд Увс аймаг дахь сум дундын шүүхийн 2012 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн 23 дугаартай шийтгэх тогтоолоор 2009 оны 7 дугаар сарын 9-ний өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д зааснаар хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэгдэж байсан, Бөх овогт Чулууны Дамдин, 

Монгол Улсын иргэн,1980 оны 6 дугаар сарын 22-ны өдөр төрсөн, 35 настай, Увс аймгийн Давст сумын Тохирлог  багт оршин суух, ОВ80062219 регистрийн дугаартай, хэрэг хариуцах чадвартай, урьд ял шийтгэгдэж байгаагүй, Их Тугчин овогт  Цэрэнпэлийн Гэрэл,
Шүүгдэгч Ж.Батмөнх, Ц.Гэрэл, Ч.Дамдин, Г.Амгалан нар нь урьдчилан үгсэн тохиролцон бүлэглэж, мотоцикль ашиглан 2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний орой Улаангом сумын  8 дугаар багийн нутаг “Бураатын эхэн” гэх газраас хохирогч Ч.Ивановын олон тооны буюу 24 тооны адууг хулгайлж, нийт 20350000 төгрөгийн хохирол учруулсан, 
Шүүгдэгч Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин, Г.Амгалан нар нь урьдчилан үгсэн тохиролцон бүлэглэж, 2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний шөнө хилийн 124/8 дугаар тэмдэгтийн чиглэлээр хууль бусаар Монгол Улсын хилийг нэвтэрч, хохирогч Ч.Ивановын 24 тооны адууг Оросын холбооны Улсын тал руу хууль бусаар нэвтрүүлсэн, 
Шүүгдэгч Г.Амгалан нь согтуугаар 2015 оны 11 дүгээр сарын 9-ний орой Улаангом сумын 3 дугаар багийн нутаг “Итгэлт” захын хашаан дотор байрлах иргэн М.Батсүхийн  “Алт, мөнгөний дарханы газар”-т хувийн таарамжгүй харьцааны улмаас хохирогч Д.Ганболдыг зодож, биемахбодид нь хөнгөн гэмтэл учруулсан, 
Шүүгдэгч Г.Амгалан нь согтуугаар 2016 оны 01 дүгээр сарын 27-ны орой Улаангом сумын 10 дугаар багийн нутаг 6-08 тоотод бусдыг илтэд үл хүндэтгэн, хүч хэрэглэн, нийгмийн хэв журмыг ноцтой зөрчиж, ялимгүй зүйлээр шалтаглан зэвсэгийн чанартай бусад зүйл буюу архины шилээр хохирогч С.Буянбаатарын толгой тус газар нь цохиж, биемахбодид нь хөнгөн гэмтэл учруулан танхайрсан гэмт хэрэгт тус тус холбогджээ. 

Баян-Өлгий аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх “1. Шүүгдэгч Мангал овогт Гүржавын Амгаланд холбогдох Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 99 дүгээр зүйлийн 99.1 дэх хэсэгт заасан хэргийг Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1.2-т зааснаар хэрэгсэхгүй болгож, Эрүүгийн хуулийн Ерөнхий ангийн 72 дугаар зүйлийн 72.1.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан түүнийг эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлсүгэй. 2. Шүүгдэгч  Мангал овогт Гүржавын Амгалан,  Борлууд овогт Жамбалын Батмөнх, Бөх овогт Чулууны Дамдин, Их тугчин овогт Цэрэнпэлийн Гэрэл нарыг урьдчилан үгсэн тохиролцож, олон тооны мал хулгайлах гэмт хэргийг,  шүүгдэгч  Мангал овогт Гүржавын Амгалан,  Борлууд овогт Жамбалын Батмөнх, Бөх овогт Чулууны Дамдин нар урьдчилан үгсэн тохиролцож, хууль бусаар Монгол Улсын хилийг нэвтэрсэн, мөн бүлэглэж, эд хөрөнгийг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэмт хэргийг, шүүгдэгч  Мангал овогт Гүржавын Амгалан бусдын биемахбодид хөнгөн гэмтэл санаатай учруулах, мөн зэвсэг, зэвсгийн чанартай зүйл хэрэглэж танхайрах гэмт хэргийг үйлдсэн гэм  буруутайд тооцсугай. 3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 35 дугаар зүйлийн 35.5-д заасныг журамлан  мөн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар эд хөрөнгийг хураахгүйгээр Их тугчин овогт Цэрэнпэлийн Гэрэлийг 6 /зургаа/ сарын хугацаагаар баривчлах ялаар,  Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 35 дугаар зүйлийн 35.4, 35.5-д заасныг журамлан мөн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар Борлууд овогт Жамбалын Батмөнхийн 100000 төгрөгийн эд хөрөнгийг хурааж, 4 /дөрөв/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар,  Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 35 дугаар зүйлийн 35.5- д заасныг журамлан мөн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар Бөх овогт Чулууны Дамдины 100000 төгрөгийн эд хөрөнийг хурааж, 4 /дөрөв/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 35 дугаар зүйлийн 35.5-д заасныг журамлан мөн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар Мангал овогт Гүржавын Амгалангийн 100000 төгрөгийн эд хөрөнгийг хурааж, 4 /дөрөв/  жилийн хугацаагаар хорих ялаар, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 89 дүгээр зүйийн 89.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Мангал овогт Гүржавын Амгаланг 3 /гурав/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар, шүүгдэгч Борлууд овогт Жамбалын Батмөнхийг 3 /гурав/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар, шүүгдэгч Бөх овогт Чулууны Дамдинг 3 /гурав/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар,  мөн хуулийн тусгай ангийн 175 дугаар зүйлийн 175.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Мангал овогт Гүржавын Амгалангийн эд хөрөнгөөс  100000 төгрөгийн эд хөрөнгийг хурааж, 3 /гурав/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар, шүүгдэгч Борлууд овогт Жамбалын Батмөнхийн эд хөрөнгөөс 100000 төгрөгийн эд хөрөнгө хурааж, 3 /гурав/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар,  шүүгдэгч Бөх овогт Чулууны Дамдины эд хөрөнгөөс 100000 төгрөгийн эд хөрөнгө хурааж, 3 /гурав/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар, шүүгдэгч Мангал овогт Гүржавын Амгаланг Эрүүгийн хуулийн тусгай нагийн 181 дүгээр зүйлийн 181.3 дахь хэсэгт зааснаар 6 /зургаа/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар тус тус шийтгэсүгэй. 4.  Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 57 дугаар зүйлийн 57.1-д зааснаар шүүгдэгч Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нарт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 89 дүгээр зүйлийн 89.2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 3 /гурав/ жилийн хорих ял, мөн Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 175 дугаар зүйлийн 175.2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 3 /гурав/ жилийн хөнгөн хорих ялыг мөн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 4 /дөрөв/ жилийн хүнд хорих ялд багтааж, шүүгдэгч Ж.Батмөнхийн нийт эдлэх ялыг 4 /дөрөв/ жилийн хугацаагаар, шүүгдэгч Ч.Дамдины нийт эдлэх хорих ялыг 4 /дөрөв/ жилийн хугацаагаар, шүүгдэгч Г.Амгаланд Эрүүгийн хуулийн тусгай  ангийн 89 дүгээр зүйлийн 89.2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 3 /гурав/ жилийн хорих ял, мөн хуулийн тусгай ангийн 175 дугаар зүйлийн 175.2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 3 /гурав/ жилийн хөнгөн хорих ял, мөн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 4 /дөрөв/ жилийн тус тус хөнгөн хорих ялыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 181 дүгээр зүйлийн 181.3 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 6 /зургаа/ жилийн хүнд хорих ялд багтааж, шүүгдэгч Г.Амгалангийн нийт эдлэх ялыг 6 /зургаа/ жилийн хугацаагаар тус тус тогтоосугай.“ гэж  шийдвэрлэжээ.

Шүүгдэгч Г.Амгалангийн өмгөөлөгч Ө.Нарантуяа шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо:  “Г.Амгаланг хөнгөн, хүндэвтэр, хүнд ангилалын гэмт хэрэг үйлдэн гэм буруутайд тус тус тооцож, хөнгөн ялыг хүнд ялд багтаагаад нийт эдлэх ялыг 6  жилийн хугацаагаар тогтоосныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. 
Хулгайн гэмт хэрэгт нь гэрч Ц.Гэрэлийн эрс зөрүүтэй мэдүүлгийг үндэслэл болгож, яллаж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Учир нь: Ц.Гэрэл гэрчээр мэдүүлэг өгөхдөө “..барьж авсан зээрд зүсмийн моринд эмээл тохож байтал манай сумын Алтай /хөл муутай/ гэдэг залуу мотоцикльтой ирсэн....” гэдэг. 
Ц.Гэрэл сэжигтнээр мэдүүлэг өгөхдөө: “...барьж авсан зээрд зүсмийн моринд эмээл тохож байтал манай сумын хөл муутай Амгалан гэдэг настай ах ногоон өнгийн хятад мотоцикльтой ирсэн...” гэж мэдүүлэг өгсөн байдаг. 
Анхан шатны шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Ц.Гэрэлээс тодруулж мотоциклийн дугаарыг асуухад “...Амгалан ногоон өнгийн улсын дугаартай, мотоцикльтой ирсэн...” гэж мэдүүлсэн нь хурлын тэмдэглэлд тусгагдсан байгаа. 
Мөн шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ Ц.Гэрэл нь “Одоо миний ярьж байгаа бүгд үнэн. Би Г.Амгаланг танихгүй. Надад эрүүгийн төлөөлөгч У.Батжаргал хэлэх үгийг зааж өгсөн учраас би түүний зааж өгснөөр нэрийг нь Г.Амгалан гэж хэлсэн. Г.Амгалан энэ хэрэгт хамааралгүй болно...” гэж мэдүүлсэн. 
Мөрдөн байцаагч байцаан шийтгэх ажиллагааг дутуу хийж, эрс зөрүүтэй гэрч, сэжигтэний мэдүүлгийн зөрүүг арилгаагүй байж түүнийг нь  прокурор нотлох баримтаа болгож яллаж байгаа нь хүний эрхийг дордуулсан, илт гүтгэсэн, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 80 дугаар зүйлийг зөрчсөн гэж үзэж, гомдолтой байна. 
Иймд Г.Амгаланд холбогдох эрүүгийн хэргийг нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцааж өгнө үү.” гэжээ. 

Шүүгдэгч Г.Амгалан шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо: “Одоо Увс аймгийн Шийдвэр гүйцэтгэх албаны хорих байранд хоригдож байна. Г.Амгалан намайг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 89 дүгээр зүйлийн 89.2, 99 дүгээр зүйлийн 99.1, 145 дугаар зүйлийн 145.2, 175 дугаар зүйлийн 175.2, 181 дүгээр зүйлийн 181.3 дахь хэсэгт зааснаар 6 жилийн хорих ял оноосныг би дараах үндэслэлээр хүлээн зөвшөөрөхгүй. Үүнд: 
1.Ч.Иванов гэх хүний адууны хулгайн хэрэгт огтхон ч холбогдолгүй гэдгээ тангараглая. Гэрч хэмээх “Ц.Гэрэлийн ташаа мэдээллийг үндэс болгосонд  гомдолтой байна. Шүүх хурал дээр хохирогч гэх Ч.Иванов, гэрч Ц.Гэрэл нар надад холбогдолгүй гэдгийг илэрхийлсээр байтал шууд тулган ял оноосон. 
2. Намайг согтуугаар Д.Ганболдыг зодсон гэх хэрэг мөн л гүтгэлэг. Би машин барьж осол гаргахаас сэргийлж, түлхүүрийг нь авсан нь үнэн. Дашрамд хэлэхэд Д.Ганболд нь өөрийн эхнэрээ хөнөөсөн хэргээр шийтгэгдэж байсан, хүнийг гүтгэж, ашиг хонжоо олох, өөрийн нүглийг зөвтгөх талаар дадлагажсан хүн. Энэ хэрэгт н.Батсүх яагаад зуучлагч байдлаар оролцсоныг би ойлгохгүй байна. Үгсэн тохиролцсон болов уу гэж харагдаж байна. Эмнэлгийн дүгнэлт нь хэзээ, хэрхэн, хэнээр гаргуулсан дүгнэлт гэдэгт эргэлзэж байна. 
3. Би өөрийн баз болох н.Отгонбаярынд байтал С.Буянбаатар архи авч ирж уусны улмаас халамцуу байсан бид талийгаач болсон аав, дүү нарын асуудлаас болж, үг яриа сөргөлдсөн нь үнэн бөгөөд С.Буянбаатар гашуудлын сэтгэлээ илэрхийлж, архины шилүүд хооронд нь цохиж хагалаад надруу далайхад н.Насанжаргал намайг хамгаалахаар тэврэн авч, би нуруу руу архины шилээр цохьсон нь үнэн. Ямар гэмтэл учирсныг мэдээгүй. Ер нь үүнийг би ахын гэрт болсон ахуйн хүрээний жижиг маргаан гэж би ойлгодог. 
Би хөгжлийн бэрхшээлтэй, /тулгуур эрхтэний хүнд гэмтэлтэй/ энэ өвчнөөсөө болж сэтгэл санааны  хямардагын улмаас архи уудаг. Би 2014 оноос хойш тахир дутуугийн групп 2 удаа тогтоолгосон. 
Би өмнө нь зодолдсон хэргээр ял шийтгүүлсэн “зальтай, галтай гэх муу нэртэй явсан минь овжин, зальжин хүмүүст зууш болж яваа гэж ойлгож байна. Үүнд миний өөрийгөө засах, захирах чадвар сул ч гэсэн ингэж гүжир гүтгэлэгийн тоглоом тохуу болоход хүрч байгааг илрэхийлье. Энэ бүхнийг харгалзан миний хэргийг дахин хянан үзэж, ял шийтгэлээс хөнгөлөх, чөлөөлөх шийдвэр гаргаж өгнө үү.” гэжээ. 

Шүүгдэгч Ж.Батмөнх шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо: “Увс аймгийн Цагдаагийн газрын эрүүгийн төлөөлөгч У.Батжаргал нь Ч.Ивановын адууг бусадтай бүлэглэн хулгайлсан мэтээр Ц.Гэрэл гэгчид зохиомол, худал мэдүүлэг зааж өгч, эцэст нь хилс хэрэгт тулган 4 жилийн ял өгч шоронд орууллаа. 
Цагдаагийн эрүүгийн төлөөлөгч Ц.Батжаргал, мөрдөн байцаагч Б.Нямдаваа нар нь хэн нэгний захиалгаар тухайн хэргийг хийсэн болгох материалыг бүрдүүлэхэд ихээхэн хүчин зүтгэсэн. Увс аймгийн Давст сумын өндөр Пүрвээгийн хүү Түжээ гэгчийн малын малладаг Ц.Гэрэлийг зодож, сунайлгаж, ухаан санаа алдуулж,  айлган сүрдүүлж, хээр авч очиж, “яг энэ газар Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин 2 мотоцикльтой ирж өг гэсэн, тийм хувцастай байсан, нарийн тамхи нэрсэн, тэгж хэлсэн гэж хэл” гээд үг зааж өгч улмаар чамайг энэ үгээ хэлээд байвал цагдаагаас шагнаж, мотоциклийн “А” үнэмлэх өгнө гэсэн тухай Ц.Гэрэл нь нагац эгч Бүрэндээ хэлснийг CD-нд буулган хавсаргалаа. Ц.Гэрэл нь нагац эгчдээ үнэнээ хэлчихээд мөрдөн байцаагч Б.Нямдаваагийн өрөөнд ороход эрүүгийн төлөөлөгч У.Батжаргал хамт байж “би чамайг цохиогүй биз дээ” гэхэд Ц.Гэрэл айсандаа “цохиогүй” гэж хэлэхэд нь эгч Бүрэн нь “та нар тэгэхгүй шүү, бүх үнэн үүн дээр байгаа” гэж утасныхаа бичлэгийг сонсгоод гарсан байдаг. 
Ж.Батмөнх миний бие 2015 оны 8 дугаар сарын 01-нээс 02-д шилжих шөнө  Ч.Ивановын адуу алга болох үед гэртээ хоносныг н.Отгонхүү, н.Даариймаа, Халх-Очир нар нотолсон. Миний бие 7 дугаар 31-ний өдрөөс 2015 оны 8 дугаар сарын 02-ны өдрүүдэд хаана, юу хийж байсан талаар манай  эхнэр, эгч, зах дээр тааралдсан хүмүүс, хоолны газрын ажилчид, дэлгүүрийн худалдагч, шатахуун түгээх газрын түгээгч гэх зэрэг зөндөө хүмүүс мэдэх бөгөөд тэр хүмүүсийг гэрчээр асуулгах гэсэн боловч мөрдөн байцаагч “хангалттай баримт бүрдсэн, одоо хүн байцаах шаардлагагүй” гэж хэлсэн. 
2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний өдөр Улаангомд өдөржин гуанз, зах дээр явж байсан хүн хэзээ очиж мал хулгайлж, хил давуулаад гэртээ ирэх билээ. Мөн 20 гаруй тооны малыг хилийн тэр тэмдэгтээр туугаад үзвэл мөр гарах эсэх нь тогтоогдох л байсан. Үнэхээр үнэнийг олъё гэвэл туршиж үзэж болох байсан. Иргэн Ч.Иванов 20 цагийн үед адуу байсан 21 цагийн үед нар орж байхад адуугаа авахаар очиход байгаагүй гэдэг. Гэтэл зуны 21 цагт гэгээтэй байдаг бөгөөд ойр хавийн айлууд 3 мотоцикльтой хүмүүс явж байхад нэг нь ч  хараагүй байна гэж байхгүй. 
2015 оын 8 дугаар сарын 3-ны өглөө Дашнямын хашаанд ноос ачиж байсныг машины жолооч Ч.Ивановын төрсөн дүү Алтангэрэл нотолдог. 
Гэртээ сууж байгаад хилс хэрэгт холбогдсондоо сэтгэл санаа, нэр төр, эд материалын хохирол авч доромжлуулж байгаадаа Увс аймгийн Цагдаагийн газар, Увс аймгийн Прокурорын газарт гомдолтой байна. Цагдаа, прокурорт гомдол гаргасан боловч  цагдаа нэгнээ шалгана гэж юу байхав зодоогүй болох нь тогтоогдсон гэсэн хариу өгсөн. Хүний эрхийн байгууллагад хандсан боловч шийдэгдээгүй хэрэгт бид хөндлөнгөөс оролцох эрх байхгүй гэсэн хариу өгсөн. 
Ц.Гэрэл нь  шүүх хурал дээр миний өмнө өгсөн мэдүүлэг биш, цагдаагаар зодуулж, дарамтлуулж байж, заалгаж хэлсэн. Шүүх хурал дээр гэрч үнэнээ өчиж байхад яагаад ач холбогдол өгөхгүй байгааг гайхаж байна. Мэдүүлгээ сольж хэлсэн ганц гэрчтэй хэрэг бүрдүүлт дутуу байхад хэргийг дахин шалгуулахаар буцаахгүйгээр шийдвэрлэснийг үндэслэлгүй гэж үзэж байна. Ц.Гэрэл нь мөнгөний тоо мэдэхгүй, мөнгийг өнгөөр нь ялгадаг, шүүх хуралдаан дуусаад “За залуу хэдэн ижлийн ял авав”  гэхэд  “9 жил, 9 сарын  ял авсан” гэж  хариулж байсан. 
Одоо ч мөрдөнд өмгөөлөгч нь орж ирж уулзахад 8 жилийн ял авсан гэж байсан. Хэрэв ухаан санаа эрүүл, саруул хүн байсан бол ядаж өөрийн яллагдаж байгаа жилээ тогтоож авах байсан байх. Түүний ийм байдлыг нь ашиглаж, энэ хүнийг хүчний байгууллагынхан зохиомлоор гэрч хийж авсанд гомдолтой байна. 
Шүүх хүний адууг хулгайлж аваад хүргэж өгсөн гэж байгаа Ц.Гэрэлд огт төлбөр гаргаагүй, 6 сарын баривчилгаа нэрээр хамгаалалтдаа авлаа. Бусад гуравт 20350000 төгрөгийг тэнцүү хувааж, 4 жилийн хорих ял тулган өгсөн. Эрүүгийн төлөөлөгч Ц.Батжаргал нь Ц.Гэрэлд энэ үгээ хэлээд байвад чамд ял өгөхгүй, цагдаагаас шагнана гэж хэлсэн гэсэн нь Ц.Гэрэлд оногдуулсан ял шийтгэлээс харагдаж байна. 
Миний бие 2013 оны 3 дугаар сарын 19-нд Очирваань эмнэлэгт 4000000 төгрөгийн үнэтэй нурууны компьютерийн хагалгаанд орсны улмаас даарахгүй, хүнд юм өргөхгүй байх эмчийн заалттай. Даралт ихсэж, 180-200 хүрдэг хууч өвчтэй. Дээрх гүтгэлэгээс болж миний амь насанд аюул учрах бий гэхээс би маш их айж байна. 
Ийм учраас энэ хэргийг үнэн зөв талаас нь шийдэж өгөхийг хүсэж байна. Давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд өөрийн биеэр оролцох хүсэлтэй байх тул Увс аймагт шүүх хуралдааныг хийлгүүлэхийг хүсэж байна. Улаанбаатар хотоос өмгөөлөгч авсан  бөгөөд түүнийг шүүх хуралдаанд оролцуулах хүсэлтэй байна.” гэжээ.  

Шүүгдэгч Ч.Дамдин шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо: “Хийгээгүй хэргийнхээ төлөө 4 жилийн хугацаагаар хорих ялаар шийтгүүлсэндээ миний бие болон миний 6 хүүхэд сэтгэл санааны хямралд ороод байна. Иргэн Ч.Иванов “20 цагийн үед адуу байсан 21 цагийн үед нар орж байхад адуугаа авахаар очиход байгаагүй тул хайгаад олоогүй“ гэдэг. Гэтэл зуны 21 цагт гэгээтэй байдаг бөгөөд ойр хавийн айлууд 3 мотоцикльтой хүмүүс явж байхад нэг нь ч яагаад хараагүй байх вэ, Ч.Ивановых ч ядаж мотоциклийн дууг сонсох ёстой. Маргааш нь буюу 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдөр малын эзэн 2-3 мотоцикль юм чирч, адуу хөөсөн мөр байсан. Тэгээд нэг мотоциклийн мөр шууд Ц.Гэрэлийн гадаа очсон гэсэн байсан. Хохирогч тухайн үед нь яагаад цагдаагийн байгуулагад мэдэгдэж, ул мөрийг баталгаажуулж, Ц.Гэрэлийг цаг алдалгүй барьж, бүх зүйлийг тодруулаагүй юм бэ. Хуулийн дагуу асуудал тавиагүй тул Ц.Гэрэлийн өгсөн мэдүүлэг хуурамч, зохиомол гэдэг нь мэдэгдэж байна.  
 Миний бие 2015 оны 7 дугаар сарын 31-ний өдрөөс 2015 оны 8 дугаар сарын 3-ны өдрүүдэд хаана, юу хийж, хэнтэй байсан талаар тэр өдрүүдэд надтай хамт байсан, тааралдсан бүх хүмүүс буюу саахалтын н.Дамдин, н.Жавзан, дүү н.Мягмаржав, Давст сумын Юнгэрдорж, Улаангомын Гантулга, Баяа /инээдэг хочтой/, Давстын уугуул Ондоо, зохиолч Батжавхлан нар бүгд мэднэ. 
Гэрч хилийн тагнуул Ц.Батхүүгийн мэдүүлэгт 24 тооны адууг 2 морьтой хүн туусан бололтой мөр байсан. Мотоциклийн мөр үзээгүй гэсэн байдаг. Гэрч н.Одбаяр бас 26 тооны мөр байна гэсэн. Эдгээр хүмүүс мотоциклийн мөр үзээгүй байхад адууг мотоцикльтой хүмүүс авсан байж болзошгүй гэж үзэж байгаа нь бодит байдлаас зөрүүтэй байна. Миний бие иргэн Ч.Ивановын адууг хулгайлж хилээр гаргаагүй. 
1. 2015 оны 7 дугаар сарын 30-нд би Давст сумын зуслан дээр болсон Торхилог багийн хуралд суусан.  Уг хурлаар зуслангаас нүүж, суух, хаана буух талаар хурал хийсэн. 
    2. 2015 оны 7 дугаар сарын 31-нд зуслангаас нүүж, Жирээгийн адаг гэх газарт гэрээ барьсан. Тэр өдөр хүүхдийн хамт малаа тууж, шинэ буйран дээр гэрээ барьж байтал орой болсон. Би ямар нэгэн хулгай хийгээгүй гэртээ байсан. 
3. 2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний өдөр хүргэн ах Төмөрбаатар, хадам эгч Дашхорлоо, дүү Энхболд нар Бор толгойн овоо болон хадам аав ээжийн амьдарч байсан Өлөнт гэх газруудаар явж сан тавьж, идээ дээж өргөнө гэсэн учир ах Цэрэв, миний бие зам зааж өгч хамт яваад орой гэртээ ирэхэд хажуугийн айл Буяннэмэхийн малтай манай мал нийлсэн байсан. Иймд орой болтол малаа ялгаад хагасыг нь аваад гэртээ харьсан. 
4. 2015 оны 8 дугаар сарын 2-ны өдрийн өглөө эрт босч, Буяннэмэхийн хониноос үлдсэн малаа ялгаж авсан. Хотоос ирсэн хүмүүс аав, ээжийн газар дээр очихоор явахад хадам эгч Дашхорлоо намайг явах хэрэггүй гэсэн тул хүмүүс буцахад өгөх хонь төхөөрч очихоор үлдсэн. 
5. 2015 оны 8 дугаар сарын 3-ны өдөр хотоос ирсэн ах, эгч, дүү нар буцах болсон учир эхнэртэйгээ сумын төврүү мотоциклоор хамт орж, үдэж өгөөд буцаж гэртээ ирсэн. Сумын төвд Сумъяангийнд очиж цай, унд уусан. 
6. 2015 оны 8 дугаар сарын 4-ний өдөр бид 2 хүүхэдтэйгээ хамт гэртээ байсан. 
7. Ч.Иванов хулгайд алдагдсан адуундаа Ц.Гэрэл, П.Чимэдцэдэн нарыг хардсан байдаг. 
    Намайг ямар нэгэн гэмт хэрэг үйлдээгүй байхад, бусадтай бүлэглэн мал хулгайлж, улсын хилээр нэвтрүүлсэн гэж Ц.Гэрэлийн дарамтад орж, худал мэдүүлсэн мэдүүлгээр яллаж байгааг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Ч.Ивановын малыг улсын хилээр гаргасан гэх ул мөр байхгүй, хилийн нотолгоогүй байхад ганц Ц.Гэрэлийн мэдүүлгийг “туйлын үнэн” гэж анхан шатны шүүх дүгнэсэн нь хуульд нийцээгүй, миний эрх ашгийг хэтэрхий дордуулж,  хэт нэг талыг барьсан гэж үзэж байна. 
Иймд энэ хэргийг үнэн зөв шийдэж өгөхийг хүсэж байна. Шүүх хуралдаанд өөрийн биеэр оролцох хүсэлтэй байх бөгөөд Баян-Өлгий аймаг явах боломжгүй байх тул шүүх хуралдааныг Увс аймагт хийж өгнө үү.” гэжээ. 

Шүүгдэгч Ч.Дамдин, Ж.Батмөнх нарын өмгөөлөгч Б.Лхагважав шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо: “Анхан шатны шүүх Ч.Дамдин, Ж.Батмөнх нарыг хууль бусаар Монгол Улсын хил нэвтэрсэн, бусдын эд хөрөнгийг хулгайлах, эд зүйлийг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэмт хэргүүдийг үйлдсэн эсэх, оролцсон эсэх талаар нотолсон баримт хэрэгт авагдаагүй байхад Эрүүгийн хуулийн 89 дүгээр зүйлийн 89.1, 145 дугаар зүйлийн 145.2, Эрүүгийн хуулийн 175 дугаар зүйлийн 175.2 дахь хэсэгт зааснаар тус тус гэм буруутайд тооцож, ял оногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлгүй байна.
Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин, Ц.Гэрэл, Г.Амгалан нарыг урьдчилан үгсэн тохиролцож, мотоцикль ашиглан 2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний өдрийн орой Улаангом сумын 8 дугаар багийн нутаг “Бураатын эхэн” гэх газраас иргэн Ч.Ивановын 24 тооны адууг хулгайлж, хилийн 124/8 дугаар тэмдэгтийн  чиглэлээр хууль бусаар Монгол Улсын хилийг нэвтэрч, уг адууг Оросын Холбооны Улсын талруу хууль бусаар нэвтрүүлсэн гэмт хэргийг үйлдсэн гэх үйлдэл нь цаг хугацааны хувьд тохирдоггүй. Хохирогч Ч.Ивановын адуу 2015 оын 8 дугаар сарын 01-ний өдөр алга болох үед Ж.Батмөнх Улаангомд гэртээ байсан, 2015 оны 8 дугаар сарын 2-ны өдөр эхнэр Отгонхүүг Улаанбаатар хот явах машинд суулгаж явуулаад, Давст сумруу н.Батсүх гэх жолоочийн машинаар явсныг гэрч Ш.Батаа, Р.Сарантуяа, Т.Цэвээнгэрэл, Халх-Очир нарын мэдүүлгээр, мөн Ч.Дамдингийн гэр зусланд  нүүж ирээд саахалт айлын малтай мал нь нийлснийг 2015 оны 8 дугаар сарын 1-нээс 2-ны хооронд Ч.Дамдин ялгаж авсан талаар Ч.Буяннэмэх, Н.Дамдинсүрэн, О.Жавзан нарын мэдүүлгээр нотлогддог. 
Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин, Г.Амгалан нар нь мөрдөн байцаалтын шатнаас гэмт хэрэг үйлдээгүй гэдгээ тогтвортой мэдүүлдэг. Гэтэл Ц.Гэрэл нь хулгай хийхдээ Ж.Батмөнхийн дарамтад орж айснаас хийсэн, эрүүгийн төлөөлөгч У.Батжаргал үг зааж өгсөн,  мотоциклийн А үнэмлэх өгнө гэсэн, Ж.Батмөнх нартай хулгай хийгээгүй гэх мэтээр зөрүүтэй байдлаар олон янзаар мэдүүлэг өгсөн байдаг. 
Анхан шатны шүүх дан ганц Ц.Гэрэлийн мэдүүлэгт  үндэслэн Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нарыг хулгайн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж дүгнэсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй байна. Ц.Гэрэлийн мэдүүлэг бусад нотлох баримтаар давхар нотлогдон тогтоогдоогүй, тэрээр мөрдөн байцаалтын шатанд хулгайн гэмт хэргийг Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нарын дарамт, шахалтад орж хийсэн гэж мэдүүлсэн / 1 дүгээр ХХ-ийн 34-35 хуудас/, мөрдөн байцаалтын шатанд яллагдагчаар дахин өгсөн мэдүүлэг өгөхдөө “....Би урьд өгөхдөө худлаа мэдүүлэг өгсөн. Би 2015 оын 8 дугаар сарын 01-ний шөнө Ч.Ивановын адууг Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нарт аваачиж өгөөгүй. Иймд энэ зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж мэдүүлсэн. /4 дүгээр ХХ-ийн 116 хуудас/. Шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатанд мэдүүлэг өгөхдөө “гэмт хэрэг үйлдээгүй, цагдаагийн байгууллагын хүмүүс үг зааж өгсөн, шагнана гэсэн гэж хэлсэн учир худал мэдүүлэг өгсөн” гэж мэдүүлэг өгсөн байдаг. Гэтэл Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 84 дүгээр үшйлийн 84.2-д зааснаар гэрч мэдүүлгийнхээ эх сурвалжийг зааж чадаагүй бол тэр нь нотлох баримт болохгүй гэснийг шүүх анхаарч үзээгүй байна. 
Шүүх нь Г.Амгалан, Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин, Ц.Гэрэл нарыг бүлэглэн Ч.Ивановын адууг шууд санаатай шунахайн сэдэлтээр хулгайлсан тэдгээрийн үйлдлийг гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний шинжийг бүрэн агуулсан гэсэн үнэлэлт дүгнэлт өгсөн атлаа шүүгдэгч Ц.Гэрэлийг гэмт хэрэг илрүүлэхэд туслалцаа үзүүлсэн, мэдүүлгээ тогтвортой өгсөн гэж хохирогчийн хохирлыг түүнээс гаргуулахгүй зөвхөн Ч.Дамдин, Ж.Батмөнх, Г.Амгалан нараас гаргуулахаар шийдвэрлэсэн нь хэт нэг талын барьсан шударга бус хууль зүйн үндэслэлгүй шийдвэр гэж үзэж байна. 
Тухайн хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулахдаа хэтэрхий нэг талыг барьсан, гэрч нараас хөтөлсөн байцаалтыг авч, Г.Амгалан, Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нарыг бусдын адууг хулгайлж, Улсын хилээр хууль бусаар нэвтэрч, уг адууг хууль бусаар нэвтрүүлсэн гэсэн урьдчилсан дүгнэлтэд хүрч, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулинд заасан зайлшгүй хийх ажиллагаануудыг орхигдуулснаас тухайн гэмт хэргийг үйлдсэн этгээдийн ул мөрийн бүдгэрүүлж, Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нарыг гэмт хэрэг үйлдсэн хэмээн өрөөсгөл дүгнэлт хийсэн нь хуульд нийцээгүй байна. 
Мөрдөн байцаатын шатанд хохирогч, гэрч нарын мэдүүлгийг газар дээр нь шалган тогтоох зорилгоор Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 153 дугаар зүйлийн 153.1, 153.2-д зааснаар хэргийн газарт ул мөр явсан замыг тогтоох, гэрч, хохирогчийн өгсөн мэдүүлгийн үнэн зөвийг харьцуулан тогтоохын тулд мэдүүлгийг газар дээр нь шалгах ажиллагааг хийх зайлшгүй шаардлагатай байсныг мөрдөн байцаалтын шатанд хийхгүйгээр орхигдуулсан гэж үзэж байна. 
2015 оны 8 дугаар сарын 04-нд Оросын Холбооны Улс, Монгол Улсын хилийн бүрэн эрхт төлөөлөгч нарын хамтарсан уулзалтаар хилийн 127/7-124/8 тэмдэгтийн хооронд болон улсын хилийн ойр орчимд хамтран үзлэг, шалгалт хийхэд хилийн зөрчил гарсан шинж тэмдэг илрээгүй байдаг. Энэ талаар ХХ-ийн 197 дугаар хуудсанд албан тоот авагдсан байхад мөрдөн байцаалтын шатанд хэт нэг талыг барьж авсан хохирогч, гэрч нарын мэдүүлгийг анхан шатны шүүх үндэслэл болгож авсан нь хуульд нийцээгүй байна. 
Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нар хулгай гарах үед гэртээ байсан нь гэрч нарын мэдүүлгээр тогтоогдсон, улсын хилээр мал гарсан гэж тогтоогдоогүй, Ц.Гэрэл олон удаа эрс зөрүүтэй мэдүүлэг өгсөөр байхад Г.Амгалан, Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нарыг Ц.Гэрэлтэй хамт явж хулгай хийсэн, хууль бусаар хилээр мал нэвтрүүлсэн гэх нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй, тогтоогдоогүй, тодорхой бус эргэлзээ бүхий байх тул “Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгчид ашигтай байдлаар шийдвэрлэнэ” гэсний дагуу Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин нарт холбогдох үйлдлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэжээ. 
Улсын яллагч Б.Баярмагнай шүүх хуралдаанд гаргасан дүгнэлтдээ:  “Анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоол нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангасан байх тул шүүгдэгчийн өмгөөлөгч нарын гомдлыг хангахгүй орхиж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж өгнө үү.” гэв. 

Шүүгдэгч Г.Амгалангийн өмгөөлөгч С.Ганхөлөг шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:  “Гэрчийн мэдүүлгийн зөрүүг арилгаагүй, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 181 дүгээр зүйлийн 181.3 дахь хэсгийн зүйлчлэлтэй санал нийлэхгүй байх тул уг хэргийг мөрдөн байцаалтад буцааж, шүүгдэгч нарт авагдсан таслах сэргийлэх арга хэмжээг өөрчилж өгнө үү.” гэв. 

Шүүгдэгч Ч.Дамдин, Ж.Батмөнх нарын өмгөөлөгч Л.Жавзмаа шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Анхан шатны шүүх Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг зөрчсөн яллах дүгнэлтийг хүлээн авч хэргийг шийдвэрлэсэн шийтгэх тогтоол нь шүүгдэгч нарын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн байна. Иймд анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоол нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй тул эргэлзээтэй нөхцөл байдлуудыг тогтоолгохоор хэргийг нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцаах саналтай байна гэв.

Хохирогчийн өмгөөлөгч Д.Дамдинсүрэн шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоол үндэслэлтэй байх тул хэвээр үлдээж өгнө үү гэв.  

ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:

Шүүгдэгч  Ж.Батмөнх, Ц.Гэрэл, Ч.Дамдин, Г.Амгалан нар нь 2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний орой  Увс аймгийн Улаангом сумын  8 дугаар багийн нутаг “Бураатын эхэн” гэх газраас урьдчилан үгсэн тохиролцон бүлэглэж, машин механизм хэрэглэн хохирогч Ч.Ивановын олон тооны буюу 24 тооны адууг хулгайлж, нийт 20350000 төгрөгийн хохирол учруулсан,

Г.Амгалан нь согтуугаар 2015 оны 11 дүгээр сарын 9-ний орой Улаангом сумын 3 дугаар багийн нутаг “Итгэлт” захын хашаан дотор байрлах иргэн М.Батсүхийн  “Алт, мөнгөний дарханы газар”-т хувийн таарамжгүй харьцааны улмаас хохирогч Д.Ганболдыг зодож, биемахбодид нь хөнгөн гэмтэл учруулсан, 

          Мөн  согтуугаар 2016 оны 01 дүгээр сарын 27-ны өдөр Улаангом сумын 10 дугаар багийн нутаг 6-08 тоотод бусдыг илтэд үл хүндэтгэн,  нийгмийн хэв журмыг ноцтой зөрчиж, ялимгүй зүйлээр шалтаглан зэвсгийн чанартай зүйл буюу архины шилээр хохирогч С.Буянбаатарын толгой тус газар нь цохиж, биемахбодид нь хөнгөн гэмтэл учруулан танхайрсан гэмт хэргүүдийг тус тус үйлдсэн болох нь хохирогч, гэрч нарын мэдүүлэг, шинжээчийн дүгнэлтүүд зэрэг тухайн хэрэгт хамааралтай, хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцсэн нотлох баримтуудаар нотлогдсон, энэ талаар хийсэн анхан шатны шүүхийн дүгнэлт хэргийн жинхэнэ байдалтай нийцсэн, үндэслэл бүхий болсон байна.
           
Харин Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин, Г.Амгалан нар нь  урьдчилан үгсэн тохиролцон бүлэглэж, 2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний шөнө хилийн 124/8 дугаар тэмдэгтийн чиглэлээр хууль бусаар Монгол Улсын хилийг нэвтэрч, хохирогч Ч.Ивановын 24 тооны адууг Оросын холбооны Улсын тал руу хууль бусаар нэвтрүүлсэн гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдоогүй, дээрхи гэмт хэргүүдийг үйлдсэн гэж яллах боломжгүй байна. Учир нь:
  Хохирогч Ч.Иванов, гэрч Ц.Гэрэл нар нь хулгайн гэмт хэрэг гарсан болохыг нотлосон болохоос хохирогч Ч.Ивановын алдсан адууг ОХУлсын тал руу нэвтрүүлсэн талаар нотлоогүй, гэрч Г.Лхагважав, С.Амаржаргал, Н.Хашхүү, Г.Гарьдхүү, С.Одбаяр, Б.Тулгатогтох, Ц.Мягмарпүрэв, Ч.Чимэдцэрэн, Б.Уртнасан, Ц.Лхагвасүрэн, Э.Шинэбаяр, Б.Батхүү нарын  мэдүүлгүүд нь хилийн 124/8 тэмдэгтийн чиглэлд адууны ул мөр байсан талаар мэдүүлсэн боловч уг ул мөр нь хохирогч Ч.Иванновын адууны ул мөр болохыг нотлоогүй байна.
Түүнчлэн прокуророос  “шүүгдэгч нар хохирогч Ч.Ивановын 24 тооны адууг хилийн 124/8 тэмдэгтээр хил давуулсан нь нотлогдож байна” гэж яллаж байгаа боловч хилийн 124/8 тэмдэгтээр улсын хилийн шугам дээр ямар нэгэн шинж тэмдэг байхгүй гэх  хилийн зөрчил шалгасан тухай нотломж хэрэгт авагдсан байна.
   Ж.Батмөнх нар нь улсын хилийг хууль бусаар зөрчсөн, эд зүйлийг хууль бусаар хил нэвтрүүлсэн гэмт хэргүүдийг үйлдсэн болох нь хангалттай нотлох баримтуудаар нотлогдоогүй байх тул Увс аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч Ч.Дамдин, Ж.Батмөнх, Г.Амгалан нарт  Эрүүгийн хуулийн 89 дүгээр зүйлийн 89.2, 175 дугаар зүйлийн 175.2.-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй байна.

Шүүгдэгч болон тэдгээрийн өмгөөлөгч нарын “гэмт хэрэг үйлдээгүй тул цагаатгаж өгнө үү“ гэх давж заалдсан гомдлуудын дагуу хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг харьцуулан дүгнэвэл:
Ж.Батмөнх, Ц.Гэрэл, Ч.Дамдин, Г.Амгалан нар нь хохирогч Ч.Ивановын 24 тооны адуу хулгайлсан болох нь :
Мөрдөн байцаалтын явцад өгч байсан Ц.Гэрэлийн  “...адуу харагдахгүй болохоор адуугаа авч ирэхээр мотоцикльтэй явахад манай адуу “Оргилдог“ гэдэг газар усан дээр байхыг харчихаад хажууд нь нэг айл байхаар нь тэднийд ороход Хандгайт багийн малчин Батхүүгийнх байсан. Батхүүгийнд нэг  аяга цай уугаад гарахад манай адуу доошоо чиглээд явж байхаар нь хариу авч ирээд усан дээр нэг адуу байсныг нийлүүлж аваад гэр рүү мотоцикльтэйгээ туугаад явж байхад миний араас мотоцикльтэй Жамбалын Батмөнх, Цэвээн самганы Балдорж хоёр ирээд миний хажууд зогссон. Би Батмөнх, Балдорж хоёроос мэндийг нь асуугаад зогсож байхад Батмөнх надад нарийн цагаан эссэ гэдэг нэртэй тамхи хайрцагтайг нь гаргаж ирээд нэрсэн. Би тамхи татдаг тул нэг ширхэг тамхи аваад татсан.  Энэ үед Батмөнх “танай гэрийн урд талд Ивановын адуу байна. Чи очоод аваад ир. Авч ирэхгүй бол чамайг ална шүү. Хувхайлна шүү” гэхээр нь би айсандаа адуугаа гэрийн хажууд ойролцоо орхичихоод Ч.Ивановын адууг  “модтой бураа” гэх газраас Увс нуурын хөвөөнд авч очиход Ж.Батмөнх, Балдорж хоёр намайг хүлээсэн суусан. Надад “Ивановын адууг хөөж ирэхдээ мотоциклийн гэрэл асааж болохгүй, хурдан авч ирж өг, цааш явж болохгүй шүү. Увс нуурын хөвөөнд  авч ирж өг” гэж хэлэхээр нь хүргэж өгсөн. Бид гурав нуур руу шахаж байгаад зээрд зүсний морь барьсан. Батмөнх, Балдорж хоёр ирэхдээ мотоциклийн ард цагаан шуудайд эмээл, хазаар, бугуйл хийсэн байсан. Тэгээд Батмөнх, Балдорж хоёр зэрэг бугуйлаа шидэхэд Балдорж тэр зээрд зүсний морийг барьсан. Би адууг нуурт шахаж өгч байсан.Тэр зээрд зүсний моринд эмээл тохож байхад манай сумын Алтай / хөл муутай/ гэдэг залуу мотоцикльтэй ирсэн юм. Батмөнх надыг чи цаанаа хол очоод зогсож бай гээд надаас холхон Батмөнх, Балдорж, Алтай гурав хоорондоо юм ярилцаж байгаад Батмөнх над руу ирээд “чи энэ хэргийн талаар цагдаа болон хүнд хэлж болохгүй. Хэлэх юм бол таарсан газарт чинь олж хувхайлж хаяна шүү” гээд чи одоо яв гээд намайг явуулсан. Би явж байгаад эргэж харахад хоёр мотоцикль түрүүлээд явахад араас нь Балдорж моринд мордоод адууг туугаад хойшоо чиглээд явсан. Тэгээд би шууд гэрт очоод унтсан. Би Ч.Ивановын адууг таньдаг. Тэдний хөх азрагатай адууг хүргэж өгсөн” гэх мэдүүлэг, 
 Хохирогч  Ч.Иванновын  “2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний өдөр хөх азаргатай 24 тооны адуугаа Улаангом сумын 8 дугаар багийн нутаг “Бураатын эхэн” гэх  газраас алдсан талаар мэдүүлсэн мэдүүлэг,
Гэрч  М.Батцэцэгийн “..би тугал барьж уячихаад Ц.Гэрэлийг адуунаас ирсэн үү гэж Цэцэгсүрэнгээс асуухад Гэрэл ирээгүй байна гэсэн. Манай адуу “Оргилдог“ гэх газар руу гүйгээд явчихсан байсан. Намайг унтахад Гэрэл адуунаас ирээгүй байсан. Тэгээд унтаж байхад мотоцикльтой Гэрэл ирж байхыг сонсож сэрсэн” гэх мэдүүлэг,
Гэрч О.Батхүүгийн “...2015 оны 8 дугаар сарын 01-ний өдөр байх, Ц.Гэрэл манайд адуугаа авч явна гэсэн ирсэн” гэх мэдүүлэг зэргээр нотлогдсон байна.
            
Мөрдөн байцаалтын явцад Ц.Гэрэлийн гэмт хэргийг хэзээ, хэрхэн үйлдсэн өөрөөр хэлбэл Ж.Батмөнхийн  “танай гэрийн урд талд Ивановын адуу байна. Чи очоод аваад ир. Авч ирэхгүй бол чамайг ална шүү. Хувхайлна шүү” гэсэн үгнээс айж Ч.Ивановын хөх азаргатай 24 тооны адууг хүргэж өгсөн, уг адууг Ж.Батмөнх, Ч.Дамдин, Г.Амгалан нар  тууж явсан талаар өгч байсан мэдүүлэг нь хохирогчийн хөх азаргатай 24 тооны адуугаа  хэзээ, хаанаас хэрхэн алдсан талаар өгсөн  мэдүүлэг  болон гэрч нарын Ц.Гэрэл тухайн үед адуунд яваад Батхүүгийнд  ирсэн талаар мэдүүлсэн мэдүүлэгтэй тохирч байна.
           
 Яллагдагч Ц.Гэрэлийн үйлдсэн хэргээ хүлээн мэдүүлж байсан мэдүүлгүүд нь бусад нотлох баримтуудаар давхар нотлогдож байх тул уг мэдүүлгийг шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгосон анхан шатны шүүхийг буруутгах үндэслэл тогтоогдохгүй байна.

             Түүнчлэн Г.Амгалан нь бусдын биед хөнгөн гэмтэл учруулсан, ялимгүй зүйлээр шалтаглан зэвсгийн чанартай зүйл хэрэглэн танхайрсан гэмт хэргүүдийг үйлдсэн болох нь тогтоогдсон байна. 
            
 Г.Амгалангийн бусдын биед хөнгөн гэмтэл учруулсан гэмт хэрэг нь хөнгөн ангиллын гэмт хэрэг бөгөөд  хөнгөн гэмт хэрэг үйлдсэнээс хойш 6 сарын хугацаа өнгөрсөн тул түүнд холбогдох Эрүүгийн хуулийн 99 дүгээр зүйлийн 99.1-т заасан  хэргийг Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1.2-т зааснаар  хэрэгсэхгүй болгож, түүнийг  эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлсөн нь зөв ба шүүх хуулийг буруу хэрэглээгүй байна.

            Иймд шүүгдэгч болон тэдгээрийн өмгөөлөгч нарын  “хэргийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү“  гэх гомдлуудыг хүлээн авах боломжгүй гэж давж заалдах шатны шүүх дүгнэв.

         Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 248 дугаар зүйлийн 248.1.2, 315 дугаар зүйлийн 315.1.4.-т заасныг удирдлага болгож, ТОГТООХ нь: 

1. Баян-Өлгий аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2016 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн 28 дугаар шийтгэх тогтоолын Тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтыг: 

“Шүүгдэгч Их Тугчин овогт Цэрэнпэлийн Гэрэлийг Ч.Дамдин, Ж.Батмөнх, Г.Амгалан нартай бүлэглэж, машин механизм ашиглан бусдын олон тооны малыг хулгайлсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, 
шүүгдэгч Бөх овогт Чулууны Дамдинг Ц.Гэрэл, Ж.Батмөнх, Г.Амгалан нартай бүлэглэж, машин механизм ашиглан бусдын олон тооны малыг хулгайлсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, 
шүүгдэгч Борлууд овогт Жамбалын Батмөнхийг Ц.Гэрэл, Ч.Дамдин, Г.Амгалан нартай бүлэглэж, машин механизм ашиглан бусдын олон тооны малыг хулгайлсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, 
шүүгдэгч Мангал овогт Гүржавын Амгаланг Ч.Дамдин,Ц.Гэрэл, Ж.Батмөнх нартай бүлэглэж, машин механизм ашиглан бусдын олон тооны малыг хулгайлсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, 
шүүгдэгч Мангал овогт Гүржавын Амгаланг бусдын бие махбодид хөнгөн гэмтэл санаатай учруулах, мөн бусдыг илтэд үл хүндэтгэн, хүч хэрэглэн, нийгмийн хэв журмыг ноцтой зөрчиж, зэвсгийн чанартай зүйл хэрэглэж танхайрах гэмт хэрэг тус тус үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.” гэж,

2 дахь заалтыг: 
“Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 208 дугаар зүйлийн 208.1.2.-т заасныг баримтлан Увс аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч Ч.Дамдин, Ж.Батмөнх, Г.Амгалан нарт тус тус Эрүүгийн хуулийн 89 дүгээр зүйлийн 89.2, 175 дугаар зүйлийн 175.2.-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг тус тус хэрэгсэхгүй болгож, 
Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1.2.-т заасныг баримтлан шүүгдэгч Г.Амгаланд холбогдох Эрүүгийн хуулийн 99 дүгээр зүйлийн 99.1.-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, Эрүүгийн хуулийн 72 дугаар зүйлийн 72.1.1.-т зааснаар түүнийг эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлсүгэй.” гэж, 

3 дахь заалтыг:
“Эрүүгийн хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.5.-д заасныг журамлаж, мөн хуулийн 145 дугаар зүйлийн 145.2.-т зааснаар Ц.Гэрэлийн эд хөрөнгийг хураахгүйгээр, түүнийг 6 сарын хугацаагаар баривчлах ялаар,
Эрүүгийн хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.4, 35.5.-д заасныг журамлаж, мөн хуулийн 145 дугаар зүйлийн 145.2.-т зааснаар Ж.Батмөнхийн 100000 төгрөгийн эд хөрөнгийг хурааж, түүнийг 4 жилийн хугацаагаар хорих ялаар, 
Эрүүгийн хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.5.-д заасныг журамлаж, мөн хуулийн 145 дугаар зүйлийн 145.2.-т зааснаар Ч.Дамдины 100000 төгрөгийн эд хөрөнгийг хурааж, түүнийг 4 жилийн хугацаагаар хорих ялаар, 
Эрүүгийн хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.5.-д заасныг журамлаж, мөн хуулийн 145 дугаар зүйлийн 145.2.-т зааснаар Г.Амгалангийн 100000 төгрөгийн эд хөрөнгийг хурааж, түүнийг 4 жилийн хугацаагаар хорих ялаар, 
Эрүүгийн хуулийн 181 дүгээр зүйлийн 181.3.-т зааснаар Г.Амгаланг 6 жилийн хугацаагаар хорих ялаар тус тус шийтгэсүгэй.” гэж, 

4 дэх заалтыг: 
“Эрүүгийн хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.1.-д зааснаар шүүгдэгч Г.Амгаланд Эрүүгийн хуулийн 145 дугаар зүйлийн 145.2.-т зааснаар оногдуулсан 4 жилийн хугацаагаар хорих ялыг мөн хуулийн 181 дүгээр зүйлийн 181.3.-т зааснаар оногдуулсан 6 жилийн хугацаагаар хорих ялд багтааж, Г.Амгалангийн нийт эдлэх хорих ялыг 6 жилийн хугацаагаар тогтоосугай.” гэж тус тус өөрчилж, шийтгэх тогтоолын бусад заалтыг хэвээр үлдээж, шүүгдэгч Ч.Дамдин, Ж.Батмөнх, Г.Амгалан нарын болон өмгөөлөгч Ө.Нарантуяа, Б.Лхагважав нарын давж заалдах гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосугай. 

2. Давж заалдах шатны шүүх ял оногдуулсан, эсхүл цагаатгагдсан этгээдийн гэм буруутай эсэх асуудлыг шийдвэрлэхдээ Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг ноцтой зөрчсөн, эсхүл Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн гэж үзвэл магадлалыг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор хяналтын журмаар шүүгдэгч, хохирогч болон тэдгээрийн өмгөөлөгч гомдол гаргах, Улсын ерөнхий прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй.

 

 

                            ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                С.ӨМИРБЕК

ШҮҮГЧИД                Н.МӨНХЖАРГАЛ

Д.КӨБЕШ